“Tú dices: Galicia es muy pequeña. Yo te digo: Galicia es un mundo. Cada tierra es como si fuera el mundo entero. Podrás recorrerla en poco tiempo de norte a sur y de este a oeste; podrás volver a recorrerla una y otra vez; no conseguirás andarla del todo. Y cada vez que la recorras, encontrarás cosas nuevas. [...] Puede ser ella pequeña en extensión; pero en hondura, en entidad, es tan grande como quieras.” VICENTE RISCO

galería de arte

Barro Salgado Santana [Grupo Revisión Deseño] Homenaje a Luís Seoane

www.turgalicia.es

Mapa

Oficinas de turismo de la Xunta de Galicia

de Ayuntamientos PROVINCIA: A CORUÑA

PROVINCIA: PONTEVEDRA

Dársena de la Marina 15001 A CORUÑA T.: 981 221 822

R/ Gutiérrez Mellado, 1 - baixo (entrada galerías) 36001 PONTEVEDRA T.: 986 850 814

Edif. Admtvo. Praza Camilo José Cela Esq. Rúa de Vigo 15402 FERROL T.: 981 311 179 / 981 337 131

Edif. Sampaio. Ala derecha. Rúa Colón 36700 TUI T.: 986 601 789

*Avda. do Malecón, 3 15960 RIBEIRA T.: 981 873 007

Avda. Cánovas del Castillo, 22 36202 VIGO T.: 986 430 577

Rúa do Vilar, 43 15705 SANTIAGO DE COMPOSTELA T.: 981 584 081

Rúa Juan Carlos I, 37 36600 VILAGARCÍA DE AROUSA T.: 986 510 144

PROVINCIA: LUGO

PROVINCIA: MADRID

Praza Maior, 27-29 (Galerías) 27001 LUGO T.: 982 231 361

C/ Casado de Alisal, 8 28014 MADRID T.: 915 954 214

Praza de España, s/n 27700 RIBADEO T.: 982 128 689

BUENOS AIRES

PROVINCIA: OURENSE Edif. “Caseta do Legoeiro” Ponte Romana Enlace N-120 con Rúa Progreso 32003 OURENSE T.: 988 372 020

Bartolomé Mitre 2550 C1039AAP BUENOS AIRES (ARGENTINA) T.: (5411) 4951 - 6671 (5411) 4952 - 3993 * Abiertas sólo en los meses de julio, agosto y septiembre.

*Ctra. Nac. 525, Km 130,8 32540 A GUDIÑA *Avda. Campo da Feira, 17 32500 O CARBALLIÑO T.: 988 270 792

Estrada Santiago-Noia, Km 3 (A Barcia) 15896 Santiago de Compostela A CORUÑA (España) T.: 902 200 432 / F.: 981 537 588 e-mail: [email protected] • www.turgalicia.es

Textos: José Ramón Soraluce Blond - Fotografías: Mani Moretón • Carlos Rodríguez y Archivos Turgalicia - Diseño y maquetación: Gante & Asociados Realización: C.A. Gráfica - Impreso en España - D. L..:VG-0000-00

Santa María de Gracia MONTERREI

Conocer Galicia es, ante todo, conocer su gente, su cultura y costumbres, su tierra y su patrimonio monumental y artístico. Una cosa lleva a la otra, el paisaje está incompleto sin conocer a los hombres y mujeres con sus costumbres y tradiciones, como tampoco es posible conocer a fondo Galicia sin hacer un rastreo de su cultura, su historia y sus monumentos. A este último apartado, el del Patrimonio Monumental, dedicamos este folleto. Su intención es presentar el variado y riquísimo conjunto de obras y monumentos artísticos que posee. Para ello hemos reflejado la secuencia histórica y artística que siguió su proceso creativo.

Los diversos apartados temáticos han sido tratados con parecida intensidad, claridad expositiva e interés divulgativo, teniendo como objetivo principal

aportar una sumaria, pero fundamental, información documental de monumentos y lugares, imprescindibles para conocer uno de los legados artísticos más importantes de España y de Europa. No sin razón Galicia está considerada la tercera comunidad

del Estado en riqueza artística. Santiago de Compostela, El Camino de Santiago y las Murallas de Lugo, formando parte del selecto catálogo del Patrimonio de la Humanidad, declarado por la UNESCO, dan buena fe de ello. Cada época y estilo han sido desarrollados de forma global, indicándose aquellas referencias de obligada visita, por su interés monumental y artístico. El lector-visitante podrá comprobar que prácticamente cada rincón, en cada una de las cuatro provincias gallegas, requiere su interés y merece una visita. Todo un hermoso país y su patrimonio, nos están esperando.

3

Dólmen. Maus de Salas MUÍÑOS

Las huellas del hombre Las primeras huellas del hombre, en Galicia, tienen dos periodos claramente diferenciados: primero, los restos megalíticos y las marcas de petroglifos prehistóricos y, en un segundo periodo mucho más tardío, el mundo castreño de la edad de los metales.

En el periodo final de la Prehistoria, la Edad del Hierro, Galicia se convirtió en una potente región minera, repleta de castros, el primer tipo de asentamiento del que se tiene constancia. La abundancia de ellos, más de 5.000, indica cómo aquella sociedad transformó sus hábitos rurales para convertirse en un mundo pre industrial, con la rica elaboración artística de sus productos metalúrgicos. El hábitat castreño, encierra toda una riqueza patrimonial y artística, en arquitectura y orfebrería. Cada castro está formado por un grupo de construcciones, cabañas y

El “dolmen” es una cámara formada por grandes piedras planas hincadas en el suelo, y cubierta con

cobertizos, diseminadas en pequeñas agrupaciones y rodeadas, a su vez, por una o varias murallas. La casa o cabaña castreña, está

una gran losa pétrea, a la que suele accederse a través

construida con un muro circular de piedra de escasa altura y

de un pasillo o corredor construido de igual forma.

una cubierta de paja de centeno (colmo). Para facilitar su

Estas salas de enterramiento colectivo, de planta poligonal

defensa se encuentran emplazados en lugares elevados o

o rectangular, se encontraban cubiertas por una loma de tierra, conocida como “túmulo”. En Galicia a los túmulos de tierra que cubren al dolmen se les conoce como mámoas, mientras que a las cámaras funerarias, que con el paso del tiempo han quedado al descubierto, se las denomina anta o arca. Los petroglifos, dibujos prehistóricos, grabados en rocas al aire libre, son los restos más antiguos de un medio de comunicación entre los gallegos y el más allá. El oscuro significado de los laberintos, ciervos y escenas de caza, las formas humanas o los símbolos astrales acentúan su enigmático interés.

4

bien en promontorios costeros. El uso de este tipo de construcciones con techo de paja en todo el noroeste peninsular, se ha mantenido a lo largo de la historia, llegando hasta nuestros días construcciones similares las pallozas, que hunden sus raíces en el pasado.

Los primeros gallegos Sin pinturas rupestres ni grandes monumentos prehistóricos, Galicia es tierra de muchos dólmenes de mediano tamaño y de infinidad de castros, cuya actividad minera excitó la codicia romana.

Petroglifos MOAÑA

Castro de Santa Tegra A GUARDA

11o Arquitecturas para la muerte 0

DOLMEN DE DOMBATE, Cabana de Bergantiños (A Coruña) DOLMEN DE PEDRA DA ARCA, Malpica de Bergantiños (A Coruña) CONJUNTO DOLMÉNICO DE MAUS DE SALAS, Muíños (Ourense) PETROGLIFOS DE CAMPO LAMEIRO, Campo Lameiro (Pontevedra) DOLMEN DE AXEITOS, Ribeira (A Coruña)

22 o Hábitat castreño 0

CASTRO DE SANTA TEGRA, A Guarda (Pontevedra) CASTRO DE ELVIÑA, A Coruña CASTROMAO, Celanova (Ourense) CASTRO DE BAROÑA, Porto do Son (A Coruña) CASTRO DE VILADONGA, Castro de Rei (Lugo) CASTRO DE SAN CIBRÁN DE LAS, San Amaro (Ourense)

5

Muralla Romana. Patrimonio de la Humanidad. LUGO

El interés de Roma por Galicia hay que relacionarlo con las posibilidades mineras de la región.

Itinerarios de Roma

Tras varias exploraciones y una guerra de conquista que duró cien años, todo el noroeste peninsular pasó a convertirse en parte de la España romanizada en el siglo primero de nuestra era. Julio Cesar y Octavio Augusto estuvieron en Galicia, el primero en una expedición naval que desde la actual A Coruña le llevó a Inglaterra y, años después, Augusto para imponer la “Pax Romana” en este territorio. Los romanos le dieron nombre a Galicia (Gallaecia).

6

Torre de Hércules A CORUÑA

La huella de Roma en Galicia está ligada a la red viaria de comunicación. La comercialización de su metalurgia, la convirtió en un territorio cruzado por calzadas, como la Vía Nova en Ourense, con puentes como el de Bibei y monolitos de señalización “miliarios”. Las calzadas atravesaban el noroeste entre Astorga, A Coruña y Braga.También los puertos gallegos servían de enlace para las escuadras romanas con las islas del estaño (Inglaterra).

7

Santalla de Bóveda BÓVEDA

El faro romano de A Coruña, la Torre de Hércules, es testigo de aquellas travesías y el más antiguo del mundo en funcionamiento. Lugo (Lucus Augusti) tiene el privilegio de conservar la muralla romana. Construida en la época bajoimperial, con cincuenta cubos y más de dos kilómetros de longitud, ha sido declarada Patrimonio de la Humanidad. Otro atractivo de Galicia para el mundo romano eran sus aguas y fuentes termales, que dieron origen a balnearios y termas como las de Lugo, a ciudades como Ourense y a templos paganos dedicados a las ninfas como Santalla de Bóveda (Sta. Eulalia).

8

Mercurio de Vilar de Barrio MUSEO ARQUEOLÓXICO. OURENSE

La romanización del “Finis Terrae” La mayoría de las construcciones y restos romanos conservados en Galicia, están relacionados con las explotaciones mineras, con las vías de comunicación y con las fuentes termales.

Miliarios romanos LOBIOS • PARQUE NATURAL SERRA DO XURÉS

11o Muralla romana 0

LUGO

22 o Torre de Hércules 0

A CORUÑA

33 o Puente Romano 0

OURENSE

44 o Construcciones a lo largo de la “Vía Nova” o “Vía XVIII” 0

LOBIOS, BANDE, A POBRA DE TRIVES (OURENSE)

55 o Ninfeo de Santalla de Bóveda 0

LUGO

66o Las termas de Lugo 0

LUGO

9

O Cebreiro PEDRAFITA DO CEBREIRO

Llegada y expansión

del cristianismo Galicia, con una campiña húmeda y generosa, se prodigó en la formación de grupos de ermitaños y en la creación de monasterios, tras la caída del mundo romano. Fue el territorio ideal para la vida aislada y recogida de los cenobios altomedievales. De sus primeras construcciones han llegado a nosotros edificios que son auténticas joyas de la arquitectura española prerrománica. La Alta Edad Media, antes del año 1000, tiene como momento culminante, en Galicia, la aparición de un enterramiento de la época romana con los restos del apóstol Santiago. Este acontecimiento se produjo durante el reinado de Alfonso II, en el siglo IX. Con anterioridad, el cristianismo había librado una dura batalla para desterrar las creencias paganas. Dos santos promovieron el culto y el arte de aquellos tiempos: San Fructuoso de Braga, patriarca de la iglesia visigoda gallega, y San Rosendo de Celanova, promotor de construcciones mozárabes, durante el siglo X. Desde los grupos de eremitas, que, en el siglo VI, vivían en cuevas y construían templos rupestres como el de San Pedro de Rocas, hasta la llegada de los primeros peregrinos y la consolidación del Camino de Santiago, en el siglo X, Galicia conserva un rico y variado patrimonio artístico prerrománico.

10

San Pedro de Rocas ESGOS • RIBEIRA SACRA

San Xes de Francelos RIBADAVIA • O RIBEIRO

El noroeste prerrománico Los monumentos prerrománicos mejor conservados están en el sur de Galicia y en el Camino de Santiago, cuya historia surge en este periodo.

11o La vida ermitaña en la Ribeira Sacra 0

SAN PEDRO DE ROCAS, Esgos (Ourense)

22 o Cristianismo visigodo 0

SANTA COMBA, Bande (Ourense) SAN XES DE FRANCELOS, Ribadavia (Ourense)

33 o Después del descubrimiento de Santiago 0

SANTA MARÍA DO CEBREIRO, Pedrafita do Cebreiro (Lugo) SAN MIGUEL DE CELANOVA, Celanova (Ourense)

11

Calvario de Santo Antoniño TOQUES

La edad de oro

románica Galicia vivió en los siglos XI y XII una auténtica edad de oro de la arquitectura. El protagonismo político

abarcable si los ordenamos por tipologías.

de la región y el auge del Camino de Santiago,

Encontramos arquitectura románica, no sólo en las

posibilitaron la difusión del románico en todo

catedrales, y en numerosos monasterios, que reflejamos

su territorio. Si exceptuamos el palacio arzobispal de Santiago, el románico gallego

San Tomé de Serantes LEIRO • O RIBEIRO

12

se limita a templos. Su variedad y cantidad sólo es

por separado, sino en numerosos templos y capillas parroquiales.

San Martiño de Mondoñedo FOZ

Estas construcciones pueden agruparse en cuatro tipos: templos con girola circular en la cabecera, que copian a la catedral de Santiago; templos de planta en cruz latina, con crucero y una sola nave; edificios basilicales con tres naves y, finalmente, los más numerosos, templos de una sola nave con un ábside (cuadrado o semicircular). Estos modelos, se diferencian, a su vez, según sea la estructura, abovedada o con cubierta de madera. El templo románico gallego, como soporte y compendio artístico, contiene toda una serie de piezas escultóricas en los canecillos, bajo los aleros, en los capiteles de sus portadas y columnas, o en frontales y tímpanos. Estilísticamente, nuestro románico es prioritariamente compostelano, de origen francés. A finales del siglo XII, la influencia cisterciense se reflejará en arquitecturas más austeras.

13

Pórtico de la Gloria SANTIAGO DE COMPOSTELA

La definición de Galicia Románica se hace especialmente cierta en dos áreas geográficas donde la acumulación y variedad de templos es notoria: la margen lucense del Miño, próximo a su “comunión” con el río Sil, y la vitivinícola comarca de O Ribeiro en tierras ourensanas. Santo Estevo de Ribas de Miño, San Paio de Diomondi, San Miguel de Eiré, San Fiz de Cangas, Marrube, San Martiño da Cova... son algunas de las etapas ineludibles en esta Ruta del Románico por la “Ribeira Sacra” del Miño. En O Ribeiro, monasterios, iglesias y viñedos, entre Ribadavia y O Carballiño, el itinerario conduce por las iglesias de Lebosende, Lamas y San Tomé de Serantes en el ayuntamiento de Leiro, para seguir por San Martiño de Cameixa, San Mamede de Moldes y San Xulián de Astureses ya en el ayuntamiento de Boborás.

San Martiño da Cova O SAVIÑAO • RIBEIRA SACRA

14

San Pedro Fiz do Hospital O INCIO

ARQUITECTURA ROMÁNICA EN GALICIA

11o Templos con planta basilical 0

SANTA MARÍA DE MEZONZO,Vilasantar (A Coruña) SAN BARTOLOMEU,Tui (Pontevedra). SANTA MARÍA DO CAMPO, A Coruña. SANTA MARIÑA DE AUGAS SANTAS, Allariz (Ourense) SANTA MARÍA DE ACIVEIRO, Forcarei (Pontevedra) SAN MARTIÑO DE MONDOÑEDO, Foz (Lugo) SANTA MARÍA DE SAR, Santiago de Compostela RUINAS DE CAAVEIRO en el Parque Natural Fragas do Eume, A Capela (A Coruña)

22 o Templos con cabecera de Girola 0

SANTA MARÍA DE CAMBRE, Cambre (A Coruña) SAN LOURENZO DE CARBOEIRO, Silleda (Pontevedra)

33 o Templos con planta de cruz 0

SAN MIGUEL DE BREAMO, Pontedeume (A Coruña) SANTIAGO DE VILAR DE DONAS, Palas de Rei (Lugo) SAN PEDRO DE ANGOARES, Ponteareas (Pontevedra)

44 o Templos de una sola nave 0

SAN NICOLAO DE PORTOMARÍN, Portomarín (Lugo) TEMPLO Y CALVARIO DE SANTO ANTONIÑO,Toques (A Coruña) TEMPLO Y FRESCOS DE SANTA MARÍA, Melide (A Coruña) SAN PEDRO DE VILANOVA, Dozón (Lugo) SAN PEDRO FIZ DO HOSPITAL, O Incio (Lugo)

15

La Galicia de los

monasterios medievales Al principio, los grupos de monjes gallegos aislados dependían de familias nobles, para su subsistencia, pero, a partir del año 1000, una oleada de renovación espiritual y organizativa los transformará. Galicia, alejada de la Reconquista y favorecida por los monarcas de León y de Castilla, entre los siglos XI al XV, será un territorio propicio para la aparición de cientos de monasterios y conventos románicos y góticos. Durante el románico, muchos monasterios se

Monasterio de Sobrado dos Monxes SOBRADO

agruparon bajo la autoridad del monasterio francés de Cluny. El monacato cluniacense tuvo, en Galicia, importantes centros de gran valor artístico, con dedicación casi exclusiva al culto.

Monasterio de Santo Estevo de Ribas de Sil NOGUEIRA DE RAMUÍN • RIBEIRA SACRA

16

Monasterio de Santa María MONFERO

Como reacción, por no respetar, estrictamente, la norma benedictina del “ora et labora”, surgió también en Francia la orden cisterciense, instalándose en lugares más retirados. Mientras los monasterios benedictinos cluniacenses dependían de criados y siervos trabajadores, para desarrollar una vida de meditación y rezo, los cistercienses asumían ellos mismos las necesarias labores agrícolas, ganaderas e industriales. El Cister extendió, en Galicia, las tierras de cultivo con una organización moderna de la cultura agraria. No hay comarca gallega que no cuente con algún monasterio donde, al menos, se conserve el templo románico. La cuenca del río Sil, atravesando su cauce las provincias de Lugo y Ourense, es conocida como la “Ribeira Sacra”, por los numerosos monasterios y templos medievales que la pueblan. Las más importantes comunidades religiosas fueron reformadas en los siglos XV y XVI, por lo que tuvieron una segunda época de esplendor, durante el renacimiento y el barroco, con reformas y mejoras de distintos estilos artísticos.

17

Las nuevas órdenes del mundo gótico, los franciscanos y los dominicos, surgidas en el siglo XIII, instalaron sus conventos en solares, que se encontraban fuera de las murallas de las villas gallegas. Al estar dedicados a la predicación y a las obras de caridad, pronto, pusieron sus templos al servicio de la nobleza y la hidalguía gallegas, como panteones funerarios. Galicia es, sin duda, territorio monástico por excelencia, reflejo de una Edad Media en la que la vida rural y urbana alcanzó un amplio desarrollo, donde existió una intensa vida espiritual, generada en estos centros religiosos, que fueron celosos protectores de la cultura de occidente.

Monasterio de Oseira SAN CRISTOVO DE CEA

18

Monasterio de Santa María OIA

“Ora et labora” en Galicia Los templos románicos gallegos se encuentran dispersos por todo el país, mientras que los edificios góticos están levantados en villas y ciudades.

11o A Ribeira Sacra 0

SANTO ESTEVO DE RIBAS DE SIL, Nogueira de Ramuín (Ourense) XUNQUEIRA DE ESPADANEDO, Xunqueira de Espadanedo (Ourense) SANTA CRISTINA DE RIBAS DE SIL, Parada de Sil (Ourense) CONVENTO DE FERREIRA DE PANTÓN, Pantón (Lugo)

22 o Monumentos cistercienses 0

MONASTERIO DE OSEIRA, San Cristovo de Cea (Ourense) MONASTERIO DE SOBRADO DOS MONXES, Sobrado (A Coruña) MONASTERIO DE A ARMENTEIRA, Meis (Pontevedra) MONASTERIO DE MEIRA, Meira (Lugo) MONASTERIO DE MONFERO, Monfero (A Coruña) MONASTERIO DE OIA, Oia (Pontevedra) MONASTERIO DE MELÓN, Melón (Ourense)

33 o Conventos góticos 0

SAN DOMINGOS DE BONAVAL, Santiago de Compostela SAN FRANCISCO DE BETANZOS, Betanzos (A Coruña) SANTO DOMINGO DE RIBADAVIA, Ribadavia (Ourense) SAN FRANCISCO DE VIVEIRO,Viveiro (Lugo) SAN FRANCISCO Y STO. DOMINGO, Lugo

19

Castillo de Pambre PALAS DE REI

Mundo y sociedad

feudal

Las defensas y fortificaciones de la costa nos recuerdan que Galicia fue en la Edad Media

En Galicia existieron tres tipos de ciudades, las poblaciones episcopales en las que la autoridad eclesiástica controlaba la

objetivo de expediciones y saqueos.También en sus fronteras terrestres, pasos de montaña y cauces de

vida urbana, las villas señoriales donde se ejercía sin

ríos se instalaron torreones y castillos con una función

contemplaciones el poder feudal de la nobleza y

táctica de vigilancia y control. El castillo residencia aparece

finalmente, las ciudades de realengo dependientes de la Corona.Todas ellas controlaban sus privilegios o defendían su libertad con murallas y fortificaciones. En las episcopales la misma catedral llega a convertirse en fortaleza, como ocurrió en Tui,

en las poblaciones nobiliarias, mientras que en las reales y episcopales se mantienen guarniciones en el alcázar. Esta variedad de instalaciones militares, con funciones logísticas o estratégicas según los casos, hace posible la existencia de todo tipo de castillos, torreones y murallas urbanas.

Ourense o Santiago; en las nobiliarias el castillo feudal tutela la vida del vecindario, como Pontedeume, Monforte o Monterrei. En las ciudades reales los alcaides y las instituciones municipales garantizan sus foros, como en A Coruña, Ribadavia o Viveiro.

20

En el siglo XV, la población se sublevó contra este sistema de distribución del poder, y contra las fortificaciones como símbolos del sometimiento opresivo.

Una serie de levantamientos populares contra la Iglesia y contra la nobleza, conocidos como las Guerras Irmandiñas, así como la política de los Reyes Católicos, acabaron con los restos de un régimen despótico, llevando a la ruina la mayoría de los castillos y fortificaciones gallegos, que hoy ya se encuentran en gran parte restaurados.

Castillo de Soutomaior SOUTOMAIOR

Siervos y señores La arquitectura militar medieval conservada en Galicia responde a tres modelos, las murallas de ciudades, los castillos urbanos y las fortificaciones estratégicas aisladas.

VIMIANZO • A COSTA

DA

Castillo MORTE

11o Los peligros del mar 0

TORRES DE OESTE, Catoira (Pontevedra) FORTIFICACIÓN DE MONTERREAL, Baiona (Pontevedra)

22 o Villas a la sombra del castillo 0

VILANOVA DOS INFANTES, Celanova (Ourense) CONJUNTO FORTIFICADO DE MONTERREI, Monterrei (Ourense) RIBADAVIA, Ribadavia (Ourense) CASTRO CALDELAS, Castro Caldelas (Ourense) MONFORTE DE LEMOS, Monforte de Lemos (Lugo)

33 o Señoríos fortificados 0

CASTILLO DE SOUTOMAIOR, Soutomaior (Pontevedra) CASTILLO DE PAMBRE, Palas de Rei (Lugo) CASTILLO DE VIMIANZO,Vimianzo (A Coruña ) CASTILLO DE VILASOBROSO, Mondariz (Pontevedra)

21

Museos, Colecciones y Parques Etnográficos

Escalera helicoidal. Museo do Pobo Galego. SANTIAGO DE COMPOSTELA

Servicios Acceso a minusválidos

Restaurante

A CORUÑA

FUNDACIÓN LUIS SEOANE................................................................8

 ABEGONDO CASA DAS ABELLAS ...........................................................................4

FUNDACIÓN PEDRO BARRIÉ DE LA MAZA......................................8 INSTITUTO “JOSÉ CORNIDE” DE ESTUDIOS CORUÑESES .................8

 ARTEIXO MUSEO DE LA VOZ DE GALICIA ......................................................4

MUSEO ARQUEOLÓXICO E HISTÓRICO .............................................9

 ARZÚA MUSEO VIVENTE DO MEL. O ENREDO DO ABELLEIRO ..................4  BETANZOS FUNDACIÓN CIEC, CENTRO INTERNACIONAL DE LA ESTAMPA CONTEMPORÁNEA .................................................4 MUSEO DAS MARIÑAS.......................................................................5  CAMARIÑAS MUSEO DO ENCAIXE ........................................................................5 MUSEO ETNOGRÁFICO DA PONTE DO PORTO................................5

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEO UNIÓN FENOSA (MACUF)..................................................................9 MUSEO DE ARTE SACRA DA COLEXIATA DE SANTA MARÍA DO CAMPO..........................................................9 MUSEO DE BELAS ARTES .................................................................9 MUSEO ELÉCTRICO “UNIÓN FENOSA”............................................10 MUSEO MILITAR REGIONAL ............................................................10  CULLEREDO MUSEO ETNOGRÁFICO “TORRE DE CELAS” ...................................10

Tienda

Aparcamiento

 RIBEIRA FUNDACIÓN MUSEO DE ARTES DEL GRABADO A LA ESTAMPA DIGITAL .................................................................13  SADA MUSEO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA “CARLOS MASIDE” ..........................................................................13  SANTIAGO DE COMPOSTELA CGAC. CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA...................14 COLECCIÓN DE ANESTESIOLOXÍA E REANIMACIÓN .......................14 COLECCIONES VISITABLES DE SANTA MARÍA DO CAMIÑO, ÁNIMAS Y SAN BIEITO DO CAMPO ..........................14 FUNDACIÓN MUSEO EUGENIO GRANELL.......................................14 GALICIA DIXITAL .............................................................................15

 FENE MUSEO DO HUMOR DE FENE .......................................................10

MUSEO CASA DE LA TROYA...........................................................15

 FERROL CENTRO CULTURAL TORRENTE BALLESTER ...................................10

MUSEO DAS PEREGRINACIÓNS .......................................................15

MUSEO DA NATUREZA ....................................................................10

MUSEO DE LA CATEDRAL DE SANTIAGO DE COMPOSTELA .........16

MUSEO NAVAL DE FERROL ............................................................11

MUSEO DE TERRA SANTA...............................................................16

 CARBALLO MUSEO DE BERGANTIÑOS................................................................6

 MALPICA DE BERGANTIÑOS O ALFAR, Museo da Olería de Buño ............................................11

MUSEO DO MOSTEIRO DE SAN MARTIÑO PINARIO......................16

 CEE EXPOSICIÓN PERMANENTE FUNDACIÓN FERNANDO BLANCO DE LEMA.........................................................6

 MELIDE MUSEO DA TERRA DE MELIDE......................................................11

MUSEO DO POBO GALEGO............................................................17

 CAMBRE XACEMENTO ROMANO DE CAMBRE. CENTRO DE RECEPCIÓN DE VISITANTES..........................................5  CAPELA, A COLECCIÓN ETNOGRÁFICA DO CEIP “MOSTEIRO DE CAAVEIRO” .....................................................5

 CERCEDA ECOMUSEO DE CERCEDA..................................................................6

 OLEIROS MUSEO OS OLEIROS “JOSÉ MARÍA KAYDEDA” ..............................11

MUSEO DO MOUCHO........................................................................6

 ORTIGUEIRA CENTRO ARQUEOLÓXICO FEDERICO MACIÑEIRA ...........................12

 CORCUBIÓN MUSEO MARÍTIMO “SENO DE CORCUBIÓN” ....................................6

MUSEO ETNOGRÁFICO DE MEIXIDO ..............................................12

 CORUÑA, A CASA DE LAS CIENCIAS ....................................................................7 CASA MUSEO EMILIA PARDO BAZÁN ...............................................7 CASA MUSEO MARÍA PITA ................................................................7 CASA MUSEO PICASSO ......................................................................7

