Nr 22 • Lipiec 2013

Monitor Prawny Proboszcza

ISSN 2083-8379

PRAWO W PARAFII  ORZECZNIC T WO  FINANSE  ZARZĄDZANIE

W najnowszym numerze „Monitora” zachęcamy do przeczytania interesujących opracowań, będących odpowiedziami na pytania nadesłane przez Czytelników. Jedno z  nich dotyczy organizacji pielgrzymek. Dr Dorota Sylwestrzak wskazuje wymogi prawne organizacji krótkiej, pieszej pielgrzymki, zakończonej parafialnym piknikiem. Z kolei prof. Wojciech Radecki odpowiada wyczerpująco na zagadnienia związane z wywozem śmieci, przedstawiając regulacje dotyczące postępowania z odpadami. Bardzo ciekawe rozważania zawarte są  w  artykule poświęconym pełnieniu przez proboszcza funkcji kapelana. Ks. dr hab. Piotr Majer nie tylko opisuje w  nim kanoniczno-prawny wymiar tej posługi, ale prowadzi też analizę w  odniesieniu do prawa świeckiego. Kontynuujemy również przegląd bardzo ważnego obszaru funkcjonowania parafii, jakim są  kwestie podatkowe. Tym razem Autorka, Pani Anna Welsyng, w  sposób zwięzły i  syntetyczny, ale jednocześnie całościowy, omawia podatek od nieruchomości. Ponadto na  łamach „Monitora” pojawiają się stałe rubryki – analiza orzecznictwa, a także aktualność prawna.

Z poważaniem

prof. dr hab. Bartosz Rakoczy adwokat Gnieźnieńskiego Trybunału Metropolitalnego

Strona www.proboszcz.pastoralne.pl Login: wakacje157 Hasło: prawo Ważne do: 31 lipca 2013 r . 93140201306022

W parafii pojawili się urzędnicy, by na nowo zmierzyć metraż, od którego będą naliczane nowe wysokości opłat za wywóz śmieci. Kto ma prawo mierzyć? Czy wszystkie pomieszczenia, czy tylko mieszkanie proboszcza? Jak traktować plebanię – jako urząd, część wspólną czy mieszkanie prywatne? Na jakie przepisy mogą powoływać się urzędnicy, a na jakie proboszczowie? Postępowanie z odpadami reguluje Ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach wdrażająca odpowiednie dyrektywy unijne. Wśród różnych kategorii odpadów ustawodawca wyróżnia odpady komunalne, zdefiniowane

w art. 3 ust. 1 pkt 7 tej ustawy jako odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpacd. str. 4

Spis treści Aktualności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pytania i odpowiedzi Jakie przepisy stosować do organizacji pielgrzymek i pikników parafialnych . . . . . . Plebania w systemie postępowania z odpadami komunalnymi . . . . . . . . . . . . . . . Prawo w parafii Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości parafii jako kościelnych osób prawnych . .

2

2

4

7

Pełnienie przez proboszcza posługi kapelana . . . . . . . . . . . . 8 Domniemanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych . 11 Orzecznictwo Cmentarz tylko w oparciu o plan zagospodarowania przestrzennego . . . . . . . . . . . . . 13 Finanse parafii Organizacja zespołu projektowego – rodzaje zadań i ich podział . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Formularze i druki kancelaryjne do pobrania – zapraszamy na stronę www.proboszcz.pastoralne.pl Pełny dostęp tylko dla prenumeratorów!

W w zo w ry Ty w.p um lko ro ó dl bo w i i a p sz nn re cz. e m nu pa m st ate er or ria at al ły or n n ów e.p a ! l

Czcigodny Księże Proboszczu!

Plebania w systemie postępowania z odpadami komunalnymi

Ponadto na stronie: - najważniejsze akty prawne, do których odwołujemy się w artykułach, - wzory umów, dokumentów z możliwością edycji, - pomoce duszpasterskie, - możliwość zadania pytania ekspertowi. Login: wakacje157 Hasło: prawo Ważne do: 31 lipca 2013 r.

A K T UA L N O Ś C I  Napięty kalendarz zajęć duszpasterskich, zarówno proboszcza jak i wikarych, z uwagi na rekolekcje wielkopostne nie może być przyczyną uzasadniającą przywrócenie terminu – uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w postanowieniu z 23 maja 2013 r. (sygn. akt: II SA/Łd 193/13). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi odrzucił skargę parafii na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie opinii w sprawie podziału nieruchomości. W uzasadnieniu postanowienia sąd wskazał, że w rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, iż pismo zawierające wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego od skargi, wraz z pouczeniem o skutkach niewykonania powyższego obowiązku, zostało skutecznie doręczone. Pomimo tego wpis od skargi nie został uiszczony w ustawowym terminie. Przedstawiciel parafii wniósł o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi, wyjaśniając, iż uchybienie terminu spowodowane było bardzo napiętym kalendarzem zajęć duszpasterskich,

zarówno proboszcza parafii, jak i wikarych, m.in. z uwagi na rekolekcje wielkopostne, spowiedzi w sąsiednich parafiach, okres Wielkiego Tygodnia oraz świąt Wielkiej Nocy i sakrament bierzmowania w parafii. Wojewódzki Sąd Administracyjny w  Łodzi przypomniał, że  – po pierwsze – pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się w ciągu siedmiu dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. Po drugie, w piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności wskazujące na brak winy w uchybieniu terminu. Po trzecie, równocześnie z  wnioskiem strona powinna dokonać czynności, której nie dokonała w terminie. Następnie należy wyjaśnić, iż przywrócenie terminu do dokonania określonej czynności procesowej uzależnione jest od kryterium braku winy. Chodzi o to, że strona, która nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym, musi wykazać dołożenie szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. W  rozpoznawanej sprawie przedstawiciel parafii uzasadnił uchybienie

terminu natłokiem obowiązków w  okresie przedświątecznym i świątecznym oraz brakiem wyznaczonych osób do zajmowania się korespondencją. Jednakże okoliczności te nie mogą stanowić podstawy do przywrócenia uchybionego terminu. Z powyższego wynika, że to osoby prowadzące sprawy parafii nie dochowały należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków. Parafia powinna przedsięwziąć niezbędne środki w celu zorganizowania pracy w taki sposób, aby wszystkie obowiązki były wykonywane starannie i we właściwym czasie. Tym bardziej, że zwiększenie obowiązków w okresie świąt wielkanocnych następuje co roku. Wydarzenia tego typu powinny być planowane z takim wyprzedzeniem, aby przygotowania do nich, ich organizacja i przebieg nie zakłóciły normalnego funkcjonowania parafii. Postanowienie nie jest prawomocne. Treść postanowienia WSA dostępna na stronie www.proboszcz.pastoralne.pl

Paweł Puch prawnik

PY TANIA I ODPOWIEDZI

Jakie przepisy stosować do organizacji pielgrzymek i pikników parafialnych Co roku w mojej parafii odbywa się jednodniowa piesza pielgrzymka o długości ok. 2 km – z kościoła do pobliskiego parku krajobrazowego, gdzie znajdują się stacje drogi krzyżowej. Na zakończenie odprawiana jest Msza św., po której rozpoczyna się piknik rodzinny. Czy obowiązuje nas stosowanie przepisów prawa o imprezach masowych (w pielgrzymce bierze udział około 1 tys. osób) i powinniśmy zapewnić firmę ochroniarską? Przepis art. 15 ust. 2 Ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej

2

Polskiej (dalej: ustawa wyznaniowa) przewiduje, że „publiczne sprawowanie kultu na drogach, placach pub-

Monitor

Prawny Proboszcza

licznych oraz w pomieszczeniach użyteczności publicznej podlega uzgodnieniu z właściwym organem sprawującym zarząd lub upoważnionym do dysponowania nimi”. W myśl art. 16 ust. 1 cytowanej ustawy procesje, pielgrzymki lub inne imprezy o charakterze religijnym odbywające się na drogach publicznych wymagają uzgodnień w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, z właściwymi or-

Nr 22 • Lipiec 2013

PY TA N I A I   O D P O W I E D Z I ganami administracji rządowej lub samorządowej. Ich zorganizowanie następuje zgodnie z procedurą unormowaną w Ustawie z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (art. 65 u.p.r.d.). Z kolei przepisy Ustawy z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (dalej: u.b.i.m.) mają zastosowanie do imprez z wykorzystaniem dróg publicznych jedynie w zakresie organizacji oraz uprawnień służb porządkowych (art. 5 i 6 u.b.i.m.; patrz niżej). W sytuacji opisanej w pytaniu należy przyjąć, że pielgrzymka z kościoła do pobliskiego parku krajobrazowego oraz odprawianie tam Mszy św. powinny zostać zorganizowane na zasadach określonych w art. 16 ust.  1 ustawy wyznaniowej, tj. po uprzednim uzgodnieniu z właściwymi organami administracji rządowej lub samorządowej zarządzającymi drogą i parkiem krajobrazowym. Powstaje jednak pytanie o piknik rodzinny. Czy ma on charakter imprezy religijnej o której mowa w art. 16 ust. 1 ustawy wyznaniowej, czy też jest imprezą masową stosownie do art. 3 pkt 1 u.b.i.m.? Ustawa wyznaniowa nie zawiera legalnej definicji pojęcia „imprezy o charakterze religijnym”. Art. 16 ust. 1 ustawy wyznaniowej wymienia jedynie procesje, pielgrzymki lub inne imprezy o charakterze religijnym. W doktrynie przyjmuje się, że pod pojęciem imprezy religijnej należy rozumieć „inne imprezy, które nie są ani procesjami, ani pielgrzymkami, przy czym muszą one być jednakże przejawem kultu publicznego” (patrz: B. Rakoczy, „Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz”, Warszawa 2008, Oficyna Wolters Kluwer business). Jeżeli piknik rodzinny uznamy za imprezę o charakterze religijnym w rozumieniu art. 16 ust. 1 ustawy wyznaniowej, należy

