Los demostrativos. La voz pasiva. Las subordinadas adverbiales

937996 _ 0202-0217.qxd 13 24/7/08 12:08 Página 202 Los demostrativos. La voz pasiva. Las subordinadas adverbiales PRESENTACIÓN Y ENFOQUE METODOL...
38 downloads 2 Views 334KB Size
937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 202

Los demostrativos. La voz pasiva. Las subordinadas adverbiales

PRESENTACIÓN Y ENFOQUE METODOLÓGICO La sección de Morfología se ocupa de dos contenidos importantes, tanto desde el punto de vista sistemático, por su frecuencia, como por su interés para el estudio comparativo entre el latín y el castellano. Por un lado, se trata el estudio de los pronombres-adjetivos demostrativos propiamente dichos o deícticos; por otro, se plantea la voz pasiva de una manera unitaria exponiendo los dos sistemas según los tiempos: el sistema morfológico para los tiempos de presente, y el sistema perifrástico para los tiempos de perfecto. Para confirmar el aprendizaje y facilitar la autoevaluación del alumno se recogen los paradigmas correspondientes, tanto de los tiempos de presente como de los de perfecto. En el aprendizaje de los demostrativos lo mejor sería empezar recordando con los alumnos el sistema castellano. A continuación se pasaría a la exposición del sistema latino, llamando la atención sobre las alteraciones sufridas en la evolución de una lengua a otra: desaparición de hic, alteración del significado de iste, valor demostrativo del ille latino frente a la variedad de resultados que ha tenido en castellano (demostrativo, personal, artículo). En cuanto a la declinación, hay que llamar la atención sobre la similitud que presentan estos demostrativos con los adjetivos de primera clase, sobre todo en singular. En cuanto a la voz pasiva habrá que insistir en la diferencia de sistema entre los dos tiempos. Seguramente será necesario detenerse más en la formación de los tiempos de perfecto, de manera que el alumno se acostumbre a hacer la transposición del latín al castellano y no traduzca literalmente los dos elementos de la forma compuesta. Para este fin se ha recogido una gran variedad de ejercicios en las actividades correspondientes. En este tema se inicia el estudio de las oraciones subordinadas adverbiales más sencillas, las introducidas por conjunciones subordinantes. Se incluyen las

202

más frecuentes (causales, temporales y finales). Como aplicación del estudio sobre la subordinación, se proponen algunos ejemplos sencillos de traducción inversa como preparación para el análisis y traducción de una variada muestra de frases en que aparecen los tres tipos de subordinación adverbial estudiados. El contenido del léxico exige un aprendizaje exclusivamente práctico. Se continúa con el estudio de la evolución de las palabras del latín al castellano centrado en cambios consonánticos, en este caso, los orígenes del nuevo fonema expresado por la ñ. En coherencia con el primero de los contenidos de la unidad, se presenta una serie de expresiones latinas en que aparece alguno de los demostrativos. Entre la serie de acontecimientos históricos que se han ido recogiendo en los textos de cada unidad, hemos visto en la unidad anterior cómo se precipitaba el final de la época de la República y veremos cómo dará comienzo la del Imperio en la siguiente. Es el momento de dedicar un texto a la Hispania romana. Qué mejor que una de las laudes Hispaniae que hemos conservado de autores orgullosos de su origen hispano y deseosos de demostrar no solo la romanidad de su tierra natal sino el papel destacado que ocupaba en el conjunto del Imperio. Dado que la estructura sintáctica del texto es sencilla no exigirá demasiado tiempo llegar a un análisis y una traducción correcta. Esto permitirá comentar el contenido del texto y el tono encomiástico en que está escrito. Se puede utilizar el texto de Estrabón como ampliación. También sería muy útil leer en clase otras muestras de este tipo de laudes sobre Hispania de otros autores antiguos, como Plinio, por ejemplo. En las compilaciones de textos históricos sobre la España romana se encontrará material abundante. Este tema se presta a ser ilustrado con diapositivas y vídeos sobre Hispania.

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

24/7/08

12:08

Página 203

13 ESQUEMA DE LA UNIDAD MORFOLOGÍA

1. Los pronombres y adjetivos demostrativos 2. La voz pasiva

SINTAXIS

1. Oraciones subordinadas adverbiales: causales, temporales y finales

LÉXICO

1. Etimología y derivación: grupos de consonantes 2. Expresiones latinas

TEXTO

• «Descripción de Hispania». Historias, LIV, Justino • Comentario: Geografía, Estrabón

OBJETIVOS 1. Aprender la formación de los pronombres-adjetivos demostrativos. 2. Comprender el valor de los demostrativos en latín. 3. Conocer las características morfológicas de los tiempos del tema de presente en la voz pasiva latina. 4. Conocer las características perifrásticas de los tiempos del tema de perfecto en voz pasiva. 5. Comprender la evolución y la traducción de los tiempos pasivos latinos en castellano. 6. Reconocer los elementos de las oraciones subordinadas adverbiales: causales, temporales y finales.

7. Reconocer la evolución fonética de los grupos de consonantes latinas. 8. Identificar en la propia lengua expresiones latinas. 9. Adquirir la técnica de análisis y traducción de textos en latín de autores clásicos. 10. Conocer la Hispania romana a través de textos clásicos. 11. Adquirir la costumbre de plantearse la historicidad de personajes y episodios recogidos por historiadores antiguos.

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

203

937996 _ 0202-0217.qxd

24/7/08

12:08

Página 204

CONTENIDOS CONCEPTOS

1. Morfología • • • • • • •

El pronombre-adjetivo demostrativo hic, haec, hoc. El pronombre-adjetivo demostrativo iste, ista, istud. El pronombre-adjetivo demostrativo ille, illa, illud. Valor de los demostrativos. La voz pasiva: tiempos del tema de presente. La voz pasiva: tiempos del tema de perfecto. Evolución y traducción de los tiempos de pasiva en castellano.