2

Cafetería

 PADRÓN CASA MUSEO ROSALÍA DE CASTRO................................................12 FUNDACIÓN CAMILO JOSÉ CELA, MARQUÉS DE IRIA FLAVIA .......12  POBRA DO CARAMIÑAL, A MUSEO VALLE-INCLÁN.....................................................................13

COLECCIÓN DE RELOXOS .................................................................7

 PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ, AS CASA DO MEL.................................................................................13

DOMUS. CASA DEL HOMBRE ............................................................8

COLECCIÓN ETNOGRÁFICA C.P.I. “MONTE CAXADO”......................13

MUSEO DA COLEXIATA DO SAR.....................................................15 MUSEO DE HISTORIA NATURAL “LUIS IGLESIAS” ..........................16

MUSEO DO MOSTEIRO DE SAN PAIO DE ANTEALTARES..............16 MUSEO ETNOGRÁFICO “SOTELO BRANCO” ....................................17  VIMIANZO MUSEO DO TRAXE GALEGO NO CASTELO DE VIMIANZO .............17  ZAS MUSEO DO LIÑO DE BAIO............................................................17

LUGO  BEGONTE CASA MUSEO DE ESCULTURAS DE VÍCTOR CORRAL ......................18  CASTRO DE REI MUSEO ARQUEOLÓXICO DO CASTRO DE VILADONGA ...................18  CERVO MUSEO HISTÓRICO DE SARGADELOS .............................................18 MUSEO PROVINCIAL DEL MAR .......................................................18

 FONSAGRADA, A MUSEO COMARCAL DA FONSAGRADA.............................................19  FOZ MUSEO PARROQUIAL DE SAN MARTIÑO DE MONDOÑEDO..........19  FRIOL MUSEO FORTALEZA DE SAN PAIO DE NARLA ..............................19  INCIO, O MUSEO DA PEDRA..........................................................................20  LOURENZÁ MUSEO DE ARTE SACRA DE VILANOVA DE LOURENZÁ.................20  LUGO MUSEO DIOCESANO Y CATEDRALICIO DE LUGO ...........................20 MUSEO PROVINCIAL DE LUGO.......................................................21 SALA EXPOSICIONES “PORTA MIÑÁ”..............................................21  MONDOÑEDO MUSEO CATEDRALICIO E DIOCESANO “SANTOS SAN CRISTÓBAL”..............................................................21  MONFORTE DE LEMOS MUSEO DE ARTE SACRA DAS CLARISAS DE MONFORTE...............21 MUSEO DE NOSA SEÑORA DA ANTIGA .........................................21 MUSEO DO FERROCARRIL DE GALICIA..........................................22 MUSEO TORRE DA HOMENAXE ......................................................22  MONTERROSO MUSEO PARROQUIAL DE MONTERROSO ........................................22

MUSEO RELIGIOSO DE LA IGLESIA DE SANTIAGO .......................27  TEIXEIRA, A CASA DO VIÑO ................................................................................28  VILAMARÍN PAZO DE VILAMARÍN.......................................................................28  VILAR DE SANTOS MUSEO ETNOGRÁFICO DA LIMIA ...................................................28  VILARIÑO DE CONSO MUSEO ETNOGRÁFICO DE VILARIÑO DE CONSO ..........................28

PONTEVEDRA  ARBO ARABO.............................................................................................29  BAIONA MUSEO CARABELA PINTA ...............................................................29  BUEU MUSEO MASSÓ ................................................................................29  CAMBADOS CASA-MUSEO RAMÓN CABANILLAS..................................................29 MUSEO ETNOGRÁFICO E DO VIÑO ................................................30 MUSEO MUÍÑO DE MAREAS “A SECA” ..........................................30  ESTRADA, A MUSEO DO POBO ESTRADENSE “MANUEL REIMÓNDEZ PORTELA”..................................................30

 PASTORIZA, A MUSEO PEDAGÓXICO-ETNOGRÁFICO VILLAPOL..............................22

 GUARDA, A MUSEO DO PADROADO MUNICIPAL DO MONTE SANTA TREGA..............................................................30

 VILALBA MUSEO DE PREHISTORIA E ARQUEOLOXÍA DE VILALBA...............22

 LALÍN MUSEO ETNOGRÁFICO “CASA DO PATRÓN” ..................................31 MUSEO MUNICIPAL “RAMÓN MARÍA ALLER ULLOA” .....................31

OURENSE  ALLARIZ FUNDACIÓN VICENTE RISCO ...........................................................23 MUSEO DE ARTE SACRO DE SANTA CLARA DE ALLARIZ..............23 MUSEO GALEGO DO XOGUETE......................................................23 MUSEO ICONOGRÁFICO DE ALLARIZ. FUNDACIÓN ASER SEARA................................................................23  AMOEIRO CASA MUSEO OTERO PEDRAYO......................................................23  BALTAR CASA DA CULTURA. MUSEO NELSON ZUMEL .................................24  CARBALLIÑO, O EXPOSICIÓN PERMANENTE DA EMIGRACIÓN NA COMARCA DO CARBALLIÑO......................................................24  CASTRO CALDELAS MUSEO ARQUEOLÓXICO E ETNOGRÁFICO .....................................24  CEA, SAN CRISTOVO DE LAPIDARIUM DEL MONASTERIO DE OSEIRA..................................24

 MARÍN MUSEO MUNICIPAL “MANUEL TORRES” .........................................31  POIO MUSEO MOSTEIRO DE POIO..........................................................31  PONTEAREAS MUSEO MUNICIPAL DE PONTEAREAS ............................................32  PONTEVEDRA MUSEO DE PONTEVEDRA ...............................................................32  PORRIÑO, O MUSEO MUNICIPAL DE MINERAIS..................................................32  RODEIRO MUSEO MUNICIPAL “MANUEL LAMAZARES” DE RODEIRO.............33  TUI MUSEO CATEDRALICIO DE TUI.......................................................33 MUSEO DIOCESANO DE TUI...........................................................33  VIGO CASA DAS ARTES.............................................................................33 ESPACIO COLECCIÓN CAIXANOVA ...................................................33

MUSEO ETNOGRÁFICO “OLIMPIO LISTE” .......................................25

FUNDACIÓN LAXEIRO......................................................................34

 CHANDREXA

FUNDACIÓN LISTE-MUSEO LISTE....................................................34

DE

QUEIXA

CENTRO DE IDENTIDADE GALEGA ................................................25

MARCO. MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO .................34

 MANZANEDA MUSEO DO LIÑO DE SAN MIGUEL DE BIDUEIRA........................25

MUSEO DO MAR DE GALICIA ........................................................35

 OURENSE COLECCIÓN DE TRENES FERNÁNDEZ PACHECO OUTEIRIÑO ........25

MUSEO MUNICIPAL DE VIGO “QUIÑONES DE LEÓN”...................35

MUSEO ARQUEOLÓXICO PROVINCIAL DE OURENSE......................26

 VILA DE CRUCES CASA MUSEO A SOLAINA DE PILOÑO ...........................................36

MUSEO CATEDRALICIO DE OURENSE.............................................26

MUSEO FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO ................................35 VERBUM-CASA DAS PALABRAS ........................................................36

MUSEO INTERNACIONAL DE CORNAMUSAS....................................26

 VILANOVA DE AROUSA CASA-MUSEO VALLE-INCLÁN ............................................................36

MUSEO MUNICIPAL DE OURENSE ..................................................26

CASA NATAL DOS IRMÁNS CAMBA..................................................36

MUSEO DE MINIATURAS MICHI ......................................................26

 PEREIRO DE AGUIAR, O MUSEO OLEICO DE LOÑOÁ ...........................................................27  POBRA DE TRIVES, A MUSEO DA ESCOLA E A INFANCIA................................................27  RIBADAVIA CENTRO DE INFORMACIÓN XUDÍA DE GALICIA............................27 MUSEO ETNOLÓXICO ......................................................................27

 BÓVEDA (LUGO) FERRERÍA DE PENACOVA ...............................................................37  CERVANTES (LUGO) PALLOZA-MUSEO CASA DO SESTO..................................................37  CORGO (LUGO) A FERVENZA. Conjunto etnográfico ...............................................38  FOLGOSO DO COUREL (LUGO) FERRERÍA LOCAY, DE SEOANE DO COUREL..................................38  PEDRAFITA DO CEBREIRO (LUGO) PARQUE ETNOGRÁFICO DO CEBREIRO..........................................38  PONTENOVA, A (LUGO) FERRERÍA DE BOGO-VILABOA........................................................39  ALLARIZ (OURENSE) PARQUE ETNOGRÁFICO DO RÍO ARNOIA ......................................39  CARBALLIÑO, O (OURENSE) PARQUE ETNOGRÁFICO DO ARENTEIRO. MUÍÑO DO ANXO .........39  VEIGA, A (OURENSE) REDE DE MUSEOS ETNOGRÁFICOS DA VEIGA...............................39

CENTROS DE INTERPRETACIÓN  MELIDE (A CORUÑA) CENTRO DE INTERPRETACIÓN DO CAMIÑO DE SANTIAGO..........40  PONTEDEUME (A CORUÑA) TORREÓN DOS ANDRADE ...............................................................40  PORTO DO SON (A CORUÑA) CENTRO DE INTERPRETACIÓN DO CASTRO DE BAROÑA .............40  BANDE (OURENSE) CENTRO DE INTERPRETACIÓN “AQUAE QUERQUENNAE VIA NOVA”..............................................41  BOLO, O (OURENSE) TORRE-CASTELO DO BOLO.............................................................41  POBRA DE TRIVES, A (OURENSE) CENTRO DE INTERPRETACIÓN HISTÓRICO CULTURAL SANTA LEONOR. AS TERRAS DE TRIVES ........................................41

OTROS ESPACIOS  CORUÑA, A AQUARIUM FINISTERRAE. CASA DE LOS PECES.............................42 PARQUE ESCULTÓRICO DE LA TORRE DE HÉRCULES (PARQUE CELTA).............................................................................42  FERROL XARDÍN TEMÁTICO SOBRE A AUGA “AQUACIENCIA”.....................42  NOIA (A CORUÑA) EXPOSICIÓN PERMANENTE DE LAUDAS SEPULCRALES EN LA IGLESIA DE SANTA MARÍA “A NOVA”................................42  SANTIAGO DE COMPOSTELA PAVILLÓN DE GALICIA, CENTRO DE INFORMACIÓN CULTURAL DE GALICIA...................................................................43  ALLARIZ (OURENSE) ECOESPACIO DO REXO...................................................................43  GUDIÑA, A (OURENSE) ÁREA PANORÁMICA DE A GUDIÑA ................................................43  GROVE, O (PONTEVEDRA) ACQUARIUMGALICIA.........................................................................44  PONTEVEDRA ILLA DAS ESCULTURAS....................................................................44  TUI (PONTEVEDRA) ÁREA PANORÁMICA DE TUI ...........................................................44  VIGO VIGO ZOO .......................................................................................44

PARQUES ETNOGRÁFICOS  CULLEREDO (A CORUÑA) MUSEO OS MUÍÑOS DE ACEA DE AMA.........................................37  ALFOZ (LUGO) FINCA GALEA. Museo da Auga ......................................................37

Recogida de datos: mes de febrero de 2004

3

Museos y Colecciones visitables A CORUÑA Abegondo CASA DAS ABELLAS O Francés, s/n. 15318 Abegondo T.: 981 589 534 / 630 069 635 - F.: 981 589 534 e-mail: [email protected] web: www.apiculturagalega.org Definición: Aula didáctica equipada con medios para la divulgación del mundo de las abejas.Talleres de miel y cera con utensilios antiguos y actuales propios de estos labores. Parque temático exterior de 3.000 metros con colmenas de observación, apiarios antiguos y modernos. Jardín de plantas melíferas, aromáticas y medicinales.

También se realizan otra serie de actividades, conferencias, jornadas, exposiciones temporales y talleres. Precio: 4,00 ¤. Particularidades: Entrada gratuita y visita libre los sábados.Visita guiada para grupos durante la semana. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. El precio de entrada para grupos incluye la realización de talleres. Horario: Sábado de 11:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. El resto de los días para grupos previa cita concertada. Servicios:

Arteixo MUSEO DE LA VOZ DE GALICIA Avda. de la Prensa, 84-85. 15142 Arteixo T.: 981 180 416 - F.: 981 180 464 e-mail: [email protected] Definición: Colección de cabeceras históricas de prensa gallega, nacional e internacional.También acoge maquinaria utilizada antiguamente para la producción de prensa.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Servicio de guía. Es obligatorio concertar la visita previamente por teléfono. Horario: A convenir con la Fundación. Servicios:

Arzúa MUSEO VIVENTE DO MEL O ENREDO DO ABELLEIRO Dombodán. Portodemouros. 15819 Arzúa T.: 981 508 072 - F.: 981 508 072 e-mail: [email protected] web: www.abelleiro.com Definición: El museo de la Miel pretende acercar al visitante al fascinante mundo de las abejas, aportando una visión de la apicultura de nuestros antepasados, así como la diversidad de productos y métodos de la apicultura moderna. Ubicado en las proximidades del embalse de Portodemouros, el visitante disfrutará de un maravilloso entorno, donde podrá encontrar los jardines con plantas botánicas

y melíferas, una charca con su puente, una jaula de pájaros y un hormiguero: todo ello rodeado de las colmenas con sus abejas. Se organizan charlas, cursillos, seminarios, talleres, etc... Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Explicación Técnico: 6,00 ¤. Explicación del fundador: 20,00 ¤. Taller: 3,00 ¤ / taller / persona Técnico: 6,00 ¤ / taller Horario: Lunes-Viernes de 11:00 a 13:00 y de 16:00 a 20:00 h. Sábado, domingo y festivos de 11:30 a 14:00 y de 16:30 a 19:30 h. Servicios:

Betanzos FUNDACIÓN CIEC, CENTRO INTERNACIONAL DE LA ESTAMPA CONTEMPORÁNEA Rúa do Castro, nº 2. 15300 Betanzos T.: 981 772 964 - F.: 981 774 367 e-mail: [email protected] web: www.fundacionciec.com Definición: Talleres y Colección de Arte Gráfico en las distintas técnicas, tanto tradicionales (Grabado Calcográfico, Litografía, Xilografía, Serigrafía y sus derivaciones técnicas), como las últimas tecnologías aplicadas a la estampa.

4

Cursos monográficos en Semana Santa y Verano “Gráfica”. Master sobre la Obra Gráfica. Cursos, talleres libres y estancias de trabajo todo el año. Museo de la Estampa. Precio: 1,00 ¤. Particularidades: Visita guiada de grupos, previa cita.Visitas guiadas todos los miércoles a las 18:00 horas. Horario: Lunes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 17:00 a 21:00 h. Domingo y festivos cerrado. Servicios:

MUSEO DAS MARIÑAS Rúa Emilio Romay, 1. 15300 Betanzos T.: 981 771 946 - F.: 981 771 946 e-mail: [email protected] web: www.betanzos.net Definición: El museo comparte instalaciones con la Biblioteca y el Archivo Municipal en el antiguo Monasterio de Santo Domingo. Muestra de piezas arqueológicas procedentes de la comarca, así como varias secciones dedicadas a etnografía, al traje gallego, y a las tablas del Apostolado de la Escuela de Rubens. Destaca la colección de Tapices y Encajes, depósito de la Fundación Jimerez Cossío.

Precio: 1,20 ¤. Particularidades: Acceso gratuito: Para grupos escolares, menores de 14 años acompañados de persona responsable, titulares del Carnet Joven, mayores de 65 años residentes en Betanzos y colaboradores del Anuario Brigantino. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Sábado de 10:30 a 13:00 h. Domingo y festivos cerrado. (Aparcamiento sólo para autobuses) Servicios:

Camariñas MUSEO DO ENCAIXE Plaza Insuela, s/n. 15123 Camariñas T.: 981 736 340 - F.: 981 736 319 e-mail: [email protected] web: www.mecam.net Definición: Museo creado con el objetivo de promover el conocimiento y la difusión de una práctica artesanal que pervive desde hace siglos en Camariñas y en otros lugares de A Costa da Morte. La recuperación de antiguas piezas y diseños es también otro de los pilares en los que se basa este Centro. Cuenta con dos salas

MUSEO ETNOGRÁFICO DA PONTE DO PORTO Travesía de Curros, s/n. Ponte do Porto. 15121 Camariñas T.: 981 730 998 Definición: Pequeño museo creado gracias a la iniciativa de los vecinos de esta población y al interés por su patrimonio etnográfico. Objetos relacionados con oficios tradicionales, monedas, mobiliario,

de exposiciones, una semi-permanente donde se pueden apreciar mantillas, velos,... con más de dos siglos de antigüedad, y la otra sala con exposiciones temporales; así como diferentes utensilios y materiales utilizados para su elaboración. Precio: 1,20 ¤. Particularidades: Entrada reducida de 0,60 ¤ para grupos. Horario: Martes-Domingo de 11:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h.

etc., del Concello de Camariñas, que han sido donados desinteresadamente por numerosas personas. Precio: Entrada gratuita Particularidades: Se debe concertar la visita por adelantado. Horario: Todos los días previa cita telefónica. Servicios:

Cambre XACEMENTO ROMANO DE CAMBRE. CENTRO DE RECEPCIÓN DE VISITANTES. Praza do Mosteiro, nº 1. 15660 Cambre T.: 981 656 217 e-mail: [email protected] web: www.cambre.org Definición: El Centro ofrece una explicación exhaustiva no sólo de los restos conservados sino también de la romanización en Galicia. El objetivo del museo es una interpretación de las relaciones económicas, humanas y sociales del modo de vida romano.A través de los restos que se conservan “in situ”, y de los restos materiales el

visitante podrá tener una visión completa de la vida cotidiana de un ciudadano romano del siglo III d. de J.C. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Se oferta información sobre el Ayuntamiento de Cambre y sobre el área metropolitana. Los grupos deben concertar visita por adelantado. Horario: Martes-Viernes de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábados, domingos y festivos de 11:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Capela, A COLECCIÓN ETNOGRÁFICA DO CEIP “MOSTEIRO DE CAAVEIRO” CEIP “Mosteiro de Caaveiro”, s/n.As Neves, 15613 A Capela T.: 981 459 022 - F.: 981 459 022 e-mail: [email protected] Definición: Museo etnográfico donde se exponen piezas de uso tradicional en esta comarca que han caído en desuso por el paso de los años. Ocupa los pasillos del colegio.Tiene un especial valor al tratarse de un museo en el que los escolares del colegio juegan un papel fundamental en el montaje, la catalogación y la restauración de alguno de los objetos.

Precio: Entrada gratuita Particularidades: Es aconsejable concertar cita previa. Visitas fuera de horario, previa cita telefónica. Posible cambio de ubicación a corto plazo. Horario: Lunes-Viernes de 9:45 a 16:15 h. Sábado, domingo y festivos cerrado. Abierto únicamente durante el curso escolar. Servicios:

5

Carballo MUSEO DE BERGANTIÑOS Rúa Martín Herrera, nº 8. 15100 Carballo T.: 981 702 077 - F.: 981 702 858 e-mail: [email protected] web: www.concellocarballo.org Definición: A través de diferentes áreas temáticas, espacio geográfico, agua, monte, religiosidad, producto de la tierra, etc… el Museo de Bergantiños ofrece de manera dinámica y didáctica una visión global del medio natural, cultural y económico de Carballo y de la Comarca de Bergantiños. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado.

Horario: 16 SEPTIEMBRE-14 JUNIO De Martes a Sábado de 12:00 a 14:00 h. Miércoles y Viernes de 18:00 a 20:00 h. Martes y Jueves de 18:00 a 21:00 h. Domingos de feria abierto de 11:00 a 14:00 h. 15 JUNIO-15 SEPTIEMBRE De Martes a Viernes de 11:30 a 14:00 y de 18:00 a 20:30 h. Sábado de 11:30 a 14:00 h. Domingos de feria abierto de 11:30 a 14:30 h. Lunes cerrado.

Cee EXPOSICIÓN PERMANENTE FUNDACIÓN FERNANDO BLANCO DE LEMA Praza da Constitución, nº 25. 15270 Cee T.: 981 747 221 e-mail: [email protected] Definición: Posee una de las colecciones de material científico más importantes de Galicia donde se pueden ver desde asombrosos aparatos de los antiguos Gabinetes de Física, Química e Historia Natural, hasta los magníficos lienzos que Federico Madrazo pintó para alabar la figura de Fernando Blanco y de sus testamentarios.También se recogen numerosas piezas que forman parte del pasado de la villa y de los habitantes de Cee y de su comarca.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: INVIERNO Martes-Sábado de 10:30 a 13:00 y de 18:30 a 20:00 h. Domingo de 10:30 a 13:00 h. Lunes y festivos cerrado. El horario de verano no está definido. Servicios:

Cerceda ECOMUSEO DE CERCEDA Avda. Fernando González Laxe, s/n. 15185 Cerceda T.: 981 686 209 - F.: 981 686 209 e-mail: [email protected] web: www.ayuntacerceda.com Definición: Museo interactivo que representa, a través de audiovisuales, maquetas, fotos, paneles,... el Medio Ambiente, la Historia, la Economía y la Sociedad de Cerceda. Precio: Entrada gratuita.

MUSEO DO MOUCHO Avda. de Galicia, 37. 15185 Cerceda T.: 981 686 215 Definición: Ocupa parte de las instalaciones del Centro de la Tercera Edad de Cerceda. Más de 2.000 piezas con figuras, esculturas y óleos entorno al “moucho” (mochuelo). Precio: Entrada gratuita.

Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado.Visitas para grupos también fuera de horario previa cita. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 12:00 y de 14:30 a 19:30 h. Sábado, Domingo y festivos cerrado. Servicios:

Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado (también posible en lunes previa cita). Horario: Martes-Sábado de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes, domingo y festivos cerrado. Servicios:

Corcubión MUSEO MARÍTIMO “SENO DE CORCUBIÓN” Playa de Quenxe, s/n. 15130 Corcubión T.: 981 745 410 - F.: 981 747 634 e-mail: [email protected] Definición: El Museo Marítimo Seno de Corcubión pretende recuperar la historia marítima de la zona que comprende el denominado Seno de Corcubión, así como conservar el patrimonio marítimo de la misma.

6

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 18:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado.

Coruña, A CASA DE LAS CIENCIAS Parque Santa Margarita, s/n. 15005 A Coruña T.: 981 189 846 - F.: 981 189 847 e-mail: [email protected] web: www.casaciencias.org Definición: Primer centro interactivo de titularidad pública creado en España, financiado por el Ayuntamiento de A Coruña. Exposición permanente de principios de la ciencia, de la tecnología y del mundo natural. En la 1ª planta se encuentran los módulos donde experimentar personalmente fenómenos físicos. En la 2ª se encuentran las salas de exposiciones temporales. En la 3ª se exhibe una amplia colección sobre animales y minerales. La cúpula está ocupada por el Planetario donde, sobre una bóveda de 10 m de diámetro, se representa el cielo y las estrellas visibles desde la Tierra.

CASA MUSEO EMILIA PARDO BAZÁN Rúa Tabernas, 11-1º. 15001 A Coruña T.: 981 207 308 - F.: 981 207 308 e-mail: [email protected] Definición: La que fue casa familiar de la genial escritora gallega se ha convertido con los años en sede de la Real Academia Galega, gracias a la donación que de este solar hicieron sus herederas. En el primer piso de esta casona construida en el siglo XVIII, se localiza este sencillo museo formado por objetos que pertenecieron a la escritora y una nueva sala dedicada a la revisión de su faceta literaria.

CASA MUSEO MARÍA PITA Calle Herrerías, nº 28. 15001 A Coruña T.: 981 189 853 e-mail: [email protected] Definición: Recrea el ambiente de la ciudad en los siglos XVI y XVII (el papel de las mujeres, la evolución de la ciudad y de la vida de Mª Pita,...), así como su participación en los acontecimientos internacionales de la época.

CASA MUSEO PICASSO Calle Payo Gómez, nº 14, 2º. 15004 A Coruña T.: 981 184 278 e-mail: [email protected] Definición: La Casa es una vivienda típica de la zona del Ensanche coruñés del siglo XIX; se conserva exactamente igual a como estaba cuando vivía la familia Ruiz Picasso con muebles, objetos y enseres originales y de época. Se exponen además 27 reproducciones de obras que pintó Picasso en su estancia en A Coruña y 4 reproducciones de las obras más características de su padre.

COLECCIÓN DE RELOXOS Plaza de María Pita. Casa do Concello, s/n, 15001 A Coruña T.: 981 184 226 - F.: 981 184 248 Definición: Los fondos de este museo están compuestos por una colección de ochenta y dos relojes donados por D.Antonio Ríos Mosquera al Ayuntamiento de la ciudad en 1972. Relojes de diferentes procedencias que adornan salones y pasillos de la planta noble del consistorio herculino.

Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,00 ¤ (menores de 14 años, mayores de 65 y titulares del Carnet Joven). Bono de las “Tres Casas” : 10,00 ¤ (válido para visitar las salas de exposiciones de la Casa de las Ciencias, Domus y Aquarium Finisterrae) Suplemento Planetario: 1,00 ¤. Horario: 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO Todos los días de 10:00 a 19:00 h. 1 JULIO-31 AGOSTO Todos los días de 11:00 a 21:00 h. (Excepto al Planetario) Servicios:

Sus salones mantienen todavía el ambiente de una casa de la época. Muebles, cristalería y objetos religiosos que forman parte de la herencia de la autora de “Los Pazos de Ulloa”. Precio: Entrada gratuita Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado.

En 1589, Mª Pita, natural de A Coruña, lideró la resistencia ciudadana que evitaría la caída de dicha ciudad en manos del corsario inglés Francis Drake. Precio: Entrada gratuita. Horario: Martes-Sábado de 10:30 a 13:30 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo de 10:30 a 13:30 h. Lunes cerrado. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Es obligatorio hacer reserva previa para la visita. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 13:30 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado.

Precio: Entrada gratuita Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. La colección permanece cerrada cuando hay algún acto especial en la Casa Consistorial. Horario: Lunes-Viernes de 17:00 a 19:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado.

7

DOMUS. CASA DEL HOMBRE Santa Teresa, 1. 15002 A Coruña T.: 981 189 840 - F.: 981 189 841 e-mail: [email protected] web: www.casaciencias.org Definición: Museo interactivo sobre el ser humano instalado en un espectacular edificio proyectado por el arquitecto japonés Arata Isozaki. Este museo está pensado para divertir al visitante estimulando su curiosidad acerca de las características de la especie humana.A través de las diferentes exposiciones se descubren contenidos como: el Yo (la identidad), Nosotros (la genética), los Sentidos, el Corazón, el Sistema Motor, el Cerebro, las Habilidades o el Lenguaje. En las exposiciones hay casi 200 módulos, la mayor parte interactivos, en los que se debe accionar algún mecanismo para su comprensión. Un rostro con más de diez mil fotografías de otras tantas caras, reproduce la Gioconda de Leonardo da Vinci.

El edificio cuenta con una sala de exposiciones temporales y una sala de proyección IMAX. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,00 ¤. (menores de 14 años, mayores de 65 y titulares del Carnet Joven). Bono de las “Tres Casas”: 10,00 ¤ (válido para visitar las salas de exposiciones de la Casa de las Ciencias, Domus y Aquarium Finisterrae) Largometraje IMAX: 6,00 ¤. Largometraje IMAX tarifa reducida: 4,00 ¤. Magnavisión: 1,00 ¤. Horario: 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO, Todos los días de 10:00 a 19:00 h. 1 JULIO-31 AGOSTO, Todos los días de 11:00 a 21:00 h. Servicios:

Domus. Casa del Hombre A CORUÑA

FUNDACIÓN LUIS SEOANE San Francisco, s/n. 15001 A Coruña T.: 981 216 015 - F.: 981 216 379 e-mail: [email protected] web: www.luisseoanefund.org Definición: Centro de arte contemporáneo que arranca de la fuerza creativa y de vanguardia que nace dentro de la propia obra de Luis Seoane. Los contenidos expositivos se desdoblan en la colección Legado Seoane (900 m2) y en muestras de arte actual en dos salas temporales (700 m2).