Nr 22 • Lipiec 2013

przyjąć, że zorganizowanie tego typu imprezy wymaga jedynie uprzedniego uzgodnienia z właściwymi organami administracji rządowej lub samorządowej zarządzającymi drogą i parkiem krajobrazowym. Definicja imprezy masowej W myśl art. 3 pkt 1 u.b.i.m. pod pojęciem imprezy masowej rozumie się „imprezę masową artystyczno-rozrywkową, masową imprezę sportową, w tym mecz piłki nożnej”, z wyjątkiem imprez organizowanych w: teatrach, operach, operetkach, filharmoniach, kinach, muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki lub w innych podobnych obiektach; szkołach i placówkach oświatowych przez zarządzających tymi szkołami i placówkami; w ramach współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży; a także imprez sportowych organizowanych dla sportowców niepełnosprawnych, sportu powszechnego o charakterze rekreacji ruchowej, ogólnodostępnym i nieodpłatnym, organizowanych na terenie otwartym, zamkniętych organizowanych przez pracodawców dla ich pracowników – jeżeli rodzaj imprezy odpowiada przeznaczeniu obiektu lub terenu, gdzie ma się ona odbyć. Imprezą masową artystyczno-rozrywkową jest „impreza o charakterze artystycznym, rozrywkowym lub zorganizowane publiczne oglądanie przekazu telewizyjnego na ekranach lub urządzeniach umożliwiających uzyskanie obrazu o przekątnej przekraczającej 3 m, która ma się odbyć: na stadionie, w innym obiekcie niebędącym budynkiem lub na terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, na których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000; w hali sportowej lub w innym budynku umożliwiającym

Monitor

Prawny Proboszcza

przeprowadzenie imprezy masowej, w których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 500” (art. 3 ust. 2 u.b.i.m.). O tym, czy impreza ma charakter masowy decyduje również „liczba miejsc dla osób na imprezie masowej, która jest udostępniana przez organizatora” (patrz: C. Kąkol, „Bezpieczeństwo imprez masowych. Komentarz”, Warszawa 2012, LEX Wolters Kluwer business).   Bezpieczeństwo i porządek podczas imprezy masowej W myśl art. 5 ust. 2 u.b.i.m. na organizatorze imprezy masowej spoczywa obowiązek: zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom imprezy; ochrony porządku publicznego; zabezpieczenia pod względem medycznym (kwestię tę reguluje § 1 ust. 1 rozporządzenia ministra zdrowia z 6 lutego 2012 r.); zapewnienia odpowiedniego stanu technicznego obiektów budowlanych wraz ze służącymi tym obiektom instalacjami i urządzeniami technicznymi, w szczególności przeciwpożarowymi i sanitarnymi. Stosownie do art. 6 ust. 1 u.b.i.m. organizator winien zapewnić uczestnikom: spełnienie wymogów określonych w szczególności w przepisach prawa budowlanego, sanitarnych i dotyczących ochrony przeciwpożarowej; udział służb porządkowych, informacyjnych oraz kierującego tymi służbami kierownika do spraw bezpieczeństwa; pomoc medyczną; zaplecze higieniczno-sanitarne; wyznaczenie dróg ewakuacyjnych oraz dróg dla służb ratowniczych i policji; warunki do zorganizowania łączności między podmiotami biorącymi udział w zabezpieczeniu imprezy masowej; sprzęt ratowniczy i gaśniczy oraz środki gaśnicze niezbędne do zabezpieczenia imprezy; pomieszczenia dla służb kierujących zabezpieczeniem imprezy.

3

PY TA N I A I O D P O W I E D Z I Ważne W przypadku imprezy masowej niebędącej imprezą masową podwyższonego ryzyka organizator powinien zapewnić co  najmniej 10 członków służb porządkowej i  informacyjnej na 300 uczestników imprezy i co najmniej jednego członka służby porządkowej lub informacyjnej na  każde następne 100 osób – przy czym nie mniej niż 20% ogólnej liczby członków służb stanowić mają członkowie służby porządkowej (art. 6 ust. 2 pkt 1 u.b.i.m.).

Zezwolenie i niezbędne formalności Organizator imprezy masowej zgodnie z art. 25 ust. 1 u.b.i.m. obowiązany jest nie później niż na 30 dni przed planowanym terminem jej rozpoczęcia wystąpić do organu z wnioskiem o wydanie zezwolenia na przeprowadzenie imprezy masowej oraz zwrócić się do właściwych miejscowo: komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) policji i komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej, dysponenta zespołów ratownictwa medycznego i państwowego inspektora sanitarnego z wnioskiem o wydanie opinii o wielkości sił i środków potrzebnych do zabezpieczenia imprezy

masowej, o zastrzeżeniach do stanu technicznego obiektu (terenu) i o przewidywanych zagrożeniach, a także powiadomić właściwego miejscowo: komendanta oddziału Straży Granicznej – w przypadku przeprowadzania imprezy masowej w strefie nadgranicznej, komendanta terenowej jednostki organizacyjnej Żandarmerii Wojskowej – w przypadku przeprowadzania imprezy masowej na terenach będących w zarządzie jednostek organizacyjnych podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej. Do wniosku organizator powinien załączyć szereg dokumentów i informacji, które są wymienione w art. 25 ust. 2 u.b.i.m. oraz w art. 26 u.b.i.m. Organ może zażądać od organizatora dodatkowej dokumentacji, o której mowa w art. 27 u.b.i.m. Podsumowując, należy stwierdzić, że pielgrzymka z kościoła do pobliskiego parku krajobrazowego oraz odprawianie tam Mszy św. winny zostać zorganizowane na zasadach określonych w art. 16 ust. 1 ustawy wyznaniowej. Mając na uwadze liczbę miejsc udostępnionych przez organizatora dla uczestników pikniku rodzinnego (organizator planuje zapewnić ok. 1000 miejsc dla uczestników), należy

uznać, że mamy do czynienia z imprezą masową. Stąd też organizator zobowiązany jest uzyskać zezwolenie na przeprowadzenie imprezy masowej wydane przez właściwy organ gminy. Ponadto spoczywa na nim obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom imprezy. W tym celu powinien on przewidzieć udział służb porządkowych i informacyjnych (np. firmy ochroniarskiej) oraz zadbać o bezpieczeństwo medyczne. dr Dorota Sylwestrzak radca prawny, UMK w Toruniu Podstawa prawna  Ustawa z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 611);  Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do  Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 29, poz. 154 ze zm.);  Ustawa z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o  ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r., poz. 1137);  Ustawa z  7 lipca 1994  r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z  2010  r. nr 243, poz. 1623);  Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 6 lutego 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących zabezpieczenia pod względem medycznym imprezy masowej (Dz.U. z 2012 r., poz. 181).

Plebania w systemie postępowania z odpadami komunalnymi ciąg dalszy ze str. 1 dów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Postępowanie z odpadami komunalnymi jest regulowane nie tylko Ustawą o odpadach, lecz także wcześniejszą Ustawą z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i po-

4

rządku w gminach (dalej: ustawa o czystości i porządku). Upraszczając, można powiedzieć, że ustawa o czystości i porządku stosuje się do odpadów komunalnych, od ich wytworzenia na terenie nieruchomości do odebrania ich przez podmiot do tego upoważniony, po odebraniu zaś dalsze postępowanie z odpadami podlega już przepisom Ustawy o odpadach.

Monitor

Prawny Proboszcza

W pierwszym etapie adresatami przepisów są właściciele nieruchomości, przez których art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o czystości i porządku nakazuje rozumieć także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością.

Nr 22 • Lipiec 2013

PY TA N I A I O D P O W I E D Z I Ważne W świetle art. 2 ust 1 pkt 4 ustawy o czystości i porządku właścicielem nieruchomości, na której znajduje się plebania, jest parafia, w której imieniu występuje proboszcz.