2. Sintaxis • Las oraciones subordinadas: causales, temporales y finales.

3. Léxico • Etimología y derivación: grupos de consonantes. • Expresiones latinas.

4. Textos – Historias, LIV, Justino. – Geografía, Estrabón.

PROCEDIMIENTOS

• • • • • • • • • •

ACTITUDES

204

Declinación de los pronombres-adjetivos demostrativos latinos. Análisis morfológico y traducción de los pronombres-adjetivos demostrativos. Reconocimiento del valor de los pronombres-adjetivos demostrativos. Identificación de los elementos morfológicos que caracterizan los tiempos del tema de presente en pasiva. Identificación de la formación perifrástica que caracteriza los tiempos del tema de perfecto en pasiva. Análisis morfológico y traducción de formas verbales en pasiva. Traducción y análisis de oraciones subordinadas adverbiales causales, temporales y finales. Comprensión de los cambios que se produjeron en los grupos consonánticos latinos. Realización de las actividades de cada uno de los apartados. Análisis y traducción de textos literarios en latín como medio para el conocimiento de la lengua latina.

• Curiosidad por conocer las características morfosintácticas de la lengua latina. • Interés por mejorar en el análisis morfosintáctico general ya que constituye un principio sustancial en la profundización de cualquier lengua. • Afán por identificar los cambios y la evolución que ha experimentado nuestra lengua a partir del latín. • Motivación por profundizar en el conocimiento y por mejorar el uso de la propia lengua. • Interés por el proceso de análisis y traducción de textos latinos clásicos.

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

24/7/08

12:08

Página 205

CRITERIOS DE EVALUACIÓN • Reconocer la declinación de los pronombres y adjetivos demostrativos. • Analizar y traducir los pronombres-adjetivos demostrativos. • Asimilar los valores de los pronombres-adjetivos demostrativos. • Reconocer los aspectos formales que caracterizan la voz pasiva latina.

• Aprender la formación de los tiempos del tema de presente en voz pasiva. • Aprender la formación de los tiempos del tema de perfecto en voz pasiva. • Conocer las oraciones subordinadas latinas: causales, temporales y finales. • Identificar los cambios fonéticos de los grupos consonánticos latinos. • Analizar y traducir textos en latín de autores clásicos.

ÍNDICE DE FICHAS TÍTULO FICHA

CATEGORÍA

Ficha 1

Gramática Los pronombres y adjetivos demostrativos

REFUERZO

Ficha 2

Sintaxis La voz pasiva

REFUERZO

Ficha 3

Traducción Textos mitológicos

REFUERZO

Ficha 4

Traducción Textos cotidianos

AMPLIACIÓN

Ficha 5

Latín vivo Dies Sancti Valentini

CREACIÓN Y MOTIVACIÓN

Ficha 6

Léxico Expresiones latinas

AMPLIACIÓN

Ficha 7

Lectura El fin del mundo

AMPLIACIÓN

Ficha 8

Curiosidades Ahí está el busilis

AMPLIACIÓN

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

205

937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 206

FICHA 1

REFUERZO

LOS PRONOMBRES Y ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS

NOMBRE:

1

CURSO:

FECHA:

Completa: SINGULAR Masculino Nominativo

Femenino

PLURAL Neutro

Masculino

Femenino

Neutro

haec

Acusativo Genitivo

harum

Dativo Ablativo

2

Cambia de número e indica el caso y el género: SINGULAR

PLURAL

CASO/S

illis

dat.

GÉNERO/S

illum

istam istud istarum illo illae ista

3

Clasifica los verbos siguientes indicando si son activos o pasivos y las demás categorías gramaticales: a) b) c) d) e)

iubebant vocaremur arabo docearis inveniemus ACTIVA

206

f) g) h) i) j) PASIVA

ignoscunt exponimini monstretur laudaberis mitteret

PERSONA

NÚMERO

TIEMPO

MODO

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 207

FICHA 2

REFUERZO

LA VOZ PASIVA

NOMBRE:

CURSO:

FECHA:

RECUERDA: EL COMPLEMENTO AGENTE EN LATÍN SE EXPRESA EN ABLATIVO: A/AB ⫹ ABLATIVO: SI ES PERSONA Ø ⫹ ABLATIVO: SI ES COSA 1

Completa: • Puell

a puero vis

• Milit

ab hostibus occis

• Mater a suis liber

era s

ama

• Lacrim

oppid

• Vergili

.

.

a femina effund

• Ill

.

. a Romanis condit

et Horati

ab omnibus leg

era

. .

Tradúcelas: • • • • • • 2

Siguiendo el esquema siguiente, convierte en pasivas las oraciones activas. Debes fijarte en el cambio de caso y en la concordancia sujeto-verbo. ACTIVA:

SUJETO

CD

VERBO (ACT)

PASIVA:

SUJETO

C. AGENTE

VERBO (PAS)

• Puer puellam videt



• Marcus librum emit



• Puellae suas amicas amant



• Romani multos deos colunt



• Tela multos hostes occiderunt



• Minerva sagittas in feras iacit



• Discipuli linguae Latinae Carmina Catulli legunt



• Iuppiter Minervam genuit



쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

207

937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 208

FICHA 3

REFUERZO

TEXTOS MITOLÓGICOS

NOMBRE:

1

CURSO:

FECHA:

Analiza y traduce el siguiente texto.