FUNDACIÓN PEDRO BARRIÉ DE LA MAZA C/ Cantón Grande, 9. 15003 A Coruña T.: 981 221 525 - F.: 981 224 448 e-mail: [email protected] web: www.fbarrie.org Definición: La Fundación alberga dos exposiciones permanentes: las obras del artista gallego Francisco Lloréns (1874-1948), y una muestra de las principales realizaciones de la Fundación desde su creación en 1966 y de las réplicas en madera de los instrumentos del Pórtico de la Gloria, reconstruidas por la Fundación. Exposiciones temporales durante todo el año (información en tiempo real en la página web). Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado.

INSTITUTO “JOSÉ CORNIDE” DE ESTUDIOS CORUÑESES Durán Loriga, nº 10-4º. 15003 A Coruña T.: 981 227 451 - F.: 981 227 451 e-mail: [email protected] Definición: Expone la obra documental y bibliográfica de Salvador de Madariaga, así como el fondo documental del naturalista Víctor López Seoane.

8

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Sábado de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo de 11:00 a 14:00 h. Lunes y festivos cerrado. Servicios:

También se realizan visitas guiadas gratuitas al Coro pétreo del Maestro Mateo, obra recuperada por la Fundación Barrié, situada en el Museo de la Catedral de Santiago. Grupo mínimo 10 personas, previa cita al 981 060 091. Horario (Sede Coruña): Martes-Viernes de 17:30 a 20:30 h. Sábado, domingo y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:30 a 20:30 h. Lunes cerrado. Horario (Visitas Coro Pétreo): Lunes-Sábado de 10:00 a 13:30 y de 16:00 a 18:30 h. Domingo y festivos de 10:00 a 14:00. Servicios:

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 8:00 a 15:00. En verano el horario se reduce hasta las 14:00 h. Sábado, Domingo y festivos cerrado.

MUSEO ARQUEOLÓXICO E HISTÓRICO Castelo de Santo Antón. Paseo do Parrote, s/n. 15001 A Coruña T.: 981 189 850 - F.: 981 189 850 e-mail: [email protected] web: www.ctv.es/USERS/sananton Definición: Se sitúa en el Castillo de Santo Antón, fortaleza construida en la bahía coruñesa en el siglo XVI sobre lo que antiguamente era un islote. Unido a tierra en el siglo XX, se convirtió en Museo Arqueológico Provincial, dentro del nuevo paseo marítimo de la ciudad. Junto con las instalaciones de la antigua fortaleza y algunas armas para la defensa de la misma, se pueden ver piezas arqueológicas de gran valor que abarcan diferentes períodos históricos, desde el Paleolítico hasta la época romana, pasando por la cultura castreña. Es de señalar la sección de joyería protohistórica donde se exhibe el famoso “casco de Leiro”, algunos torques y pendientes. En la planta alta se exponen piezas relacionadas con los principales hechos históricos de la ciudad.

MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEO UNIÓN FENOSA (MACUF) Avda. de Arteixo, 171. 15007 A Coruña T.: 981 178 786 - F.: 981 248 366 e-mail: [email protected] web: macuf.unionfenosa.es Definición: Fondos propios compuestos por artistas plásticos contemporáneos de España y Portugal, principalmente de las últimas tres décadas, con una importante presencia de nuevas generaciones en pintura, escultura, fotografía, vídeo e instalación. El Macuf celebra exposiciones temporales, talleres para jóvenes artistas, conferencias, recitales y tertulias, además de colaborar en la organización de la Mostra Unión Fenosa (certamen artístico de periodicidad bienal) y las Becas de Creación Artística en el Extranjero Unión Fenosa.

MUSEO DE ARTE SACRA DA COLEXIATA DE SANTA MARÍA DO CAMPO Puerta de Aires, 23. 15001 A Coruña T.: 981 203 186 - F.: 981 203 186 e-mail: [email protected] Definición: El museo ocupa las dependencias de un pequeño edificio de nueva planta, obra del arquitecto Gallego Jorreto, próximo a la bella Colegiata de los siglos XII al XV.Acoge una colección de más de 100 piezas de plata de distintas escuelas, países y épocas, pertenecientes a la Colegiata. Destacan entre estas piezas la arqueta eucarística y la custodia de finales del s. XVII donadas a la Colegiata por la Reina Mariana de Neoburgo, esposa de Carlos II.

MUSEO DE BELAS ARTES Rúa Zalaeta, s/n. 15002 A Coruña T.: 981 223 723 - F.: 981 223 769 e-mail: [email protected] web: museobelasartescoruna.xunta.es Definición: Este edificio, realizado en 1995 por Manuel Gallego Jorreto (Premio Nacional de Arquitectura), consiguió integrar perfectamente el convento de Capuchinas del siglo XVIII, obra de Fernando de Casas, con la nueva construcción. El Museo de Belas Artes es uno de los principales referentes culturales de Galicia. Sus fondos superan las 5.000 piezas, con obras de variadas disciplinas artísticas: pintura, escultura, grabado, cerámica y artes decorativas.Autores españoles y extranjeros como Juan de Juanes, Murillo,Tintoretto o Rubens conviven con pintores gallegos de los siglos XIX y XX. La sala de grabados se centra en la sobresaliente figura de Goya. En una de las salas se hace un merecido homenaje a la cerámica de Sargadelos.

Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Acceso gratuito a disminuidos físicos, psíquicos y sensoriales.Visitas de escolares del municipio de A Coruña (previa cita). Entrada reducida: 1,00 ¤: menores de 14 años, mayores de 65 años, titulares del Carnet Joven y grupos de más de 20 personas (previa cita concertada). Grupos educativos, centros no pertenecientes al municipio de A Coruña: 0,50 ¤. Horario: 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO Martes-Sábado de 10:00 a 19:30 h. Domingo y festivos de 10:00 a 14:30 h. Lunes cerrado. 1 JULIO-31 AGOSTO Martes-Sábado de 10:00 a 21:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 15:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Asimismo, cuenta con un Área de Educación que dirige sus actividades hacia un público fundamentalmente infantil y juvenil. Precio: Entrada gratuita Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado (Visita guiada). Horario: Martes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Precio: Entrada gratuita Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Las visitas guiadas al museo se harán previa cita telefónica. Horario: Martes-Viernes de 10:00 a 13:00 y de 17:00 a 19:00 h. Sábado de 10:00 a 13:00 h. Lunes, domingo y festivos cerrado.

También consta de una sala de exposiciones temporales. Precio: 2,40 ¤. Particularidades: Acceso gratuito (todos los días para menores de edad, mayores de 65 años, jubilados y miembros de Asociaciones de Voluntariado). Sábado por la tarde y domingo para el público en general. Entrada reducida del 50%:Titulares del Carnet Joven y de Estudiante y grupos de Instituciones Culturales que lo soliciten con 15 días de antelación. Horario: Martes-Viernes de 10:00 a 20:00 h. Sábado de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 20:00 h. Domingo de 10:00 a 14:00 h. Lunes y festivos cerrado. Servicios:

9

MUSEO ELÉCTRICO “UNIÓN FENOSA” Avda. de Arteixo, 171. 15008 A Coruña T.: 981 178 754 - F.: 981 248 366 e-mail: [email protected] Definición: Museo de ciencia que recoge la historia de los primeros pasos en el uso de la energía eléctrica. Más de ochocientas piezas, algunas de principios del siglo XX , y uno de los primeros tranvías que circuló por A Coruña.

MUSEO MILITAR REGIONAL Praza de Carlos I, s/n. 15001 A Coruña T.: 981 206 791 - F.: 981 206 791 e-mail: [email protected] web: olympia.fortunecity.com/afl/516/coruna/ Definición: Colección de armamento, documentos y accesorios militares relacionados con hechos históricos ocurridos desde mediados del s. XVIII hasta mediados del s. XX. Dispone de 1600 objetos expuestos de las más diversas tipologías:Arte y Ciencia Militar, Bellas Artes, Reproducciones,Antología y Usos y Costumbres.

Precio: Entrada gratuita Horario: Martes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

En sus salas se exponen cañones, piezas de artillería, banderas, uniformes, fusiles, mosquetones y maquetas de batallas. Se dispone de Guías de mano en siete idiomas (español, gallego, inglés, francés, alemán, italiano y portugués) para que el visitante individual pueda realizar un recorrido orientado del Museo. Precio: Entrada gratuita Particularidades: Las visitas guiadas al museo se harán previa cita telefónica. Horario: Lunes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 14:00 h.

Culleredo MUSEO ETNOGRÁFICO “TORRE DE CELAS” Parque Público de Celas, s/n. Celas de Peiro. 15189 Culleredo T.: 981 665 597 Definición: Situado en la Torre de Celas de Peiro que formó parte de la fortaleza medieval de Vinseira, hoy desaparecida. Este pequeño museo expone objetos de carácter etnográfico procedentes en su mayoría del propio municipio: trajes tradicionales, herramientas de oficios como carpinteros, zapateros, canteros,...

Precio: Entrada gratuita Particularidades: Visitas para grupos durante semana, previa cita telefónica. Horario: Sábado y domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Lunes-Viernes cerrado. Servicios:

Fene MUSEO DO HUMOR DE FENE Casa da Cultura, Conces 20-22. 15500 Fene T.: 981 342 400/ 981 341 451 - F.: 981 342 400 e-mail: [email protected] Definición: Museo único en España por la temática de sus fondos. Dibujos, fotografías y objetos de autores de todo el mundo que retratan de forma humorística la sociedad del s. XX y XXI.Todas las obras que se exponen en el Museo forman parte de donaciones.

Artistas gallegos como Torres, Pepe Carreiro y otros artistas como Mingote, Chumy Chúmez, Kosobukin o Tomy. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Las visitas guiadas de grupos deben ser concertadas previamente por teléfono. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 12:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado de 10:00 a 12:00 h. Domingo cerrado. Servicios:

Ferrol CENTRO CULTURAL TORRENTE BALLESTER Calle Concepción Arenal, s/n. 15402 Ferrol T.: 981 944 187 - F.: 981 944 199 e-mail: [email protected] web: www.ferrol-concello.es/centro-torrente-ballester Definición: Este Centro Cultural da cabida a las distintas manifestaciones del arte gallego. Ubicado en el antiguo Hospital de Caridad, albergará, a partir del mes de Septiembre de 2004, el Museo Municipal Bello Piñeiro con espacios dedicados de

MUSEO DA NATUREZA Calle Méndez Núñez, nº 11, bajo. 15401 Ferrol T.: 981 352 820 - F.: 981 352 820 e-mail: [email protected] web: usuarios.tripod.es/sghnferrol Definición: Museo de historia natural dedicado fundamentalmente a la fauna gallega. Las piezas expuestas y los fondos del museo son fruto de 30 años de trabajo de los socios de la entidad.Además, los animales que se exponen no han sido sacrificados con fines expositivos, sino que se encuentran muertos en la naturaleza.

10

forma monográfica y permanente al propio pintor Bello Piñeiro y a Máximo Ramos. El Museo Municipal cuenta también con fondos de Agustín Robles, del siglo XVIII, dibujos de Castelao y un grabado del Premio Nobel de Literatura Günter Grass. Precio: Entrada gratuita. Horario: Lunes-Sábado (incluido festivos) de 11:00 a 13:30 y de 17:00 a 21:00 h. Domingo y lunes por la mañana cerrado. Servicios:

Se muestran diferentes técnicas de conservación desde montajes de esqueletos, dermoplástias, momificación de aves y curtido de pieles, así como formolación. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado.Visitas, para grupos, en fin de semana previa cita. Horario: 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO Lunes-Viernes de 9:30 a 13:30 y de 16:30 a 20:30 h. Sábado, domingo y festivos cerrado. 1 JULIO-31 AGOSTO Lunes-Viernes de 10:00 a 14:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado.

Museo Naval de Ferrol FERROL

MUSEO NAVAL DE FERROL Avda. dos Irmandiños, s/n. 15490 Ferrol T.: 981 336 027 - F.: 981 336 076 Definición: Ubicado en el antiguo presidio de San Campio, dentro del Arsenal Militar. El acceso se realiza por el Centro Social y Cultural de la Armada. Dependiente del Museo Naval de Madrid, la exposición consiste en restos de barcos naufragados, planos y maquetas de buques hundidos, armamento, cartografía, velas y utensilios utilizados por los marinos a bordo de los barcos.

Existe un panel con el nombre de los navíos construidos en los astilleros de Ferrol desde 1751 a 1984. Precio: Entrada gratuita. Horario: Martes-Sábado de 9:30 a 13:30 h. Domingo y festivos de 10:30 a 13:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

Malpica de Bergantiños O ALFAR, Museo da Olería de Buño Ctra. Buño-Malpica,A Camposa, s/n. Buño. 15111 Malpica de Bergantiños T.: 981 707 300 - F.: 981 707 399 e-mail: [email protected] web: www.comarcasdegalicia.com Definición: Instalado en el Centro Comarcal de Bergantiños, el Museo O Alfar, recoge un viaje por el proceso de elaboración de una pieza de la olería de Buño, principal centro de producción artesanal de cerámica de Galicia, desde la extracción hasta su puesta en el mercado.A través de audiovisuales, paneles informativos, útiles y herramientas, el visitante puede acercarse a este ancestral oficio.Así mismo, se puede apreciar una buena colección de las piezas tradicionales del catálogo de la Olería de Buño,

junto con una muestra actualizada de la producción de los talleres y artesanos activos. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Viernes de 10:00 a 15:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado de 10:00 a 15:00 h. Lunes, domingo y festivos cerrado. MESES JULIO Y AGOSTO Martes-Viernes de 10:00 a 15:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado y domingo de 11:00 a 15:00 y de 17:00 a 20:00 h. Lunes y festivos cerrado. Servicios:

Melide MUSEO DA TERRA DE MELIDE Praza do Convento, s/n. 15800 Melide T.: 981 507 998 - F.: 981 505 349 e-mail: [email protected] Definición: Museo de carácter comarcal con muestras de arqueología, etnografía e historia; útiles, aperos de labranza, instrumentos musicales y herramientas de oficios relacionados con la cultura tradicional gallega. Dispone de una sección con numerosos hallazgos arqueológicos procedentes de yacimientos de la comarca.

Instalado en el Antiguo Hospital de Peregrinos del siglo XIV, cuenta con siete salas de visita. Precio: Entrada gratuita. Horario: Lunes-Sábado de 11:00 a 13:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 11:00 a 14:00 h. Festivos cerrado. Servicios:

Oleiros MUSEO OS OLEIROS “JOSÉ MARÍA KAYDEDA” Emilia Pardo Bazán, 17. Santa Cruz. 15179 Oleiros T.: 981 626 692 - F.: 981 626 692 Definición: Ubicado en el pazo As Torres, recoge una muestra de alfarería procedente de toda España. Los fondos han sido aportados por el matrimonio formado por José María Kaydeda y Teresa Jorge, coleccionistas y aficionados al trabajo alfarero.

El museo organiza todos los años la “Feira de Alfarería Española” a principios del mes de Agosto. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado (visita guiada). Horario: Martes-Domingo de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Lunes y festivos cerrado.

11

Ortigueira CENTRO ARQUEOLÓXICO FEDERICO MACIÑEIRA Avda. Francisco Santiago, nº 9. 15330 Ortigueira T.: 981 402 413 - F.: 981 402 434 e-mail: [email protected] Definición: Itinerario espacio-temporal que transcurre desde la actualidad hasta la prehistoria, reconstruyendo todas las manifestaciones culturales de los diferentes pobladores que han habitado el territorio. El recorrido está acondicionado con maquetas interactivas, reconstrucciones virtuales, reproducciones, audiovisuales, y hallazgos arqueológicos originales del patrimonio ortegano.

MUSEO ETNOGRÁFICO DE MEIXIDO Meixido-Freires. 15332 Ortigueira T.: 981 422 258 Definición: Entre los treinta oficios que se encuentran expuestos se puede ver el carro del país con diferentes tipos de ruedas, utensilios de labranza, de panadería, carpintería,“louseiro”,“zoqueiro”, cestero, la forja, el telar, máquinas de coser y de escribir, la gaita, aparatos de radio, etc.

Sobresale por su interés la cámara megalítica más antigua de Galicia (4.400 a. de C.), procedente de la Necrópolis tumular de Forno dos Mouros. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Servicio de guía:1,00 ¤. Los grupos deben concertar la visita con 15 días de antelación. Se realizan rutas guiadas por diversos lugares de interés del municipio. Horario: Martes-Viernes de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado y domingo de 11:00 a 14:00 h. Lunes y festivos cerrado. Servicios: Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada.Visitas durante semana o festivos previa cita. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Sábados de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 20:00 h. AGOSTO:Abierto a partir de las 18:00 h. Servicios:

Padrón CASA MUSEO ROSALÍA DE CASTRO A Matanza, s/n. 15917 Padrón T.: 981 811 204 - F.: 981 811 294 e-mail: [email protected] Definición: La casa de “La Matanza” de Padrón, en donde murió la genial escritora en 1885, es hoy el escenario donde se ubica este museo dedicado al símbolo del sentimiento de ser gallego. Conserva prácticamente inalterada su estructura original. Se pueden contemplar numerosas fotos de la poetisa, de sus familiares y amigos, recuerdos personales, escritos y multitud de objetos cotidianos en la Galicia del siglo XIX. Recientemente se ha creado el Centro de Estudios Rosalianos en un edificio contiguo, que, en breve, dispondrá de una biblioteca abierta al público en general.

FUNDACIÓN CAMILO JOSÉ CELA, MARQUÉS DE IRIA FLAVIA Calle Santa María, nº 22, Iria Flavia. 15917 Padrón T.: 981 812 425/ 981 812 424 - F.: 981 810 453 e-mail: [email protected] web: fundacioncela.com Definición: La Fundación ocupa las dependencias de la Casa-Museo y las Aulas de Juan Rodríguez, Macías O Namorado y Nicasio Pajares: objetos relacionados con la vida y la obra del escritor, colecciones de pinturas, dibujos, hemeroteca, epistolario, etc. La Fundación también incluye el Museo Ferrocarrilero “John Trulock”, abuelo del Premio Nobel Camilo José Cela, gerente de la Cía.West Galicia que instaló la primera línea férrea en esta Comunidad entre Santiago de Compostela y Carril (Pontevedra). Uniformes, objetos personales y relacionados con el ferrocarril, así como la recreación de una estación de época son algunos de sus atractivos. En el exterior se puede visitar un vagón de mercancías y una locomotora de vapor llamada “Sestao”. Precio: Bono entrada 5,00 ¤ (incluye visita guiada a la Casa Museo, al Museo Ferrocarrilero y a las Aulas de Juan Rodríguez, Macías O Namorado y Nicasio Pajares).

12

Precio: 1,40 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,00 ¤: para grupos de más de 20 personas. Niños menores de 12 años gratis. Horario: 1 OCTUBRE-31 MAYO. Martes-Sábado de 10:00 a 13:30 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 13:30 h. Lunes cerrado. 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE. Martes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 13:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

Particularidades: Entrada reducida del bono 3,00 ¤ (titulares carnet estudiante, grupos de más de 10 personas y mayores 65 años). Visita a la Casa-Museo: 3,00 ¤.Visita al Museo ferrocarrilero: 3,00 ¤. Entrada reducida 1,50 ¤ (para titulares carnet estudiante, grupos de más de 10 personas y mayores de 65 años). Grupos escolares: 1,00 ¤. Entrada gratuita: vecinos de Padrón Horario: 1 OCTUBRE-31 MAYO Lunes-Viernes de 9:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado. 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE Martes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Pobra do Caramiñal, A MUSEO VALLE-INCLÁN Torre Bermúdez, s/n. 15940 A Pobra do Caramiñal T.: 981 831 662 - F.: 981 831 192 web: www.valle-inclan.org Definición: Museo en el que se exponen documentos, manuscritos, libros impresos y objetos de bellas artes relacionados con la vida y obra del genial escritor. El centro complementa su ámbito de actuación con una agenda de actividades periódicas como: exposiciones, conferencias, lecturas colectivas, dramatizaciones, ciclos de música, presentación de libros y el fallo del Certamen literario de relato corto “Ramón del Valle-Inclán”.Tiene especial incidencia en su programación el desarrollo de la “Semana Valle-Inclán”,

conmemoración anual celebrada en torno al aniversario del nacimiento del escritor o la opción de recorrer la “Ruta vital y literaria de Ramón del Valle-Inclán”, acompañados o no de guía. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Se organizan visitas al Museo bajo petición. Horario: INVIERNO: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes cerrado. VERANO: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 13:30 y de 18:00 a 20:30 h. Lunes cerrado.

Pontes de García Rodríguez, As CASA DO MEL Empalme, s/n, Goente. 15325 As Pontes de García Rodríguez T.: 661 003 616 e-mail: [email protected] web: www.apiculturagalega.org Definición: Está situada en una de las entradas del Parque Natural das Fragas do Eume. Gestionada por la Asociación Gallega de Apicultura, pretende la divulgación y sensibilización del mundo de las abejas entre sus visitantes, fundamentalmente escolares

COLECCIÓN ETNOGRÁFICA C.P.I. “MONTE CAXADO” Monte Caxado, s/n. 15320 As Pontes de García Rodríguez T.: 981 450 086 - F.: 981 450 086 Definición: Aproximadamente dos mil piezas distribuidas en varias secciones por los corredores del centro. Oficios, labores de las mujeres, la cocina, la matanza, las llaves, las máquinas, la caza y la pesca, los juegos, la vieja escuela, la labranza, el ganado, la vestimenta, los libros y documentos antiguos, la religión, objetos de la vida cotidiana,...

y otros grupos, futuros apicultores y consumidores de estos productos naturales. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Se realizan talleres de miel y cera. Es necesario concertar la visita previamente por teléfono. Resto de los días, visita grupos escolares, previa cita. Horario: Sábados y Domingos de 16:00 a 21:00 h. Servicios:

Precio: 1,80 ¤. Particularidades: Visita guiada. Los grupos deben concertar la visita por adelantado (Teléfono contacto Guía: 654 597 874). Reducción del 40% a grupos escolares. Resto de los días, visita grupos escolares, previa cita. Horario: Sábado de 12:00 a 13:00 y de 18:00 a 20:00 Navidad cerrado. Servicios:

Ribeira FUNDACIÓN MUSEO DE ARTES DEL GRABADO A LA ESTAMPA DIGITAL Lugar de Outeiro, s/n,Artes. 15969 Ribeira T.: 981 835 638 - F.: 981 835 639 e-mail: [email protected] web: www.FUNDARTES.com Definición: Primer museo de estas características de España especializado en grabado antiguo y contemporáneo. Su variada oferta cultural muestra obras tanto del panorama nacional como internacional, con los propios fondos del museo y a través de convenios de colaboración con otras instituciones como:

Museo del Prado, Calcografía Nacional de Madrid, Centro Conde Duque de Madrid, Museo de Marbella, Universidad de Cantabria,... Precio: 2,40 ¤. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Entrada gratuita: menores de 12 años y mayores de 65 años. Entrada reducida 1,20 ¤: escolares. Horario: Martes-Sábado de 10:30 a 13:30 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos de 16:30 a 19:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

Sada MUSEO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA “CARLOS MASIDE” O Castro de Samoedo. 15160 Sada T.: 981 620 200 - F.: 981 623 804 Definición: Situado en un edificio proyectado por Andrés Fernández Albalat, al lado de las instalaciones del Laboratorio de Formas de Galicia y de la fábrica de cerámica de O Castro. Este proyecto nació y se consolidó gracias al trabajo de artistas e intelectuales gallegos que, a mediados del siglo XX y desde el exilio, trataban de recuperar del olvido la cultura gallega.

Se exhiben obras de artistas gallegos como Castelao, Maside, Colmeiro, Lugrís, Seoane, Souto, etc. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada gratuita para grupos, previa cita. Horario Museo: Lunes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Domingo y festivos cerrado. Horario Fábrica de Cerámica: Lunes-Viernes de 8:30 a 13:00 y de 14:30 a 18:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado. Servicios:

13

Santiago de Compostela CGAC. CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA Rúa Ramón del Valle Inclán, s/n. 15704 Santiago de Compostela T.: 981 546 619 / F.: 981 546 625 e-mail: [email protected] web: www.cgac.org Definición: El CGAC es un impresionante edificio obra del arquitecto portugués Álvaro Siza que, junto con el monasterio de San Domingos de Bonaval y el parque homónimo, constituye un conjunto armónico donde se conjuga la tradición y la modernidad de la ciudad. Desde las terrazas de esta singular construcción, se

CGAC. Centro Galego de Arte Contemporánea SANTIAGO DE COMPOSTELA

COLECCIÓN DE ANESTESIOLOXÍA E REANIMACIÓN San Pedro de Mezonzo, 41. 15701 Santiago de Compostela T.: 981 595 562 - F.: 981 595 958 Definición: Pequeño museo monográfico situado en el edificio del Colegio Médico donde se muestra el antiguo instrumental médico anestésico-quirúrgico y de reanimación. Recientemente el museo

COLECCIONES VISITABLES DE SANTA MARÍA DO CAMIÑO, ÁNIMAS Y SAN BIEITO DO CAMPO Casas Reais. 15704 Santiago de Compostela T.: 981 562 142 / 981 574 638 Definición: Tras la restauración de las iglesias de Santa María do Camiño, Ánimas y San Bieito do Campo, muy próximas entre sí, se han acondicionado espacios donde se exponen diferentes objetos del ceremonial litúrgico, planos y bocetos, Bulas Papales, “petos de ánimas”, espléndidas tallas y otras piezas de gran valor, pertenecientes al siglo XVIII. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: En Santa María do Camiño la colección puede estar cerrada ocasionalmente durante los actos litúrgicos.

FUNDACIÓN MUSEO EUGENIO GRANELL Praza do Toural, s/n. 15705 Santiago de Compostela T.: 981 576 394 / 981 572 124 - F.: 981 564 069 e-mail: [email protected] web: www.fundacion-granell.org Definición: Ocupa las dependencias del Pazo de Bendaña, del siglo XVIII, situado en el centro del casco histórico y convertido en un museo surrealista único en el mundo por sus características. El objetivo esencial del museo es fomentar el estudio del conjunto de la obra del pintor gallego Eugenio Granell, del surrealismo y de las corrientes afines. Posee valiosos fondos de Granell y de otros surrealistas como Picasso, Miró, Lam, Breton, ..., además de una

14

obtiene una de las mejores vistas del casco histórico compostelano. En el interior se pueden contemplar exposiciones temporales de los artistas más significativos de las últimas décadas. Precio: Entrada gratuita Particularidades: Servicio de guías gratuito. El museo organiza actividades como talleres, cursos, conciertos, teatro, ciclos de cine, conferencias, etc. Horario: Martes-Domingo de 11:00 a 20:00 h. Lunes cerrado Servicios:

Museo do Pobo Galego SANTIAGO DE COMPOSTELA

ha extendido parte de la colección a dependencias de la Facultad de Medicina, próxima a la Praza do Obradoiro. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 9:00 a 15:00 h. Sábado, domingo y festivos cerrado. Horario Iglesia Santa María do Camiño: Todos los días de 10:00 a 12:00 y de 17:00 a 18:30 h. La colección cierra a las 18:00 h. Horario Iglesia de Las Ánimas: Todos los días de 8:00 a 14:00 y de 16:00 a 17:00 h. La colección no abre hasta las 12:00 h. Horario Iglesia de San Bieito do Campo: Todos los días de 10:00 a 12:00 y de 18:00 a 21:00 h. Cerrado los festivos de la Iglesia. INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

interesante colección de arte étnica. Exposiciones temporales relacionadas con el Surrealismo. Organiza conciertos, conferencias, obras de teatro, ciclos de cine, etc. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Acceso gratuito (Domingos para el público en general y todos los días para menores de 15 y mayores de 65 años). Entrada reducida del 50% para estudiantes. Ofrece departamento pedagógico para centros de enseñanza y visitas guiadas, previa reserva. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes, Miércoles-Sábado de 11:00 a 21:00 h. Domingo de 11:00 a 14:00 h. Martes y festivos cerrado. Servicios:

GALICIA DIXITAL Praza San Martiño, s/n. 15706 Santiago de Compostela T.: 981 554 048 - F.: 981 554 781 e-mail: [email protected] web: galiciadixital.xunta.es Definición: Museo virtual, ubicado en el Monasterio de San Martíño Pinario, que pretende acercar las nuevas tecnologías a la población y servir de plataforma a las Universidades y empresas gallegas dedicadas al Audiovisual. Consta de 9 salas: Destellos, Prazas de Compostela, Paseando imaxes, Museo Baleiro, SANTI,

MUSEO CASA DE LA TROYA Rúa da Troia, 5. 15704 Santiago de Compostela T.: 981 585 159 e-mail: [email protected] web: www.usc.es/ctroia Definición: Esta Casa Museo de época, reproduce la antigua pensión de estudiantes de finales del s. XIX, inmortalizada en la novela “La Casa de la Troya” de Pérez Lugín. Fielmente restaurada, reúne una colección de cuadros, muebles, fotografías y documentos que pertenecieron a algunos personajes de la novela, todos ellos, reales. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Visita guiada gratuita (aprox. 15 min) para grupos de 10 personas. Entrada reducida de 1,00 ¤:

MUSEO DA COLEXIATA DO SAR Rúa do Sar, s/n. 15702 Santiago de Compostela T.: 981 562 891 - F.: 981 562 891 e-mail: [email protected] Definición: Pequeño museo localizado en la iglesia de Santa María la Mayor y Real de Sar, antiguo monasterio de canónigos fundado en el siglo XII. Se conserva el documento fundacional de 1136 firmado por Don Diego Gelmírez, primer arzobispo compostelano. Además, el museo cuenta con piezas de carácter religioso y parte del antiguo claustro románico, obra del taller del Maestro Mateo. Tras la reciente rehabilitación de unas salas anexas, el museo amplia su espacio expositivo ofreciendo al visitante una visión más completa y global de la Colegiata.