Gminne systemy postępowania z odpadami komunalnymi Obowiązująca od  kilkunastu lat ustawa o czystości i porządku była kilkadziesiąt razy nowelizowana. Najpoważniejsza nowelizacja nastąpiła Ustawą z 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Wprowadziła ona całkiem nowy system postępowania z odpadami komunalnymi, który zacznie obowiązywać w pełni 1 lipca 2013 r. Polega on na przejęciu przez gminy obowiązku zorganizowania systemu odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i dalszego postępowania z tymi odpadami. Gmina wybierze podmiot odbierający odpady i zapłaci mu, natomiast właściciel wniesie opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy. Opłaty te sfinansują działanie gminnego systemu postępowania z odpadami komunalnymi. To rozwiązanie ma się przyczynić do wyeliminowania nielegalnego pozbywania się odpadów, np. w lasach czy na innych terenach, ponieważ właściciel nieruchomości i tak zapłaci gminie, bez względu na to, ile odpadów komunalnych wytworzy. Ustawodawca wprowadził w art. 6c ustawy o czystości i porządku podział nieruchomości na dwie kategorie:  te, na których zamieszkują mieszkańcy. Zostają one z mocy samej ustawy objęte nowym systemem, określanym mianem systemu gminnego;  te, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a na których powstają odpady komunalne (np. biura, warsztaty itp.). Mogą być objęte systemem gminnym, jeżeli rada gminy uchwałą

Nr 22 • Lipiec 2013

stanowiącą akt prawa miejscowego postanowi o odbieraniu odpadów komunalnych od ich właścicieli. Jeżeli jej nie wyda, to nieruchomości takie pozostaną w „starym” systemie, zwanym „systemem wolnego wyboru”, tj. sam właściciel zawrze umowę z podmiotem upoważnionym do odbioru opadów komunalnych i za wykonanie usługi mu zapłaci. Wysokość opłaty Wnoszone przez właścicieli nieruchomości opłaty mające pokryć koszty funkcjonowania gminnego systemu ustawodawca ustalił zgodnie z rozróżnieniem dwóch, a w istocie trzech, kategorii nieruchomości.  W przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy (art. 6j ust. 1 odsyłający do art. 6c ust. 1 ustawy o czystości i porządku), opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn: liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, lub ilości zużytej wody z danej nieruchomości, lub powierzchni lokalu mieszkalnego – oraz stawki opłaty ustalonej na podstawie art. 6k ust. 1, przy czym na podstawie art. 6j ust. 2 rada gminy może uchwalić jedną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego. Na podstawie art. 6j ust. 2a rada gminy może zróżnicować stawki opłaty w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy.  W przypadku nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, a na której powstają odpady komunalne (art. 6j ust. 3 odsyłający do art. 6c ust. 2 ustawy o czystości i porządku), opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstałymi na danej nieruchomości oraz stawki opłaty za gospodarowanie

Monitor

Prawny Proboszcza

odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6k ust. 1 pkt 2.  W  przypadku nieruchomości, która w części stanowi nieruchomość, na której zamieszkują mieszkańcy, a w części nieruchomość, na której nie zamieszkują mieszkańcy, a na której powstają odpady komunalne (art. 6j ust. 4 odsyłający do art. 6c ust. 1 i 2 ustawy o czystości i porządku), opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi sumę opłat obliczonych odrębnie dla każdej z tych części. W odniesieniu do tej jakby „mieszanej” nieruchomości rada gminy na podstawie art. 6j ust. 5 może (nie musi) podjąć uchwałę stanowiącą akt prawa miejscowego ustalającą sposób obliczania jednej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, przy czym w odniesieniu do tej części nieruchomości, na której prowadzona jest działalność (niekoniecznie gospodarcza, może być każda inna), uwzględnia się powierzchnię użytkową lokalu. Kwestię stawek reguluje art.  6k ust. 1–4 ustawy o czystości i porządku. Plebania w podziale nowego systemu Nieruchomość, na której znajduje się plebania, z reguły będzie należeć do kategorii „mieszanej” w rozumieniu art. 6j ust. 4 ustawy o czystości i porządku. Na jej części znajduje się mieszkanie proboszcza bądź innych księży, natomiast pozostała część (np. kancelaria, salka katechetyczna itp.) to nieruchomość, na której nie zamieszkują mieszkańcy, a na której powstają odpady komunalne (chociażby zużyte materiały biurowe). Ustalenie wysokości opłaty zależy od rady gminy, która tę pozostałą część może (ale nie musi) objąć systemem gminnym, a jeżeli obejmie, to może (ale nie musi) wprowadzić jedną opłatę zamiast sumy z obu części.

5

PY TA N I A I O D P O W I E D Z I Deklaracja o wysokości opłaty Podstawowym obowiązkiem proboszcza reprezentującego właściciela nieruchomości jest złożenie deklaracji, o której mowa w art. 6m ustawy o czystości i porządku, tj. deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, zgodnie ze wzorem, warunkami i trybem składania ustalonymi przez radę gminy uchwałą (art. 6n ust. 1 tej ustawy). Na podstawie art. 6n ust. 2 rada gminy w takiej uchwale może określić wykaz dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji. Ważne W świetle przywołanych przepisów nie ma żadnych podstaw prawnych, aby wójt (burmistrz, prezydent miasta) zaczynał od przysłania urzędników na plebanię w celu dokonania jakichkolwiek pomiarów. To  proboszcz wypełnia deklarację według wzoru określonego uchwałą rady gminy i  składa ją w  wyznaczonym przez radę gminy terminie i  miejscu. Ustawa nie przewiduje żadnego udziału aparatu wykonawczego gminy w składaniu deklaracji. Dopiero jeżeli proboszcz nie złożył deklaracji lub budzi ona wątpliwości, można wykorzystać instrumenty kontrolne.

Konsekwencje niedopełnienia przez proboszcza obowiązku złożenia deklaracji i uiszczenia opłaty określają przepisy art. 6o i 6p ustawy o czystości i porządku. I tak:  w razie niezłożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi albo uzasadnionych wątpliwości co do danych zawartych w deklaracji wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa decyzją wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę uzasadnione szacunki, w tym średnią ilość odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach o podobnym charakterze;

6

 w razie stwierdzenia, że właściciel nieruchomości nie uiścił opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi albo uiścił ją w wysokości niższej od należnej, wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa decyzją wysokość zaległości z tytułu opłaty. Kontrola stosowania ustawy o utrzymaniu czystości i porządku Na podstawie art. 9u ustawy o czystości i porządku wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania tej ustawy. Do takiej kontroli stosuje się przepisy art. 379 i 380 Ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Art. 379 upoważnia (obok marszałka województwa i starosty) wójta, burmistrza lub prezydenta miasta do sprawowania kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętych właściwością tych organów. Takimi przepisami są także przepisy ustawy o czystości i porządku. Stosownie do art. 379 ust. 2 Prawa ochrony środowiska wójt, burmistrz lub prezydent miasta może upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległego mu urzędu gminnego lub funkcjonariuszy straży gminnych. Upoważnienie musi mieć formę pisemną, ale może to być upoważnienie stałe bądź dotyczyć określonej kontroli. Tak więc jeżeli do proboszcza przychodzi pracownik urzędu gminy lub funkcjonariusz straży gminnej w celu przeprowadzenia kontroli, proboszcz ma prawo zażądać okazania pisemnego, indywidualnego upoważnienia. Przy braku takiego upoważnienia proboszcz może go na teren plebanii nie wpuścić. Zgodnie z art. 379 ust. 3 Prawa ochrony środowiska kontrolujący jest uprawniony do wejścia na teren

Monitor

Prawny Proboszcza

nieruchomości w godzinach od 6 do 22 (a nie przez całą dobę, gdyż na plebanii nie prowadzi się działalności gospodarczej), wykonywania niezbędnych czynności kontrolnych, żądania wyjaśnień, okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z kontrolą. Uprawnienia obejmują także zmierzenie metrażu wszystkich pomieszczeń. Wystarczającą podstawę prawna stanowią art. 9u ustawy o czystości i porządku oraz art. 379 Prawa ochrony środowiska. Treść Ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw dostępna na stronie www.proboszcz.pastoralne.pl

Podkreślam wszakże raz jeszcze: instrumenty kontrolne można uruchomić, jeżeli proboszcz nie złożył deklaracji lub jeżeli złożona przez niego deklaracja budzi wątpliwości. Nie widzę natomiast podstaw prawnych do przeprowadzenia kontroli, a zwłaszcza mierzenia metrażu, przed upływem terminu złożenia deklaracji. prof. dr hab. Wojciech Radecki Instytut Nauk Prawnych PAN, Zakład Prawa Ochrony Środowiska we Wrocławiu Podstawa prawna  Ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r., poz. 21);  Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn.: Dz.U. z  2012 r., poz.  391 ze zm.);  Ustawa z  1 lipca 2011 r. o  zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 152, poz. 897);  Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 ze zm.).