Niobe Niobe, Amphionis uxor, Thebarum regina erat. Septem filios et septem filias habuit, et felicissima matrum dicta erat; sed sua superbia punita est. Manto, Tiresiae filia, venturi praescia, per medias vias vaticinata fuerat, divino motu concita: «Ismenides, ite frequentes et date Latonae Latonigenisque duobus tura cum prece pia lauroque crinem innectite; ore meo Latona iubet». Paretur, et omnes Thebaides iussis frondibus ornantur turaque dant et verba precantia sanctis flammis. Sed ecce, dum mulieres Thebanae sacrificia faciebant, venit Niobe creberrima comitum turba, vestibus Phrygiis intexto auro spectabilis; movensque inmissos capillos per utrumque umerum constitit, et irata dixit: «Quis furor est praeponere auditos caelestes visis? Cur colitur Latona per aras, numen autem meum sine ture est? Mihi Tantalus auctor, cui licuit superorum mensas tangere. Pleiadum soror est genetrix mea. Maximus Atlas est avus, qui cervicibus aetherium axem fert; Iuppiter alter avus: socero quoque illo glorior. Gentes Phrygiae me metuunt et Thebae a me maritoque reguntur. Undique meae inmensae opes spectantur; accedit eodem digna dea facies; huc adice natas septem et totidem iuvenes et mox generosque nurusque! Cur Latona mihi anteponitur, quae tantum duos filios habet? Ite, satis sacri est, properate, laurumque capillis ponite». Mulieres invitae deponunt et sacra infecta relinquunt. Dea indignata est et in summo vertice Cynthi cum gemina prole talibus dictis locuta est: «Ego, quae vestra parens sum, vobis animosa creatis, per omnia saecula aris arceor, o nati, nisi vos succurritis; vos suis natis postpositi estis et me orbam dixit». Statim Phoebus et Diana per aera celeri lapsu, tecti nubibus, contigerant arcem. Prope moenia campus erat, ubi pars de septem natis Amphione equitabant. Dum Ismenus flectit in orbem cursus quadripedis spumantiaque ora coercet, ei mihi! conclamat medioque in pectore fixa tela gerit frenisque manu moriente remissis paulatim defluit. Proximus, audito sonitu pharetrae, Sipylus frena dabat ut sagittas effugeret; tamen non evitabile telum frena dantem consequitur, summaque cervice tremens sagitta haesit, et exstabat de gutture nudum ferrum; ille1 pronus volvitur et calido sanguine tellurem foedat. Phaedimus infelix et Tantalus, ut solito labori finem inposuerunt, transierant ad opus iuvenale palaestrae; et iam contulerant luctantia arto nexu pectora pectoribus, cum tento nervo concita, sicut iuncti erant, traiecit utrumque sagitta. Ingemuerunt simul, simul incurvata dolore mem-

208

bra solo posuerunt, simul animam exhalarunt. Adspicit Alphenor laniataque pectora plangens advolat, ut gelidos artus conplexibus adlevet, inque pio officio cadet; at intonsum Damasicthona simplex vulnus non adficit; dumque manu exitiabile telum trahere temptat, altera sagitta per iugulum tenus pennis acta est. Expulit hanc sanguis seque eiaculatus in altum emicat et longe terebrata aura prosilit. Ultimus, Ilioneus, qui bracchia sustulerat, rogavit: «di, parcite!». Arquitenens, cum telum iam non revocabile fuit, motus erat. Minimo tamen vulnere occidit. Fama mali populique dolor lacrimae suorum tam subitae ruinae certam matrem fecerunt. Nam pater Amphion, ferro per pectus adacto, pariter cum luce dolorem finierat. Niobe corporibus gelidis incumbit et ordine nullo oscula per omnes natos dispensat; ad caelum bracchia tollens «pascere, crudelis Latona, nostro dolore», ait. «Per funera septem efferor: exsulta victrixque inimica triumpha! Cur autem victrix? Miserae mihi plura supersunt, quam tibi felici; post tot quoque funera vinco!» Dixerat, et sonuit nervus ab contento arcu. Stabant cum vestibus atris ante toros fratrum, demisso crine, sorores; una fratri inmoritur; altera miseram parentem solari conata conticuit subito vulnereque caeco duplicata est. Haec frustra collabitur, illa2 sorori inmoritur, latet haec, illa3 trepidat. Sexque datis leto diversaque vulnera passis, ultima restabat. Mater eam4 toto corpore, tota veste tegens, clamavit: «unam minimamque relinque! De multis minimam posco, et unam». Dumque rogat, ea5 pro qua rogat occidit. Orba resedit inter natos natasque exanimes virumque deriguitque malis: nullos capillos aura movet, in vultu color est sine sanguine, lumina stant inmota, nihil vivum in imagine est. Ipsa6 lingua quoque interius cum duro palato congelat, et venae desistunt posse moveri; nec flecti cervix nec bracchia reddere motus nec pes ire potest; intra quoque viscera saxum est. Flet tamen et, turbine validi venti circumdata, in patriam rapta est: ibi fixa cacumine montis liquitur, et lacrimas etiam nunc marmora manant. Adaptado de OVIDIO, Metamorfosis, lib VI, 157-312 1 2 3 4 5 6

nom. sing. nom. sing. nom. sing. acus. sing. nom. sing. nom. sing.

masc.: él, aquel. fem.: ella, aquella. fem.: ella, aquella. fem.: a ella, la. fem.: aquella. fem.: la misma, la propia.

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

24/7/08

12:08

Nombres propios Alphenor, oris, m.: Alfenor Amphion, onis, m.: Anfión Arquitenens, tis: portador de arco (epíteto de Apolo y Diana) Atlas, ntis, m.: Atlas Cynthus, i, m.: Cinto (monte de Delos) Damasicthon, onis, m.: Damasictón Diana, ae, f.: Diana Ilioneus, ei, m.: Ilioneo Ismenus, i, m.: Ismeno Ismenis, idis, f.: Tebana Iuppiter, Iouis, m.: Júpiter Latona, ae, f.: Latona Latonigena, ae, m. f.: hijo/a de Latona Manto, us, f.: Manto Niobe, es, f.: Niobe Phaedimus, i, m.: Fédimo Phoebus, i, m.: Febo Phrygia, ae, f.: Frigia Phrygius, a, um: de Frigia, frigio Pleiades, um, f.: Pléyades Sipylus, i, m.: Sípilo (uno de los hijos y un monte de Lidia) Tantalus, i, m.: Tántalo Thebae, arum, f.: Tebas Thebaides, um, f: las tebanas Thebanus, a, um: tebano Tiresias, ae, m.: Tiresias