MUSEO DAS PEREGRINACIÓNS Rúa San Miguel, 4. 15704 Santiago de Compostela T.: 981 581 558 - F.: 981 581 955 e-mail: [email protected] web: www.xunta.es/conselle/cultura/mperegri/default.htm Definición: Museo monográfico que pone de manifiesto la importancia que el culto a Santiago y el desarrollo de los caminos de peregrinación a su Sepulcro tuvieron desde la Alta Edad Media, especialmente en el ámbito europeo y americano. Ocho salas donde, a través de imágenes, objetos y documentos, se ilustra al visitante sobre el origen del culto jacobeo, el inicio y desarrollo del fenómeno de las peregrinaciones, la configuración paulatina de los diversos caminos y de la ciudad de Compostela y la influencia de la peregrinación en el desarrollo artístico de los gremios artesanales en Santiago de Compostela.

Ritos e lendas da Catedral,Viaxe submarino,Vertixe y Cidades do Camiño. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:30 a 14:00 y de 16:00 a 20:30 h. Lunes cerrado.

Titulares del Carnet de Estudiante y grupos a partir de 20 personas. No accesible para minusválidos. El museo dispone de un vídeo sobre su contenido que puede ser proyectado a aquellas personas con problemas de movilidad. Los grupos de más 20 personas deben comunicar su visita con 48 horas de antelación. Horario: Martes-Sábado de 11:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 11:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Incluye una sección dedicada a la agrupación folclórica “Colexiata do Sar”, donde se muestran algunos de los trajes tradicionales de la agrupación y los premios obtenidos por ésta. Precio: 0,60 ¤. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Sábado de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 13:00 h. Servicios:

Precio: 2,40 ¤. Particularidades: Acceso gratuito:Todos los días para menores de edad, mayores de 65 años, jubilados y desempleados. Sábados por la tarde y domingos para el público en general. Excepcionalmente cuando hay exposiciones temporales. Entrada reducida del 50%: Miembros de Asociaciones de Museos y Crítica Artística, grupos de quince o más miembros, titulares del Carnet Joven o de Estudiante. Horario: Martes-Viernes de 10:00 a 20:00 h. Sábado de 10:30 a 13:30 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 10:30 a 13:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

15

MUSEO DE HISTORIA NATURAL “LUIS IGLESIAS” Avda. das Ciencias, Campus Sur. 15782 Santiago de Compostela T.: 981 593 589 / 981563100 (ext. 14202) e-mail: [email protected] web: www.usc.es/museohn Definición: Situado en los sótanos de la Facultad de Ciencias Químicas, el museo se divide en tres secciones: geología, botánica y zoología. Se muestran ejemplares procedentes de todo el mundo que han pasado a formar parte de los fondos del museo desde su creación

MUSEO DE LA CATEDRAL DE SANTIAGO DE COMPOSTELA Praza do Obradoiro, s/n. 15704 Santiago de Compostela T.: 981 560 527 - F.: 981 563 366 e-mail: [email protected] Definición: Situado dentro de la Catedral, es el museo histórico, artístico y arqueológico de la basílica de Santiago Apóstol.Además de las diferentes salas que exhiben numerosas piezas procedentes de las excavaciones realizadas en la Catedral a lo largo de los años, también se puede visitar el claustro, la sala capitular, la biblioteca, el tesoro, la capilla de las reliquias, la colección de tapices y la cripta del Pórtico de la Gloria y el Palacio de Gelmírez. Este museo cuenta con un nuevo atractivo, el recientemente reconstruido Coro Pétreo, obra del Maestro Mateo.

MUSEO DE TERRA SANTA Campillo de San Francisco, 3. 15705 Santiago de Compostela T.: 981 581 600 - F.: 981 571 916 Definición: Situado en el Convento de San Francisco, cerca de la Praza do Obradoiro. La visita al Museo de Terra Santa supone una oportunidad única de acercarse a la cultura del Próximo Oriente, puesto que ofrece un recorrido por todos los monasterios históricos del actual Estado de Israel. Los fondos expuestos, provenientes en su totalidad de Tierra Santa, explican culturas tan alejadas como imprescindibles para entender nuestra propia historia, convirtiéndose

MUSEO DO MOSTEIRO DE SAN MARTIÑO PINARIO Praza San Martiño, s/n. 15706 Santiago de Compostela T.: 981 583 008 - F.: 981 582 135 Definición: San Martíño Pinario es uno de los edificios históricoartísticos más importantes de Santiago que alberga un espectacular compendio de arte y ciencia recientemente restaurado y organizado, desde el punto de vista museológico, como colección visitable. Muy interesante el recorrido por la antigua iglesia monástica y los espacios donde se exponen colecciones de arte sacro, gabinetes de física, química y ciencias naturales, boticas e imprenta.

MUSEO DO MOSTEIRO DE SAN PAIO DE ANTEALTARES Antealtares, 23. 15704 Santiago de Compostela T.: 981 583 127 - F.: 981 560 623 e-mail: [email protected] Definición: Este Monasterio, que cierra una de las fachadas de la famosa plaza de A Quintana, ofrece una amplia muestra de escultura, pintura, orfebrería y ornamentos, todos ellos relacionados con el Arte Sacro. Destaca sobre las demás piezas, el antiguo Altar del Apóstol Santiago.

16

en 1840 a cargo del catedrático de Historia Natural en esa época, Antonio Casares Rodríguez. Precio: Entrada gratuita. Horario: Lunes-Viernes de 10.00 a 13.00 y de 17.00 a 19.00 h. JULIO Lunes-Viernes sólo de 10.00 a 13.30 h. Agosto cerrado. Sábado, domingo y festivos cerrado.

Precio: 5,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 3,00 ¤: grupos; 1,00 ¤: colegios de primaria y secundaria, para visitas previamente concertadas con la Dirección del museo. Horario: 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE Todos los días de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. 1 OCTUBRE-31 MAYO Lunes-Sábado de 10:00 a 13:30 y de 16:00 a 19:00 h. Domingos y festivos de 10:00 a 13:30 h. Servicios:

así el Museo en un puente cultural que enlaza las ciudades de Santiago y Jerusalén, ya unidas históricamente por ser dos de los principales centros de peregrinación. Particularidades: Cerrado al público, reinauguración prevista para el año 2005. INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Entrada reducida 1,00 ¤: estudiantes, mayores de 65 años y grupos. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 18:00 h. Servicios:

Precio: 1,50 ¤. Particularidades: A pesar de no contar con una tienda, las monjas elaboran exquisitos dulces que se pueden adquirir en la portería. Durante los Años Santos, el museo suele permanecer abierto a lo largo de todo el año. Horarios factibles de modificación, consultar previamente. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 1 JULIO-31 DICIEMBRE Lunes-Sábado de 10:30 a 13:30 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos cerrado. Resto del año cerrado.

MUSEO DO POBO GALEGO San Domingos de Bonaval, s/n. 15703 Santiago de Compostela T.: 981 583 620 - F.: 981 554 840 e-mail: [email protected] web: www.museodopobo.es Definición: Situado en el Convento de San Domingos de Bonaval, de los siglos XVII-XVIII, expone en sus salas una amplísima muestra de manifestaciones de la cultura popular gallega; la pesca, la agricultura, la ganadería, los oficios, las viviendas, los trajes populares, los instrumentos musicales o la prehistoria. Otro de sus atractivos es la espectacular triple escalera helicoidal, alarde de audacia estructural y obra de Domingo de Andrade que comunica el claustro con las diferentes plantas del edificio.Además del museo se puede visitar la iglesia del convento que ocasionalmente se utiliza como marco singular para determinadas exposiciones temporales.

MUSEO ETNOGRÁFICO “SOTELO BRANCO” San Marcos, 77. 15820 Santiago de Compostela T.: 981 582 571 - F.: 981 587 290 Definición: Ocupando instalaciones de la Fundación Sotelo Blanco en las afueras de Santiago de Compostela, este museo recoge en dos plantas una gran cantidad de piezas de carácter etnográfico relacionadas con oficios tradicionales de Galicia: curtidores, canteros, herreros, etc.Además, recrea algunos ambientes de la casa tradicional gallega: cocina, habitaciones, aperos de labranza, etc.

En esta iglesia se localiza el Panteón de Gallegos Ilustres en el que se encuentran enterrados personajes tan destacados de la cultura gallega como Rosalía de Castro,Alfredo Brañas, Castelao, Francisco Asorey y Ramón Cabanillas. Precio: Entrada gratuita Particularidades: Visita guiada gratuita para grupos de 15 a 30 personas, previa cita telefónica. Horario: Martes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Domingos y festivos de 11:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

En la exposición hay una referencia especial al hecho de la emigración gallega. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 9:00 a 13:30 h. Sábado, domingo y festivos cerrado. Servicios:

Vimianzo MUSEO DO TRAXE GALEGO NO CASTELO DE VIMIANZO Rúa A Torre, s/n. 15129 Vimianzo T.: 981 716 001- F.: 981 716 650 web: www.vimianzo.net Definición: El Museo recoge una muestra de Trajes Gallegos. En verano y Semana Santa se realiza una muestra de Artesanía en Vivo con las artesanías del encaje, lino, alfareros, sombrereros, cesteros, maquetistas de barcos, marroquineros,“zoqueiros”, platería y azabache.

Precio: Entrada gratuita. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 18:00 h. Lunes cerrado. 1 JULIO-15 SEPTIEMBRE y SEMANA SANTA Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Lunes cerrado.

Zas MUSEO DO LIÑO DE BAIO A Cacharoza, s/n. Baio, 15150 Zas T.: 981 718 596 - F.: 981 718 596 Definición: Pequeño museo dedicado al lino y a los objetos utilizados en su transformación y manufactura. Se trata de un museo viviente donde se puede asistir a demostraciones de hilado y tejido durante las tardes de invierno. Precio: Entrada gratuita.

Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 13:30 y de 16:00 a 20:30 h. Del 1/10 al 31/5 también abre el sábado y domingo con el mismo horario. Servicios:

17

LUGO Begonte CASA MUSEO DE ESCULTURAS DE VÍCTOR CORRAL Museo, 26. Baamonde. 27372 Begonte T.: 982 398 041 Definición: Dentro de la casa del artista, la exposición ocupa dos ambientes diferenciados: el jardín con obras en materiales no perecederos (granito y bronce) y el interior con esculturas, de arte abstracto y religioso, en madera, bronce y marfil. El escultor también experimenta con otros tipos de material soporte: acuarela y óleo.

El universo temático de sus composiciones está marcado por el amor a Galicia y sus profundas creencias religiosas. Símbolo de esta conjunción es la capilla realizada en el interior de un castaño y un palomar con piedras y minerales de casi todo el mundo, en el jardín de la casa. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. El artista suele acompañar a las visitas. Horario: Todos los días de 9:30 a 13:30 y de 16:30 a 19:00 h. Servicios:

Castro de Rei MUSEO ARQUEOLÓXICO DO CASTRO DE VILADONGA Viladonga. 27259 Castro de Rei T.: 982 314 255 - F.: 982 314 194 e-mail: [email protected] web: www.aaviladonga.es Definición: La creación de este museo monográfico se ve justificada por la importancia del Castro de Viladonga, por la cantidad y calidad de los restos arqueológicos y por la necesidad de exponerlos en su propio contexto. Situado al pie de la muralla de un asentamiento castreño y galaico-romano tardío, muestra numerosos objetos de la vida cotidiana de este poblado de hace más de veinte siglos. Sus fondos proceden de las excavaciones arqueológicas realizadas en el yacimiento, de donde se sacaron a la luz multitud de piezas (herramientas, juegos, aperos de labranza, cerámica, objetos de adorno, etc). Las maquetas son parte fundamental de la didáctica del museo que lo convierten en una visita ineludible que complementa el recorrido por el Castro de Viladonga.

Precio: 2,40 ¤. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Acceso gratuito: Sábado y domingo todo el día para el público en general.Todos los días: menores de edad, mayores de 65 años, jubilados, entidades culturales y educativas, miembros de la Asociación de Amigos del Museo del Castro de Viladonga, voluntariado cultural o educativo e integrantes del “Proxecto Home”. Reducción del 50% para titulares del Carnet Joven y de Estudiante. La visita al castro es libre y gratuita todos los días en horas diurnas. Horario: 1 MARZO-30 JUNIO / 1 SEPTIEMBRE-31 OCTUBRE Lunes-Domingo de 10:00 a 20:00 h. 1 NOVIEMBRE-28 FEBRERO: Lunes-Domingo de 10:00 a 19:00 h. 1 JULIO-31 AGOSTO: Lunes-Domingo de 10:00 a 21:00 h. Servicios:

Cervo MUSEO HISTÓRICO DE SARGADELOS Casa da Administración, s/n. Sargadelos. 27891 Cervo T.: 982 557 905 - F.: 982 557 922 e-mail: [email protected] web: www.sargadelos.com Definición: Situado en la “Casa da Administración” del antiguo complejo fabril y sede del Real Patronato de Sargadelos. Conjunto monumental catalogado como Bien de Interés Cultural y Conjunto Histórico Artístico. Cuenta con un fondo permanente que funciona como centro de interpretación de las labores desarrolladas por esta fábrica, a través de fotografías, cerámica antigua y piezas de fundición. También grabados, escultura y pintura contemporánea cedida por el Seminario Sargadelos.

MUSEO PROVINCIAL DEL MAR Avda. da Mariña, s/n. San Cibrao. 27890 Cervo T.: 982 595 132 e-mail: [email protected] Definición: El Museo nace en 1969, como fruto de la gran pasión del maestro de escuela Don Francisco Rivera Casás en recoger y coleccionar objetos relacionados con el mar. Durante 1994 se realiza un reforma interior del edificio y se organizan sus fondos en salas de exposición permanente; desde esa fecha la gestión del Museo es llevada a cabo por la Asociación de Vecinos “Cruz da Venta “ de San Cibrao. Desde sus inicios este Museo pretende ser el reflejo de la vida marinera de la costa lucense, mostrando su riqueza biológica y

18

Exposiciones temporales de temática variada sobre la cultura gallega. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado.Apartamentos disponibles para investigadores. Horario: 1 OCTUBRE-31 MARZO Martes-Sábado de 10:30 a 14:00 y de 15:30 a 18:00 h. 1 ABRIL-30 SEPTIEMBRE Martes-Sábado de 10:30 a 14:00 y de 16:30 a 20:00 h. Lunes y domingo cerrado. Festivos (de martes a sábado) abierto. Servicios:

etnográfica. La riqueza de sus fondos va desde la etnografía (embarcaciones tradicionales, artes de pesca...) piezas de interés biológico (huesos de ballena, esqueletos de mamíferos marinos, peces disecados, conchas, crustáceos,...): pasando por instrumentos de navegación, cartas náuticas, máquinas de vapor, anclas, cañones, etc. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita de grupos y excursiones, previa cita. Horario: 1 MAYO-30 OCTUBRE: Martes-Domingo (incluido festivos) de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Lunes cerrado 1 NOVIEMBRE-30 ABRIL: Laborables de 10:00 a 14:00 h. Festivos de 11:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes cerrado

Fonsag rada, A MUSEO COMARCAL DA FONSAGRADA Praza do Museo, s/n. 27100 A Fonsagrada T.: 982 340 507 Definición: Se encuentra instalado en un edificio de tres plantas con 600 m2 de superficie. Una sección está dedicada a etnografía, exhibiendo objetos relacionados con los distintos oficios tradicionales de la comarca (“zoqueiros”, serradores, cesteros, etc.) y elementos de la vivienda, la vida y el trabajo en el medio rural. Otra sección está especializada en prehistoria y arqueología, expone materiales procedentes de los numerosos castros, mámoas y minas romanas de la zona. Dispone de una sección de escultura contemporánea que por sus formas o concepto evoque el mundo rural. Precio: 1,20 ¤.

Particularidades: Visita guiada.Visita para grupos también fuera de horario previa cita. Menores de 12 años, entrada gratuita. Horario: 1 OCTUBRE-30 JUNIO Martes-Viernes de 12:00 a 14:00 h. Sábado de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. 1 JULIO-30 SEPTIEMBRE Martes-Sábado de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 h. Lunes cerrado.

Foz MUSEO PARROQUIAL DE SAN MARTIÑO DE MONDOÑEDO San Martiño. 27789 Foz T.: 982 132 394 / 982 132 607 Definición: Instalado en las naves de la Basílica de San Martiño de Mondoñedo, templo que fue Sede Episcopal de la actual diócesis de Mondoñedo desde el año 870 al 1113. Es una obra singular dentro del románico gallego en la que se aprecian claras influencias asturiana, lombarda, visigótica y sueva.

Cuenta con objetos religiosos entre los que destacan un báculo y un anillo de oro, ambos del siglo XI, que se da a besar a los fieles el día de la festividad de Don Gonzalo (último domingo de noviembre), personaje conocido como “O Bispo Santo”. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Cerrado temporalmente al público. Posible cambio de sede a los bajos de la Rectoral.

Friol MUSEO FORTALEZA DE SAN PAIO DE NARLA Xiá-Castronela. 27220 Friol T.: 982 375 156 - F.: 982 240 240 Definición: Se trata de una fortaleza reconstruída en el siglo XVI (su origen es desconocido) por Vasco das Seixas. En 1939 es adquirida por la Diputación Provincial de Lugo que, en 1983, la convierte en Museo, del que destacan sus secciones de Etnografía (aperos de labranza, utensilios para la preparación de la lana y el lino, cerámica popular e industrial, objetos relacionados con la equitación, etc.) y Armería (armas blancas y de fuego de diferentes épocas). Llama especialmente la atención su singular cocina (con horno de granito y “lareira”) y el comedor (con chimenea renacentista y “parladoiros” en las ventanas), además de una capilla del siglo XVIII.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada y gratuita para grupos, previa cita. Horario: 1 ABRIL-30 SEPTIEMBRE Martes-Viernes de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado, domingo y Festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Lunes cerrado. 1 OCTUBRE-31 MARZO Martes-Viernes de 11:00 a 14:00 y de 16:00 a 18:00 h. Sábado, domingo y Festivos de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 18:00 h. Lunes cerrado.

Museo Fortaleza de San Paio de Narla FRIOL

19

Incio, O MUSEO DA PEDRA Buxán, nº 1. 27346 O Incio T.: 982 427 146 - F.: 982 427 146 e-mail: [email protected] web: www.museodapedra.com Definición: Dentro del museo se pueden ver desde piezas recuperadas de los castros de la zona hasta obras realizadas por el propietario del museo. Esculturas realistas, surrealistas e incluso cubistas.Además de una chimenea del tiempo de nuestros abuelos y el árbol genealógico de la familia que se remonta hasta el año 1630.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos a partir de 8 personas deben concertar la visita por adelantado.Visitas fuera de horario consultar por teléfono. Horario: Todos los días de la semana y festivos, excepto Miércoles: de 11:00 a 13:00 y de 17:00 a 19:00 h. Servicios:

Lourenzá MUSEO DE ARTE SACRA DE VILANOVA DE LOURENZÁ Praza do Conde Santo, s/n.Vilanova de Lourenzá. 27760 Lourenzá T.: 982 121 073 Definición: El museo ocupa siete salas de la iglesia del monasterio de Vilanova de Lourenzá (s. XVIII). Situado en la plaza del Conde Santo, Don Osorio Gutiérrez, que fue fundador del monasterio de San Salvador en el año 969 y peregrino a Tierra Santa donde, según la leyenda, adquirió un extraordinario sarcófago (s.V) para su descanso eterno.Todos los años numerosos romeros acuden a tocar este sarcófago en una romería muy popular, romería del Conde Santo.

Otra destacada pieza de este museo es el relicario de la Sacristía en madera policromada con una colección de 28 bustos-relicarios de finales del s. XVII.También piezas de joyería, escultura, pintura, indumentaria, muebles y biblioteca monacal. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: No se permiten visitas durante los actos religiosos.Visita guiada. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 11:00 a 13:00 y de 16:00 a 19:00 h. Sábado de 11:00 a 13:00 h. Domingo y festivos cerrado.

Lugo MUSEO DIOCESANO Y CATEDRALICIO DE LUGO Praza de Santa María, s/n. 27001 Lugo T.: 982 220 466 Definición: Ubicado en la Catedral de Lugo, cuenta con piezas de gran valor arqueológico que abarcan un espectro temporal amplísimo, desde el Paleolítico hasta la actualidad. Destaca el llamado “Crismón de Quiroga” del siglo V, uno de los más antiguos testimonios de la presencia del cristianismo en Galicia.También abundantes muestras de numismática, así como imaginería religiosa, tallas románicas y cristos de marfil, y orfebrería de los siglos XVI y XVIII.

Museo Diocesano y Catedralicio de Lugo LUGO

20

Ofrece una amplia muestra de pinturas de Pablo Rubens, Zacarías González Velázquez,Andrea de Sarto y Juan de Juanes. Precio: 1,50 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,00 ¤: para jóvenes de 10 a 18 años. Niños gratis. Grupos de más de 10 personas.Visita guiada y gratuita.También posibilidad, previa cita telefónica, de visita por la tarde (16:00-18:00 h.). Horario: Lunes-Sábado de 11:00 a 13:00 h. Domingo y festivos cerrado.

MUSEO PROVINCIAL DE LUGO Praza da Soidade, s/n. 27001 Lugo T.: 982 242 112 - F.: 982 240 240 e-mail: [email protected] Definición: Museo creado en 1932 y que, desde 1957, se ubica en el antiguo convento de San Francisco, conservando de este viejo cenobio la cocina, el refectorio (ambos del siglo XVIII) y el claustro (s. XV), enigmática construcción declarada Bien de Interés Cultural en 1931. El edificio, diseñado por Manuel Gómez Román, fue ampliado en la década de los noventa por Antonio González Trigo, ampliación inaugurada por los Duques de Lugo el 16 de enero de 1997 y que cobija el denominado Museo Nelson Zumel. El Museo Provincial de Lugo cuenta con salas dedicadas a arqueología, arte sacro, etnografía, cerámica y vidrio, pintura y escultura, abanicos y relojes, numismática y medallística, etc.; así como con una sección de Arte Gallego (pintura, escultura, cerámica de Sargadelos, orfebrería y azabaches).

SALA EXPOSICIONES “PORTA MIÑÁ” Rúa do Carme. 27004 Lugo T.: 982 250 962 - F.: 982 297 106 e-mail: [email protected] web: www.concellodelugo.org Definición: La exposición explica como se configuró la ciudad de Lucus Augustus, siguiendo el proceso evolutivo de ésta, desde sus orígenes, como establecimiento campamental, pasando por la etapa de máximo esplendor y fortificación, la construcción de la muralla, hasta alcanzar su ocaso.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada y gratuita para grupos, previa cita. Horario: 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO Lunes-Viernes de 10:30 a 14:00 y de 16:30 a 20:30 h. Sábado de 10:30 a 14:00 y de 16:30 a 20:00 h. Domingo y festivos de 11:00 a 14:00 h. 1 JULIO-31 AGOSTO Lunes-Viernes de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado de 10:00 a 14:00 h. Domingo y festivos cerrado. El Museo también permanece cerrado los días: 1 de Enero, Martes de Carnaval, 22 de mayo (Sta. Rita) y 24, 25 y 31 de diciembre. Servicios:

Este aspecto se complementa con la ilustración de algunas de las manifestaciones más significativas de la vida urbana en el mundo romano (urbanismo, vida cotidiana, ocio, religión, etc). Precio: Entrada gratuita. Horario: Pendientes de modificación, consultar telefónicamente. INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Mondoñedo MUSEO CATEDRALICIO E DIOCESANO “SANTOS SAN CRISTÓBAL” Praza de España, s/n, 27740 Mondoñedo T.: 982 521 006 Definición: Este museo de arte sacro, uno de los más importantes de Galicia, tiene repartidos sus fondos entre la armónica Catedral del siglo XIII y el Palacio Episcopal (s. XVIII). Posee fondos de temática variada: escultura, pintura, imaginería gótica, ajuar litúrgico y ornamentos obispales. Recientemente, ha sido ampliado con salas dedicadas a la pintura francesa antigua, a la historia de la imprenta en

Mondoñedo y a la cerámica de Sargadelos. Próximamente se realizarán ampliaciones de salas dedicadas a tejidos, bordados antiguos y arqueología. Precio: 4,00 ¤. Particularidades: Del 1/10 al 30/4 visita durante cualquier día de la semana, previa cita telefónica. Horario: 1 MAYO-30 SEPTIEMBRE Todos los días de 11:00 a 13:00 y de 16:30 a 20:00 h. Servicios:

Monforte de Lemos MUSEO DE ARTE SACRA DAS CLARISAS DE MONFORTE Convento das Clarisas. Rúa Sta. Clara, s/n. 27400 Monforte de Lemos T.: 982 401 544 Definición: El museo, uno de los más interesantes de arte sacro de España, ocupa algunas estancias del Convento de Santa Clara, fundado en el año 1622. Cuenta con un importante fondo de objetos de arte sacro, entre los que sobresalen las imágenes del Cristo yacente y la Inmaculada, ambas de Gregorio Fernández.También ricas vestimentas

MUSEO DE NOSA SEÑORA DA ANTIGA Campo da Compañía, 50. 27400 Monforte de Lemos T.: 982 404 715/ 982 400 408 - F.: 982 400 408 Definición: También conocido como museo del Cardenal o museo de la Compañía. Reconocido como una de las pinacotecas más importantes de Galicia por la calidad y relevancia de las obras expuestas. Entre éstas, destacan los cuadros de “San Lorenzo” y “San Francisco”, ambos de El Greco, los dos únicos ejemplares atribuibles a este artista que se conocen en Galicia.Además de estas dos obras maestras tiene un importante lugar, la obra del pintor italiano Andrea de Sarto.

litúrgicas y piezas de orfebrería religiosa del Renacimiento. Precio: 3,00 ¤. Particularidades: Visita guiada de 45 minutos. Horario: INVIERNO Lunes-Sábado a las 11:00, 12:00, 16:00 y 17:00 h. Domingo y festivos a las 12:15, 16:00 y 17:00 h. VERANO Lunes-Sábado a las 11:00, 12:00, 16:00, 17:00 y 18:00 h. Domingo y festivos a las 12:15, 16:00, 17:00 y 18:00 h. Las estaciones vienen definidas por el día de cambio de hora.