Nr 22 • Lipiec 2013

P R AW O W PA R A F I I

Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości parafii jako kościelnych osób prawnych Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej jednoznacznie wskazuje, że majątek i przychody kościelnych osób prawnych podlegają ogólnym przepisom podatkowym – z wyjątkami w niej określonymi. Zatem o ile przepisy nie przewidują korzystniejszych zasad opodatkowania bądź zwolnienia z podatku, to parafie, tak samo jak pozostali podatnicy, muszą płacić podatki. Jednym z nich jest podatek od nieruchomości, z którego opłacania parafia nie zawsze będzie zwolniona. Problematykę opodatkowania podatkiem od nieruchomości reguluje Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych. W art. 3 wymieniono w niej podmioty będące podatnikami tego podatku z tytułu sprawowania władztwa nad nieruchomościami na podstawie określonych tytułów prawnych (bądź też bezumownie). Podatnikami podatku od nieruchomości są więc: osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, w tym spółki niemające osobowości prawnej, będące m.in. właścicielami bądź posiadaczami nieruchomości lub obiektów budowlanych.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 Ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej osobami prawnymi są m.in. parafie. Podlegają one zatem co do zasady regulacjom ustaw podatkowych, w tym Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych – oczywiście z  uwzględnieniem zwolnień i wyłączeń regulowanych przepisami szczególnymi.

Ważne

Jeśli obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości powstał po tym dniu, parafia ma obowiązek złożyć powyższą deklarację w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku.

Parafie jako kościelne osoby prawne mają obowiązek składania, w terminie do 31 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze  względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklaracji na podatek od  nieruchomości na  dany rok podatkowy – na formularzu, którego wzór określa rada gminy w drodze uchwały. Deklaracja może być również złożona za pomocą środków komunikacji elektronicznej, jeśli rada gminy w drodze stosownej uchwały określi warunki i tryb składania informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz deklaracji na podatek od nieruchomości w tej formie.

Obowiązek składania deklaracji na podatek od nieruchomości dotyczy nie tylko podatników, na których ciąży obowiązek opłacania tego podatku, ale również tych, którzy z tego obowiązku zostali zwolnieni na mocy odrębnych regulacji. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 10 Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych obowiązek składania informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz deklaracji na podatek od nieruchomości, o którym mowa w ust. 6 i w ust. 9 pkt. 1, dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień na mocy

Nr 22 • Lipiec 2013

Monitor

Prawny Proboszcza

przepisów tej ustawy. W odniesieniu do parafii takie zwolnienie zostało uregulowane w odrębnych ustawach, do których odsyła art. 1b ust. 1 Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Z przepisu tego wynika bowiem, że dla kościołów oraz związków wyznaniowych ulgi oraz zwolnienia regulują odrębne ustawy. W odniesieniu do parafii taką odrębną ustawą jest Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta w dziale III „Sprawy majątkowe kościelnych osób prawnych” w art. 55 reguluje m.in. zwolnienia z opodatkowania przysługujące kościelnym osobom prawnym w obszarze podatkowym. W ust. 4 i 5 tego artykułu uregulowane zostały zwolnienia z opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Ważne Zgodnie z Ustawą o stosunku Państwa do  Kościoła Katolickiego w  Rzeczypospolitej Polskiej kościelne osoby prawne zwolnione są od opodatkowania i od świadczeń na fundusz gminny i fundusz miejski, od nieruchomości lub ich części, stanowiących własność tych osób lub używanych przez nie na podstawie innego tytułu prawnego na  cele niemieszkalne, z  wyjątkiem części zajmowanej na wykonywanie działalności gospodarczej.

Zatem zwolnienie z podatku od nieruchomości będzie obejmowało te nieruchomości, które są wykorzystywane na cele niemieszkalne. W doktrynie przyjmuje się, iż nie każdy budynek używany na cele mieszkalne musi być budynkiem mieszkalnym. Oznacza to, że decy-

7

P R AW O W PA R A F I I dującym kryterium przesądzającym o możliwości skorzystania ze zwolnienia z podatku od nieruchomości przez parafię jest faktyczny sposób wykorzystywania budynku, a nie jego klasyfikacja w ewidencji gruntów i budynków bądź też w technicznej dokumentacji budowlanej. Dlatego też jeśli parafia będzie wykorzystywać budynek do celów mieszkalnych bądź też zostanie on zajęty (w całości bądź w części) na prowadzenie działalności gospodarczej, to powyższe zwolnienie nie będzie miało zastosowania. W konsekwencji parafia będzie zobowiązana opłacać od takiej nieruchomości podatek na takich samych zasadach, jak pozostali podatnicy. Ponadto z art. 55 ust. 5 Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wynika, że zwolnienie od opodatkowania podatkiem od nieruchomości oraz od świadczeń na fundusz gminny i fundusz miejski obejmuje również nieruchomości lub ich części prze-

znaczone na cele mieszkalne duchownych i członków zakonu, jeżeli:  są one wpisane do rejestru zabytków;  służą jako internaty przy szkołach i seminariach duchownych, domy zakonów kontemplacyjnych, domy formacyjne zakonów i domy księży emerytów (sióstr emerytek);  znajdują się w budynkach kurii diecezjalnych i biskupich, zakonnych zarządów generalnych i prowincjalnych w Sekretariacie Prymasa Polski i w Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski. W odniesieniu do nieruchomości rolnych oraz leśnych ani Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, ani też ustawy o podatkach rolnym i leśnym nie przewidują analogicznych zwolnień z opodatkowania dla kościelnych osób prawnych ani też odesłań do odrębnych przepisów, jak w przypadku podatku od nie-

Pełnienie przez proboszcza posługi kapelana Niekiedy proboszcz podejmuje dodatkowo zadania kapelana. Taką posługę regulują przepisy prawa kanonicznego, a jeśli działalność kapelana wkracza w sferę prawa świeckiego – np. z racji zatrudnienia – także przepisy prawa polskiego. Zgodnie z prawem kanonicznym kapelan to duchowny otrzymujący szczególne zlecenie do prowadzenia na stałe posługi duszpasterskiej wobec jakiejś wspólnoty lub specjalnego zespołu wiernych (kan. 564 Kodeksu prawa kanonicznego; dalej: KPK). Kan. 568 KPK zaleca, by kapelani w miarę możności byli mianowani dla tych, którzy ze względu na warunki życia nie mogą korzystać ze zwyczajnej posługi proboszczów, a więc dla emigrantów, wygnańców,

8

uchodźców, nomadów czy ludzi morza. Opieki wymagają też chorzy w szpitalach lub pensjonariusze domów opieki społecznej i podobnych instytucji, więźniowie i aresztanci, a także ci, którzy wprawdzie mogą korzystać z duszpasterstwa parafialnego, ale wymagają specjalistycznej troski duchowej lub jest ona dla nich pożyteczna ze względu na specyfikę życia i pracy: żołnierze i inne służby mundurowe, różne grupy zawodowe i społeczne, sto-

Monitor

Prawny Proboszcza

ruchomości regulowanego przepisami Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. W konsekwencji nieruchomości rolne i leśne będące we władaniu kościelnych osób prawnych są opodatkowane na tych samych zasadach, jak tego samego rodzaju grunty innych podatników. Zatem parafia władająca gruntami rolnymi lub leśnymi ma obowiązek opłacać od nich podatki tak samo, jak inni podatnicy, gdyż ustawodawca nie przyznał w tym przypadku parafiom żadnych przywilejów podatkowych. Anna Welsyng radca prawny, doradca podatkowy Podstawa prawna  Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do  Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 29, poz. 154 ze zm.);  Ustawa z  12 stycznia 1991  r. o  podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. nr 95, poz. 613 ze zm.).

warzyszenia i organizacje, zakłady pracy, a nawet kluby sportowe czy podróżni (np. kapelanie w portach lotniczych). Szczególne znaczenie mają kapelani laickich instytutów życia konsekrowanego (ustanawiani w domach braci i sióstr zakonnych). Mianowanie kapelana Urząd kapelana jest urzędem kościelnym. Dlatego mianuje go ordynariusz miejsca, chyba że komuś przysługują w tym względzie specjalne uprawnienia (kan. 565 KPK). Artykuł 17 ust. 3 Konkordatu oraz art. 31 ust. 2 Ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: u.s.p.k.k.) mówiąc o kapelanach państwowych zakładów leczniczych, zamkniętych zakładów pomocy społecznej, zakładów penitencjarnych, wychowawczych oraz resocjalizacyjnych, stanowią, że mają

Nr 22 • Lipiec 2013

P R AW O W PA R A F I I być oni „skierowani przez biskupa diecezjalnego”, a zatem nawet przez organ hierarchicznie wyższy niż ordynariusz miejsca. Ważne Nawet jeśli funkcja kapelana jest pełniona w  placówce czysto świeckiej (np. w publicznym szpitalu), nominacja może pochodzić tylko od władzy kościelnej.