Vocabulario adigo, is, ere, egi, actum: clavar adleuo, as, are: aligerar, levantar adspicio, is, ere, spexi, spectum: ver, observar aduolo, as, are: precipitarse, correr aera, ac. sing., aer, aeris, m.: aire aetherius, a, um: celeste aio, is, -: afirmar; ait: dice altum, i, n.: lo alto, el cielo anima, ae, f.: ánima, el último aliento animosus, a, um: orgulloso (vobis … creatis: de haberos engendrado) antepono, is, ere, posui, positum: anteponer, preferir ara, ae, f.: altar arceo, es, ere, ui: alejar, apartar arcus, us, m.: arco artus, a, um: estrecho, apretado artus, us, m.: miembros, articulaciones at, conj.: pero auctor, oris, m.: creador, padre audio, is, ire, iui, itum: oír, escuchar aura, ae, f.: aliento autem, conj.: pero, en cambio avus, i, m.: abuelo axis, is, m.: bóveda bracchium, ii, n.: brazo cacumen, inis, n.: cumbre, cima cado, is, ere, cecidi, casum: caer

Página 209

caecus, a, um: ciego, que no se ve caelestis, e: celeste calidus, a, um: cálido, caliente campus, i, m.: llanura capillus, i, m.: cabello celer, eris, ere: rápido certus, a, um: sabedor (facere certum: informar) cervix, icis, f.: nuca, cuello circumdo, as, are, dedi, datum: rodear, envolver clamo, as, are: gritar coerceo, es, ere, cui, citum: retener, refrenar collabor, eris, i, lapsus sum: dep. desplomarse, desfallecer color, oris, m.: color comes, itis, m.: compañero concio, is, ire, conciui, concitum: poner en movimiento, mover conclamo, as, are: gritar confero, fers, ferre, tuli, latum: acercar, oponer congelo, as, are, avi, atum: congelarse, endurecerse conor, aris, ari, atus sum: dep. intentar conplexus, us, m.: abrazo consequor, eris, i, cutus sum: dep.: alcanzar consisto, is, ere, stiti: pararse, detenerse contentus, a, um: tendido, tenso conticesco, es, ere, ticui: callarse, cesar de hablar contingo, is, ere, tigi, tactum: alcanzar, llegar a creber, bra, brum: numeroso crinis, is, m.: cabello, pelo crudelis, e: cruel cur, adv.: ¿por qué? cursus, us, m: carrera, trayecto de, prep. ⫹ abl.: de defluo, is, ere, fluxi, fluctum: resbalar, caer derigesco, is, ere, rigui: ponerse rígido desisto, is, ere, destiti, destitum: dejar de, cesar de (⫹ inf.) dictum, i, n.: palabra dignus, a, um: digno; ⫹ abl.: de algo; dispenso, as, are, avi, atum: repartir diversus, a, um: diverso, diferente dum, conj. + ind.: mientras duplico, as, are, avi, atum: doblar encorvar durus, a, um: duro effero, fers, ferre, extuli, elatum: llevar effugio, is, ere, fugi, fugiturus: evitar, rehuir ei, interj.: ay eiaculo, as, are: lanzar, arrojar emico, as, are, ui, atum: salir rápidamente, brotar eodem, adv.: a eso mismo equito, as, are: cabalgar evitabilis, e: evitable exanimis, e: exánime, sin vida exhalo, as, are, avi, atum: exhalar

exitiabilis, e: funesto, pernicioso expello, is, ere, puli, pulsum: expulsar, arrancar exsto, as, are: sobresalir exsulto, as, are: alegrarse, estar orgulloso facies, ei, f.: aspecto, belleza fero, fers, ferre, tuli, latum: llevar ferrum, i, n.: hierro filia, ae, f.: hija finio, is, ire, iui, itum: acabar, terminar finis, is, m.: fin, término fixus, a, um: fijo, clavado flecto, is, ere, flexi, flexum: doblar, dirigir fleo, es, ere, evi, etum: llorar foedo, as, are: manchar, ensuciar frenum, i, n.: brida, rienda (dare frena: aflojar las riendas) frequens, entis: abundante, numeroso frons, frondis, f.: hoja, corona de hojas frustra, adv.: en vano funus, eris, n.: funerales, muerto furor, oris, m.: locura gelidus, a, um: helado geminus, a, um: gemelo gener, eri, m.: yerno genetrix, tricis, f.: madre glorior, aris, ari, atus sum, dep.: gloriarse, presumir de (⫹ abl.) guttur, uris, n.: garganta haereo, es, ere, haesi, haesitum: clavarse, quedar clavado huc, adv.: a esto imago, inis, f.: imagen incumbo, is, ere, cubui, cubitum: recostarse, inclinarse hacia incurvo, as, are, avi, atum: encorvar, doblegar indignor, aris, ari, atus sum: dep.: indignarse, estar indignado infectus, a, um: no acabado, no realizado infelix, icis: desgraciado, infeliz ingemisco, is, ere, mui, mitum: lamentarse, gemir inimicus, a, um: enemigo inmensus, a, um: immenso inmitto, is, ere, misi, missum: dejar ir, soltar (capilli immissi: cabellos largos) inmorior, eris, i, tuus sum: dep.: morir sobre (⫹ dat.) inmotus, a, um: inmóvil innecto, is, ere, nexui, nexum: entrelazar, anudar inpono, is, ere, posui, positum: poner interius, adv.: más dentro intexo, is, ere, texui, textum: entretejer intonsus, a, um: no afeitado, intonso intra, prep ⫹ ac.: dentro de inuitus, a, um: contra su voluntad ite: 2.ª per. pl. pres. imperat. eo, is, ire: «id» iugulum, i, n.: garganta, cuello iungo, is, ere, iunxi, iunctum: unir