Precio: 2,40 ¤. Particularidades: Visita guiada a la Iglesia, el claustro, la pinacoteca y la escalera real.Acceso gratuito para menores de 12 años. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 1 JUNIO-31 SEPTIEMBRE Todos los días a las 11:30, 12:30, 16:30, 17:30, 18:30 h. 1 OCTUBRE-31 MAYO Lunes-Viernes a las 16:30 y 17:30 h. Sábado, domingo y festivos a las 11:30, 12:30, 16:30, 17:30 h. Servicios:

21

MUSEO DO FERROCARRIL DE GALICIA Prolongación Padre Feijoo, s/n. 27400 Monforte de Lemos T.: 982 418 421 / 982 401 314 / 606401982 F.: 982 418 421 / 982 401 314 web: www.museodelferrocarrilgalicia.com Definición: Taller de restauración y mantenimiento de material ferroviario histórico, base del tren turístico Galaico Expreso, donde se puede hacer un recorrido por la historia del ferrocarril en Galicia a través de los diferentes tipos de tracciones, coches y vagones que circularon por las vías de esta tierra. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar

MUSEO TORRE DA HOMENAXE Conxunto Monumental San Vicente do Pino, s/n. 27400 Monforte de Lemos T.: 982 404 715 / 982 400 408 - F.: 982 400 408 e-mail: [email protected] web: www.lecerlemos.com Definición: Torre del Homenaje que perteneció a la fortaleza construida en el siglo XII por el Conde de Lemos. Restaurada y abierta al público recientemente como museo donde se puede admirar además de su sobria estructura, una colección de muebles

la visita por adelantado.Visitas fuera de horario previa cita. Posibilidad de fletar el tren turístico para hacer recorridos por las vías de Galicia arrastrado por una locomotora de vapor. El tren posee sistema de circuito cerrado de vídeo donde visionar el trabajo de los maquinistas, el perfil de la vía, panorámicas del tren y el paisaje,... Horario: Lunes-Viernes de 9:30 a 13:00 y de 15:30 a 19:30 h. Sábado, domingo y festivos cerrado (excepto cita previa). Servicios:

restaurados donados por el Doctor López Suárez. En el interior, exposición y venta de productos de artesanía gallega. Precio: 1,20 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,00 ¤: niños hasta 8 años. Horarios factibles de modificación, consultar previamente. Horario: Viernes, sábado y domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 18:00 h. Servicios:

Monterroso MUSEO PARROQUIAL DE MONTERROSO Ramón Díaz, 7. 27560 Monterroso T.: 982 377 181 Definición: Situado en la Rectoral de Monterroso, consta de cuatro secciones: etnografía, orfebrería religiosa y civil, arqueología y diplomática. Destacan piezas arquitectónicas como una ventana geminada del siglo VIII que perteneció a un antiguo monasterio de la zona, una cruz procesional, un incensario de plata de estilo

compostelano, un berraco de piedra del siglo II d. C., así como numerosos molinos y piezas de la cultura castreña de la comarca. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visitas fuera de horario, previa cita telefónica. Horario: Domingo y festivos de 16:00 a 18:00 h. Lunes-Sábado cerrado.

Pastoriza, A MUSEO PEDAGÓXICO-ETNOGRÁFICO VILLAPOL Bretoña. 27746 A Pastoriza T.: 630 577 595 / 680 981 249 Definición: El museo expone esculturas temáticas contextualizadas, fotografías desde el s. XIX hasta la actualidad; así como, piezas de carácter etnográfico que muestran la evolución de las distintas profesiones significativas de la comarca:“zoqueiro”, panadero, carpintero, zapatero, cestero, agricultor,...; monográficos de la escuela, el médico, el abogado, el dentista, la farmacia,...; y manuscritos

originales de Otero Pedrayo,Vicente Risco, Bouza Brey,Antonio Fraguas, Iglesia Alvariño, González Garcés, Castroviejo,... Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Visita guiada opcional (guía pedagógico y artístico). Es necesario hacer reserva previa para la visita. Reducciones: 50% para grupos, 5% niños. Realización de talleres previa programación. Horario: A convenir previa cita. Servicios:

Vilalba MUSEO DE PREHISTORIA E ARQUEOLOXÍA DE VILALBA C/ Domingo Goás, 2. 27800 Vilalba T.: 982 511 383 - F.: 982 511 383 Definición: Fundación pública municipal que tiene como finalidad primordial la búsqueda, conservación, exhibición y estudio de materiales desde el Paleolítico a Roma dentro del ámbito geográfico gallego. Cuenta con la colección más completa de Galicia de materiales datados entre el Paleolítico y el Mesolítico, que provienen fundamentalmente de depósitos de coleccionistas particulares y de piezas recuperadas en el transcurso de excavaciones arqueológicas

22

promovidas por el museo.Además de la exposición permanente, se montan otras de tipo temporal. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada y gratuita para grupos con cita previa. Horario: Martes-Sábado de 11:00 a 13:30 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo de 11:00 a 13:30 h. Lunes y festivos cerrado. Servicios:

OURENSE Allariz FUNDACIÓN VICENTE RISCO Rúa San Lorenzo, 3. 32660 Allariz T.: 988 440 859 - F.: 988 440 859 Definición: La visita a la sede de la Fundación Vicente Risco permite al visitante acercarse a la obra del intelectual orensano y conocer diversas facetas de su labor literaria, etnográfica y en la teorización y creación de la identidad gallega.

MUSEO DE ARTE SACRO DE SANTA CLARA DE ALLARIZ Real Monasterio de Santa Clara. Campo da Feira, 14. 32660 Allariz T.: 988 440 702 / 627 062 473 Definición: Pequeño museo de Arte Sacro instalado en dependencias barrocas de dicho Monasterio. Se expone una colección de arte religioso, en la que destacan dos piezas únicas de eboraria y orfebrería medieval: la denominada “Virgen Abrideira”, de marfil, ébano y alma interior de madera en su color; y la “Cruz de cristal de roca”, compendio de materiales y técnicas de orfebrería medieval, ambas pertenecientes a la capilla de la Reina fundadora del monasterio Dña. Violante, esposa del rey Alfonso X “el sabio”.

MUSEO GALEGO DO XOGUETE Rúa O Portelo, 4. 32660 Allariz T.: 988 440 859 - F.: 988 440 859 Definición: Ubicado en un pazo rehabilitado del siglo XVII recoge una colección de 700 juguetes donados por varias personas, destacando sobre todas las de un vecino de esta población. Precio: 1,00 ¤. Particularidades: Bono 3,00 ¤ (incluye entrada a Museo del Parque Etnográfico del Río Arnoia, Museo Galego do Xoguete y Museo Iconográfico)

MUSEO ICONOGRÁFICO DE ALLARIZ. FUNDACIÓN ASER SEARA Rúa Castelao. 32660 Allariz T.: 988 440 859 - F.: 988 440 859 Definición: Este museo, también sede de la Fundación Aser Seara, nace gracias a la donación que hizo el doctor Aser Seara, quien cumple, de esta manera, su deseo de depositar en su villa natal esta valiosa colección de arte que lleva recopilando desde el año 1960. En esta amplia y variada colección, que no se exhibe en su totalidad, se muestran numerosas piezas de arte popular religioso, predominando las esculturas basadas en temas marianos. Precio: 1,00 ¤.

Precio: 1,00 ¤. Particularidades: Visita guiada.Visitas fuera de horario previa cita. Horario: Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. VERANO: Lunes-Viernes de 12:00 a 14:00 h. Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 18:00 a 20:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Precio: Entrada gratuita Particularidades: Visita libre o visita guiada. Para visitas fuera de horario contactar en los teléfonos indicados. Horario: 1 JULIO-30 SEPTIEMBRE Diario: 10:30-12:30 / 17:30-19:30 h. Domingo: 12:00-14:00 / 17:00-19:30 h. Martes cerrado. 1 OCTUBRE-30 JUNIO Diario: 10:30-11:45 / 17:30-19:15 h. Domingo: 12:00-14:00 / 17:00-19:15 h. Martes cerrado. Servicios:

Horario: 16 SEPTIEMBRE-14 JULIO Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes-Viernes cerrado. 15 JULIO-15 SEPTIEMBRE Martes-Viernes de 12:00 a 14:00 y de 19:00 a 21:00 h. Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Particularidades: Bono 3,00 ¤ (incluye entrada a Museo del Parque Etnográfico del Río Arnoia, Museo Galego do Xoguete y Museo Iconográfico).Acceso gratuito para menores de 4 años. Horario: 16 SEPTIEMBRE-14 JULIO Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes-Viernes cerrado. 15 JULIO-15 SEPTIEMBRE Martes-Viernes de 12:00 a 14:00 y de 19:00 a 21:00 h. Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes cerrado.

Amoeiro CASA MUSEO OTERO PEDRAYO Trasalba (Cima de Vila), 32172 Amoeiro T.: 988 281 139 - F.: 988 281 139 e-mail: [email protected] web: www.arrakis.es/~trasalba Definición: La Fundación Cultural Otero Pedrayo tiene su sede en el antiguo pazo familiar de Trasalba, propiedad del destacado escritor y político. La vivienda, que ha sufrido ligeras reformas, conserva el despacho, los salones, la biblioteca, el dormitorio, etc. Estas habitaciones están llenas de recuerdos que conforman

el universo personal de uno de los más insignes defensores de la cultura gallega. Particularidades: Entrada: aportación voluntaria.Visita guiada. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 1 OCTUBRE-30 ABRIL: Martes-Domingo de 11:00 a 14:00 y de 16:00 a 18:00 h. Lunes cerrado. 1 MAYO-30 SEPTIEMBRE: Martes-Domingo de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

23

Baltar CASA DA CULTURA. MUSEO NELSON ZUMEL Avda. Sargento Seoane, 1. 32632 Baltar T.: 988 466 503 Definición: Museo que alberga las obras donadas por el pintor Nelson Zumel al Concello de Baltar. Esta interesante colección está compuesta por 45 cuadros de este pintor y otros 57 que pertenecen a importantes artistas de los siglos XIX y XX. El museo ocupa dos salas de la Casa de Cultura de este ayuntamiento.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 9:00 a 13:00 h. Sábado, domingo y festivos de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 22:00 h. Servicios:

Carballiño, O EXPOSICIÓN PERMANENTE DA EMIGRACIÓN NA COMARCA DO CARBALLIÑO Centro Comarcal do Carballiño. Avda. de Pontevedra, km 27. 32500 O Carballiño T.: 988 530 252 - F.: 988 273 769 e-mail: [email protected] web: www.comarcasdegalicia.net Definición: Entre paneles informativos, vídeos y piezas donadas por personas de la comarca de O Carballiño se realiza una descripción completa de las etapas de la emigración en esta comarca; a través de ella el visitante puede tener una visión más amplia de la importancia de la emigración en Galicia, y en especial, en la comarca de O Carballiño.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 15 :00 y de 17:00 a 20 :00 h. Sábado de 10:00 a 15:00 h. Domingo y festivos cerrado. Este horario puede estar sujeto a modificaciones. Servicios: INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Castro Caldelas MUSEO ARQUEOLÓXICO E ETNOGRÁFICO Praza da Torre, s/n. 32760 Castro Caldelas T.: 988 203 358 Definición: Ubicado en el castillo en pleno casco histórico, recoge restos arqueológicos hallados en su propio patio, que permiten una visión completa de la importancia histórica de Castro Caldelas.

También dedica una parte a la etnografía con aperos utilizados en los oficios tradicionales de la comarca. Precio: Entrada gratuita. Horario: Todos los días de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Servicios:

Cea, San Cristovo de LAPIDARIUM DEL MONASTERIO DE OSEIRA Monasterio de Oseira, s/n. Oseira. 32135 San Cristovo de Cea T.: 988 282 004 - F.: 988 282 528 e-mail: [email protected] Definición: Pequeño museo de la piedra instalado en el antiguo Refectorio del Monasterio Cisterciense de Santa María la Real de Oseira, donde se pueden contemplar numerosos objetos de piedra que han formado parte de la historia de este centro monástico y que han salido a la luz durante las labores de restauración y excavaciones arqueológicas realizadas en el monasterio: canalizaciones, losas sepulcrales, capiteles, pilastras, etc. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida: 1,00 ¤, por persona para grupos de más de 25 personas. Los grupos deben concertar la visita por adelantado.

24

El Lapidarium está incluido en la visita al Monasterio. El precio de la entrada está destinado íntegramente al mantenimiento del edificio monástico. Horario: PRIMAVERA-VERANO Lunes-Sábado de 10:00 a 12:00 y de 15:30 a 18:30 h. Domingo y festivos (de iglesia) a las 12:30 (un pase después de misa conventual) y 15:30-18:30 h. OTOÑO-INVIERNO Lunes-Sábado de 10:00 a 12:00 y de 15:30 a 17:30 h. Domingo y festivos (de iglesia) a las 12:30 (un pase después de misa conventual) y 15:30-17:30 h. Las estaciones vienen definidas por el día de cambio de hora. Servicios:

Lapidarium del Monasterio de Oseira CEA

MUSEO ETNOGRÁFICO “OLIMPIO LISTE” Praza da Concepción, s/n. Oseira. 32136 Cea T.: 608 880 526 / 986 852 789 / 988 301 620 Definición: Es uno de los museos etnográficos más completos de Galicia con más de 6000 piezas reunidas por su propietario, D. Olimpio Liste, a lo largo de muchos años. Instalado en una edificación anexa al Monasterio de Oseira que sirvió como hospedería de peregrinos, el museo consta de cuatro secciones dedicadas a la exclaustración monacal, a utensilios relacionados con los diferentes oficios tradicionales gallegos, al trabajo agrícola en Galicia y a una

colección de objetos singulares. En homenaje a las panaderas de Cea, se restauró un horno del siglo XVIII. Particularidades: Visitas fuera de horario en invierno, previa cita telefónica. El museo cuenta con Hemeroteca.Visita guiada. Guía especializado para personas con deficiencias visuales. Horario: Miércoles-Domingo de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Lunes y martes cerrado. Servicios:

Chandrexa de Queixa CENTRO DE IDENTIDADE GALEGA Celeiros, s/n. 32786 Chandrexa de Queixa T.: 988 334 000 - F.: 988 334 056 e-mail: [email protected] web: www.concellodequeixa.org Definición: En este museo se exponen numerosos útiles de labranza y otros utensilios que se encontraban habitualmente en las casas gallegas: una “lareira” completa, un telar, una rueda de afilar,...

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado.Visita fuera de horario previa cita telefónica. Horario: Lunes-Viernes de 9:00 a 14:00 h. Servicios:

Manzaneda MUSEO DO LIÑO DE SAN MIGUEL DE BIDUEIRA San Miguel de Bidueira. 32784 Manzaneda T.: 988 333 043/ 988 307 581 - F.: 988 333 048 e-mail: [email protected] Definición: El museo expone una colección de aperos empleados para la elaboración de forma artesanal del lino, con material

audiovisual y fotográfico que mejora el conocimiento del proceso; además se puede ver la planta en las distintas fases del proceso artesanal. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Es necesario concertar la visita previamente por teléfono. Servicios:

Ourense COLECCIÓN DE TRENES FERNÁNDEZ PACHECO OUTEIRIÑO Rúa Progreso, nº 30, 2º. 32003 Ourense. T.: 988 385 212 - F.: 988 385 206 e-mail: [email protected] web: www.depourense.es Definición: La colección refleja la historia y evolución del ferrocarril universal a través de más de 4000 piezas; reproducciones de trenes reales que van desde la primera máquina a vapor, hasta la actualidad con los modernos trenes de alta velocidad.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Todos los días de 19:00 a 21:00 h. Servicios:

25

MUSEO ARQUEOLÓXICO PROVINCIAL DE OURENSE Praza Maior, s/n. 32005 Ourense T.: 988 223 884 - F.: 988 223 701 e-mail: [email protected] web: www.xunta.es/conselle/cultura/mapour/index.htm Definición: Frontero a la Plaza Mayor, inmediato al Ayuntamiento, ocupa el Museo el antiguo Pazo do Bispo, un edificio cuyo núcleo constructivo fundamental es del siglo XII, con añadidos y reformas posteriores que apenas lo desvirtúan y es Monumento HistóricoArtístico desde 1931. Las colecciones que se muestran en sus salas testimonian la evolución de Galicia desde el paleolítico al mundo medieval, destacando la sección de megalitismo, con sus ajuares funerarios, y las dedicadas a la época castreña y galaico-romana, siendo de valor singular la colección de los “Guerreiros” y la escultura decorativa.

MUSEO CATEDRALICIO DE OURENSE Praza do Trigo, s/n. 32005 Ourense T.: 988 220 992 Definición: Instalado en el claustro gótico de la Catedral de Ourense, reúne piezas de excepcional calidad. Es de destacar el “Tesoro de San Rosendo”, procedente del monasterio de Celanova y compuesto por ocho piezas de ajedrez manufacturadas en cristal de roca, de arte fatimí del siglo X. Otra pieza de impresionante calidad, es la “Cruz Preciosa”, obra de Enrique de Arce y regalo de los condes de Benavente.También vestimentas litúrgicas, escultura y joyería religiosa.

MUSEO DE MINIATURAS MICHI Doctor Cabaleiro, nº 3, bajo. 32005 Ourense T.: 988 220 929 - F.: 988 271 585 e-mail: [email protected] web: www.museo-MICHI.com Definición: Museo donde se exponen un total de 14 casas, totalmente diseñadas y decoradas por la propietaria, así como una colección de muñecas desde los años 50.Todo un mundo en pequeño concebido con minuciosidad, paciencia y entusiasmo.

MUSEO INTERNACIONAL DE CORNAMUSAS Campus Universitario-As Lagoas. 32004 Ourense T.: 988 227 300 - F.: 988 244 350 e-mail: [email protected] web: www.realbanda.com Definición: El museo expone variedades de cornamusas de las distintas civilizaciones:Asia, África y Europa. Muchas de las gaitas, desaparecidas en su lugar de origen, han sido reconstruidas por especialistas para el museo.

MUSEO MUNICIPAL DE OURENSE Rúa Lepanto, 8. 32005 Ourense T.: 988 248 970 - F.: 988 240 792 e-mail: [email protected] web: www.ourense.es Definición: Edificio del siglo XVI situado en el casco histórico de la ciudad. Consta de tres plantas. En la actualidad, las dos primeras están dedicadas a exposiciones temporales y la tercera expondrá los fondos municipales de manera permanente. Forman parte de los fondos una amplia colección de pintura y escultura, moderna y contemporánea.

26

La sección de Bellas Artes incluye entre sus fondos un variado y selecto repertorio de escultura renacentista y barroca, y se completa con artes decorativas y mobiliario. Precio: 2,40 ¤. Particularidades: El museo permanece cerrado al público por obras de reforma del edificio e instalaciones. En la Sala de Exposiciones del antiguo convento de San Francisco se encuentra una muestra selecta de los fondos del museo. Horario: (Sala de Exposiciones) Martes-Sábado de 9:30 a 20:30 h. Domingo de 9:30 a 14:00 h. Lunes y festivos cerrado. Servicios: INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Precio: 1,00 ¤. Particularidades: Acceso gratuito para menores de 12 años. Entrada reducida 20%: grupos de más de 10 personas. Horario: 1 JULIO-31 AGOSTO Lunes-Sábado de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos cerrado. 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO Lunes-Sábado de 12:00 a 13:00 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos cerrado.

Precio: 4,20 ¤. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Sábado de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 21:00 h. Domingo y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 21:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Los meses de Julio y Agosto, días y horario de visita previa cita. Horario: 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO Lunes-Viernes de 9:30 a 14:30 y de 17:30 a 21:30 h.

Precio: Entrada gratuita. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Sábado de 11:00 a 13:30 y de 18:30 a 21:30 h. Domingo de 11:00 a 13:30 h. Lunes y festivos cerrado.

Pereiro de A guiar, O MUSEO OLEICO DE LOÑOÁ Loñoá del Camino, 32793 O Pereiro de Aguiar T.: 988 259 385 - F.: 988 259 395 e-mail: [email protected] Definición: Exposición de cerámica de la zona, denominada familiarmente “gouxos, pucheiros, barreños, botixos,...”, y realizada de manera tradicional con barro cocido y modelado por las manos del propio artesano sin llevar ningún tipo de baño o esmalte.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Todos los días de 9:30 a 13:00 y de 15:00 a 19:00 h. Servicios: INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Pobra de Trives, A MUSEO DA ESCOLA E A INFANCIA Eumenio Ancochea, nº 15. 32780 A Pobra de Trives T.: 988 330 967 - F.: 988 330 010 e-mail: [email protected] web: www.turtrives.net Definición: Recorrido por la Historia de España, desde el año 1800 hasta nuestros días, a través del mundo escolar e infantil. Precio: Entrada gratuita.

Particularidades: Visita guiada opcional. En Verano, Semana Santa y Navidad abierto todos los días. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Ribadavia CENTRO DE INFORMACIÓN XUDÍA DE GALICIA Praza Maior, 7. 32400 Ribadavia T.: 988 471 275 - F.: 988 470 191 e-mail: [email protected] web: www.ribadavia.com Definición: Este espacio cultural muestra la historia de los judíos en Galicia a lo largo de los siglos; las comunidades gallegas, vivencias, relaciones sociales, oficios, religión y convivencia antes y después de la expulsión, así como el proceso inquisitorial que sufrieron los judaizantes.

MUSEO ETNOLÓXICO Rúa de Santiago, 10. 32400 Ribadavia T.: 988 471 843/ 988 471 352 - F.: 988 470 961 e-mail: [email protected] Definición: Concebido por Manuel Chamoso Lamas, en un principio funcionó como sección etnográfica del Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense.Actualmente tiene un carácter independiente. Ocupa el Pazo de Baamonde o Casa de la Fundación Martín Vázquez. Sus fondos etnográficos son de carácter provincial, y cuenta además con el Fondo Jesús Sánchez Orriols “Chucho”, el Fondo Rubén García Álvarez, el Fondo Meruéndano, y un interesante archivo fotográfico. Pendiente del nuevo diseño museográfico, está abierto al público con exposiciones temporales, la mayoría de producción propia, con contenido etnográfico.

MUSEO RELIGIOSO DE LA IGLESIA DE SANTIAGO Rúa de Santiago, s/n. 32400 Ribadavia T.: 988 470 857 Definición: Iglesia románica del siglo XII donde se expone una colección de imágenes religiosas, entre las que destaca una figura de Santiago peregrino y sedente realizada en piedra. Precio: Entrada gratuita.

El Centro está situado en el Pazo dos Condes de Ribadavia, un edificio del siglo XVII-XVIII, compartiendo espacio con la Oficina de Turismo de Ribadavia. Precio: 1,00 ¤. Horario: 1 OCTUBRE-31 MAYO Lunes-Sábado de 9:30 a 14:30 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos de 10:30 a 15:00 h. 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE Lunes-Domingo de 10:00 a 15:00 y de 17:00 a 20:30 h.

Precio: 2,40 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,20 ¤: titulares Carnet Joven, grupos con convenios así establecidos. Entrada gratuita: Sábados a partir de 14:30 h., domingos, menores de 18 años, mayores de 65 años y grupos organizados. Abierto para investigadores con cita previa, también se puede consultar la biblioteca.Visitas guiadas para grupos a las exposiciones temporales previa cita telefónica. Horario: Martes-Sábado de 9:30 a 14:30 y de 16:00 a 20:00 h. Domingo de 10:00 a 14:00 h. Lunes cerrado.

Particularidades: Visitas guiadas, previa cita telefónica al número de teléfono: 988 471 275. Horario visita guiada: JULIO,AGOSTO Y SEPTIEMBRE a las 12 y 19 h., RESTO DEL AÑO a las 12 h. (Grupo mínimo 5 personas) Sólo se celebra culto los domingos del mes de Julio y el primer viernes de Marzo.

27

Te i xe i r a , A CASA DO VIÑO Lugar A Peñiza. 32765 A Teixeira T.: 988 207 400 - F.: 988 207 445 Definición: A Casa do Viño expone a través de la fotografía el proceso de elaboración del vino. Dispone también de una exposición de los principales vinos de la zona. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. En invierno solicitar la visita en el ayuntamiento.

Horario: INVIERNO Martes-Viernes de 9:00 a 15:00 h. VERANO Martes-Domingo de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 18:00 h. Servicios: INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Vilamarín PAZO DE VILAMARÍN Borulfe. 32101 Vilamarín T.: 988 286 026 Definición: En el interior del Pazo del siglo XV, de gran valor arquitectónico y paisajístico, se encuentra expuesta la antología de la obra del pintor y escultor ourensano Xaime Quessada. Precio: Entrada gratuita.

Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Es recomendable realizar reserva previa a la visita. Horario: Lunes-Viernes de 11:30 a 13:30 y de 16:30 a 19:30 h. Sábado de 16:30 a 19:30 h. Domingo y festivos de 11:30 a 13:30 h. Servicios:

Vilar de Santos MUSEO ETNOGRÁFICO DA LIMIA Rúa Celanova, 63. 32650 Vilar de Santos T.: 988 465 872 / 982 465 883 - F.: 988 465 863 web: www.museodalimia.com Definición: Instalado desde 1996 en una antigua rectoral, datada en el siglo XVIII como hospital de la Orden de Santiago, expone piezas etnográficas procedentes de toda la comarca de A Limia, donadas en su mayor parte por los vecinos de la zona. Salas donde se recrean los oficios artesanales más importantes, así como fotografías, mapas, etc, de la desecada laguna de Antela, ambientaciones sobre las viviendas tradicionales y la vida en el medio rural. Salas dedicadas al cultivo de la patata, como principal explotación agrícola de la zona, los cereales y el lino, donde podemos ver “tecedeiras” trabajando este material. Precio: 1,50 ¤.

Particularidades: Visita guiada para grupos de más de 10 personas, previa cita. Programa de visitas didácticas con actividades complementarias opcionales relacionadas con el museo, también para grupos concertados. Horario: INVIERNO (DE NOVIEMBRE A FEBRERO) Martes-Domingo (incluido festivos) de 11:30 a 13:30 y de 16:30 a 18:30 h. VERANO (DE JUNIO A SEPTIEMBRE) Martes-Domingo (incluido festivos) de 11:30 a 13:30 y de 18:00 a 20:00 h. RESTO DEL AÑO: Martes-Domingo (incluido festivos) de 11:30 a 13:30 y de 17:30 a 19:30 h. Servicios:

Vilariño de Conso MUSEO ETNOGRÁFICO DE VILARIÑO DE CONSO Rúa do Museo, nº 3. 32557 Vilariño de Conso T.: 988 340 302 - F.: 988 340 269 e-mail: [email protected] web: www.vilarinodeconso.org Definición: El museo contiene toda clase de aperos y utensilios que se usaban en la vida cotidiana y en los diferentes oficios que se realizaban en la zona. Precio: Entrada gratuita.

28

Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Visitas para grupos fuera de horario previa consulta. Sábado y domingo de Carnaval abierto todo el día. Horario: Martes-Jueves de 9:30 a 13:30 y de 15:00 a 19:00 h. Sábado y Domingo de 15:00 a 19:00 h. Lunes y viernes cerrado. Servicios:

PONTEVEDRA Arbo ARABO Turbela, s/n. 36430 Arbo T.: 986 665 000 / 986 665 778 - F.: 986 665 011 / 986 665 986 e-mail: [email protected] Definición: Museo interactivo que expone la viticultura, vendimia y enología de la Denominación de Origen Rías Baixas y, en especial, en el Condado de Tea; también presenta un recorrido por la historia, ciclo biológico y captura de la lamprea. Precio: Entrada gratuita.

Particularidades: Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Viernes de 11:00 a 13:30 y de 16:30 a 20:30 h. Sábados de 12:00 a 13:30 y de 17:00 a 20:30 h. Domingo y festivos de 11:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Baiona MUSEO CARABELA PINTA Paseo Elduayen, Pantalán. 36300 Baiona T.: 986 385 050 - F.: 986 357 474 e-mail: [email protected] web: www.baiona.org Definición: Es una réplica exacta de la Carabela Pinta donde se refleja la vida cotidiana de aquella época y se exponen los personajes que iban a bordo de dicha embarcación: Rodrigo de Triana, Pinzón, vestidos con sus trajes.

Precio: 0,80 ¤. Particularidades: Entrada reducida de 35% para colegios. Horario: 15 JUNIO-15 SEPTIEMBRE Todos los días de 10:00 a 20:00 h. Del 15 de Junio al 15 de Septiembre el horario de tarde se amplia hasta las 22:00 h.