Różne od nominacji jest natomiast nawiązanie stosunku pracy, jeśli zachodzi taka potrzeba. Stroną zatrudniającą kapelana jest wówczas konkretna instytucja, ale tym, który mianuje na urząd, pozostaje ordynariusz miejsca. Bez jego zgody proboszcz nie może przyjmować propozycji podejmowania na stałe zadań duszpasterskich – nawet jeśli same w sobie są one rzeczywiście uzasadnione potrzebami duchowymi wiernych – od innych osób czy instytucji. Prawa i obowiązki kapelana według prawa kanonicznego Status kapelana zależy od liczby i rodzaju osób, które mają korzystać z jego posługi. Niekiedy funkcja ta może przybrać wymiar czysto honorowy, ograniczony do sprawowania obrzędów liturgicznych raz lub kilka razy w ciągu roku; innym razem zadania swe kapelan musi wypełniać nawet codziennie. Treść Kodeksu prawa kanonicznego dostępna na stronie www.proboszcz.pastoralne.pl

Kodeks prawa kanonicznego przewiduje, że kapelan winien być wyposażony we wszystkie uprawnienia, których wymaga właściwe sprawowanie troski pasterskiej. Może on  spowiadać wiernych powierzonych jego pieczy, a także głosić im Słowo Boże, udzielać Wiatyku i namaszczenia chorych oraz sakra-

Nr 22 • Lipiec 2013

mentu bierzmowania tym, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie śmierci (kan. 566 § 1 KPK). W szpitalach, więzieniach i podczas morskiej podróży kapelan ma ponadto władzę, którą może wykonywać tylko w tych miejscach: rozgrzeszania z kary ekskomuniki, interdyktu lub suspensy wiążących mocą samego prawa, pod warunkiem że zwolnienie z nich nie zostało zarezerwowane dla wyższej władzy, a sama kara nie została zdeklarowana, czyli oficjalnie potwierdzona (kan. 566 § 1 KPK). W  rzeczywistości polskiej proboszczowie – poza zapewne mniej absorbującymi funkcjami kapelanów stowarzyszeń, organizacji czy niektórych zakładów pracy – najczęściej podejmują funkcje kapelanów zakładów leczniczych i domów opieki społecznej, a także jednostek penitencjarnych (aresztów śledczych, zakładów karnych). Zakres obowiązków takich kapelanów określają zarówno przepisy prawa polskiego, jak i statut danej jednostki oraz umowa zawarta z duchownym podejmującym obowiązki kapelana. Czasami poszczególni biskupi wydają przepisy regulujące posługę kapelanów szpitalnych w danej diecezji, np. w archidiecezji krakowskiej obowiązuje dekret arcybiskupa krakowskiego „Duszpasterstwo w zakładach leczniczych i domach opieki społecznej” z 12 czerwca 1989 r., a w archidiecezji katowickiej „Status kapelana szpitalnego w diecezji katowickiej” z 31 lipca 1990 r. Kapelani w zakładach leczniczych Podstawowymi obowiązkami kapelanów szpitalnych są: zapewnienie możliwości uczestniczenia we Mszy św. (w miarę możliwości codziennie, a przynajmniej w niedziele i święta) i w innych nabożeństwach oraz przystąpienia do spowiedzi (zarówno w kaplicy, jak też na poszczególnych

Monitor

Prawny Proboszcza

oddziałach szpitalnych), codzienne obchodzenie zakładu (w miarę możliwości dwukrotne – przynajmniej sukcesywnie, oddziałami) w celu zaniesienia Komunii Świętej, udzielenia sakramentu namaszczenia chorych i rozmowy z pacjentami, opieka duszpasterska nad bliskimi chorych, troska o katechezę dzieci i młodzieży w zakładach dłuższego leczenia. Kapelan szpitalny, nawet gdy znajduje się poza zakładem, winien przychodzić do  szpitala na każde pilne wezwanie. Ważne Świadczenie opieki duszpasterskiej nie może naruszać prawa do  wolności sumienia i szacunku dla osób niewierzących lub należących do innych religii i wyznań. Kapelan winien zatem odpowiednio zachować się w poszczególnych, nierzadko bardzo skomplikowanych sytuacjach, zwłaszcza gdy staje w obliczu zagrożenia życia osoby, która często utraciła już świadomość, życzeń (względnie sprzeciwów) jej bliskich, presji czasu, ale także wartości nadprzyrodzonych, które przede wszystkim określają sens jego misji.

Warunki do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z opieki duszpasterskiej osobom przebywającym w zakładach opieki zdrowotnej i społecznej oraz podobnych placówkach (jak też w zakładach penitencjarnych, wychowawczych i  resocjalizacyjnych) zapewnia art. 17 Konkordatu. Także u.s.p.k.k. gwarantuje prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług duszpasterskich osobom przebywającym w zakładach leczniczych oraz zamkniętych zakładach pomocy społecznej (art. 31, ust. 2). Przepisy nie określają, jakie formy ma przybrać posługa kapelana, ale obejmuje ona zaspokajanie potrzeb religijnych indywidualnych i udział w praktykach zbiorowych. Dla reali-

9

PRAWO W PARAFII zacji tego ostatniego celu kierownicy właściwych zakładów leczniczych winni przeznaczyć odpowiednie pomieszczenia na kaplice. W przypadku podmiotów leczniczych innych niż publiczne zakłady opieki zdrowotnej, Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta stanowi w art. 36, iż „pacjent przebywający w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (…) ma prawo do opieki duszpasterskiej”. Ustawa zobowiązuje podmioty lecznicze do umożliwienia pacjentowi kontaktu z duchownym w przypadku pogorszenia się zdrowia lub zagrożenia życia (art. 37). Nie nakłada obowiązku urządzenia kaplicy – leży to w gestii osób zarządzających tymi placówkami. Ważne jest, by w umowie z parafią bądź diecezją był określony zakres opieki duszpasterskiej. Ważne W  myśl art.  31 ust.  2 u.s.p.k.k. kapelan publicznego zakładu opieki zdrowotnej winien być przez tę jednostkę zatrudniony. Takie sformułowanie wskazuje, że  prawodawca ma na myśli stosunek pracy, nie zaś umowę cywilnoprawną, aczkolwiek dziś kierownicy zakładów publicznych nierzadko sugerują to  drugie rozwiązanie, aby ograniczyć koszty.

Kapelan pełni swą funkcję zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, ale w sprawach organizacyjnych podlega kierownikowi placówki, w której jest zatrudniony. Stosunek pracy wymaga wykonywania obowiązków „pod kierownictwem” pracodawcy (art. 22 § 1 Kodeksu pracy), a więc z obowiązkiem wykonywania poleceń przełożonych, choć w innym stopniu niż zazwyczaj w relacji pracodawca-pracownik.

10

W tym kontekście duże znaczenie ma umowa, jaka powinna być podpisana między kierownikiem placówki a kapelanem. Winny w niej zostać zawarte wszystkie kwestie, które odbiegają od standardowego stosunku pracy. Istotnym punktem jest np. ustalenie możliwości zastępstwa kapelana przez innych duchownych (np. na czas urlopu czy w dniu wolnym). W przypadku pozostałych placówek prawo nie obliguje, by kapelani byli zatrudniani, niemniej art. 38 Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania wskazuje, iż to „podmiot leczniczy ponosi koszty realizacji praw pacjenta” do opieki duszpasterskiej (nie wynika z tego wprawdzie, iż posługa kapelana musi być odpłatna, choć zazwyczaj tak się dzieje). Realizacja tego wymogu może odbywać się także w drodze umowy-zlecenia, a nawet umowy z  parafią o  świadczenie posługi religijnej, co może być korzystne o tyle, że wówczas posługę mogłoby rotacyjnie pełnić kilku duchownych z zespołu duszpasterskiego parafii, co jest formalnie utrudnione w przypadku umowy o pracę z konkretnym kapelanem (choć oczywiście najlepiej, gdy funkcję kapelana pełni jeden duchowny, jedynie w razie potrzeby zastępowany przez innych). Kapelani więzienni Regulacje dotyczące kapelanów w zakładach penitencjarnych i resocjalizacyjnych – poza wspomnianym art. 17 Konkordatu – znajdują się w ustawach i rozporządzeniach ministra sprawiedliwości. Kodeks karny wykonawczy w art. 38 § 1 przewiduje możliwość współdziałania kościołów i związków wyznaniowych w wykonywaniu kar poprzez prowadzenie m.in. działalności religijnej (§ 2). Prawo skazanych do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych

Monitor

Prawny Proboszcza

oraz uczestniczenia w nabożeństwach gwarantuje art. 106 § 1 tej ustawy, jak również art. 4 ust. 1 p. 3 Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Dokładną regulację zawiera rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 2 września 2003 r. Skazani mają prawo uczestniczyć w nabożeństwach i spotkaniach, także indywidualnych, o charakterze religijnym, w kaplicy lub innym odpowiednio przystosowanym do tego celu pomieszczeniu albo miejscu na terenie zakładu karnego lub aresztu śledczego, zgodnie z porządkiem ustalonym przez dyrektora zakładu z kapelanem (lub kapelanami, jeśli jest ich więcej). Indywidualne posługi religijne mogą odbywać się także w celach mieszkalnych, do których dostęp mają kapelani, pod warunkiem zachowania zasad porządku i bezpieczeństwa obowiązujących w danym zakładzie oraz zapewnienia prywatności posługi duszpasterskiej. Ważne Zgodnie z rozporządzaniem ministra sprawiedliwości z 2 września 2003 r. z kapelanem skierowanym przez władzę kościelną dyrektor zakładu karnego zawiera umowę o wykonywanie posług religijnych. Określa się w niej przede wszystkim zakres czynności kapelana, zasady jego zastępstwa przez innego duchownego, zakres i zasady korzystania przez kapelana z pomocy innych osób, zasady współdziałania z dyrektorem zakładu oraz przypadki, w których umowa ulega rozwiązaniu.