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

209

937996 _ 0202-0217.qxd

24/7/08

12:08

iuuenalis, e: juvenil iuuenis, is, m.: joven lanio, as, are, avi, atum: desgarrar, hacer pedazos lapsus, us, m.: deslizamiento, vuelo lateo, es, ere, latui: ocultarse laurus, i, f.: laurel letum, i, n.: muerte licet, ere, licuit, licitum est: v. impers.: estar permitido, ser lícito liquor, eris, i: licuarse longe, inv.: lejos luctor, aris, ari: dep.: luchar, ejercitarse en la lucha lumen, inis, n.: ojos lux, lucis, f.: luz malum, i, n.: mal, desgracia mano, as, are: manar, brotar manus, us, f.: mano maritus, i, m.: marido marmor, oris, n.: mármol, estatua mater, tris, f.: madre maximus: superl. de magnus, a, um membrum, i, n. (generalmente pl.): miembro mensa, ae, f.: mesa metuo, is, ere, ui, utum: temer miser, a, um: mísero, desdichado motus, us, m.: movimiento mox, adv.: en seguida, luego nata, ae, f.: hija; natus, i, m.: hijo nervus, i, m.: cuerda (del arco) nexus, us, m.: lazo, nudo nihil o nil: nada nisi, conj.: si no nubes, is, f.: nube nudus, a, um: desnudo numen, inis, n.: divinidad, numen nurus, us, f.: nuera o, inv.: oh (exclamación) occido, is, ere, occidi, occasum: caer, sucumbir, morir officium, ii, n.: deber, obligación moral ops, opis, f.: sing. poder; pl. riquezas os, oris, n.: boca orbis, is, m.: círculo orbus, a, um: huérfano (privado de familia) orno, as, are: adornar osculum, i, n.: beso palaestra, ae, f.: palestra palatum, i, n.: paladar parco, is, ere, peperci, parsum: guardar, preservar pariter, adv.: igualmente pars, partis, f.: parte

210

Página 210

pasco, is, ere, paui, pastum: dep.: recrearse en patior, eris, pati, passus sum: dep.: sufrir, aguantar pectus, oris, n.: pecho penna, ae, f.: pluma pharetra, ae, f.: aljaba, carcaj pius, a, um: piadoso, justo plango, is, ere, planxi, planctum: lamentarse, llorar plus, pluris, n.: más, mayor número pono, is, ere, posui, situm: poner, colocar populus, i, m.: pueblo postpono, is, ere, posui, positum: posponer, hacer menos caso praepono, is, ere, posui, positum: poner por delante, preferir precor, aris, atus sum: dep.: rogar, suplicar praescius, a, um: profético, instruido previamente prex, precis, f.: ruego, súplica pro, prep. ⫹ abl.: por proles, is, f.: prole, descendencia pronus, a, um: inclinado hacia delante prope: prep. ⫹ ac.: cerca de propero, as, are: apresurarse a prosilio, is, ire, ui: brotar, salir violentamente punio, is, ire, iui, itum: castigar quadrupes, pedis: cuadrúpedo regina, ae, f.: reina relinquo, is, ere, reliqui, relictum: dejar, abandonar remitto, is, ere, misi, missum: aflojar, soltar resideo, es, ere, sedi, sessum: quedar, permanecer resto, as, are: quedar revocabilis, e: revocable sacrificium, ii, n.: sacrificio sacrum, i, n.: sacrificio, ceremonia saeculum, i, n.: siglo, época sagitta, ae, f.: flecha sanctus, a, um: sagrado sanguis, inis, m.: sangre septem, adj. num.: siete sex, adj. Num: seis sicut, inv.: como simplex, icis, m.: simple, único, solo simul, inv.: al mismo tiempo si, conj.: si socer, eri, m.: suegro solitus, a, um: habitual, ordinario solor, aris, ari: dep.: reconfortar, consolar solum, i, n.: suelo sonitus, us, m.: sonido, ruido

sono, as, are, ui, itum: sonar, resonar soror, oris, f.: hermana spectabilis, e: visible, que está a la vista specto, as, are: mirar spumo, as, are: echar espuma subitus, a, um: súbito, repentino succurro, is, ere, succurri, cursum: socorrer, ayudar suffero, ferre, sustuli, sublatum: presentar, ofrecer summus, a, um: superlativo de magnus: el más alto supersum, es, esse, fui: sobrevivir, quedar superus, a, um: que está arriba; Superi: los dioses talis, e: tal tam, adv.: tan, tanto tango, is, ere, tetigi, tactum: tocar, (t. mensas: participar en los banquetes) tellus, uris, f.: tierra telum, i, n.: dardo tempto, as, are: intentar teneo, es, ere, ui, tentum: tener, sostener tentus, a, um: pp. de tendo, is, ere, tetendi, tentum: tender tenus, prep.: + abl.: hasta terebro, as, are: agujerear torus, i, m.: lecho (fúnebre) tot, inv.: tantos totidem, inv.: otros tantos traho, is, ere, traxi, tractum: extraer, sacar transeo, is, ire, ii, itum: pasar tremo, is, ere, ui: vibrar, temblar trepido, as, are: correr en desorden, temblar triumpho, as, are: triunfar turba, ae, f.: multitud turbo, inis, m.: torbellino, remolino tus, turis, n.: incienso umerus, i, m.: hombro validus, a, um: violento, impetuoso vaticinor, aris, ari, atus sum: vaticinar, profetizar vena, ae, f.: vena venturum, i, n. (p. fut. venio): futuro vertex, icis, m.: cima, cumbre vestis, is, f.: vestido via, ae, f.: camino victrix, icis, f.: vencedora, victoriosa viscus, eris, n.: entrañas, vísceras volvo, is, ere, volvi, volutum (pas. refl.): caer rodando vulnus, eris, n.: herida vultus, us, m.: rostro

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 211

FICHA 4

AMPLIACIÓN

TEXTOS COTIDIANOS

NOMBRE:

1

CURSO:

FECHA:

Analiza y traduce estos epigramas de Marcial.