Bueu MUSEO MASSÓ Montero Ríos, s/n. 36930 Bueu T.: 986 321 838 e-mail: [email protected] web: www.xunta.es/conselle/cultura/masso/index.html Definición: El Museo Massó invita a descubrir cómo la aventura marítima, que puso en comunicación a todos los continentes de la tierra, derivó de los adelantos de las ciencias náuticas, de los progresos de la cartografía y de la labor común que despertó en el hombre la curiosidad por saber. En sus vitrinas muestra modelos de embarcaciones históricas, raros ejemplares de náutica, cartografía, incunables y documentación manuscrita que conforman un conjunto de joyas bibliográficas de extraordinario valor y que hacen del Museo Massó un punto de referencia obligada para la historia naval.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Actividades organizadas para grupos de escolares. Horario: Lunes-Sábado de 10:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 10:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Cambados CASA-MUSEO RAMÓN CABANILLAS Rúa Novedades, nº 13, Fefiñáns. 36630 Cambados T.: 986 524 678 - F.: 986 526 119 e-mail: [email protected] web: www.concello-cambados.com Definición: En una pequeña edificación marinera, rehabilitada y transformada en la década de los 90 en Casa-Museo, nace en 1876 Ramón Cabanillas, el “Poeta da Raza”.Ambientes, influencias, testimonios, objetos y un amplio abanico de pequeños matices, recrean la vida y obra del poeta gallego más relevante de “As Irmandades da Fala”. Precio: 3,00 ¤.

Particularidades: Entrada reducida 1,50 ¤: de 11 a 18 años y mayores de 65 años. Reducción del 20% a grupos de más de 20 personas. Niños gratis. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. La entrada incluye también la visita al Museo Etnográfico e do Viño y al Museo Muíño de Mareas A Seca. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 19:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

29

MUSEO ETNOGRÁFICO E DO VIÑO Avda. da Pastora, nº 104. 36630 Cambados T.: 986 526 119 - F.: 986 526 119 e-mail: [email protected] web: www.concello-cambados.com Definición: El Museo Etnográfico e do Viño es el primer museo de Galicia y uno de los primeros de España con esta temática. En él se muestra un recorrido por la historia, el arte, la geografía, la cultura popular, así como todos los aspectos vitivinícolas del vino de las Rías Baixas. Se completa con una serie de salas de exposiciones interiores y exteriores.

MUSEO MUÍÑO DE MAREAS “A SECA” A Seca, San Mamede de Corvillón. 36630 Cambados T.: 986 526 119 - F.: 986 526 119 e-mail: [email protected] web: www.concello-cambados.com Definición: El antiguo molino de Mareas de A Seca, actualmente restaurado y convertido en museo, se encuentra situado en la pontevedresa Ría de Arousa, entre las puntas de Tragove y Fefiñáns. Sobre esta ensenada se instaló una presa de aprox. 50 metros de largo. Recibe el nombre de Seca porque la zona interior queda en seco en bajamar, y se vuelve a llenar con la pleamar. El flujo y reflujo de las mareas es aprovechado para hacer funcionar las cuatro piedras con las que contaba.

Precio: 3,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,50 ¤: de 11 a 18 años y mayores de 65 años. Reducción del 20% a grupos de más de 20 personas. Niños gratis. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. La entrada incluye también la visita a la Casa-Museo Ramón Cabanillas y al Museo Muíño de Mareas A Seca. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 19:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

Precio: 3,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,50 ¤: de 11 a 18 años y mayores de 65 años. Reducción del 20% a grupos de más de 20 personas. Niños gratis. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. La entrada incluye también la visita a la Casa-Museo Ramón Cabanillas y al Museo Etnográfico e do Viño. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 19:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

Estrada, A MUSEO DO POBO ESTRADENSE “MANUEL REIMÓNDEZ PORTELA” Rúa do Matadoiro, s/n. 36680 A Estrada T.: 986 573 601 / 986 571 372 - F.: 986 570 233 e-mail: [email protected] Definición: En el antiguo edificio del matadero municipal, ocupa tres naves donde se expone una colección de unas cien herramientas de carpintería, así como recuerdos personales de Castelao, insigne galleguista, y la reproducción de un aula de escuela a semejanza de las de principios de siglo.

Sala de exposiciones temporales. Precio: Entrada gratuita Particularidades: Es necesario concertar la visita por adelantado. Servicios: INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Guarda, A MUSEO DO PADROADO MUNICIPAL DO MONTE SANTA TREGA Cumbre del Monte Santa Trega, Correspondencia: Praza do Relo, 1. 36780 A Guarda T.: 986 610 000 - F.: 986 610 283 Definición: Los fondos de este museo están compuestos por los objetos encontrados en las diversas excavaciones llevadas a cabo en el poblado Galaico-Romano de Santa Trega descubierto en 1913 y que abarcan los periodos del Paleolítico, Mesolítico, Neolítico, Bronce Final, Castrexo y Romano. Cabe destacar: Hachas bifaces, picos asturienses, raspadores, hachas de talón, labras zoomorfas, idolo, molinos, cerámica indígena y romana, monedas, esvásticas, torques, espadas, útiles de uso doméstico, etc.También se realiza la visita a una parte del poblado que está parcialmente reconstruido y cuenta además con dos viviendas habilitadas a semejanza de las usadas por sus pobladores originarios.

30

En el poblado también se pueden apreciar varios conjuntos de Petroglifos de la edad de Bronce. Este poblado Galaico-Romano de Santa Trega y el museo y su colección fueron declarados Monumentos Histórico-Artísticos Nacionales en 1931 y 1962, respectivamente. Particularidades: En el periodo que va desde el 9 de diciembre hasta Semana Santa el Museo permanece cerrado. En este periodo el acceso al monte es gratuito. Horario: DESDE LA SEMANA ANTERIOR A SEMANA SANTA HASTA EL 9 DE DICIEMBRE:Abierto Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 20:00 h. Lunes cerrado. Durante este periodo se cobra una tasa de acceso al monte y sus instalaciones, los lunes el acceso al monte es gratuito. Servicios:

Lalín MUSEO ETNOGRÁFICO “CASA DO PATRÓN” Codeseda, nº 1. Doade. 36519 Lalín T.: 986 692 203 web: www.museocasadopatron.com Definición: 700 m2 de exposición en una casa de piedra con más de 200 años de antigüedad y en dos edificios anexos. Más de 1800 piezas expuestas repartidas en trece salas dedicadas a la agricultura, al proceso del lino, la vivienda tradicional gallega y oficios varios (más de 85 oficios representados).

MUSEO MUNICIPAL “RAMÓN MARÍA ALLER ULLOA” Ramón María Aller Ulloa, 9. 36500 Lalín T.: 986 784 004 - F.: 986 784 004 e-mail: [email protected] Definición: Museo que honra la figura del sacerdote y astrónomo D. Ramón María Aller Ulloa, nacido en Lalín en 1878, a través de los instrumentos que este científico utilizaba en su trabajo y documentos, fotografías, libros, etc.Además se exhibe una colección permanente del pintor Laxeiro, natural de esta villa, donada por el propio pintor, así como obras de otros pintores gallegos. Sala de exposiciones temporales con exposiciones mensuales de pintura y escultura.

Objetos de las cuatro provincias gallegas con una presencia especial de la Comarca de Deza. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada para grupos, previa cita. Horario: Todos los días de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h.

Desde 1993 se celebra una Bienal Internacional de Arte “Pintor Laxeiro”con artistas de todo el mundo. Al lado del museo se encuentra el primer observatorio de Galicia. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Cuando hay cambio de exposición, el museo cierra por la tarde. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Lunes-Viernes de 9:00 a 14:00 y de 19:00 a 21:00 h. Sábado, Domingo y festivos cerrado. Servicios:

Marín MUSEO MUNICIPAL “MANUEL TORRES” Avda. de Ourense, 3. 36900 Marín T.: 986 891 186 - F.: 986 890 452 e-mail: [email protected] web: www.culturamarin.com Definición: Museo constituido por la donación de las obras del artista Manuel Torres. Su amplia trayectoria abarca casi todas las disciplinas y corrientes: paisajes, bodegones, retratos y grabados, además de numerosos dibujos a lápiz, tinta y esculturas.

También exposiciones temporales. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita para grupos también fuera de horario previa cita. Horario: Martes-Sábado de 11:00 a 14:00 y de 18:00 a 21:00 h. Domingo de 11:00 a 14:00 h. Lunes y festivos cerrado.

Poio MUSEO MOSTEIRO DE POIO Praza do Convento, 2. 36995 Poio T.: 986 770 244 - F.: 986 778 405 e-mail: [email protected] web: www.mercedarios.com Definición: Monasterio fundado en el siglo VII, donde los padres mercedarios han creado uno de los más importantes centros culturales de Galicia. En el Claustro de los Naranjos se exponen piezas pertenecientes al antiguo monasterio románico. Una sala del monasterio alberga el Museo de Antón Machourek con una colección de ciento cincuenta obras de este artista checo, además de la obra más representativa del pintor gallego Pedro García Lema y acuarelas del Mercedario Julián Martín Casado. En la Biblioteca se muestran recuerdos personales del sacerdote Antonio Rey Soto, que vivió en el monasterio: dibujos de Castelao, cerámica de Sargadelos, etc.

Precio: 1,50 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,00 ¤: grupos (más de 20 personas). En invierno, los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 16 OCTUBRE-30 ABRIL, Lunes-Sábado de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 18:00 h. Domingo de 16:00 a 18:00 h. Festivos cerrado. 1 MAYO-15 OCTUBRE, Lunes-Sábado de 10:00 a 13:30 y de 16:30 a 20:00 h. Domingo de 16:00 a 20:00 h. Festivos cerrado. Servicios:

31

Ponteareas MUSEO MUNICIPAL DE PONTEAREAS Rúa A Perillana, 9-11. 36860 Ponteareas T.: 986 660 765 - F.: 986 660 647 e-mail: [email protected] web: www.ponteareas.org/ Definición: Ubicado en las dependencias de una antigua fábrica de curtidos. Recoge hallazgos arqueológicos de yacimientos de la comarca, especialmente del castro galaico-romano de Troña.También, obras de artistas locales como Silverio Rivas,Antonio Medal, Rogelio

Lorenzo,... En el Castillo de Sobroso (a 7 km de Ponteareas) exhibe su sección etnográfica denominada “Centro de Recuperación de Cultura Popular”. Precio: Entrada gratuita. En el Centro de Recuperación: 0,60 ¤. Horario: Todos los días de 9:00 a 14:00 y de 16:30 a 20:00 h. Servicios:

Pontevedra MUSEO DE PONTEVEDRA Rúa Pasantería, 10-12. 36002 Pontevedra T.: 986 851 455 / 986 843 238 - F.: 986 840 693 e-mail: [email protected] Definición: El Museo tiene repartidos sus fondos en cinco sedes diferentes: • Edificio Castro Monteagudo (s. XVIII): colecciones de arqueología, orfebrería prerromana y romana, orfebrería popular y civil (colección Fernández de la Mora) y pintura española, italiana y flamenca de los s. XV al XVIII. • Edificio García Flórez (s. XVIII), unido al anterior: azabaches, grabados, escultura religiosa, loza de Sargadelos, el despacho del almirante Méndez Núñez y una reproducción de la cámara de la Fragata Numancia, así como de una cocina tradicional gallega. • El edificio Fernández López, en la misma plaza que los anteriores, alberga las salas de pintura española de los siglos XIX y XX. • Edificio Sarmiento (Sarmiento, 51), al lado de la iglesia de S. Bartolomeu, este edificio del siglo XVIII está dedicado a la pintura gallega contemporánea y a exposiciones temporales. • Ruinas del Convento de Santo Domingo (Gran Vía de Montero Ríos, s/n) de los siglos XIV y XV, con restos arquitectónicos de diversa procedencia: capiteles románicos y góticos, sarcófagos, laudas,...

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Ciudadanos extracomunitarios: 1,20 ¤. Visita guiada para grupos, previa cita. Cuenta con taller de restauración, arqueología, carpintería, mantenimiento y laboratorio fotográfico. El Museo edita un Boletín Anual desde 1942. Horario: EDIFICIOS GARCÍA FLÓREZ Y CASTRO MONTEAGUDO. 1 OCTUBRE-31 MAYO: Martes-Sábado de 10:00 a 13:30 y de 16:30 a 20:00 h. Domingo y festivos de 11:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE: Martes-Sábado de 10:00 a 14:15 y de 17:00 a 20:45 h. Domingo y festivos de 11:00 a 14:00 h. Lunes cerrado. EDIFICIOS SARMIENTO, FERNÁNDEZ LÓPEZ Y RUINAS DEL CONVENTO DE SANTO DOMINGO. Abierto 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE de martes a viernes. Consultar horario. En invierno visitas guiadas, previa cita. Servicios:

Museo de Pontevedra PONTEVEDRA

Por riño, O MUSEO MUNICIPAL DE MINERAIS Ramiranes, s/n, 36400 O Porriño T.: 986 333 952 Definición: Ubicado en el centro urbano de O Porriño, este museo es único en Galicia por la tipología de sus fondos, ya que cuenta con más de 3000 minerales procedentes de los cinco continentes. Incluso se pueden observar minerales extraterrestres recogidos de los restos de meteoritos que se precipitan sobre la superficie de la Tierra. El museo está pendiente de trasladarse al edificio de la Fundación

32

de la Piedra, en Torneiros (a 1 km de O Porriño). Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada previa cita. Los grupos deben concertar la visita al museo por adelantado. Los grupos pueden visitar las canteras del famoso granito rosa de O Porriño, previa cita telefónica. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 14:00 y de 15:30 a 19:00 h. Sábado de 10:00 a 14:00 h. Domingo y festivos cerrado.

Rodeiro MUSEO MUNICIPAL “MANUEL LAMAZARES” DE RODEIRO Calle A, 28 baixo. 36530 Rodeiro T.: 986 790 301 - F.: 986 790 195 e-mail: [email protected] web: www.rodeiro.com Definición: El museo cuenta con tres salas temáticas. Una sala principal o de arqueología con materiales procedentes de castros del ayuntamiento y de la excavación de una villa romana. Una sala de etnografía formada por objetos relativos a oficios (carpintero, herrero,

trabajo del lino).Y una sala de pintura dedicada a la exposición permanente del pintor José Luis Vázquez Vázquez, conocido como Vilaseco, que recoge 47 cuadros de temática costumbrista donados por el pintor en diferentes etapas. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada opcional. Horario: Lunes-Viernes de 9:00 a 13:30 y de 16:00 a 19:00 h. Sábado, Domingo y festivos cerrado. Servicios:

Tu i MUSEO CATEDRALICIO DE TUI Praza de San Fernando, s/n. 36700 Tui T.: 986 600 511 - F.: 986 600 511 Definición: El interior de la Catedral de Tui, de estilo románicogótico, alberga un interesante museo formado por las piezas que componen el Tesoro Catedralicio. Cetros procesionales, cálices, ornamentos sagrados y numerosas imágenes entre las que destaca la de la Virgen con el Niño. En el claustro, obra maestra de estilo gótico, se exponen objetos procedentes de excavaciones arqueológicas: piezas del antiguo coro gótico, sarcófagos medievales, laudas visigóticas, las antiguas rejas de la Catedral y los antiguos escudos de la puerta de acceso a Tui. Se puede visitar la Torre del Homenaje,

MUSEO DIOCESANO DE TUI Praza do Concello, s/n. 36700 Tui T.: 986 603 107 web: www.diocesetuivigo.org/patrimonio/MUSEODIOCESANO.htm Definición: Situado al lado norte de la catedral, en el antiguo Hospital de Pobres y Peregrinos (s. XVII), consta de tres plantas; en la planta baja se halla una pequeña sala con cerámica y otra en la que se exponen imágenes y objetos de la Cofradía de San Telmo, y una amplia sección de piezas arqueológicas entre las que destaca un casco celta de bronce del s. IV a. de C. En el piso 1º, se expone una colección de “petos” y relieves de Ánimas, una sala de orfebrería, marfiles, telas litúrgicas, cálices y cruces parroquiales y una sección de imágenes. En el piso 2º, dedicado fundamentalmente a pinacoteca,

desde donde se obtiene una espectacular panorámica del Miño, de la ciudad y de Portugal. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: En verano la entrada es de 3,00 ¤ e incluye la visita al Museo Diocesano y a la Iglesia gótica de Santo Domingo, donde se celebra una exposición de ornamentos litúrgicos. Horario: 16 SEPTIEMBRE-30 JUNIO Todos los días de 9:30 a 13:30 y de 16:00 a 19:00 h. 1 JULIO-15 SEPTIEMBRE Todos los días de 9:30 a 13:30 y de 16:00 a 21:00 h. El museo no cierra al mediodía durante algunas semanas en temporada alta. hay que destacar los famosos “sambenitos” (únicos conocidos hasta ahora en España), donde, en diversas telas, constan los nombres de los herejes encausados ante el tribunal de la inquisición (s. XVII). Precio: 3,00 ¤. Particularidades: La entrada incluye la visita al claustro, la torre y el Museo Catedralicio. Precio especial para grupos. Visitas resto del año previa cita. Horario: 1 JUNIO-15 OCTUBRE Todos los días de 10:00 a 13:30 y de 16:00 a 20:00 h. Semana Santa-1 JUNIO Viernes, sábado, domingo y festivos de 10:00 a 13:30 y de 16:00 a 20:00 h.

Vigo CASA DAS ARTES Policarpo Sanz, nº 15. 36202 Vigo T.: 986 439 525 - F.: 986 437 713 web: www.vigo.org Definición: A Casa das Artes es el centro principal de exposiciones temporales programadas por la unidad de Cultura del Ayuntamiento

ESPACIO COLECCIÓN CAIXANOVA Avenida Policarpo Sanz, 24-26, 1ª planta. 36202 Vigo T.: 986 120 078 - F.: 986 120 099 e-mail: [email protected] web: www.coleccioncaixanova.com Definición: El Espacio permite un recorrido por las manifestaciones plásticas surgidas de artistas gallegos en los últimos 150 años, con material que facilita al visitante la contextualización de cada obra así como el descubrimiento de los secretos que encierra cada autor. Otra joya de la Colección Caixanova es el edificio en el que se encuentra ubicado este museo, una de las arquitecturas más bellas del s. XIX rehabilitadas con la tecnología y el diseño del s. XXI.

de Vigo.También es la sede de la Fundación Laxeiro y de la colección Luis Torras. Precio: Entrada gratuita. Horario: Lunes-Viernes de 18:00 a 21:30 h. Sábados de 11:00 a 14:00 de 18:00 a 21:30 h. Domingo y festivos de 11:00 a 14:00 h. El Centro Social y el Centro Cultural Caixanova ofrecen un programa continuo de exposiciones temporales estableciendo colaboraciones con museos y colecciones de ámbito nacional e internacional. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visita guiada todos los jueves a 19:00 h. Para otros días y horarios previa cita telefónica (986 120 078 / 84) Horario: Lunes-Viernes de 18:00 a 21:30 h. Sábado, Domingo y festivos de 11:00 a 14:00 y de 18:00 a 21:30 h. Servicios:

33

FUNDACIÓN LAXEIRO Rúa Policarpo Sanz, 15, 3º. 36201 Vigo T.: 986 438 475 - F.: 986 438 475 e-mail: [email protected] web: www.laxeiro.es Definición: Esta Fundación nació con la intención de conservar y difundir la obra del escritor José Otero Abeledo “Laxeiro” (Lalín 1908Vigo 1996), uno de los máximos representantes de la vanguardia histórica gallega, así como para difundir y apoyar el arte contemporáneo y los nuevos creadores. La sala A exhibe una colección permanente de 62 obras del artista y la sala B está dedicada a exposiciones temporales de artistas contemporáneos.

FUNDACIÓN LISTE-MUSEO LISTE Calle Pastora, 22. 36210 Vigo T.: 986 236 767/ 986 244 698 - F.: 986 298 229 e-mail: [email protected] web: www.museoliste.org Definición: Las más de dos mil piezas expuestas suponen un acercamiento a determinados aspectos monográficos de la vida cotidiana, tal vez menos conocidos, o poco representados en este tipo de Instituciones, y presentes aquí por su singularidad. La idea fundamental es crear un espacio en el que se consiga el constante diálogo entre “obra” y visitante, al mismo tiempo que éste se convierte en un invitado de excepción, partícipe del contenido expositivo, y del que el Museo está en constante aprendizaje. Precio: 2,40 ¤.

MARCO. MUSEO DE ARTE CONTEMPORÁNEA DE VIGO C/ Príncipe, 54, 36202 Vigo T.: 986 113 900 - F.: 986 113 901 e-mail: [email protected] web: www.marcovigo.com Definición: Las exposiciones temporales, dedicadas a la producción artística reciente en los más variados ámbitos creativos (artes plásticas, arquitectura o diseño) son la actividad principal en la que se basa la programación del centro. En su mayoría son exposiciones temáticas y colectivas, de producción propia, y de ámbito autonómico, nacional e internacional. En torno a ellas se articula toda una programación estable de actividades paralelas: ciclos audiovisuales de cine, documental y vídeo, mesas redondas, conferencias, seminarios, talleres y conciertos; y el amplio programa de propuestas educativas del “Laboratorio das Artes”, encaminado a la formación de nuevos públicos: niños, jóvenes, adultos o profesionales. Otras propuestas destacables son las exposiciones desarrolladas en la Sala de Proyectos, dedicada a la promoción de artistas emergente (de próxima inauguración); el Centro de Documentación, con bibliotecamediateca-hemeroteca especializada en arte, diseño y arquitectura actual.

MARCO. Museo de Arte Contemporánea VIGO

34

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: La Fundación desarrolla numerosas actividades: ciclos de música y cine, conferencias, etc.Ayuda para la visita a minusválidos, previa cita. Horario: Lunes-Viernes de 18:00 a 21:30 h. Sábado de 11:00 a 14:00 y de 18:00 a 21:30 h. Domingo y festivos 11:00 a 14:00 h. Los días 1/1 y 25/12 el museo permanece cerrado. Servicios:

Particularidades: Entrada reducida 0,90 ¤ (niños y 3ª edad), 0,60 ¤ (grupos de más de 10 personas). Descuento del 60% a estudiantes con carnet. Entrada gratuita para Centros de enseñanza del Concello de Vigo y socios de la Asociación amigos del Museo “Barcal” y “Familia Etnográfica”. Los grupos de más de 15 personas deben concertar la visita por adelantado. Se atenderá a grupos (previa solicitud y si las circunstancias especiales así lo requieren) fuera del horario. Visita guiada. Guía especializado en ciegos y deficientes visuales. Horario: Martes-Viernes de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Lunes, Domingo y festivos cerrado. Servicios:

Precio: 3,00 ¤. Particularidades: Servicio de guía gratuito. Sólo es obligatorio concertar la visita previamente en el caso de programas específicos para escolares o asociaciones/grupos. Entrada reducida: 2,00 ¤ (Estudiantes con carnet, mayores de 65 años, desempleados y pensionistas). Niños de 7 a 14 años, familias numerosas y grupos a partir de 10 personas: 1,00 ¤. Niños hasta 6 años y Amigos de MARCO: entrada gratuita. Los MARTES de 16,00 a 21,00 h.:“TI DECIDES” (Entrada gratuita o pago opcional). Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 11,00 a 21,00 h. Lunes cerrado. Los días 1/1 y 25/12 el museo permanece cerrado. Servicios:

Museo do Mar de Galicia VIGO

MUSEO DO MAR DE GALICIA Avda.Atlántida, nº 160. 36208 Vigo T.: 986 247 750 - F.: 986 247 748 e-mail: [email protected] Definición: El museo, enclavado sobre un cabicastro, con un yacimiento singular y rodeado por villas romanas dedicadas a la salazón del pescado, aprovechó los restos de una construcción anterior para materializar su impresionante arquitectura. Los restos del castro son visitables, asimismo, la primera sala del museo es de acceso público y gratuito y funcionará a modo de muelle. La exposición permanente está dividida en dos secciones. La primera hace un recorrido exhaustivo de la historia de la industria pesquera de Galicia basada en la extracción de los recursos, su conservación y su comercialización, explicados por tres especies: los moluscos, la sardina y la pescada. La segunda sección mira hacia el futuro de la pesca gallega, explica los métodos de captura y habla de las causas oceanográficas, biológicas geológicas y climáticas que condicionan la presencia de zonas de pesca. Precio: 5,00 ¤.

MUSEO FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO Praza da Princesa, 2. 36203 Vigo T.: 986 226 459 - F.: 986 229 081 e-mail: [email protected] Definición: Ocupando dependencias de la Casa Galega da Cultura, este museo es fruto de la donación que el escritor Francisco Fernández hizo a la ciudad. La colección está formada por obras de pintores de la misma generación que el donador: Colmeiro, Laxeiro, Maside, Seoane, etc... anteriores como Castelao y Ovidio Murguía y posteriores como Din Matamoro. Otros elementos como libros, recuerdos, etc, ilustran la trayectoria de Francisco Fernández al servicio de Galicia.

MUSEO MUNICIPAL DE VIGO “QUIÑONES DE LEÓN” Parque de Castrelos, s/n, 36213 Vigo T.: 986 295 070 / 986 295 075 - F.: 986 239 372 e-mail: [email protected] web: www.vigo.org Definición: El Pazo de Quiñones de León, antiguo Pazo de Lavandeira o Castrelos (s. XVII), se levanta en el parque de Castrelos, con interesantes jardines y curiosas variedades botánicas. La planta baja recrea la antigua vivienda palaciega y exhibe objetos relacionados con la historia de la ciudad. En la sección de arte gallego destacan artistas como Maside, Lugrís, Colmeiro, Laxeiro, Sucasas, etc. En la sección de prehistoria y arqueología del ala este se exponen objetos procedentes de excavaciones arqueológicas realizadas en Vigo y alrededores.

Particularidades: Visita guiada: 1,00 ¤ (excepto grupos escolares). Entrada reducida 2,50 ¤: jóvenes de 7 a 16 años, parados y jubilados. Reducciones: 20% a grupos con guía, 60% a grupos escolares. Menores 7 años gratis. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. La entrada incluye acceso al acuario y tiene validez por un día, con libertad total de entrada y salida de los espacios expositivos. Horario: 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE Martes-Jueves de 10:00 a 14:00 y de 17:00 a 22:00 h. Viernes y Sábado de 10:00 a 14:00 y de 17:00 a 23:30 h. Domingo y festivos de 10:00 a 22:00 h. Lunes cerrado (excepto festivos). 1 OCTUBRE-31 MAYO Martes-Jueves de 11:00 a 20:00 h. Viernes y Sábado de 11:00 a 23:30 h. Domingo y festivos de 10:00 a 21:00 h. Lunes cerrado (excepto festivos). Servicios:

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Aforo máximo 50 personas. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 16 SEPTIEMBRE-15 JUNIO Lunes-Viernes de 18:00 a 21:30 h. Sábado y domingo cerrado. 16 JUNIO-15 SEPTIEMBRE Lunes-Viernes de 11:00 a 13:30 h. Sábado y domingo cerrado. Servicios:

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Autovisitable. Los grupos deben concertar la visita por adelantado.Visitas guiadas de martes-viernes de 10:00 a 13:30 h., previa cita. Horario: Martes, Jueves y Viernes: Sala de arqueología de 10:00 a 20:00 h. Pazo-Pinacoteca de 10:00 a 13:30 y de 17:00 a 20:00 h. Miércoles: Sala de arqueología y Pazo-Pinacoteca de 10:00 a 20:00 h. Sábado: Sala de arqueología y Pazo-Pinacoteca de 17:00 a 20:00 h. Domingo: Sala de arqueología y Pazo-Pinacoteca de 10:00 a 13:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

35

VERBUM-CASA DAS PALABRAS Avda. de Samil, nº 17. 36212 Vigo T.: 986 240 130- F.: 986 240 633 e-mail: [email protected] web: www.verbum.vigo.org Definición: Verbum es un museo interactivo que permite experimentar y conocer mediante juegos, curiosidades y otras actividades lúdicas todo lo relacionado con la palabra y la comunicación humana. Las temáticas se dividen en 4 disciplinas: Lengua, Literatura, Ciencia y Tecnología.Además también ofrece exposiciones temporales siempre relacionadas con las “palabras” y un mirador totalmente acristalado con fantásticas vistas sobre la Ría de Vigo. Precio: 5,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 3,00 ¤: grupos escolares, grupos de más de 20 personas, jubilados y pensionistas, titulares del Carnet Joven y niños de 7 a 14 años.