Gdy chodzi o zatrudnienie, kapelan jest zrównany z pracownikami urzędów państwowych, z czego wynikałoby, że może być formalnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę (zniesiony z dniem 1 września 1998 r. art. 32 ust. 4 u.s.p.k.k. przewidywał nieodpłatne wykonywanie obowiązków).

Nr 22 • Lipiec 2013

PRAWO W PARAFII Proboszcz kapelanem? Godzenie funkcji proboszcza z urzędem kapelana szpitalnego czy więziennego jest niełatwe i nie zawsze możliwe. Funkcja kapelana nierzadko wymaga takiego zaangażowania i poświęcenia, które nie pozwala na to, by mogła być dobrze wypełniana przez duchownego, na którym spoczywa troska o prowadzenie parafii. Pożądane jest zatem, by kapelanami zwłaszcza większych jednostek, byli raczej mianowani duchowni niebędący proboszczami, ci zaś podejmowali

tę posługę jedynie w wyjątkowych sytuacjach. ks. dr hab. Piotr Majer Kanclerz Kurii Metropolitalnej w Krakowie, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Podstawa prawna  Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 28 lipca 1993 r (Dz.U. z 1998 r., nr 51, poz. 318);  Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 29, poz. 154 ze zm.);

Domniemanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych W obrocie nieruchomościami, w którym coraz częściej występują również parafie, istotną rolę odgrywa księga wieczysta. Nie jest ona jednak jednym z wielu rejestrów przedmiotowych, prowadzonych dla konkretnego przedmiotu stosunków prawnych, ale z jej istnieniem wiążą się określone domniemania. W piśmiennictwie z zakresu prawa cywilnego formułuje się pogląd, iż Ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, stanowiąca podstawowe źródło prawa, formułuje określone zasady. Jedną z takich zasad, wynikających z powyższej ustawy, jest zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, której dotyczy niniejsze opracowanie. Definicja rękojmi Podstawowe znaczenie ma art. 5 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece, który stanowi iż: „W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność

Nr 22 • Lipiec 2013

lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych)”. Istotą tego przepisu jest ochrona pewności obrotu gospodarczego. Pewność obrotu gospodarczego oznacza konieczność utrzymywania zaistniałych zdarzeń prawnych i skutków, jakie one wywołują. Inaczej rzecz ujmując, chodzi tutaj o to, aby w maksymalnie wysokim stopniu zapewnić utrzymywanie skutków prawnych, jakie zaistniały lub powstały w związku z określonymi zdarzeniami prawnymi. Zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych służy ochronie interesów tej osoby, która dokonała czynności prawnej, kierując się zaufaniem do treści księgi wieczystej. Osoba taka jest chroniona przed konsekwencjami obiektywnie istnie-

Monitor

Prawny Proboszcza

 Kodeks prawa kanonicznego z 1983 r.  Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r., poz. 159);  Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. nr 231, poz. 1965);  Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.);  Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z  2 września 2003  r. w  sprawie szczegółowych zasad wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U. nr 159, poz. 1546).

jącej niezgodności pomiędzy treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Zasada ta znajdzie zastosowanie wtedy, kiedy rzeczywisty stan prawny nieruchomości jest inny niż ten stan, który został ujawniony w księdze wieczystej. Ustawodawca miał do wyboru, albo chronić rzeczywisty stan prawny, albo chronić osobę, która, ufając treści księgi wieczystej, dokonała czynności prawnej, choć jednocześnie stan prawny nieruchomości, wynikający z księgi wieczystej, był rozbieżny ze stanem rzeczywistym. Polski ustawodawca wybrał to drugie rozwiązanie, dając pierwszeństwo zaufaniu, jakim winna się cieszyć księga wieczysta. W przeciwnym razie straciłaby ona swoje gospodarcze znaczenie, skoro działanie w zaufaniu do jej treści nie zasługiwałoby na jakąkolwiek ochronę. Rękojmia wyłączona Prawodawca promuje zatem zaufanie do księgi wieczystej, nawet kosztem rozbieżności między jej treścią a  rzeczywistym stanem prawnym. Jednak przywileje, jakie wiążą się z treścią księgi wieczystej, nie mają charakteru bezwzględ-

11

PRAWO W PARAFII nego. Ustawodawca przewiduje bowiem sytuacje, kiedy rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych jest wyłączona. Jedną z okoliczności wyłączających rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych jest nieodpłatne przeniesienie prawa własności. Chodzi tutaj o taką sytuację, gdy nabywca prawa własności działał wprawdzie w zaufaniu do księgi wieczystej, niemniej po jego stronie doszło do nieodpłatnego przeniesienia prawa własności. Przykładem jest umowa darowizny. Obdarowany nie jest chroniony rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych, dlatego że doszło do przeniesienia prawa własności nieruchomości nieodpłatnie. Innym przykładem jest umowa przekazania nieruchomości. Dalsze przypadki wyłączenia rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych regulują art. 7 i 8 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Stanowią one iż: „Art. 7. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko: 1) prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy, niezależnie od wpisu, 2) prawu dożywocia, 3) służebnościom ustanowionym na podstawie decyzji właściwego organu administracji państwowej, 4) służebnościom drogi koniecznej albo ustanowionym w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia, 5) (2) służebnościom przesyłu”. „Art. 8. Rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyłącza wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub kasacji oraz ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego

12

ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości”. Te dwa przepisy zawierają sytuacje szczególne i wyjątkowe, które zdaniem prawodawcy pozwalają na odstąpienie od zasady rękojmi. Działanie w złej wierze Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych jest również wyłączona wtedy, gdy nabywca działał w złej wierze. Ważne Zła wiara nie jest w  zasadzie definiowana w  prawie polskim. Zgodnie z  art.  7 Kodeksu cywilnego: „Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary”. Zła wiara oznacza więc przede wszystkim wzruszenie domniemania dobrej wiary. Tymczasem w Ustawie o księgach wieczystych i hipotece zła wiara jest definiowana normatywnie. Definicję zawiera art. 6 ust. 2 i 3.

Przepisy art. 6 ust. 2 i 3 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece stanowią iż: „2. W złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z  rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć. 3. Jeżeli do dokonania rozporządzenia potrzebny jest wpis w księdze wieczystej, chwila złożenia wniosku o wpis jest rozstrzygająca dla oceny dobrej lub złej wiary nabywcy. Jednakże gdy rozporządzenie dochodzi do skutku dopiero po dokonaniu wpisu, rozstrzyga dzień, w którym rozporządzenie doszło do skutku”. Zła wiara, według definicji ustawowej, oznacza sytuację, gdy nabywca prawa własności wiedział o tym, że pomiędzy treścią księgi

Monitor

Prawny Proboszcza

wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym istnieje rozbieżność, lub mógł się o tej rozbieżności z łatwością dowiedzieć. W razie ewentualnego sporu sądowego ciężar udowodnienia istnienia złej wiary obciąża tego, który się na tę złą wiarę powołuje. Pojęcie „mógł się z łatwością dowiedzieć” zawiera w sobie element ocenny. To sąd, badając konkretną sprawę, stwierdza, czy rzeczywiście owa łatwość w dotarciu do prawdy wystąpiła, czy też nie. Sąd będzie uwzględniać okoliczności sprawy, możliwości działania strony, jej orientację w przepisach itp. Analiza stanu wieczysto-księgowego podstawą działań parafii Reasumując, należy stwierdzić, że analiza stanu wieczysto-księgowego nieruchomości nie tylko sprowadza się do uzyskania stosownych informacji, ale pociąga za sobą również określone skutki prawne. Powyższy wywód wykazał, że ustawodawca chroni dobrą wiarę nabywcy nieruchomości działającego w zaufaniu do księgi wieczystej. Analiza księgi wieczystej pociąga zatem za sobą określone skutki prawne i to często bardzo istotne. Wobec powyższego należy zachęcać – nie tylko ze względu na ostrożność, ale również ze  względu na skutki prawne – do zapoznawania się ze stanem wieczysto-księgowym w każdej sytuacji, gdy parafia uczestniczy w obrocie prawnym nieruchomościami. prof. dr hab. Bartosz Rakoczy Podstawa prawna  Ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1361 ze zm.);  Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm).