Martialis epigrammata 1. Cum peteret pars haec Myrinum, pars illa Triumphum, Promisit pariter Caesar utraque manu. Non potuit melius litem finire iocosam. O dulce invicti principis ingenium! MARCIAL, Liber Spectaculorum, XX

Nombres propios

Vocabulario

Caesar, aris, m.: César Myrinus, i, m.: Mirino Triumphus, i, m.: Triunfo, ambos fueron célebres gladiadores

dulcis, e: dulce finio, is, ire, iui, itum: acabar, poner fin ingenium, i, n.: carácter, talante invictus, a, um: invicto iocosus, a, um: festivo, alegre lis, litis, f.: contienda

manus, us, f.: mano melius, adv.: mejor o, inv.: oh (exclamación) pariter, adv.: igualmente, por partes iguales pars, partis, f.: parte (del público) promitto, is, ere, misi, missum: prometer

2. Cum peteret dulces audax Leandros amores Et fessus tumidis iam premeretur aquis, Sic miser instantes adfatus dicitur undas: «Parcite dum propero, mergite cum redeo». MARCIAL, Liber Spectaculorum, XXVb

Vocabulario affor, aris, ari, atus sum: hablar, suplicar a (dep. tr) amor, oris, m.: amor dico, is, ere, dixi, dictum: decir, dicitur: se dice que…

dum, conj. ⫹ ind.: mientras insto, as, are, stiti, staturus: amenazar, hostigar mergo, is, ere, mersi, mersum: sumergir miser, a, um: mísero, desgraciado parco, is, ere, peperci, parsum: respetar, conservar intacto

premo, is, ere, pressi, pressum: oprimir, ahogar propero, as, are: apresurarse (a llegar) sic, adv.: así tumidus, a, um: hinchado unda, ae, f.: ola

N. B. Leandro estaba enamorado de Hero y cada noche cruzaba a nado el Helesponto para ir a reunirse con ella. Pero una noche se apagó la luz con la que Hero guiaba a Leandro y el joven se ahogó. Este mito como muchos otros era representado en el anfiteatro.

3. Casta suo gladium cum traderet Arria Paeto, Quem de visceribus strinxerat ipsa suis, «Si qua fides, vulnus quod feci non dolet», inquit, «sed tu quod facies, hoc mihi, Paete, dolet». MARCIAL, Lib I, XIII

Nombres propios

Vocabulario

Arria, ae, f.: Arria Petus, i, m.: Peto (Trasea Peto fue condenado a muerte por Nerón y prefirió suicidarse con la espada)

castus, a, um: casto, puro doleo, es, ere, ui, itum: doler, sufrir fides, ei, f.: fe, verdad gladius, i, m.: espada

inquit, vb. inv.: dice stringo, is, ere, strinxi, strictum: arrancar viscera, um, n.: vísceras, entrañas vulnus, eris, n.: herida

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

211

937996 _ 0202-0217.qxd

2

24/7/08

12:08

Página 212

Analiza y traduce estos Carmina Burana.

1. Olim lacus colueram Olim lacus colueram, Olim pulcher esxtiteram, Dum cignus ego fueram.

Girat, regirat garcifer; Me rogus urit fortiter: Propinat me nunc dapifer.

Nunc in scutella iaceo, Et volitare nequeo, Dentes frendentes video.

Miser, miser! Modo niger Et ustus fortiter!

Miser, miser! Modo niger Et ustus fortiter!

Miser, miser! Modo niger Et ustus fortiter! CARMINA BURANA

Vocabulario colo, is, ere, colui, cultum: habitar dapifer, i, m.: trinchante, el que trae y lleva los manjares dum, conj.: ⫹ ind.: mientras exsisto, is, ere, stiti: existir, ser garcifer, i, m.: cocinero giro, as, are, avi, atum (lat. clás. gyro): girar

fortiter, adv.: fuertemente frendo, is, ere, fresum: rechinar iaceo, es, ere, cui, citurus: yacer, estar tendido miser, a, um: desgraciado, mísero modo, adv.: ahora nequeo, is, ire, ivi, itum: no poder, no ser capaz de

niger, gra, grum: negro olim, adv.: en otro tiempo propino, as, are, avi, atum: ofrecer, entregar rogus, i, m.: pira, hoguera scutella, ae, f.: platillo, bandeja uro, is, ere, ussi, ustum: quemar volito, as, are, avi, atum: revolotear

2. Amor volat undique Amor volat undique; Captus est libidine. Iuvenes, iuvencule Coniunguntur merito.

Siqua sine socio, Caret omni gaudio, Tenet noctis infima Sub intimo Cordis in custodia: Fit res amarissima. CARMINA BURANA

Vocabulario amarus, a, um: amargo amor, oris, m.: amor careo, es, ere, ui, iturus: carecer de (⫹ abl.) coniungo, is, ere, iunxi, iunctum: unir custodia, ae, f.: vigilancia, vigilia

3

fio, is, fieri, factus sum: resultar, llegar a ser infimus, a, um: el más bajo, el último intimus, a, um: lo que está más profundo, muy interior iuvencule ⫽ iuvenculae: iuvencula, ae, f.: muchacha

iuvenis, is, m.: joven libido, dinis, f.: deseo merito, inv.: merecidamente, con razón siqua ⫽ si qua: pron. indefinido fem.: alguna socius, ii, m.: compañero sub, prep.: ⫹ abl. : bajo

Analiza y traduce.

Las calendas griegas Ut historicus Suetonius, imperator Augustus in familiaribus suis colloquiis hanc sententiam dicebat ut ad malos solventes referret: «Ad kalendas Graecas solvent». Vocabulum kalendas spatium Romani temporis est, quod inter Graecos non erat. Sententia Augusti significat quod mali solventes sero solvunt aut numquam. Vocabulario Suetonius, ii: Suetonio familiaris, e: familiar historicus, i, m.: historiador kalendae, arum: calendas, primer día del mes numquam, inv.: nunca, jamás

212

quod, conj. completiva: que refero, refers, referre, retuli, relatum: (ir.) referirse sententia, ae, f.: opinión sero, adv.: tarde

significo, as, are: significar, dar a entender solvo, is, ere, vi, utum: pagar tempus, oris, n.: tiempo vocabulum, i, n.: palabra ut conj. ⫹ subj.: para ⫹ inf.

