11/05/2012

METABOLISMO DE

CALCIO y FOSFORO

CONTENIDO Y DISTRIBUCION CORPORAL DE CALCIO, FOSFATO Y MAGNESIO:

ADULTO: 1kg de calcio ~ 1,7% del peso corporal

5º elemento en abundancia en el cuerpo humano Cátedra de Bioquímica - FOUBA

1

11/05/2012

TOTAL DE

CALCIO

HUESO Y DIENTES

INTRACELULAR

1200 g

LÍQUIDO EXTRACELULAR 1g

98-99%

0.1%

1%

10 g

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

CALCIO DEL LEC = CALCEMIA TOTAL (Valor de Referencia: 8.9 – 10.4 mg/dL)

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

2

11/05/2012

CALCIO IÓNICO

ES LA FORMA EN LA QUE CUMPLE SUS FUNCIONES FISIOLÓGICAS

EXTRACELULARES

INTRACELULARES

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

1. INTRACELULARES •

CRECIMIENTO Y DIVISION CELULAR



ESTABILIZACION DE MEMBRANAS



EXCITABILIDAD Y PERMEABILIDAD DE LA MEMBRANA PLASMATICA



TRANSPORTE DE IONES A TRAVES DE LAS MEMBRANAS CELULARES



REGULACION ENZIMATICA



EXCITACIÓN NERVIOSA



SECRECION DE HORMONAS

2. EXTRACELULARES:



NEUROTRANSMISION

• MINERALIZACION



CONTRACCION MUSCULAR



COFACTOR DE FACTORES DE COAGULACION VII, IX y X.

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

3

11/05/2012

METABOLISMO Y

ABSORCIÓN DE CALCIO

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

ABSORCIÓN Y EXCRECIÓN DE CALCIO, FOSFATO Y MAGNESIO

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

4

11/05/2012

CALCIO EN FLUIDO EXTRACELULAR (Valor de Referencia: 8.9 – 10.4 mg/dL)

REGULACIÓN ESTRICTA A NIVEL DE: INTESTINO

HUESO

RIÑÓN

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

CALCEMIA NORMAL = 9,4 mg/dl

PARATHORMONA

1,25- (OH)2 VITAMINA D3 o CALCITRIOL

RESPUESTA RAPIDA

RESPUESTA LENTA

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

5

11/05/2012

AUN EN AUSENCIA DE ESTAS HORMONAS

LA CALCEMIA NO DISMINUYE POR DEBAJO DE 5.5-5.0 mg/dl

DEBIDO AL INTERCAMBIO CONSTANTE ENTRE HUESO Y LEC Cátedra de Bioquímica - FOUBA

¿QUÉ OCURRE NORMALMENTE ENTRE EL LEC Y…?: INTESTINO Secreciones digestivas

RIÑÓN HUESO Cátedra de Bioquímica - FOUBA

6

11/05/2012

ABSORCIÓN DE CALCIO A NIVEL INTESTINAL

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

ABSORCION INTESTINAL DE CALCIO EFICIENCIA DE ABSORCIÓN:

30%

CALCIO INGERIDO: a)

30% se absorbe

b)

el resto se elimina por heces

CALCIO FECAL TOTAL: a)

Ingerido “no absorbido” +

b)

“calcio fecal endógeno”: secreción intestinal, vesicular y descamación celular

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

7

11/05/2012

90% en INTESTINO DELGADO

60% en íleon 20% en yeyuno 10% en duodeno 8% en colon

2% en estómago Cátedra de Bioquímica - FOUBA

MECANISMOS DE

ABSORCION INTESTINAL

a) PASIVO: CANALES DE CALCIO (difusión facilitada)

ATP-asa específica

calcitriol

b) ACTIVO: CALBINDINA D (Proteína ligadora de calcio = CaBP) Cátedra de Bioquímica - FOUBA

8

11/05/2012

MANEJO RENAL DE CALCIO

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

REABSORCIÓN RENAL

CALCIO FILTRADO: 10g / día PÉRDIDA DIARIA: 100-200mg / día

fracción difusible

FRACCIÓN DIFUSIBLE: • Ca++ libre • Ca++ ligado a lactato, citrato, bicarbonato, fosfato y sulfato