Nr 22 • Lipiec 2013

ORZECZNICT WO

Cmentarz tylko w oparciu o plan zagospodarowania przestrzennego O założeniu lub rozszerzeniu cmentarza wyznaniowego decydują właściwe władze kościelne, ale lokalizacja takiej inwestycji może nastąpić tylko na terenie przeznaczonym na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Oznacza to, że o tym, czy i w jakim miejscu może zostać zlokalizowany bądź rozszerzony cmentarz, decyduje rada gminy, podejmując uchwałę w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a nie organ wykonawczy gminy w formie decyzji. Jeżeli plan taki nie został uchwalony, to realizacja inwestycji nie jest możliwa – uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 3 kwietnia 2013 r. (sygn. akt: II SA/Bd 1119/12). W omawianej sprawie proboszcz parafii rzymskokatolickiej wystąpił do wójta gminy z wnioskiem o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego dla zmiany zagospodarowania terenu polegającej na budowie cmentarza rzymskokatolickiego. Wójt wydał taką decyzję. Cmentarz za blisko Właściciele sąsiedniej nieruchomości sprzeciwili się inwestycji. Stwierdzili, że znalazłaby się zbyt blisko ich posesji, źle wpływałaby na ich stan psychiczny i kolidowała z planami inwestycyjnymi na przyszłość. Odwołali się od decyzji wójta do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Kolegium za proboszczem Kolegium utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazało, że art. 4 ust. 2 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przewiduje możliwość zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospo-

Nr 22 • Lipiec 2013

darowania terenu, przy czym lokalizację inwestycji celu publicznego ustala się w drodze decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, zaś sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla innych inwestycji ustala się w drodze decyzji o warunkach zabudowy. Zgodnie z art. 54 pkt 2 wymienionej ustawy decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego określa warunki i szczegółowe zasady zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy wynikające z przepisów odrębnych. O charakterze tej decyzji przesądza również przepis art. 56 powyższej ustawy, który stanowi, iż nie można odmówić ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli zamierzenie inwestycyjne jest zgodne z przepisami odrębnymi. Właściwy organ dokonuje analizy warunków i zasad zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy, wynikających z przepisów odrębnych, przez co należy rozumieć zarówno przepisy innych ustaw, jak i przepisy Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ile nakładają one w sposób wyraźny jakieś ograniczenia. Zdaniem organu odwoławczego planowane przedsięwzięcie zaliczane

Monitor

Prawny Proboszcza

do inwestycji celu publicznego mogło więc zostać zrealizowane, pod warunkiem zapewnienia zgodności z przepisami odrębnymi. Sąd wojewódzki za właścicielami W tej sytuacji właściciele sąsiedniej nieruchomości wnieśli skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy. Ten uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem sądu rozstrzygające znaczenie w tej sprawie miał art. 14 ust. 7 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, zgodnie z którym plan miejscowy sporządza się obowiązkowo, jeżeli wymagają tego przepisy odrębne. Obowiązek sporządzenia planu dla wskazanych kategorii obiektów lub przedsięwzięć, jako warunek ich lokalizacji lub wykonania, może zatem wynikać z przepisów odrębnych niż Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Treść Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dostępna na stronie www.proboszcz.pastoralne.pl

Decyduje ustawa o cmentarzach Takim właśnie przepisem szczególnym jest regulacja zawarta w art. 3 Ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Wprowadza ona bowiem modyfikację zasad ogólnych wynikających z Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dla inwestycji celu publicznego, jaką jest założenie cmentarza. Art. 1 ust.1 ustawy o cmentarzach stanowi, że zakładanie i rozszerzanie cmentarzy komunalnych należy do zadań własnych gminy. Z kolei w ust. 2 tego przepisu wskazuje się, że o założeniu lub rozszerzeniu cmentarza komunalnego

13

ORZECZNICT WO decyduje rada gminy, a w miastach na prawach powiatu rada miasta, po  uzyskaniu zgody właściwego inspektora sanitarnego, zaś o założeniu lub rozszerzeniu cmentarza wyznaniowego decydują właściwe władze kościelne, ale lokalizacja takiej inwestycji może nastąpić na terenie przeznaczonym na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, po uzyskaniu zgody właściwego inspektora sanitarnego (ust. 3). Zgodnie natomiast z art. 3 ustawy o cmentarzach, cmentarze zakłada się i rozszerza na terenach określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Z treści powyższych przepisów wynika, że realizacja inwestycji w postaci założenia lub rozszerzenia cmentarza – zarówno komunalnego jak i wyznaniowego – jest możliwa wyłącznie w oparciu o ustalenia obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Oznacza to, że o tym, czy i w jakim miejscu gminy może zostać zlokalizowany bądź rozszerzony cmentarz, powinien decydować organ stanowiący gminy – rada gminy, podejmując uchwałę w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a nie jednoosobowy organ wykonawczy gminy w formie decyzji administracyjnej. W ocenie sądu za taką interpretacją omawianych przepisów przemawia nie tylko ich gramatyczna treść i cel, ale także wykładnia systemowa – czyli metoda interpretacji przepisu prawnego nakazująca brać pod uwagę założenia systemu prawa, w którym dany przepis funkcjonuje, treść innych norm prawa, jak również położenie przedmiotowego przepisu w tekście aktu prawnego.

? 14

Ważne Zgodnie z  wykładnią systemową uznać należy, iż  skoro ustawodawca w  art.  3 ustawy o  cmentarzach stanowi, że  cmentarze zakłada się i rozszerza na terenach określonych w  miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w art. 14 ust. 7 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym mówi się, że plan miejscowy sporządza się obowiązkowo, jeżeli wymagają tego przepisy odrębne, to przepisy te tworzą zintegrowaną regulację prawną w kwestii lokalizowania cmentarzy.

W  konsekwencji, z  zestawienia powyższych przepisów wynika, że  ustalenie lokalizacji nowego cmentarza lub poszerzenie granic cmentarza już istniejącego nie jest możliwe w drodze decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Przyjęcie odmiennej wykładni art. 3 ustawy o cmentarzach i uznanie, że ustalenie lokalizacji nowego cmentarza lub poszerzenie granic cmentarza już istniejącego w przypadku braku planu miejscowego jest możliwe w drodze decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, nie dałoby się pogodzić z ratio legis tego przepisu. Regulacja zawarta w art. 3 ustawy o cmentarzach nakazująca, aby lokalizacja cmentarza następowała wyłącznie na terenie przeznaczonym na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pozostawałaby bowiem zbędną i jako taka stałaby w oczywistej sprzeczności z zasadą racjonalności ustawodawcy oraz z zasadą, że system prawny jest spójny, logiczny i zupełny.

Bez znaczenia był fakt, że dla terenu objętego wnioskiem o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego sporządzone zostało studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Realizacja takiej inwestycji jest możliwa bowiem wyłącznie w oparciu o ustalenia obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Studium nie stanowi przepisów prawa powszechnie obowiązującego, a jest jedynie zbiorem norm, które muszą być przestrzegane przez radę gminy i jednostki gminy na etapie opracowywania planu zagospodarowania przestrzennego. Dlatego sąd uznał, że skoro założenie lub rozszerzenie cmentarza możliwe jest jedynie w oparciu o ustalenia obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego, a plan taki nie został uchwalony, to realizacja takiej inwestycji nie jest w ogóle możliwa. Oznacza to, że wydanie zaskarżonej decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego dla zmiany zagospodarowania terenu polegającej na budowie cmentarza rzymskokatolickiego nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa materialnego, które skutkować musiało uchyleniem zaskarżonej decyzji, jak i poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji. Wyrok jest nieprawomocny. Paweł Puch prawnik Podstawa prawna  Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717 ze zm.);  Ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 118, poz. 687 ze zm.).

Jeśli jakieś kwestie dotyczące obowiązującego prawa w parafii budzą Księdza wątpliwości, zapraszamy do przesyłania ich na adres [email protected] lub faksem 22 244 84 10. Na pytania będziemy odpowiadać na łamach pisma.

Monitor

Prawny Proboszcza

Nr 22 • Lipiec 2013

FINANSE PARAFII

Organizacja zespołu projektowego – rodzaje zadań i ich podział W ostatnich numerach opisywaliśmy proces zawierania umowy na realizację parafialnego projektu finansowanego ze źródeł zewnętrznych. Teraz przejdziemy do samego etapu realizacji i jego najważniejszego elementu, czyli stworzenia zespołu ludzi – nieodpowiednio dobrana grupa może zniweczyć każdy, nawet najlepszy pomysł. Organizacja zespołu projektowego i jego pracy jest kluczowa dla powodzenia każdego przedsięwzięcia. Nie wystarczy zaangażować fachowców. Trzeba jeszcze zadbać o jakość komunikacji między nimi. Koordynator Podstawę składu każdej grupy realizującej działania projektowe tworzą koordynator i osoba odpowiedzialna za finanse. Czasami powierza się koordynację księgowemu lub księgowej, ale to wymaga sporej dozy zaufania do jednej osoby i raczej nie jest rekomendowanym rozwiązaniem. Koordynator to główna funkcja w zespole. Odpowiada on za realizację projektu. Powinien zarządzać całością działań oraz pracą wszystkich członków grupy. Ważne, aby miał wszelkie uprawnienia do podejmowania decyzji. Koordynator, który każdą decyzję musi konsultować z przełożonym, raczej nie będzie budził szacunku. Nie zalecam, aby funkcję koordynatora pełnił proboszcz lub wikary. Wymaga ona bowiem fachowej wiedzy i poświęcenia sporej ilości czasu. Warto więc poszukać kogoś, kto mógłby sprawować taką funkcję. Dobrze jest uczynić to już na etapie przygotowania projektu i zaangażować potencjalnego koordynatora w jego współtworzenie. Dzięki temu będzie on lepiej rozumiał kontekst planowanych działań. Osoba taka nie musi mieć bezpośredniego doświadczenia w realizacji