Entrada gratuita: niños hasta 7 años, profesores de primaria, secundaria, bachillerato y ciclos formativos o equivalentes y del 1 Octubre-31 Mayo de Martes-Viernes de 17:00 a 19:00 h. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 21:00 h. 1 OCTUBRE-31 MAYO Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 19:00 h. Lunes cerrado (excepto los lunes festivos) y los días 25 diciembre, 1 y 6 enero. Servicios:

Vila de Cruces CASA MUSEO A SOLAINA DE PILOÑO A Solaina, s/n, Piloño. 36586 Vila de Cruces T.: 986 586 006 e-mail: [email protected] Definición: Viejo caserón restaurado gracias a la iniciativa del pintor Paco Lareo y de otros artistas, donde se puede admirar una importante colección de obras de creadores de la comarca del Deza, entre los que se encuentran Laxeiro, Colmeiro, Sucasas,..., así como de otros afamados artistas europeos y americanos.

Periódicamente se realizan actividades de reflexión y divulgación en las que el anfitrión abre las puertas de este centro artístico a artistas venidos de numerosos países. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: La atención al público se hará diariamente durante todos los días del año, previa cita. Servicios:

Vilanova de Arousa CASA-MUSEO “VALLE-INCLÁN “ Luces de Bohemia, s/n. 36620 Vilanova de Arousa T.: 986 555 493 - F.: 986 555 493 e-mail: [email protected] web: www.museocuadrante.com Definición: La casa natal de Ramón Mª de Valle-Inclán es de tipología urbana del s. XIX y conserva el mobiliario de la época, además de pinturas y grabados. En su interior se realiza un recorrido audiovisual por la vida, obra y contexto histórico del ilustre escritor vilanovense. Precio: 3,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida: 1,50 ¤ (jóvenes de 10 a 18 años); 2,40 ¤ (grupos de más de 25 personas).

Entrada gratuita: menores de 10 años y residentes en Vilanova. La entrada incluye la visita a la Casa Natal dos Irmáns Camba. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 15 JUNIO-15 SEPTIEMBRE Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 21:30 h. Lunes cerrado. 16 SEPTIEMBRE-14 JUNIO Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 19:30 h. Lunes cerrado. Servicios:

CASA NATAL DOS IRMÁNS CAMBA

Particularidades: Entrada reducida: 1,50 ¤: jóvenes de 10 a 18 años y más de 65 años; 2,40 ¤: grupos de más de 25 personas. Entrada gratuita: menores de 10 años y residentes en Vilanova. La entrada incluye la visita a la Casa-Museo Valle-Inclán. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 19:30 h. Lunes cerrado.

Rúa Irmáns Camba, s/n. 36620 Vilanova de Arousa T.: 986 555 493 - F.: 986 555 493 e-mail: [email protected] web: www. vilanovadearousa.com Definición: Casa de tipología marinera, típica de la zona del Salnés, declarada bien de interés cultural; tras su rehabilitación se dedica a la difusión del legado literario de los hermanos Camba. Precio: 3,00 ¤.

36

Parques Etnog r áf icos Conjunto de elementos de carácter etnográfico situados en un entorno geográfico próximo (en un mismo pueblo o aldea).

A CORUÑA Culleredo MUSEO OS MUÍÑOS DE ACEA DE AMA Avda.Acea de Ama, s/n. O Burgo. 15670 Culleredo T.: 981 653 661 / 981 665 597 - F.: 981 661 748 Definición: Conjunto etnográfico del siglo XII que intenta recuperar molinos movidos por el flujo de las mareas, con atención al medio

natural donde se ubica. Dispone de una sala de exposiciones. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Visitas guiadas para centros de enseñanza. Horario: Lunes-Viernes de 18:00 a 21:00 h. Sábado de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Domingo y festivos cerrado.

LUGO Alfoz FINCA GALEA. Museo da Auga Lugar de Galea, s/n. O Castro de Ouro. 27776 Alfoz T.: 982 558 323 - F.: 982 558 323 e-mail: [email protected] Definición: Dentro de la Finca Galea, establecimiento de turismo rural, se han preparado espacios dedicados al agua, su cultura y elementos de aprovechamiento. Molinos, batanes, lagos, fuentes, etc..., todo ello diseñado, restaurado o construido por su propietario.

Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Consultar precios especiales para grupos. Horario: 1 OCTUBRE-31 MAYO, todos los días de 10:00 a 13:00 y de 16:00 a 18:30 h. 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE, todos los días de 10:00 a 13:00 y de 17:00 a 20:30 h. Servicios:

Bóveda FERRERÍA DE PENACOVA Penacova. 27359 Bóveda T.: 982 424 253 - F.: 982 424 253 e-mail: [email protected] Definición: Existe constancia de que esta herrería ya funcionaba en el año 1780.Todo el conjunto ha sido restaurado: almacenes de materias primas y de material elaborado, sala del horno y sala del mazo y banzado. Su singularidad reside en las técnicas empleadas en la construcción de la gran presa de contención de agua a doscientos metros río arriba, en el canal de bajada del agua y en la ubicación de algunas dependencias que fueron excavadas en la roca base.

En la misma finca ha sido recuperado recientemente un molino que también puede visitarse. Precio: 1,50 ¤. Particularidades: Entrada combinada “ferrería “ y molino: 2,50 ¤. Servicio de guía gratuito. Acceso gratuito: Lunes para el público en general y todos los días para menores de 15 años y mayores de 65 años. Los grupos deben concertar la visita por adelantado.Alojamiento de turismo rural en el entorno de la Ferrería. Horario: Todos los días de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Servicios:

Cervantes PALLOZA-MUSEO CASA DO SESTO Piornedo dos Ancares. 27667 Cervantes T.: 982 245 540 / 982 151 619 / 982 151 717 e-mail: [email protected] Definición: Este pequeño museo familiar es un buen ejemplo de las “pallozas” de la montaña de Lugo, un tipo de vivienda con sus orígenes en el mundo castreño y prerromano de formas y materiales similares a los utilizados hace más de veinte siglos. La palloza, habitada hasta 1970, se compone de una única estancia sin apenas ventanas y con techo de paja de centeno, donde se conservan muebles y utensilios de diferentes épocas utilizados por sus habitantes. La propietaria fue la última persona nacida en esta palloza en 1964.

Precio: 0,60 ¤. Particularidades: Menores de 6 años gratis. Del 1/10 al 30/5 visitas de Lunes a Viernes, previa cita. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: 1 OCTUBRE-30 MAYO: Sábado, domingo y festivos de 10:30 a 20:30 h. Lunes-Viernes cerrado. 16 JUNIO-15 SEPTIEMBRE Todos los días de 10:30 a 15:00 y de 16:00 a 21:00 h. Del 1 al 15/6 y del 16 al 30/9 cerrado por vacaciones (estas fechas pueden sufrir alguna variación, se recomienda confirmar previamente por teléfono). Servicios:

37

Corgo, O A FERVENZA. Conjunto etnográfico Ctra. Conturiz-Páramo, km 11,A Fervenza. 27163 O Corgo T.: 982 150 610 - F.: 982 150 610 e-mail: [email protected] web: www.fervenza.com Definición: En el entorno del establecimiento de turismo rural Casa Grande da Fervenza, se presentan una serie de elementos etnográficos: molino harinero del s. XVI con piedras, telares, taller de “zoqueiro”, fragua con fuelle,... y un salto de agua que da nombre al lugar.

Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Visita guiada. Fuera de horario visitas guiadas para grupos de más 10 personas ó 20 ¤, previa cita. Horario: Viernes, Sábado, Domingo y festivos de 16:30 a 20:30 h. AGOSTO:Todos los días de 16:30 a 20:30 h (excepto lunes). Servicios:

Folgoso do Courel FERRERÍA LOCAY, DE SEOANE DO COUREL Ferrería, 1. 27324 Folgoso do Courel T.: 982 433 103 - F.: 982 433 103 e-mail: [email protected] web: caurel.tecnicos.org Definición: Es la ferrería más monumental de Galicia, con unos inmensos torreones de más de 14 metros, que asemejan un castillo, y 13 arcos románicos, alguno de más de 7 m. El agua que rebosa del banzado forma una catarata de 16 metros hasta el río. Está próxima a la Dehesa de Rogueira, que se caracteriza por ser la de mayor biodiversidad de Galicia. Un martillo de 375 kgs.,

dos fuelles movidos por dos ruedas enormes, que hacen girar un eje de madera de roble de casi un metro de diámetro por 8 metros de largo, un molino,... completan este conjunto etnográfico. En un futuro próximo tendrá un museo etnográfico, un aserradero y una planta eléctrica, que aún no han sido recuperados. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Visita guiada. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 16:00 a 20:00 h. INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Pedraf it a do Cebreiro PARQUE ETNOGRÁFICO DO CEBREIRO Campillo de San Francisco. O Cebreiro. 27671 Pedrafita do Cebreiro T.: 982 367 025 (Oficina de Turismo de O Cebreiro) Definición: El Parque Etnográfico se encuentra en una pequeña aldea, primera etapa del Camino Francés en territorio gallego, que durante siglos ha recibido a numerosos peregrinos. Este bonito poblado acoge un Santuario del s. IX y un pequeño museo dentro de una palloza. La palloza es la edificación típica de la comarca de Os Ancares, vivienda construida con pizarra o granito, de planta oval, con techumbre de tendencia cónica y cubierta de paja.Testimonio de la manera de vivir

Parque Etnográfico do Cebreiro PEDRAFITA DO CEBREIRO

38

de un pueblo que supo conservar sus tradiciones a lo largo de los siglos y que aprendió a adaptarse a un medio tan hostil como el de la alta montaña lucense. En el interior conserva un mobiliario sencillo y los útiles domésticos propios de estas viviendas. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Lunes y martes se puede solicitar la visita en la Oficina de Turismo de O Cebreiro. Horario: Miércoles-Domingo de 11:00 a 14:00 y de 15:00 a 19:00 h. Del 1/10 al 31/5 cierra una hora antes por la tarde. Lunes y martes cerrado.

Pontenova, A FERRERÍA DE BOGO-VILABOA Bogo. 27720 A Pontenova T.: 982 338 104 - F.: 982 338 104 Definición: Esta herrería, situada a 12 km de A Pontenova y alimentada por la energía producida por el río Reigadas, ya funcionaba en 1534. ampliada en el s. XVIII, dejó de funcionar a finales de ese siglo a causa de un incendio. La visita permite conocer el funcionamiento de estos ingenios que fueron numerosos en algunas zonas de Galicia y, además del propio edificio de la herrería, se puede visitar la presa y el canal de alimentación, así como un molino artesanal. Precio: 1,50 ¤.

Particularidades: Servicio de guía gratuito. Acceso gratuito: Lunes para el público general y todos los días para menores de 14 y mayores de 65 años. Entrada reducida de 1,00 ¤ para grupos de más de 10 personas. Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Alojamiento de turismo rural en el entorno de la Ferrería. Próximo a la Ferrería hay un merendero. Horario: VERANO: de 10:00 a 13:00 y de 15:30 a 20:30 h. INVIERNO: de 11:00 a 13:00 y de 15:00 a 18:00 h. Cerrado del 22/12 al 11/01. Servicios:

OURENSE Allariz PARQUE ETNOGRÁFICO DO RÍO ARNOIA 32660 Allariz T.: 988 440 859 - F.: 988 440 859 Definición: Tras el saneamiento y la recuperación de los márgenes del río Arnoia, se han restaurado una serie de construcciones que albergan otros tantos museos. Museo do Burato: Ejemplo de los numerosos molinos hidráulicos que había en el río donde se muestra la molienda del grano de cereal. Muíño do Tecido “O Fiadeiro”: Muestra de aparatos empleados en el cultivo y en la transformación del lino. Pequeño taller con venta de trabajos de lino, algodón y lana. Museo do Coiro: Antigua fábrica de curtidos de la Familia Nogueiras que permite comprender todo el proceso del curtido. Precio: 1,00 ¤.

Particularidades: Bono 3,00 ¤ (incluye entrada al Museo del Parque Etnográfico del Río Arnoia, Museo Galego do Xoguete y Museo Iconográfico) Visitas organizadas para grupos previa cita, con entrada reducida. Horario: 16 SEPTIEMBRE-14 JULIO Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes-Viernes cerrado. 15 JULIO-15 SEPTIEMBRE Martes-Viernes de 12:00 a 14:00 y de 19:00 a 21:00 h. Sábado y festivos de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:00 h. Domingo de 12:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Carballiño, O PARQUE ETNOGRÁFICO DO ARENTEIRO. MUÍÑO DO ANXO Rúa Muíño das Lousas. Parque Municipal. 32500 O Carballiño T.: 988 530 007 - F.: 988 530 008 Definición: Espacio natural, ubicado a orillas del río Arenteiro, donde se han recuperado edificaciones y molinos para la puesta en valor de una actividad industrial rural, que surgió al amparo de los recursos hídricos proporcionados por el río.

Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,00 ¤: menores de 18 años y grupos adultos; 0,60 ¤: grupos juveniles. Horario: 1 OCTUBRE-31 MAYO Jueves y viernes de 16:30 a 19:30 h. Sábado y domingo de 11:00 a 13:30 y de 16:30 a 20:00 h. 1 JUNIO 30 SEPTIEMBRE Miércoles-Domingo de 11:00 a 13:30 y de 17:00 a 20:30 h.

Veig a, A REDE DE MUSEOS ETNOGRÁFICOS DA VEIGA 32360 A Veiga T.: 988 350 000 - F.: 988 350 060 e-mail: [email protected] web: www.penatrevinca.com Definición: La Red Etnográfica, distribuida entre varias parroquias del concello, muestra una forma de la vida tradicional y oficios ya perdidos como los molineros, tejedoras, aserradores, etc, en su entorno natural y primitivo.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Es necesario hacer reserva previa para la visita del interior de los museos y funcionamiento. Son los vecinos de los pueblos, la mayoría personas de la 3ª edad, quienes en calidad de voluntarios atienden a los visitantes.Visita guiada. Horario:Todo el año previa cita.

39

Centros de Inter pret ación Centro de Interpretación es aquel que pone a disposición del público una exposición diseñada para revelar el significado del patrimonio al que está dedicada.

A CORUÑA Melide CENTRO DE INTERPRETACIÓN DO CAMIÑO DE SANTIAGO Praza das Universidades, s/n. 15800 Melide T.: 981 507 929 e-mail: [email protected] Definición: Este centro abre sus puertas en pleno Xacobeo 2004 para que peregrinos y visitantes encuentren todo tipo de información relacionada con las distintas rutas de los Caminos de Santiago: maquetas, fotos, objetos típicos de cada zona del Camino.... Precio: Entrada gratuita.

Particularidades: Visita durante el fin de semana para grupos, previa cita telefónica. Dispone de guía gratuito tanto para grupos como para individuales. Horario: 1 OCTUBRE-31 MAYO Lunes-Viernes de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Sábado y domingo cerrado. 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE Lunes-Viernes de 10:30 a 14:00 y de 16:00 a 20:00 h. Sábado y domingo cerrado. Servicios:

Pontedeume TORREÓN DOS ANDRADE Avda. do Torreón, s/n. 15600 Pontedeume T.: 981 430 270/ 981 433 054 Definición: En su interior se encuentra el Centro de Interpretación de Os Andrade y una exposición permanente de grabados de Julio Prieto Nespereira. El Castillo de Os Andrade, poderosa familia medieval, fue uno de los pocos que resistió a las populares revueltas irmandiñas, aunque actualmente sólo se conserva la torre y parte del recinto exterior.

Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 1,50 ¤: grupos de más de 20 personas; 1,00 ¤: grupos escolares. INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Porto do Son CENTRO DE INTERPRETACIÓN DO CASTRO DE BAROÑA Fernando Fariña, s/n. 15970 Porto do Son T.: 981 867 412 - F.: 981 767 358 web: www.portodoson.net Definición: En el edificio del antiguo ayuntamiento, este centro facilita la comprensión del castro de Baroña, uno de los principales yacimientos arqueológicos de Galicia. Maquetas, paneles, piezas originales y reproducciones ayudan a entender la vida y cultura de las gentes que habitaron este poblado de la Edad del Hierro y que se puede completar con la visita al propio castro.

40

El Centro facilita servicio de guías para conocer otros yacimientos y petroglifos de la zona. Precio: 0,60 ¤. Particularidades: Acceso gratuito: Menores de 5 años acompañados y colegios del término municipal. Reducción del 50%: Mayores de 65 años y grupos de más de 25 personas. Horario: 1 JULIO-30 SEPTIEMBRE y del 15/12 al 30/12 Todos los días de 11:00 a 14:00 y de 19:00 a 21:00 h. RESTO DEL AÑO:Visitas previa cita telefónica.

OURENSE Bande CENTRO DE INTERPRETACIÓN “AQUAE QUERQUENNAE VIA NOVA”. Porto Quintela, s/n. 32840 Bande T.: 988 444 401 e-mail: [email protected] web: www.vianovaxvIII.com Definición: En él se recrea el recorrido por una Calzada Romana, concretamente la Vía Nova y los distintos elementos que se encuentran a lo largo de ella (miliarios, puentes, minería romana,…). También se proporciona información interactiva sobre los recursos de la citada calzada, de la Comarca da Baixa Limia y del Campamento Romano. Próximamente el centro contará con un museo donde se expondrán los restos arqueológicos del Campamento Romano. Precio: 2,00 ¤.

Particularidades: Visita guiada. Entrada reducida 1,50 ¤: grupos; 1,00 ¤: escolares y menores. La visita a la Excavación Arqueológica (Campamento) depende del nivel de agua del Embalse de As Conchas. Horario: SEMANA SANTA Y DE 1 JULIO-30 SEPTIEMBRE Lunes-Domingo de 10:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Festivos cerrado. RESTO DEL AÑO Martes-Sábado de 11:00 a 14:00 y de 16:00 a 19:00 h. Domingo y festivos cerrado. Servicios: INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar precios, horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Bolo, O TORRE-CASTELO DO BOLO Rúa Raíña Dona Urraca, s/n, 32373 O Bolo T.: 988 323 030 - F.: 988 337 506 Definición: La Torre do Bolo acoge un centro de interpretación que permite acercar el visitante a la historia de esta fortaleza del siglo XV: cómo se construyó, quién vivió en ella, cómo era el entorno que la rodeaba, leyendas,... Precio: 1,80 ¤.

Particularidades: Visita guiada. Horario: En proceso de definición. Servicios: INFORMACIÓN TEMPORAL: Se ruega consultar horarios y temporadas de apertura antes de realizar la visita.

Pobra de Trives, A CENTRO DE INTERPRETACIÓN HISTÓRICO CULTURAL SANTA LEONOR. AS TERRAS DE TRIVES Eumenio Ancochea, nº 15. 32780 A Pobra de Trives T.: 988 330 967 - F.: 988 330 010 e-mail: [email protected] web: www.turtrives.net Definición: Recorrido por la comarca de Trives a través de luces, música, objetos, voces e imágenes en las que el visitante entra a formar parte de la Montaña y de As Terras de Trives.

Precio: 1,80 ¤. Particularidades: Visita guiada. Entrada reducida 1,20 ¤: grupos de más de 8 personas. Hasta 10 años gratis. En Verano, Semana Santa y Navidad abierto todos los días. Horario: Martes-Domingo (incluido festivos) de 11:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Lunes cerrado. Servicios:

Centro de Interpretación Histórico Cultural Santa Leonor A POBRA DE TRIVES

41

Otros espacios A CORUÑA AQUARIUM FINISTERRAE. CASA DE LOS PECES Paseo Marítimo, s/n. 15002 A Coruña T.: 981 189 842 - F.: 981 189 843 e mail: [email protected] web: www.casaciencias.org Definición: Instalado en la privilegiada costa coruñesa, se adentra en el mágico mundo de las profundidades marinas captando el interés del visitante mediante numerosos módulos interactivos, grandes peceras y piscinas. Su objetivo general es la educación sobre la vida marina, prestando especial atención a los ecosistemas del litoral gallego. Destaca la “Nautilus”, sala de observación inmersa en una gran piscina de 4,4 millones de litros, en donde nadan los mayores peces del Atlántico.

PARQUE ESCULTÓRICO DE LA TORRE DE HÉRCULES (PARQUE CELTA) Entorno de la Torre de Hércules y zona de Adormideras.A Coruña Definición: Conjunto escultórico realizado por artistas gallegos contemporáneos sobre las leyendas e historias que han pervivido durante siglos junto al faro: la Rosa de los Vientos,

Precio: 8,00 ¤. Particularidades: Entrada reducida 3,00 ¤: menores de 14 años, mayores de 65 y titulares de Carnet Joven. Bono de las “Tres Casas”: 10,00 ¤ (válido para visitar las salas de exposiciones de la Casa de las Ciencias, Domus y Aquarium Finisterrae). Horario: 1 SEPTIEMBRE-30 JUNIO, Lunes-Viernes de 10:00 a 19:00 h. Sábados, domingo y festivos de 10:00 a 20:00 h. 1 JULIO-31 AGOSTO, todos los días de 10:00 a 21:00 h. Servicios:

el Ara Solis en el recuerdo del culto al Sol, los Ártabros, antiguos pobladores de A Coruña, y Breogán, caudillo celta fundador de Brigantia, (la ciudad actual de A Coruña). Servicios:

Ferrol XARDÍN TEMÁTICO SOBRE A AUGA “AQUACIENCIA” Parque Raíña Sofía. 15402 Ferrol T.: 981 944 221 - F.: 981 944 221 e-mail: [email protected] web: www.ferrol-concello.es/aquaciencia Definición: El Jardín Temático Aquaciencia es un espacio abierto para conocer, y aprender jugando, la importancia del agua en nuestras vidas. Precio: 2,00 ¤. Particularidades: Visita guiada.

Los grupos deben concertar la visita por adelantado. Entrada reducida 1,00 ¤: grupos de más de 20 personas. Entrada gratuita: colegios públicos y privados de Ferrol. Horario: 16 SEPTIEMBRE-14 JULIO Martes-Sábado de 10:00 a 14:00 y de 16:30 a 20:00 h. Lunes, domingo y festivos cerrado. 15 JULIO-15 SEPTIEMBRE Martes-Sábado de 17:10 a 20:00 h. Lunes, domingo y festivos cerrado. Servicios:

Noia EXPOSICIÓN PERMANENTE DE LAUDAS SEPULCRALES EN LA IGLESIA DE SANTA MARÍA “A NOVA” Escultor Ferreiro, s/n. 15200 Noia T.: 981 824 169 Definición: Iglesia de estilo gótico que acoge una amplia exposición de Lápidas Sepulcrales o Laudas (s. XIV XIX) con grabados y relieves alusivos a la condición social o económica del difunto. En el cementerio, que rodea al templo, se contemplan interesantes piezas artísticas: cruceiro gótico, baldaquinos y más de cuatrocientas Laudas constituyendo un peculiar museo de lápidas sepulcrales de la Edad Media y Moderna de toda España.

42

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Estos horarios pueden sufrir cambios, confirmar en el teléfono 981 824 169. Horario: 1 OCTUBRE-1 JUNIO. Lunes-Sábado de 10:30 a 13:30 y de 14:00 a 16:00 h. Domingo de 10:30 a 13:30 h. 1 JUNIO-30 SEPTIEMBRE. Lunes-Viernes de 10:00 a 13:30 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado de 10:30 a 13:30 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo de 10:30 a 13:30 h. Cerrado los días: 12 octubre, 8/24/25/26/31 diciembre, 1/2/5/6 enero, 16/25 julio y 15 agosto).

Santiago de Compostela PAVILLÓN DE GALICIA, CENTRO DE INFORMACIÓN CULTURAL DE GALICIA San Lázaro, s/n. 15703 Santiago de Compostela T.: 981 557 359 - F.: 981 557 370 e-mail: [email protected] Definición: En el edificio del Pabellón de Galicia de la Expo 92 de Sevilla se muestra la exposición permanente “Galicia, presencias y esencias de una Cultura”, donde se trata de mostrar,

con imágenes y objetos, la cultura, las costumbres, las tradiciones y la Historia de Galicia, incidiendo de manera muy especial en el Camino de Santiago. Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Exposición de esculturas en el exterior del pabellón.Visitas guiadas para grupos, previa cita telefónica. Horario: Todos los días de 10:00 a 20:00 h. Servicios:

OURENSE Allariz ECOESPACIO DO REXO O Rexo. Requeixo de Valverde. 32667 Allariz web: www.allariz.com Definición: Obra resultante de la intervención pictórica y escultórica del artista Agustín Ibarrola sobre un espacio natural.Transformación visual diseñada basándose en la armonización de los elementos del propio paisaje; árboles, piedras, tierra, agua,... con la aportación de materiales reutilizados y presentes en la cultura gallega: granito y pizarra, para integrarlos en él.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: El recorrido se puede completar con la visita a una granja escuela y a una Queixería, pertenecientes a la Fundación Ramón González Seoeiro (T.: 988 436 182). Horario: Entrada libre. Servicios:

Ecoespacio do Rexo ALLARIZ

Gudiña, A ÁREA PANORÁMICA DE A GUDIÑA Avda. Beato Sebastián de Aparicio, s/n. 32540 A Gudiña T.: 988 594 003 - F.: 988 594 003 Definición: Acoge dos exposiciones permanentes. Una de productos agroalimentarios típicos de la tierra, producidos y comercializados por empresas gallegas.Y otra con objetos elaborados por artesanos gallegos actuales de todos los sectores (cerámica, platería, encaje, talla de madera, forja,...).

Se organizan además exposiciones temporales de arte y artesanía. Precio: Entrada gratuita. Horario: Lunes-Viernes de 11:00 a 14:00 y de 15:30 a 20:00 h. Sábado, Domingo y festivos cerrado. Servicios:

43

PONTEVEDRA Grove, O ACQUARIUMGALICIA Punta Moreiras, s/n. 36989 O Grove T.: 986 731 515 - F.: 986 732 968 e mail: [email protected] web: www.acquariumgalicia.com Definición: Primera instalación de Galicia pensada y creada para la divulgación y la enseñanza de la fauna, flora y aspectos etnográficos y económicos relacionados con las actividades costeras. Prácticas en el medio marino atlántico.Veinte tanques en una instalación de 3.000 m2.

Precio: 9 ¤. Particularidades: Niños (4-12 años): 6 ¤ . Condiciones especiales para grupos. Horario: 1 NOVIEMBRE-31 MAYO, todos los días de 10:00 a 19:00 h. 1 JUNIO 31-OCTUBRE, todos los días de 10:00 a 21:00h. Servicios:

Pontevedra ILLA DAS ESCULTURAS Illa da Xunqueira. Pontevedra Definición: Próximo al centro de la ciudad, en la Isla de A Xunqueira y a orillas del río Lérez, se localiza este innovador proyecto con doce conjuntos escultóricos repartidos en 70.000 m2.

Espacio de recreo, unido con puentes y pasarelas a la ciudad, donde han dejado su obra importantes creadores gallegos e internacionales. Precio: Entrada libre.

Tu i ÁREA PANORÁMICA DE TUI Centro de exposición e promoción de artesanía e productos de Galicia. Colón, nº 2. 36700 Tui T.: 986 607 027 - F.: 986 607 027 e-mail: [email protected] Definición: El centro acoge exposiciones permanentes de artesanía y productos agroalimentarios de Galicia. También organiza exposiciones temporales de arte (escultura, pintura, fotografía,...), de artesanía y referidas a la cultura gallega en general.

Precio: Entrada gratuita. Particularidades: Julio y Agosto cierra Sábado y Domingo. Horario: Lunes-Viernes de 10:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Sábado de 11:30 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h. Domingo y festivos de 17:00 a 21:00 h. Servicios:

Vigo VIGO ZOO Monte da Madroa. Candeán, s/n. 36317 Vigo T.: 986 267 783 - F.: 986 273 187 e-mail: [email protected] web: www.vigozoo.com Definición: El Zoo de Vigo es el único existente en Galicia. 400 animales y 150 especies que viven en la cima de este monte que se eleva a 340 metros sobre el nivel del mar y proporciona unas bellas vistas sobre la ría de Vigo. Precio: 4,10 ¤.