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

9

11/05/2012

98-99% en los túbulos renales 65% en el túbulo proximal

25% en el asa de Henle

10% en el túbulo distal Cátedra de Bioquímica - FOUBA

MECANISMOS DE REABSORCION RENAL a) EN EL TÚBULO PROXIMAL Dependiente de Na+

TRANSPORTE ACTIVO: Independiente de PTH

b) EN EL TÚBULO DISTAL Dependiente de PTH

TRANSPORTE PASIVO: regulación de pérdida renal Cátedra de Bioquímica - FOUBA

10

11/05/2012

FLUJO DE CALCIO ENTRE HUESO Y LEC

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

INTERCAMBIO DE CALCIO ENTRE HUESO Y LEC HUESO INTERCAMBIABLE:

(0.4-1% Ca++ óseo total)

en equilibrio con los iones del LEC Salida del Ca++ del hueso:

Mecanismo rápido de amortiguamiento

Resorción osteoclástica

Con el fluído óseo

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

11

11/05/2012

HUESO INTERCAMBIABLE MECANISMO RÁPIDO DE AMORTIGUAMIENTO

EVITA QUE LA CALCEMIA SE ELEVE O DESCIENDA EN EXCESO

EN SITUACIONES TRANSITORIAS DE EXCESO O FALTA DE DISPONIBILIDAD DE CALCIO Cátedra de Bioquímica - FOUBA

MECANISMOS REGULATORIOS

CALCEMIA NORMAL

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

12

11/05/2012

HORMONAS CALCIOTRÓPICAS

PARATHORMONA

1,25- (OH)2 VITAMINA D o CALCITRIOL

RESPUESTA RAPIDA

RESPUESTA LENTA

CALCITONINA ?? Cátedra de Bioquímica - FOUBA

PARATHORMONA Glándulas paratiroides • SON 4 GLÁNDULAS • LOCALIZADAS EN LA CARA DORSAL DE TIROIDES • IRRIGADAS POR RAMAS DE LAS ARTERIAS TIROIDEAS SUPERIOR E INFERIOR • VIERTEN LA PTH A LAS VENAS PARATIROIDEAS QUE DESEMBOCAN EN LAS VENAS TOROIDEAS Cátedra de Bioquímica - FOUBA

13

11/05/2012

DINAMICA DE SECRECION DE PTH CALCIO IONICO

PARATIROIDES pre-pro- PTH proPTH

PTH

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

células principales de la paratiroides

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

14

11/05/2012

ACCIONES FISIOLÓGICAS DE PTH HIPOCALCEMIA

(+) • ACCIÓN DIRECTA: SOBRE HUESO Y RIÑÓN SECRECIÓN DE PTH • ACCIÓN INDIRECTA: EN INTESTINO Cátedra de Bioquímica - FOUBA

PTH y HUESO ESTIMULA

FORMACIÓN ÓSEA

REABSORCIÓN ÓSEA

Acción directa

PTH OSTEOBLASTOS

diferenciación

OSTEOCLASTOS

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

15

11/05/2012

PTH y RIÑÓN

Acción directa



REABSORCIÓN DE Ca++ EN EL TUBULO DISTAL



REABSORCIÓN DE PO4-3 EN EL PROXIMAL Y DISTAL



REABSORCIÓN DE CO3H- EN EL TÚBULO PROXIMAL HPO4-2 / H2PO4se transporta con más dificultad



ACTIVA LA 1 α HIDROXILASA Acción indirecta

FAVORECE LA ABSORCION DE CALCIOY FOSFATO

PTH e INTESTINO

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

RESPUESTAS FISIOLOGICAS DE LA PTH A LA DISMINUCION DE CALCIO PLASMATICO > REABSORCION TUBULAR DE Ca

PTH

> RESORCION DE HUESO

HIPOCALCEMIA NORMALIZACION DE CALCEMIA

1-25 (OH)2 D3

>ABSORCION INTESTINAL DE Ca

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

16

11/05/2012

COLECALCIFEROLES Y DERIVADOS METABÓLICOS

calciferoles D2

D3

Ergocalciferol

Colecalciferol

• deriva del ergosterol (UV)

• deriva del colesterol

• esterol vegetal

• huevo, lácteos, pescados

• ~ D3

• PUEDE SINTETIZARSE EN PIEL a partir de 7-DEHIDROCOLESTEROL Cátedra de Bioquímica - FOUBA