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

13

31/7/08

15:45

Página 213

FICHA 5

CREACIÓN Y MOTIVACIÓN

DIES SANCTI VALENTINI

NOMBRE:

1

CURSO:

FECHA:

Lee y traduce. Ante diem XVII Kalendas Martias, Iovis dies, amici nostri in lectione Linguae Latinae sunt, in Lyceo. «Hodie Sanctus Valentinus est», magistra inquit. «Scitis quid hoc significet? Hodie amoris dies est, amantium dies!» «Magistra, tune sponsum habes?», discipula interrogat et omnes rident. «Ita, Marcella, ego sponsum habeo. Et tu, habesne?». Marcella tacet et nihil respondet, nam subito verecundia eam capit. «Si sponsos et sponsas habetis, iis carmen dedicare possumus. Aliquod carmen amoris cognoscitis?», magistra interrogat. Marcia manum tollit. «Dic nobis, Marcia, carminis titulum et auctorem eius», inquit magistra. Marcia respondet: «Ego non rogo te carminis titulus est et auctor eius Marius Benedictus est». Magistra dicit: «Optime, Marcia, pulchrum carmen est! Nobis id recita!». Marcia nervosa carmen recitat: Ego non rogo te Ut mihi caeruleam stellam des Tantum rogo te Ut spatium meum expleas cum tuo lumine Ego non rogo te Ut mihi decem cinereas chartas ad amandum subscribas Tantum rogo te Ut tu velis, quas aspicere soleo, columbas Praeteriti temporis nihil negaturus sum Et aliqua die adveniet futurum Et quid interest neminis de praesenti tempore Si gentes locuturae sunt semper Hanc minutam implere Causis ad respirandum perge Noli mihi complacere, noli mihi negare Noli, ut nihil dicas, loqui Ego non rogo te Ut mihi caeruleam stellam des Tantum rogo te Ut tu velis columbas quas soleo aspicere. «Quam pretiosum carmen, Marcia! Gratias tibi agimus, nam optime id recitavisti et nos commovisti.»

N. B. Ante diem XVII Kalendas Martias, Iovis dies: 14 de febrero, Jueves; verecundia eam capit: siente vergüenza, le da vergüenza; Ego non rogo te: «Yo no te pido»; Marius Benedictus: Mario Benedetti (poeta uruguayo); ad amandum: para amar; negaturus sum: perífrasis de futuro, voy a negar; locuturae sunt: perífrasis de futuro, van a hablar; implere perge: sigue llenando; ad respirandum: para respirar; noli mihi negare: no me digas que no, no te niegues; gratias tibi agimus: te damos las gracias.

Vocabulario amor, amoris: amor amans, antis: amante auctor, auctoris: autor aspicio, is, ere, aspexi, aspectum: mirar aliquis/qui, a, od/id: alguno advenio, is, ire, veni, ventum: llegar cognosco, is, ere, cognovi, cognitum: conocer capio, is, ere, cepi, captum: coger, capturar carmen, carminis: poema cinereus, a, um: gris charta, ae: papel columba, ae: paloma causa, ae: causa, motivo, razón

complaceo, es, ere, ui, itum: complacer caeruleus, a, um: azul commoveo, es, ere, movi, motum: conmover, emocionar decem: diez do, das, dare, dedi, datum: dar expleo, es, ere, plevi, pletum: llenar hodie: hoy interest: forma impersonal. Importar a ⫽ gen. impleo, es, ere, plevi, pletum: llenar manus, us: mano minuta, ae: minuto nemo, neminis: nadie optime: muy bien

praeteritus, a, um: pasado praesens, praesentis: presente pretiosus, a, um: precioso sanctus (-i) Valentinus (-i): San Valentín scio, is, ire, scivi, scitum: saber sponsus, i: novio sponsa, ae: novia stella, ae: estrella subscribo, is, ere, scripsi, scriptum: firmar verecundia, ae: vergüenza tollo, is, ere, sustuli, sublatum: levantar volo, vis, velle, volui: querer

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

213

937996 _ 0202-0217.qxd

24/7/08

12:08

Página 214

2

Busca el poema de Mario Benedetti. El cantautor cubano Pablo Milanés puso música a este poema. Puedes escuchar esta canción en esta dirección web: http://www.youtube.com/watch?v=dSx5LORG_QI.

3

Te proponemos, ahora, que escribas tu tarjeta de San Valentín. Puedes inventarla tú o servirte de estas sugerencias.

Frases para San Valentín Obliviscar tui numquam: ego sum qui te amabo in perpetuum. Lacrimas fundo; te multum amo. Cur es crudelis? Meusne eris? Meum cor fractum est, sed id reficies, di mihi dices te meam semper futuram esse. Es e pluribus unus (m.)/ una (f.). Ego te amo inter alias Veni, ama mecum et es mea vita. Aut ama me aut discede me. Es mihi. Ecce meum cor! Neque tecum vivere possum neque sine te! Amo omnia de te! Rosae sunt rubrae, violae sunt caerulae, Deus me pulchram (f.) / pulchrum (m.) fecit Quid tibi accidit? Habeas Felicem Diem Valentini! Habeas multas delicias, multum amorem et multa dulcia! Cupido cordem tuum percutiat! In perpetuum meum amorem tibi do!

214

Nunca te olvidaré: yo soy quien te amará siempre. Lloro; te quiero mucho. ¿Por qué eres cruel? ¿Serás mío? Mi corazón se ha roto, pero tú lo curarás, si me dices que serás siempre mía. ¡Tú eres única/o entre muchos/as! Te quiero entre las demás. Ven, ama conmigo tú eres mi vida. O quiéreme o déjame. Eres para mí. ¡Mira, he aquí mi corazón! ¡No puedo vivir contigo ni sin ti! ¡Me gusta todo de ti! Las rosas son rojas, las violetas azules, el dios me hizo hermosa/o ¿Qué te pasa a ti? ¡Que tengas un Feliz Día de San Valentín! ¡Que tengas muchas felicidades, mucho amor y muchos dulces! ¡Que Cupido golpee tu corazón! ¡Para siempre te doy mi amor!

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 215

FICHA 6

AMPLIACIÓN

EXPRESIONES LATINAS

NOMBRE:

1

CURSO:

Relaciona cada expresión latina con su significado. 1. Imprimatur

a) En aquel tiempo

2. Hoc loco

b) Para esto

3. In hoc signo vinces

c) La comedia ha concluido. Se usa para marcar el final de algo

4. In illo tempore

d) En este lugar

5. Ut supra

2

FECHA:

e) Con este signo vencerás

6. Ad hoc

f) Que se imprima

7. Amicus certus in re incerta cernitur

g) Como antes, como arriba

8. Acta est fabula

h) El auténtico amigo se ve en las situaciones difíciles

Ahora escríbelas en la oración adecuada: 1. El accidente se produjo justamente aquí,

.

