ELEWACJE
Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie „Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie” to inicjatywa mająca na celu produkcję ceramicznych elementów architektonicznych przy zastosowaniu tradycyjnej technologii. Manufaktura specjalizuje się głównie w architekturze średniowiecznej.
„Rogiński Warsztat Artystyczny” jest rodzinną firmą, od 2000 r. zajmującą się produkcją wyrobów ceramicznych. Właściciel Warsztatu, Łukasz Rogiński, jest uznanym na wybrzeżu artystą grafikiem, absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Ceramiką zajmuje się od roku 1989. Prace artysty znajdują się zarówno w zbiorach publicznych jak i prywatnych, w Polsce i zagranicą. Współwłaścicielem firmy jest syn Łukasza - Grzegorz, również absolwent Gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku 2002 we współpracy z kasztelanem Zamku w Gniewie, Jarosławem Struczyńskim, postanowiliśmy
fot. 1 Kształtka gzymsowa, zleceniodawca: Zamek w Gniewie, miejsce realizacji: dziedziniec zamkowy
stworzyć eksperymentalną pracownię ceramiki. Warsztat zlokalizowany wśród nastrojowych murów podzamcza
ten spotka się z dużym zainteresowaniem oraz życzli-
stanowi integralną część zamku (dostępną dla zwiedzają-
wością wielu osób i instytucji. W związku z tym zaczęli-
cych) – jego rolą jest poznawanie i popularyzacja starych
śmy stopniowo „dopracowywać” naszą ofertę, kierując
technik ceramicznych, szczególnie tych związanych ze
ją do instytucji (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku,
średniowieczem. „Archeologia stosowana” – to pojęcie,
Muzeum Zamkowe w Malborku) oraz do firm i osób
które staramy się studiować, wcielać w życie i propagować. Następnym zadaniem, jakie sobie postawiliśmy, jest produkcja materiałów budowlanych i elementów architektonicznych w oparciu o technologie tradycyjne. Ostatecznie pracownia przybrała nazwę: Manufaktury Ceglarskiej na Zamku w Gniewie.
Przyjazna technologia Początkowo produkcja nasza nastawiona była tylko na potrzeby renowacji miejscowego zamku, jednakże w trakcie powstawania pracowni okazało się, że pomysł
1
fot. 8 Kształtki gzymsowe na dziedzińcu Zamku w Gniewie
1
fot. 5 Ten sam mur po renowacji
fot. 4 Mur zamkowy (Gniew) tuż przed renowacją
fot. 6 Zbliżenie odnowionego muru
związanych z konserwacją zabytków. Zainteresowanie
Stosowane przez nas metody pozwalają na adapta-
osób prywatnych spowodowało dalsze poszerzenie
cję starych wzorów do współczesnych potrzeb i wa-
oferty o elementy związane z wystrojem, urządzaniem
runków. Dobrym przykładem są produkowane przez
i wykańczaniem wnętrz.
nas licówki, które imitują fakturę i wątek muru śre-
Manufaktura Ceglarska bazuje przede wszystkim na
dniowiecznego (główka + wozówka). Licówki stoso-
ręcznych metodach obróbki ceramiki. Większość wyro-
wać można np. na elewacje budynków docieplonych
bów jest wypalana w piecu gołopłomiennym, opala-
styropianem lub też we wnętrzach (np. przyklejając je
nym węglem i drewnem. Wypał taki często pozostawia
bezpośrednio do płyt g-k). Jeśli zachodzi taka potrze-
charakterystyczne ślady „malowania ogniem”, tworzące
ba, wymiary licówek mogą zostać dopasowane do
przypadkowy i zawsze piękny wzór barw. Wzór ten jest
potrzeb klientów.
szczególnie dobrze widoczny w projektowanych przez
Innym przykładem udanego mariażu starych i nowych
nas podłogach. Uważamy, że stosowanie tradycyjnych
technologii są płytki podłogowe. Ze względu na ich
technologii kreuje produkt, który jest przyjazny ludziom
ręczne wykonanie posiadają one porowatą strukturę,
i buduje naturalny, ciepły klimat w najbliższym otocze-
która czyni je słabszymi niż formowane maszynowo
niu człowieka – w jego domu.
płytki glazurowane. Jednak w praktyce cecha ta doskonale współgra z systemami ogrzewania podłogowego
Produkty
– płytki z Manufaktury Ceglarskiej dobrze przewodzą ciepło, oddając je bez zbędnych strat do ogrzewanego
2
Praca z ceramiką wymaga połączenia kilku szczególnych
pomieszczenia. Jeśli zaś chodzi o ich trwałość, to nale-
umiejętności, takich jak wrażliwość na formę, kolor czy
ży pamiętać, że płytki wykonywane w podobny spo-
fakturę oraz cierpliwość i wiedzę w zakresie technologii.
sób istnieją i są często nadal eksploatowane w obiek-
Cechy te w połączeniu z dużym doświadczeniem projek-
tach liczących sobie kilkaset lat. Nasza najstarsza reali-
towym pozwalają nam podchodzić do każdego zlece-
zacja z wykorzystaniem płytek podłogowych liczy sobie
nia w sposób indywidualny. Chcielibyśmy, aby produkty
zaledwie lat siedem, trudno więc cokolwiek powiedzieć
nasze traktowane były jako autorska forma ekspresji.
o trwałości wyrobów.