44

Particularidades: Niños (3 a 16 años): 2,05 ¤. Precios especiales para grupos, pensionistas y mayores de 65 años. Visitas escolares programadas. Horario: 1 NOVIEMBRE-31 MARZO, todos los días de 11:00 a 18:30 h. 1 ABRIL-31 OCTUBRE, todos los días de 10:00 a 20:00h. Servicios:

Centros Comarcales de Galicia Los Centros Comarcales albergan en sus instalaciones una exposición permanente que promociona los recursos etnográficos y turísticos de la zona. Estos espacios permiten al visitante hacer un recorrido a través del patrimonio, naturaleza, gastronomía, folclore, historia y economía de la comarca.

Relación de Centros A Coruña CENTRO COMARCAL DE BERGANTIÑOS. MUSEO O ALFAR Estrada Buño Malpica. 15111 Malpica de Bergantiños • T.: 981 707 300 - F.: 981 707 399 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DE ORDES N-550, km 37. 15680 Ordes • T.: 981 688 386 - F.: 981 697 547 e-mail: [email protected]

Lugo CENTRO COMARCAL DA MARIÑA OCCIDENTAL Avda. Ramón Canosa, s/n 27850 Viveiro • T.: 982 570 670 - F.: 982 570 671 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DA ULLOA Avda. de Compostela, 52. 27200 Palas de Rei • T.: 982 380 740 - F.: 982 380 741 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DE TERRA DE LEMOS N-120, km 519,2. 27400 Monforte de Lemos. • T.: 982 416 046 - F.: 982 410 657 e-mail: [email protected]

Ourense CENTRO COMARCAL DE TERRA DE CELANOVA Vilanova dos Infantes, 32829 Celanova. • T.: 988 432 267/68 - F.: 988 431 271 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DE TERRA DE TRIVES C-526, km 68. 32780 A Pobra de Trives. • T.: 988 330 974 - F.: 988 330 840 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DO CARBALLIÑO. EXPOSICIÓN PERMANENTE DA EMIGRACIÓN N-541, km 27. 32500 O Carballiño • T.: 988 530 252 - F.: 988 273 769 e-mail: [email protected]

Po n t e ve d r a CENTRO COMARCAL DA PARADANTA Estrada de Crecente, s/n. 36880 A Cañiza. • T.: 986 663 329 - F.: 986 663 328 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DE DEZA Parque Empresarial Lalín 2000. 36500 Lalín • T.: 986 794 059 - F.: 986 794 057 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DE TABEIRÓS-TERRA DE MONTES C-541 Toedo. 36680 A Estrada. • T.: 986 575 149 - F.: 986 575 301 e-mail: [email protected]

CENTRO COMARCAL DO SALNÉS Paseo da Calzada, s/n. 36630 Cambados. • T.: 986 526 013 - F.: 986 543 366 e-mail: [email protected]

45

En preparación A CORUÑA CASA-MUSEO CASARES QUIROGA A Coruña

OURENSE ESCOLA MUSEO DE PESCA O Carballiño

CASA DA ENERXÍA As Pontes de García Rodríguez CASA DAS ARTES A Coruña CASA DE LOS ANTEPASADOS (Castro de Elviña. Proyecto Artabria) A Coruña CIDADE DA CULTURA DE GALICIA Santiago de Compostela FUNDACIÓN GONZALO TORRENTE BALLESTER Santiago de Compostela MUSEO ARQUEOLÓGICO DEL CASTILLO DE MOECHE Moeche MUSEO DA CIDADE Santiago de Compostela MUSEO DA NATUREZA Santiso MUSEO ETNOGRÁFICO Ribeira MUSEO ETNOGRÁFICO DE CESURAS Cesuras MUSEO MINERO Y ETNOGRÁFICO DE SANTA COMBA Santa Comba MUSEO NACIONAL DE INSTRUMENTOS MUSICALES Santiago de Compostela MUSEO PEDAGÓXICO DE GALICIA (MUPEGA) Santiago de Compostela

LUGO MUSEO DEL AGUARDIENTE Portomarín

46

PONTEVEDRA ASERRADERO HIDRÁULICO DE “OS CARRANOS” Covelo AULA ARQUEOLÓGICA DE CUNTIS Cuntis CENTRO DE ATENCIÓN AL VISITANTE Vilagarcía de Arousa. MUSEO DA CONSERVA DE GODAY Illa de Arousa MUSEO DA MULLER LABREGA Meaño MUSEO DE LAS ARTES DE PESCA Y SALAZÓN O Grove MUSEO DEL AGUA (depósito del Lérez) Pontevedra MUSEO DEL FERROCARRIL Vilagarcía de Arousa

Cidade da Cultura de Galicia SANTIAGO DE COMPOSTELA La “Cidade da Cultura de Galicia” es un proyecto que pretende integrar un conjunto de centros para la conservación, producción, exhibición y consumo de la cultura gallega, dotados de las más avanzadas técnicas expresivas y de los más modernos soportes multimedia y de información. La “Cidade da Cultura” estará ubicada en el monte Gaiás, al este de la ciudad de Santiago, y ocupará una superficie aproximada de 700.000 m2. El proyecto dispondrá de las siguientes instalaciones: Museo de la Historia de Galicia, Biblioteca y Hemeroteca de Galicia,Teatro de la Música, edificio de Nuevas Tecnologías, un edificio de servicios centrales y administración, el Bosque de Galicia y dos Torres, en vidrio y piedra, en memoria del arquitecto neoyorquino John Hedjuk. Los edificios han sido diseñados por el arquitecto Peter Eisenman, y servirán como lugares de estudio e investigación, foros de debate y exposición de las muestras más representativas del sector, para aprovechar las inmensas posibilidades que ofrece la sociedad de la información.

Edificios a inaugurar progresivamente entre los años 2005 y 2008.

Archivo de la Fundación Cidade da Cultura de Galicia

Torres de Hedjuk

Vista aérea

47

Catedral de Santiago de Compostela

Catedrales gallegas Gran parte de la historia de Galicia está vinculada a sus cinco catedrales, conjuntos monumentales repletos de patrimonio y síntesis de la Historia del Arte La catedral, como sede episcopal y monumento religioso, tuvo su edad de oro en la Edad Media, durante los periodos románico y gótico. Galicia cuenta con el privilegio de ver construidas, en su limitado territorio, un total de cinco catedrales románicas. La primera fue la CATEDRAL DE SANTIAGO DE COMPOSTELA. Iniciada en el año 1075, las obras duraron hasta la consagración en 1211. Sus más importantes arquitectos románicos fueron Bernardo el Viejo, Esteban y Mateo, autor del Pórtico da Gloria y del coro pétreo reconstruido hoy en el Museo.

24

Virxe dos Ollos Grandes. Catedral de Lugo

Durante el periodo gótico, se fortificó con almenas y torres. En el renacimiento se le añadió el claustro actual y, durante el barroco, se reconstruyó exteriormente. No debe olvidarse una visita a a capilla de la Corticela y subir a las cubiertas. La CATEDRAL DE LUGO, iniciada en el siglo XII,

se construyó en varias fases, cambiando de cabecera en el periodo gótico y de fachada en el siglo XVIII. Del renacimiento conserva los retablos flamencos de Cornelis de Holanda (en el crucero), destacando como obras barrocas el coro catedralicio, la sacristía, el claustro y la Capilla de Nª Sªdos Ollos Grandes. Catedral de Lugo

25

Le siguió en el tiempo la CATEDRAL DE OURENSE, levantada en la segunda mitad del siglo XII. Sus obispos la fortificaron, le añadieron bóvedas góticas, y construyeron un gran cimborrio con bóveda de estrella en estilo hispano-flamenco. El Pórtico do Paraíso está inspirado en el de la catedral de Santiago. Destacan, en su interior, la capilla del Sto. Cristo, el coro y el retablo mayor de Cornelis de Holanda. Catedral de Ourense

Catedral de Ourense

26

Catedral de Mondoñedo

Las CATEDRALES DE TUI y MONDOÑEDO, son las más tardías. Tui se inició a finales del siglo XII y durante su construcción la estructura se cambió de románica a gótica, estilo este al que pertenece su claustro. Aún mantiene el aspecto fortificado medieval, sufriendo graves daños por el terremoto de 1755. Mondoñedo es la más simple y la más maciza. Construida en el siglo XIII, ya tiene bóvedas de nervios góticas. La fachada se rehizo durante el barroco. Deben visitarse su museo y las pinturas de la nave mayor.

Catedral de Tui

27

Los pazos y la construcción del paisaje

Pazo Cotón NEGREIRA

El pazo, denominación del palacio gallego, es una construcción, mayoritariamente rural, existiendo también pazos urbanos. Su vida se data entre los siglos XVI y XIX,

dotadas de todo lujo y entornos románticos. En ambos casos, el pazo se integra en la naturaleza o, incluso, se rodea de un elaborado entorno paisajístico, con paseos, bosques, jardines, estanques y canales.

aunque el apogeo les llegó durante el barroco.

Durante el romanticismo del siglo XIX, la burguesía urbana

La hidalguía menor, que era beneficiaria de un tercio

gallega también construyó residencias campestres, imitando

de las rentas del campo gallego, transformó estos beneficios en suntuosas mansiones construidas dentro

pazos fortificados o, simplemente, colocando escudos del apellido en casonas rurales.

de las explotaciones agrícolas. Los pazos y su entorno son el resultado del aprovechamiento del agro. Se trata

El Pazo es la más genuina arquitectura noble y señorial

de conjuntos monumentales presididos por la casona nobiliaria de la familia propietaria, rodeada por

de Galicia, con una historia y tradición recreadas por la literatura. Los más de setecientos pazos y casonas,

construcciones de labor, capilla y jardín privado.

construidos en cualquier comarca, destacan por su elegancia, sobriedad y calidad artística.Todos suelen

La evolución de la arquitectura del pazo, se inicia con la

tener grandes escalinatas, balconadas, porches,

“casa-torre”, herencia medieval de fortificaciones almenadas. Durante el periodo barroco se construyen dos modelos: las “casas-grande” o “casonas” de los hidalgos locales, en sus fincas rurales, y las “residencias señoriales”,

28

galerías, piedras de armas, cuidados jardines, fuentes, existiendo laberintos de boj en muchos de ellos.

Palacios rurales Arte y naturaleza integradas en la arquitectura nobiliaria de Galicia. Casas solariegas dotadas de un entorno romántico. Pazos vinculados a la historia y la literatura.

Jardines del Pazo de Oca A ESTRADA

Pazo Sistallo COSPEITO

11o Pazos singulares 0

PAZO DE OCA, A Estrada (Pontevedra) PAZO DE SANTA CRUZ DE RIBADULLA,Vedra (A Coruña) PAZO DE BÓVEDA, Bóveda (Lugo) PAZO DE FEFIÑÁNS, Cambados (Pontevedra) PAZO DE MARIÑÁN, Bergondo (A Coruña) PAZO DE SISTALLO, Cospeito (Lugo) PAZO DE TRASALBA, Amoeiro (Ourense) PAZO QUIÑONES DE LEÓN,Vigo (Pontevedra) PAZO DE VILAMARÍN, Vilamarín (Ourense)

22 o Pazos urbanos 0

CASA DE CORNIDE, A Coruña. PAZO DE BENDAÑA y LA CASA DEL DEÁN, Santiago de Compostela. PAZO DE MUGARTEGUI y PAZO-MUSEO PROVINCIAL, Pontevedra. PAZO EPISCOPAL (Museo), Ourense PAZO EPISCOPAL y PAZO DE PIÑEIRO, Lugo

29

Hostal dos Reis Católicos. Praza do Obradoiro SANTIAGO DE COMPOSTELA

El humanismo renacentista El Renacimiento llegó a Galicia de la mano de monarcas y mecenas. La corriente humanista, con la que se inicia la Edad Moderna, tuvo, en Galicia, su foco principal en la ciudad de Santiago de Compostela, donde prelados vinculados a la Corte y conocedores de la nueva arquitectura introducen, durante el siglo XVI, primero el plateresco y luego el clasicismo. Los artistas que difundieron el Renacimiento en Galicia, fueron en su mayoría foráneos, especialmente, santanderinos de Trasmiera, salmantinos y portugueses. Estos maestros (Egas, Álava, Hontañón, Cornelis o Mateo López) realizan claustros, fachadas y retablos, aunque las estructuras de sus edificios siguen siendo góticas. Las grandes portadas platerescas gallegas, son auténticos retablos pétreos cuyas figuras transmiten mensajes religiosos, morales, de humanismo o de virtud. En una segunda fase, se construyen cúpulas y estructuras con bóvedas clásicas. El Renacimiento se inició, en Galicia, con dos obras platerescas fundamentales, la construcción del Hospital Real (actual Hostal dos Reis Católicos) y la reconstrucción del claustro de la catedral de Santiago. Luego continúa con la reforma de monasterios, como Montederramo, o San Martiño Pinario, transformando iglesias y claustros medievales. Al finalizar el siglo XVI, nos llegó el clasicismo. Los seguidores de Juan de Herrera, el arquitecto del Escorial, dejaron en Galicia una obra maestra, el Colegio del Cardenal en Monforte de Lemos.

30

Arquitecturas con mensaje Aunque pocos en cantidad, los edificios renacentistas gallegos responden a una intención humanista, trasmiten un mensaje moral y están construidos con elementos arquitectónicos clásicos.

Basílica de Santa María PONTEVEDRA

11o Plateresco a gran escala 0

EL HOSPITAL REAL DE SANTIAGO (hoy HOSTAL DOS REIS CATÓLICOS) TEMPLO DE SAN MARTIÑO PINARIO, Santiago de Compostela BASÍLICA DE SANTA MARÍA DE PONTEVEDRA, Pontevedra

22 o El renacimiento en la Catedral de Santiago 0

EL CLAUSTRO Y FACHADA DEL TESORO EN PRATERÍAS, Santiago de Compostela

33 o El clasicismo en Galicia 0

MONASTERIO DE MONTEDERRAMO, Montederramo (Ourense) COLEGIO DEL CARDENAL, Monforte de Lemos (Lugo)

31

Monasterio de San Xulián SAMOS

Barroco, el arte para los sentidos El barroco es el arte para los sentidos, para la excitación y para la provocación de emociones. No hay una lógica racional en la obra barroca sino la búsqueda de respuestas emocionales. Galicia es barroca por definición, en pocos lugares como aquí el arte barroco responde mejor a estos criterios. Las razones para un periodo tan floreciente, hay que buscarlas en el enriquecimiento del clero, los monasterios y la hidalguía, mediante los foros que empobrecieron al campesinado. Los artistas barrocos gallegos eran, en su mayoría, naturales de la región, lo que aportará un sentido propio y peculiar a los edificios de los siglos XVII y XVIII. También el uso del granito proporciona una escala mayor y un volumen carnoso a la ornamentación, inusual en otras regiones de España o Europa.Todo un mundo decorativo de fantasía, formas vegetales o simples recortes volumétricos, camuflan la arquitectura, dando vida y agitación a las fachadas de los monumentos. Los aparatosos retablos de madera dorada y policromada, más que trasmitir un mensaje religioso, excitan los sentidos con su vibrante resplandor y lujo.

32

Iglesia de San Martiño Pinario SANTIAGO DE COMPOSTELA

33

Hay tres barrocos en Galicia. Primero el barroco “clasicista”, formado a partir de la evolución del arte, del Renacimiento. Un segundo barroco es el “naturalista”, que recubre de vegetación y frutas los edificios, la naturaleza invade los sillares. La tercera corriente barroca gallega es la geométrica o de “placas”, en la que las construcciones se decoran con pétreos recortes volumétricos.Tres arquitectos barrocos gallegos alcanzaron un sitio en la historia universal del arte: Domingo de Andrade, Fernando de Casas Novoa y Simón Rodríguez

Santuario de As Ermidas O BOLO

34

Delirio en piedra y madera Las obras son parecidas en cantería o carpintería, entre piedra y madera. Los artistas hacen obras similares usando ambas técnicas. Los retablos y baldaquinos parecen construcciones espaciales, mientras que las fachadas imitan retablos litúrgicos.

Iglesia de Santa María A Real ENTRIMO

11o Apoteosis litúrgica 0

TEMPLO Y RETABLO DE SAN ROSENDO, Celanova, (Ourense) BALDAQUINO DE LA CATEDRAL Y TABERNÁCULO DE SAN MARTIÑO PINARIO, Santiago de Compostela

22 o Escenografías barrocas 0

FACHADA DE O OBRADOIRO DE LA CATEDRAL, CONVENTO DE SANTA CLARA Y CASA DEL CABILDO, Santiago de Compostela SANTUARIO DE AS ERMIDAS, O Bolo (Ourense) SANTA MARÍA A REAL, Entrimo (Ourense) SAN SALVADOR DE LOURENZÁ, Lourenzá (Lugo) MONASTERIO DE SAMOS, Samos (Lugo) TEMPLO DE SAN JORGE, A Coruña TEMPLO DE SAN BARTOLOMEU, Pontevedra TEMPLO DE SAN TELMO,Tui (Pontevedra)

33 o Estructuras imposibles 0

ESCALERA HELICOIDAL DE SAN DOMINGOS DE BONAVAL, Santiago de Compostela FACHADA CÓNCAVA DE STA. EUFEMIA, Ourense A PEREGRINA Y SUS TORRES RÓMBICAS, Pontevedra

35

Parque escultórico de la Torre de Hércules A CORUÑA

Ilustración y modernidad La Ilustración de los siglos XVIII y XIX,

La influencia del arte francés,

identificada con el neoclasicismo, llega a Galicia a través

ya no nos dejará durante el novecientos.

de dos focos: el compostelano y el militar en Ferrol y A Coruña. Nuevas reformas en la Catedral de Santiago y la construcción del Palacio Raxoi, coincidiendo con las obras del Arsenal de Ferrol,

de Sargadelos, fundadas por Antonio R. Ibáñez en el siglo XVIII, en ellas y en el Castro, sigue produciéndose la loza y la cerámica más prestigiosa de Galicia.

36

de ciudades emergentes como Vigo.

en el pasado medieval, el neorrománico,

clasicismo europeo.

trascendencia se encuentran las fábricas

propio de la nueva burguesía adinerada

Tampoco faltó una arquitectura religiosa inspirada

abandonan el barroco tradicional por un nuevo

Entre las experiencias Ilustradas con más

Al neoclasicismo, le siguió el eclecticismo,

el neogótico e, incluso, el neomudéjar.Teatros de ópera, mercados, estaciones de ferrocarril, diputaciones; la arquitectura de los servicios públicos

aparece en este periodo, en el que se levantan, también, las alamedas urbanas y grandes plazas como la de María Pita, en A Coruña.

Arsenal FERROL

La emigración americana tuvo importantes consecuencias culturales, como fue el fenómeno de la arquitectura residencial de los indianos. El “Art Nouveau”, nuestro modernismo, aparece en Galicia, con especial incidencia en A Coruña, Ferrol, Santiago,Vigo y Ourense. Antonio Palacios fue el más conocido y famoso arquitecto gallego de los primeros años del siglo XX, con destacadas obras en Madrid y Galicia, donde recurre al tratamiento rústico de los muros de granito.

Centro Cultural García Barbón VIGO

37

Castillo de San Felipe RÍA DE FERROL

Nuestros artistas y arquitectos tratan de no perder el tren de las vanguardias en el siglo XX, apareciendo brillantes obras racionalistas en los años previos a la Guerra Civil.Tras un largo proceso sin obras de interés, en las décadas finales del siglo XX, emerge de nuevo una generación de maestros, que mantienen a Galicia en la más avanzada posición del panorama artístico internacional. Destaquemos, en la actualidad, a Andrés F. Albalat, Alberto Noguerol, Cesar Portela o Manuel Gallego Jorreto, entre los arquitectos gallegos, junto con otros foráneos, como Alvaro Siza, Arata Isozaki, Nicolás Grimshaw o Peter Eisenman.

O Sireno VIGO

38

Centro Galego de Arte Contemporánea (CGAC) SANTIAGO DE COMPOSTELA

RACIONALISMOS Y VANGUARDIAS EN GALICIA

11o La edad de la razón 0

PALACIO RAXOI, Santiago de Compostela EL ARSENAL Y EL CASTILLO DE SAN FELIPE, Ferrol FÁBRICAS DE SARGADELOS, Cervo (Lugo)

22 o Arte y burguesía 0

TEATRO ROSALÍA DE CASTRO, PLAZA DE MARÍA PITA Y GALERÍAS DE LA AVDA. DE LA MARINA, A Coruña TORRE DE LOS MORENO, Ribadeo (Lugo) PALACIO DE LA DIPUTACIÓN PROVINCIAL, Pontevedra CÍRCULO DE LAS ARTES (Casino), Lugo

33 o Modernismo y la obra de A. Palacios 0

LA TERRAZA Y EL QUIOSCO ALFONSO, A Coruña QUIOSCO LA TERRAZA, Sada (A Coruña) TEMPLO VOTIVO DEL MAR EN PANXÓN, Nigrán (Pontevedra) TEATRO GARCÍA BARBÓN,Vigo IGLESIA DE LA VERACRUZ, O Carballiño (Ourense)

44 o Galicia en vanguardia 0

MUSEO DE BELLAS ARTES Y LA DOMUS, A Coruña MUSEO DO MAR. Vigo CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA, Santiago de Compostela CIDADE DA CULTURA, Santiago de Compostela

39

Arquitectura y naturaleza

Pallozas CERVANTES • SIERRA

DE

OS ANCARES

La implantación de un hábitat humano disperso en el medio natural, es una de las características del paisaje gallego. Desde siempre el hombre ha convivido con la tierra en Galicia, manteniendo un difícil equilibrio. La directa vinculación con los sistemas de explotación del agro, ha

tenemos toda una serie de hornos, alfares, molinos de agua situados en las pronunciadas laderas de cuencas fluviales, o en los remansos de las rías, aprovechando los niveles de las mareas.

Este aprovechamiento hidráulico se encuentra también en las ferrerías y los batanes, modelos de una

generado toda una serie de construcciones

arcaica preindustrialización.

rurales, que forma parte hoy en día de nuestro rico patrimonio etnográfico.

Tres aspectos condicionan estas singulares arquitecturas. Primero los materiales de la comarca con los que

El mejor exponente de la arquitectura popular es la vivienda, la casa, rural o

están construidas, granito, pizarra y madera preferentemente.

urbana, a la que casi siempre acompañan

Luego el clima, frío en las montañas, cálido en las rías y húmedo en

toda una serie de construcciones

todo el país. Finalmente la actividad y la economía familiar, agrícola,

adjetivas, vinculadas a los procesos productivos, como los hórreos, palleiras,

ganadera o marinera.Todos estos factores generan un variado y rico patrimonio, que tiene en la palloza su más ancestral

alvarizas, eiras o palomares. Cada construcción tenía su propia función, aunque se hayan perdido hoy por la modernización del campo. Para conseguir una necesaria energía,

40

construcción autóctona. Casas de sillería compactas en las frías zonas altas, casas formadas por agregación de construcciones rurales en las llanuras agrícolas y casas con corredor de madera o galerías acristaladas en las pintorescas villas marineras.

Es en las zonas rurales de Galicia, donde más celosamente se guardan las tradiciones y las costumbres vernáculas.También la manera de pensar y de creer del campesinado ha generado un rico patrimonio, a mitad de camino entre la Antropología y el Arte. Su presencia se materializa en los cruceiros, los petos de ánimas y las ermitas rústicas. También las costumbres y las relaciones sociales o comerciales generaron; mercados, campos de ferias o curros, muchos de ellos salvados del olvido, restaurados o en fase de recuperación. SIERRA

DE

Alvariza OS ANCARES

Cruceiro O INCIO

Molinos de O Folón O ROSAL

41

Soportales MUROS

La casa y la aldea Aunque la dispersión es la principal característica del hábitat gallego, también las agrupaciones en aldeas y núcleos rurales o marineros, conservan la esencia de la cultura popular.

11o Modelos de vivienda 0

LAS PALLOZAS DE O PIORNEDO, Cervantes (Lugo) CASAS MARINERAS DE COMBARRO, Poio (Pontevedra) CASAS CON GALERÍAS, Pontedeume (A Coruña) CASAS GANADERAS DE A TERRA CHÁ, (Lugo)

22 o Construcciones adjetivas 0

CAMPO DE HÓRREOS, A Merca (Ourense) MOLINOS DE O FOLÓN Y O PICÓN, O Rosal (Pontevedra) BATANES DE MOSQUETÍN,Vimianzo (A Coruña) HORNOS DE ALFARERÍA, Buño (A Coruña)

33 o Creencias y relaciones sociales 0

CRUCEIROS Y PETOS DE ANIMAS CONJUNTO ANTROPOLÓGICO DE SANTO ANDRÉ DE TEIXIDO, Cedeira (A Coruña) MERCADO MEDIEVAL, Agolada (Pontevedra) CAMPO DA FEIRA EN A POBRA DE SAN XIAO, Láncara (Lugo)

42

Mapa

Oficinas de turismo de la Xunta de Galicia

de Ayuntamientos PROVINCIA: A CORUÑA

PROVINCIA: PONTEVEDRA

Dársena de la Marina 15001 A CORUÑA T.: 981 221 822

R/ Gutiérrez Mellado, 1 - baixo (entrada galerías) 36001 PONTEVEDRA T.: 986 850 814

Edif. Admtvo. Praza Camilo José Cela Esq. Rúa de Vigo 15402 FERROL T.: 981 311 179 / 981 337 131

Edif. Sampaio. Ala derecha. Rúa Colón 36700 TUI T.: 986 601 789

*Avda. do Malecón, 3 15960 RIBEIRA T.: 981 873 007

Avda. Cánovas del Castillo, 22 36202 VIGO T.: 986 430 577

Rúa do Vilar, 43 15705 SANTIAGO DE COMPOSTELA T.: 981 584 081

Rúa Juan Carlos I, 37 36600 VILAGARCÍA DE AROUSA T.: 986 510 144

PROVINCIA: LUGO

PROVINCIA: MADRID

Praza Maior, 27-29 (Galerías) 27001 LUGO T.: 982 231 361

C/ Casado de Alisal, 8 28014 MADRID T.: 915 954 214

Praza de España, s/n 27700 RIBADEO T.: 982 128 689

BUENOS AIRES

PROVINCIA: OURENSE Edif. “Caseta do Legoeiro” Ponte Romana Enlace N-120 con Rúa Progreso 32003 OURENSE T.: 988 372 020

Bartolomé Mitre 2550 C1039AAP BUENOS AIRES (ARGENTINA) T.: (5411) 4951 - 6671 (5411) 4952 - 3993 * Abiertas sólo en los meses de julio, agosto y septiembre.

*Ctra. Nac. 525, Km 130,8 32540 A GUDIÑA *Avda. Campo da Feira, 17 32500 O CARBALLIÑO T.: 988 270 792

Estrada Santiago-Noia, Km 3 (A Barcia) 15896 Santiago de Compostela A CORUÑA (España) T.: 902 200 432 / F.: 981 537 588 e-mail: [email protected] • www.turgalicia.es

Textos: José Ramón Soraluce Blond - Fotografías: Mani Moretón • Carlos Rodríguez y Archivos Turgalicia - Diseño y maquetación: Gante & Asociados Realización: C.A. Gráfica - Impreso en España - D. L..:VG-0000-00

“Tú dices: Galicia es muy pequeña. Yo te digo: Galicia es un mundo. Cada tierra es como si fuera el mundo entero. Podrás recorrerla en poco tiempo de norte a sur y de este a oeste; podrás volver a recorrerla una y otra vez; no conseguirás andarla del todo. Y cada vez que la recorras, encontrarás cosas nuevas. [...] Puede ser ella pequeña en extensión; pero en hondura, en entidad, es tan grande como quieras.” VICENTE RISCO

galería de arte

Barro Salgado Santana [Grupo Revisión Deseño] Homenaje a Luís Seoane

www.turgalicia.es