Nr 22 • Lipiec 2013

projektów finansowanych ze źródeł zewnętrznych. Tej wiedzy można się dosyć szybko nauczyć. Ważne, aby miała odpowiednie kompetencje interpersonalne, analityczne i planistyczne. Niezwykle ważne jest, aby była mocno zaangażowana w sam pomysł i widziała jego szersze znaczenie. Księgowość Większość dotacji jest przyznawana przez darczyńców, którzy wymagają, aby rozliczenia działań prowadzone były zgodnie z Ustawą o rachunkowości. Nakłada to  na  parafię dodatkowe wymogi. Dla rozliczenia projektu musimy bowiem zacząć prowadzić rozliczenia księgowe – albo w formie księgi przychodów i rozchodów, albo tzw. pełnej księgowości, czyli ksiąg handlowych. Z punktu widzenia projektowego to drugie rozwiązanie jest rekomendowane, choć nieco droższe. System księgowy prowadzimy tylko i wyłącznie na potrzeby projektu, a więc nie wykazujemy w nim żadnych innych dochodów czy wydatków parafii. Ważne, aby w zespole znalazła się osoba, która potrafi księgować zgodnie ze wspomnianymi zasadami. Nie musi ona mieć wglądu do innych aspektów finansowych życia parafii. Powinna mieć natomiast dostęp do odpowiednich programów księgowych. Gdybyśmy chcieli nabyć najpopularniejszy na rynku program Symfonia, musimy się liczyć z wydatkiem ponad 1,5 tys. zł. Pojawia się

Monitor

Prawny Proboszcza

jednak coraz więcej internetowych programów księgowych. Dzięki nim osoba odpowiedzialna za księgowość w projekcie może posługiwać się odpowiednim oprogramowaniem już za 50 zł miesięcznie. Pełny skład Udział kolejnych osób w zespole projektowym zależy od budżetu oraz tematyki. Kilkumilionowe projekty renowacji kościoła mogą być realizowane przez bardzo małe zespoły. W praktyce bowiem po wybraniu wykonawcy prac trzeba tylko nadzorować prawidłowość jego działań. Rozliczenie finansowe to zaledwie kilka faktur, choć ich suma może być bardzo duża. Taki projekt zazwyczaj jest realizowany przez koordynatora i księgową ze wsparciem specjalisty od zamówień publicznych, jeśli ich stosowania wymaga grantodawca. O wiele mniejsze projekty szkoleniowe mogą być natomiast bardzo skomplikowane. Wystarczy, że  uczestnicy warsztatów będą otrzymywać refundację za koszty dojazdu, by w naszej dokumentacji księgowej pojawiły się setki biletów autobusowych. Warto wtedy mieć nawet kilka osób od spraw finansowych, a także członka zespołu odpowiedzialnego za rekrutację uczestników oraz np. za ocenę wszystkich prowadzonych działań, a więc ewaluację. Przy projektach, w których powodzenie zależy od udziału lub decyzji określonej grupy osób, warto przewidzieć specjalistę ds. promocji. W mniejszych projektach warto zadbać, aby taki pracownik umiał też aktualizować stronę internetową lub obsługiwać profile na portalach społecznościowych.

15

FINANSE PARAFII Jeśli warunki konkursowe na to pozwalają, zawsze warto założyć też w budżecie kilkanaście godzin pracy prawnika. Jego pomoc będzie ważna przy zawieraniu umów z podwykonawcami czy innymi pracownikami. Koszty zespołu Koszty wynagrodzeń i obsługi zespołu projektowego są zazwyczaj możliwe do sfinansowania z dotacji. W wielu wypadkach trzeba się jednak liczyć z limitami, wynoszącymi np. 15 proc. całości dofinansowania. Określenie kształtu zespołu i jego zadań jest zatem niezbędne już na etapie przygotowania projektu (dobrą praktyką jest również angażowanie przyszłych jego członków już na tym wczesnym etapie prac). Komunikacja Niezwykle istotnym składnikiem dobrze działającego zespołu jest zbiór zasad komunikowania się jego członków. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdy projekt realizowany jest przez parafię i dla wielu członków

zespołu może stanowić dodatkową, drugą pracę. Ograniczone zasoby czasowe, a także zwykłe zmęczenie, mogą wtedy znacznie utrudnić prawidłową realizację zadań. Ustalenia reguł komunikacji najlepiej dokonać na pierwszym lub drugim spotkaniu wszystkich członków. W zbiorze zasad powinny się znaleźć elementy związane z: regułami zlecania zadań i raportowania ich wykonania, raportowaniem problemów, rozwiązywaniem konfliktów, zasadami komunikacji i ich hierarchią wreszcie – z regułami zmian samych zasad. Ważne jest, aby wszyscy członkowie zespołu byli zaangażowani w proces ustalania zasad, a na końcu go pisemnie zaakceptowali. Podział obowiązków Do podziału zadań między członków zespołu daje się dobrze wykorzystać sam wniosek o dofinansowanie, który zazwyczaj określa kształt pro-

W   KO L E J NYC H N U M E R AC H  Odpady komunalne z cmentarza parafialnego po zmianie Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach  Rozliczenie podatkowe organizacji parafialnych obozów i kolonii  Budowa przyłącza wodociągowego i kanalizacyjnego przez parafię  Fundusze: konkursy planowane na drugą połowę 2013 r.

„Wakacje z Bogiem. Wakacyjny pakiet materiałów” Materiały, które mogą służyć pomocą w trakcie wyjazdów wakacyjnych z dziećmi bądź też pozwolą zorganizować ciekawe spotkania na terenie parafii podczas wakacji. Wiele materiałów będzie Ksiądz mógł wykorzystać w dowolnym czasie, nie tylko w lipcu i sierpniu! Wśród materiałów:  pomysły na gry integracyjne  pomysły na gry na pogodę i niepogodę  scenariusze spotkań  scenariusz przedstawienia  ... i inne!

Cena książki: 59 zł

Zamówienia prosimy składać pod numerem telefonu: 22 244 84 08 lub pisząc na adres: [email protected] Pracownicy Działu Obsługi Klienta odpowiedzą na wszystkie pytania. Uwaga! Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część publikacji nie może być kopiowana ani rozpowszechniana w jakiejkolwiek postaci bez zgody wydawcy, gdyż stanowi to naruszenie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji podjętych na podstawie artykułów zamieszczonych w publikacji.

16

Monitor

Prawny Proboszcza

jektu. Najłatwiej zacząć dzielić się obowiązkami od przejrzenia wskaźników realizacji projektu i jego budżetu. W kilkanaście minut możemy bowiem przypisać elementy budżetu i efekty działań do konkretnych osób oraz uczynić je odpowiedzialnymi za ich osiągnięcie. Przykładowo, specjalista ds. promocji będzie odpowiedzialny za osiągnięcie efektu w postaci 10 tys. wejść na stronę internetową i oprócz koniecznego wkładu własnej pracy dostanie do dyspozycji pozycję budżetową „reklama w internecie” w kwocie 500 zł na miesiąc. Może więc zlecać odpowiednio emisje reklam lub je zawieszać, ale np. ostatecznie decyzje podejmuje koordynator. W ten sposób można przeanalizować cały budżet i spis efektów projektu, dokonując podziału zadań. Paweł Wyszomirski specjalista ds. pozyskiwania funduszy unijnych Wydawca Wydawnictwa Pastoralne ul. Młynarska 8/12, 01-194 Warszawa tel.: 22 244 84 08, faks: 22 244 84 10 e-mail: [email protected] www.pastoralne.pl Wydawnictwo jest członkiem Stowarzyszenia Wydawców Katolickich Wydawnictwa Pastoralne ukazują się nakładem Wydawnictwa Raabe ul. Młynarska 8/12, 01-194 Warszawa NIP: 526-13-49-514, REGON: 011864960 Sąd Rejonowy m. st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy KRS 0000118704 Wysokość Kapitału Zakładowego: 50 000 PLN Zamówienia i prenumerata tel.: 22 244 84 08 faks: 22 244 84 10 e-mail: [email protected] Redakcja Redaktor prowadzący: Bartosz Rakoczy Kierownik redakcji: Anna Konarzewska-Żuczek Sekretarz redakcji: Monika Radecka Redakcja i korekta: Wojciech Stasiak Grafika i skład: Ireneusz Gawliński Nakład: 3000 egzemplarzy Copyright by Dr Josef Raabe Spółka Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa 2013

Nr 22 • Lipiec 2013