2
Manufaktura wciąż eksperymentuje i wprowadza wła-
wartość w znacznym stopniu zależą od miejsca pocho-
sne, autorskie pomysły. Ich przykładem jest kominko-
dzenia: regionu i złoża.
wy blat o kolorze i strukturze zbliżonej do marmuru
W początkowym okresie naszego istnienia próbowa-
(zresztą w ten sposób możemy wykonać wszelkie pła-
liśmy korzystać ze złóż lokalnych oraz mas ceramicz-
skie powierzchnie, np. półki, szczególnie kominkowe
nych, na których pracują lokalne cegielnie – okazało się
czy blaty stołów).
jednak, że masy te nie posiadają zadawalających nas
Ostatnią pozycją w ofercie Manufaktury jest tzw. cera-
właściwości i jakości. Wykorzystując nasze wcześniejsze
mika ozdobna – autorskie misy, dzbany, donice itd.
kontakty nawiązaliśmy współpracę ze znaną w branży
Odniesienie sukcesu w ceramice wymaga nie tylko
Klinkiernią Ołdrzychów (grupa Wacław Jopek), więk-
opanowania umiejętności wytwarzania przedmiotu.
szość naszej produkcji opiera się na doskonałej jako-
Ogromne znaczenie ma także rodzaj materiału jaki
ści masie klinkierowej pochodzącej z tego właśnie
wykorzystuje się w produkcji – Manufaktura Ceglarska
zakładu. Korzystamy także z doskonałej jakości mas
na Zamku w Gniewie korzysta tylko i wyłącznie z pro-
kamionkowych pochodzące z Gozdnickich Zakładów
fesjonalnych mas klinkierowych, których używają także
Ceramicznych (grupa CRH Klinkier).
takie firmy jak CRH Klinkier czy FCB Wacław Jopek.
Różne rodzaje mas łączymy ze sobą, tworząc pożądane przez nas efekty, kolory i struktury. Uzyskiwane przez
Technologia produkcji
nas kolory są wypadkową składu masy oraz temperatury osiąganej podczas wypału.
Masy ceramiczne Kluczową sprawą jest rodzaj i przygotowanie materia-
Formowanie wyrobów
łu, na którym pracujemy. Trzeba pamiętać, że wyro-
Formowanie wyrobów powstających w Manufakturze
by gliniane (szczególnie w branży budowlanej) nie są
odbywa się za pomocą sposobów od wieków stosowa-
wykonywane ze zwykłej, wykopywanej z ziemi gliny.
nych w ceramice przez wszystkie cywilizacje. Główną
Mówiąc współcześnie o materiale ceramicznym mamy
wykorzystywaną przez nas metodą jest wyklejanie/wyci-
na myśli różne masy ceramiczne. Masy takie zawierają
skanie w formie, sposób ten nadaje się znakomicie do
bardzo wiele różnych dodatków, których postać i za-
produkcji kafli, licówek itp.
Formowanie płytki podłogowej w drewnianej formie
3
3
Asortyment wyrobów Manufaktury Ceglarskiej na Zamku w Gniewie l cegła gotycka, fakturowana ręcznie, różne formaty, l cegła licówka, zarówno „główka”, jak i „wozówka”, fakturowana ręcznie, różne formaty, l cegła licówka „kominkowa”, format 195 x 85 x 45 mm, l płytki podłogowe (faktura piasek), format 200 x 200 mm, l płytki podłogowe (gładkie), format 200 x 200 mm, l płytki podłogowe („łamane” – mozaikowe), format 250 x 250 mm, l płytki podłogowe (sześciokątne), średnica 200 mm, l kształtki profilowane (dowolne wzory i formaty), l blaty „marmurkowe”, dowolne formaty i kształty, l wszelkiego typu naczynia ceramiczne, l autorskie rzeźby ceramiczne i płaskorzeźby.