80%

20%

Formación e hidroxilación de vitamina D3

(transcalciferina)

Colecalciferoll

Calcitriol

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

17

11/05/2012

METABOLISMO DE LA VITAMINA D PIEL = 80 %

+

DIETA = 20 %

COLECALCIFEROL

25 OH D3

HIGADO

1-25 (OH)2 D3

RIÑON

ORGANOS EFECTORES Cátedra de Bioquímica - FOUBA

ACCIONES FISIOLÓGICAS DE 1,25 (OH)2D3

• HUESO • RIÑÓN

VITAMINA D activa

• INTESTINO • GLÁNDULA PARATIROIDES

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

18

11/05/2012

CALCITRIOL y HUESO

ESTIMULA LA MINERALIZACIÓN ÓSEA • Aporta los elementos necesarios para la mineralización: calcio y fosfato. • Sintetiza OSTEOCALCINA y receptores para factores de crecimiento de osteoblastos. • Libera un factor estimulador de los osteoclastos y favorece su formación Cátedra de Bioquímica - FOUBA

CALCITRIOL y RIÑÓN

INHIBE LA BIOSÍNTESIS DE CALCITRIOL • Inhibe la actividad de 25 (OH) D3 - 1 α – HIDROXILASA • Estimula la actividad de 25(OH) D3 – 24-HIDROXILASA •No está demostrado que afecte la reabsorción o excreción tubular de Calcio y Fosfato Cátedra de Bioquímica - FOUBA

19

11/05/2012

CALCITRIOL e INTESTINO

ESTIMULA LA ABSORCION DE CALCIO Y FOSFATO

mecanismo de acción en mucosa intestinal

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

CALCITRIOL y GLÁNDULA PARATIROIDES

• Niveles elevados de 1,25 (OH)2 D3 inhibe la síntesis de PTH (la glándula tiene receptores para D3) • Como 1,25 (OH)2 D3 eleva la calcemia por su acción en intestino: inhibe síntesis de PTH

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

20

11/05/2012

INTERACCIÓN 1,25 (OH)2D3 - PTH El paso de: 25(OH) D3 a 25(OH)2 D3 está controlado por los niveles de CALCITRIOL y PTH,

en función de los niveles de CALCIO 80.3

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

CALCITONINA • Péptido de 32 AA • Sintetizado por células parafoliculares de la glándula tiroides • Estímulo:

HIPERCALCEMIA

Cátedra de Bioquímica - FOUBA

21

11/05/2012

Ca++

CALCITONINA (-) Actividad y número de osteoclastos

(-)

Reabsorción tubular renal de Ca y P y la secreción ácida gástrica Cátedra de Bioquímica - FOUBA

A pesar de su capacidad de disminución de la

CALCEMIA y de su acción conservadora de hueso a largo plazo

se duda de su trascendencia fisiológica ya que no se han demostrado alteraciones bioquímicas secundarias al exceso o defecto de calcitonina ni patologías asociadas a ella Cátedra de Bioquímica - FOUBA

22

11/05/2012

HOMEOSTASIS DEL FÓSFORO

PO4-3



PO4H-2



PO4H2-

su concentración en sangre admite variaciones notables en condiciones fisiológicas: Fosfatemia normal (adulto): 2,5 a 4,8mg/dl Cátedra de Bioquímica - FOUBA

CONTENIDO Y DISTRIBUCION CORPORAL DE CALCIO, FOSFATO Y MAGNESIO:

ADULTO: 600 – 650g de Fósforo como PO4H-3 • 80% en hueso • 10% en músculo esquelético • el resto: en células y espacios intra y extracelular en forma de iones PO4H-2 y PO4H2Cátedra de Bioquímica - FOUBA

23

11/05/2012

FÓSFORO • ABSORCIÓN INTESTINAL (yeyuno y duodeno):  difusión simple  transporte activo mediado por CALCITRIOL

• EXCRECION RENAL:  capacidad de reabsorción es limitada y depende de la cantidad filtrada  reabsorción en túbulo proximal por transporte activo dependiente del pH y de Na+  dirigida por PTH que inhibe su reabsorción en túbulos proximal y distal Cátedra de Bioquímica - FOUBA

24