Nazwa pieca bierze się ze sposobu jego funkcjonowania – płomień z palenisk wchodzi bezpośrednio do komory pieca i dopiero stamtąd do przewodu kominowego. W takim piecu płomień bezpośrednio oddziałuje na przedmioty tworząc nieraz bardzo ciekawe, nierównomierne przebarwienia. Wyroby do wypału ustawia się bezpośrednio jedne na drugich, np. jednorazowo do komory o pojemności 10 m3 wchodzi ok. 1300 pełnych, dużych cegieł gotyckich. Piec opalany jest węglem i drewnem, cykl wypału trwa około 5 dni palenia i kilku dni, w czasie których piec stygnie. Trzeba dodać, że powolne stygnięcie jest również bardzo ważnym etapem produkcji. Końcowa obróbka przedmiotów
Formy jakich używamy, wykonujemy sami, w zależności
Po rozładowaniu pieca odbywa się sortowanie i ewen-
od pożądanego wymiaru przedmiotu. Do ich wykona-
tualna końcowa obróbka wyrobów. Niektóre produk-
nia stosujemy stal lub drewno. Ciekawostką tutaj jest
ty, jak np. kafle podłogowe wymagają dodatkowych
sposób wykonania kształtek gzymsowych. W pierwszej
zabiegów mających na celu poprawę ich właściwości
kolejności formujemy „cegłę” o zadanym formacie,
użytkowych. Używając odpowiednich preparatów kafle
później wkładamy ją do formy drewnianej o otwar-
są natłuszczane, aby uzyskały gładką, nie przyjmującą
tym boku z wyciętym profilem. Tnąc cegłę wzdłuż pro-
zanieczyszczeń powierzchnię. Kafle wykonane tą meto-
filu otrzymujemy odpowiednią kształtkę.
dą nadają się doskonale do salonów czy korytarzy, naj-
Inne metody to formowanie na toczku ceramicz-
starsza nasza realizacja tego typu podłogi liczy sobie
nym oraz wylepianie gotowych przedmiotów z wał-
już 7 lat i jak do tej pory nie wykazuje żadnych śladów
ków lub plastrów. Ostatnia metoda mimo, że praco-
zużycia. Niekiedy zamawiający chce podbarwić elemen-
chłonna i długotrwała, to umożliwia tworzenie przed-
ty przeznaczone na elewacje, głównie chodzi tu o liców-
miotów o dużych rozmiarach – przykładem jest tutaj
ki, które dzięki temu uzyskują „jeszcze starszy” wygląd.
dzban o wysokości 170 cm wykonany na zamówienie
Sposób podbarwiania wypalonego przedmiotu jest pro-
Zamku w Gniewie.
sty – wcieramy w jego powierzchnię zawiesinę tlenków metali i środków natłuszczających. Trwały efekt kilku-
Wypalanie przedmiotów
setletniego brudu jest gwarantowany.
Sercem każdego zakładu ceramicznego jest piec słu-
Inną metodą barwienia jest angobowanie. W tej meto-
żący do wypalania wyrobów. Piec, na którym pracu-
dzie przed wypaleniem w piecu na wysuszony wyrób
jemy należy do grupy tzw. pieców gołopłomiennych.
napylana jest delikatna zawiesina tlenku i masy glinia-
fot. 9 Pokaz wypału ceramiki w „piecu węgierskim”
4
fot. 10 Wypał w „piecu skrzyniowym”
4
fot. 2 Kształtka gzymsowa przeznaczona na wykończenie kominka, wyprodukowana na zlecenie prywatnego inwestora
fot. 3 Cegła-licówka gotycka, przeznaczona do rekonstrukcji elewacji zewnętrznej, zleceniodawca: osoba prywatna
nej w innym kolorze (zależy on od rodzaju tlenku uży-
łów, niekiedy specjalnie wymyślonych na potrzeby
tego w zawiesinie – angobie).
danej realizacji.
Nasi klienci
Terminy realizacji
Oferta Manufaktury jest skierowana przede wszystkim
Bardzo ważną sprawą dotyczącą realizacji inwesty-
do firm oraz instytucji związanych z ochroną zabytków.
cji jest pytanie o termin jej zakończenia. Manufaktura
Szybko jednak się okazało, że oferta są zainteresowane
Ceglarska opiera się na tradycyjnych metodach pro-
również firmy i jednostki samorządowe, które są zobo-
dukcji i w związku z tym jesteśmy ograniczeni wymo-
wiązane do dbania o wygląd swoich miast czy dzielnic.
gami technologii. Głównym problemem jest tutaj susze-
Naszym niejako naturalnym klientem są muzea, na zle-
nie uformowanych przedmiotów, które odbywa się na
cenie których przygotowujemy różne elementy ekspo-
powietrzu („suszarnia naturalna”). Proces ten, w zależ-
zycji, jak np. kopie dawnych wyrobów ceramicznych
ności od pogody, trwa zwykle około miesiąca i nie ma
czy elementy imitujące elewacje dawnych budynków
możliwości jego skrócenia. Składając u nas zamówie-
(licówka gotycka).
nie trzeba się liczyć z co najmniej miesięcznym termi-
Naszymi klientami są również osoby prywatne, dla któ-
nem realizacji.
rych projektujemy i wykonujemy zabudowy kominków – tylko przy użyciu wytworzonych przez nas materiaGrzegorz Rogiński Rogiński Warsztat Artystyczny www.ceramika.roginski.pl
fot. 7 Blat kominkowy, wykonany dla inwestora prywatnego
5
5