2. Ya hemos llegado al final del curso ¡

amigos!

3. Eso pasaba hace mucho tiempo

.

4. Al conseguir el

del director se llevó la revista a la imprenta.

5. Aquí,

de nuevo vuelve a insistir Horacio en el ideal del carpe diem.

6. Este lugar es perfecto para mi trabajo parece haber sido hecho

.

7. Sincérate, si de verdad es tu amigo te entenderá,

.

8. El emperador Constantino tuvo una visión de una cruz con la leyenda

.

Por eso lo convirtió en su divisa y venció a Majencio. 3

Encuéntra siete de estas expresiones latinas en la sopa de letras.

Q H

F

R

G

I

A O

C O

T

U H

T

E

C

A

I

X

K

S

L

E

T

O

I

C

S

O

T

L

E

P

Y

S

V

Q A D M G M C

E

D

S

R

D

E

L

O

B

Z

R

N

Y W C

F

A

J

A

E

N O A O

V

I

A

F

K

R

S M P

I

H

F

C

U

D

L

O

R

P

T

J

V

V M R

V

T

I

A O G

L

P

U

R

B

F

O D

P

A

L

A

K

H

R

L

O

S

Q

Z

G N M F

R

U Q

E

F

J

H

V

T M B

S

G

Y

N

A

I

G

S

S

O

E

N U

E

F P

C

C

H

I

E

X

O

T M S

J

T

N

T

C M U

S

L

V

E

I

D A

Ñ

F

S

L

S

C

A

X

D

F

P

R

T M O A

Z

A D H O C

B

Q U

K

L

C

U

J

L

B

Q

R M H

R

O

T

C Q

R

I

Q

R

G

P

U

E

A

N

I

E

N D Ñ Q

V

O

S

H

I

C

L

S

I

S

Q

E

U G

Z M F

X

T

L

E

B

A

R

P

L

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

215

937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 216

FICHA 7

AMPLIACIÓN

EL FIN DEL MUNDO

NOMBRE: 1

CURSO:

FECHA:

Conoce cómo se formó el mito de las columnas de Hércules.

Las columnas de Hércules El dios Melkart dio la orden y los sacerdotes de su templo la transmitieron a la población. En obediencia al man-

dato, la ciudad fenicia de Tiro envió una expedición a Tartessos, el sur de la península Ibérica, para fundar una colonia que explotara las materias primas, sobre todo la plata. En el nuevo enclave –Gadir, la actual Cádiz– se fundó un templo dedicado a Melkart que, como el templo original en Tiro, tenía dos enormes columnas flanqueando la entrada. Algún fenicio con gusto por las metáforas asoció los dos grandes peñones a la entrada del Mediterráneo –Gibraltar y Hacho– con las columnas de Melkart. Más tarde los griegos, que asimilaron a Melkart con Herakles, dijeron que los peñones eran dos columnas plantadas allí por el dios (un fortachón donde los haya). Y dijeron que esas columnas marcaban el fin del mundo. Más allá no había nada excepto el mar Océano. LIAM O’NEIL

Gibraltar, en una litografía del siglo XIX. Museo Romántico, Madrid.

Las islas míticas Los fenicios sabían que esa interpretación griega no era cierta. Ellos conocían tierras en el Atlántico norte de donde solían traer plata, cobre y sobre todo estaño, las islas Cassitérides (Irlanda y Gran Bretaña). Pero no les interesaba desmentir el mito del «fin del mundo» para no atraer a la competencia. Entre los pueblos mediterráneos había personas que creían en la existencia de las Cassitérides. Incluso hubo escritores griegos que recogieron historias fenicias sobre las islas, y algún capitán romano intentó seguir un barco fenicio hasta su fuente de materias primas, sin conseguirlo. Muchos otros, sin embargo, consideraban que las Cassitérides eran un mito. Pero los fenicios que se atrevieron a sortear los peligros sabían que ir más allá de los límites del mundo, romper las barreras mentales, los prejuicios y los temores acarreaba enormes beneficios. Durante siglos se mantuvo la idea generalizada de que las columnas de Hércules representaban el fin de la tierra, idea que no desapareció cuando el mundo mediterráneo tuvo contacto con las costas e islas atlánticas. Así, diversos escudos españoles estaban flanqueados por dos co-

216

lumnas envueltas en una cartela con el contundente lema «Non plus ultra». No había nada más allá. Pero tampoco entonces faltó algún que otro aventurero inquieto (y molesto). Sabemos de al menos dos, Leif Ericsson y Cristóbal Colón, aunque puede haber habido otros. Colón se atrevió a pensar de forma diferente a la gran mayoría de sus coetáneos. Y tenía razón. Más allá de los límites del non plus ultra aceptado como dogma había muchas cosas más. Su aventura, una vez aceptada y asimilada, generó tanto entusiasmo que incluso el lema del escudo fue cambiado a «Plus ultra». Posteriormente, cuando las colonias inglesas de Norteamérica se independizaron, adoptaron como propia la moneda española, acuñada con el oro de las explotaciones coloniales y marcada con el escudo y las columnas de Hércules. Y cuando por fin crearon su propia divisa, el dólar, siguieron representando una columna con su correspondiente cartela, lo que evolucionó hasta convertirse en este signo: $ http://www.macuarium.com/macuarium/actual/ noticias/2002_11_01_masalladewindows.shtml

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

937996 _ 0202-0217.qxd

13

24/7/08

12:08

Página 217

FICHA 8

AMPLIACIÓN

AHÍ ESTÁ EL BUSILIS

NOMBRE: 1

CURSO:

FECHA:

Conoce el significado y la utilización que se ha hecho de esta expresión latina. La expresión busilis suele utilizarse para significar la dificultad o el punto más complicado de una cuestión. Según María Moliner, «originado quizás en una anécdota, resulta de la división disparatada de la expresión latina “in diebus illis”, dejando por un lado “indie” y por otro «busillis», designa el “detalle en que consiste la dificultad o el interés de algo”». Los Evangelios y otros textos latinos suelen utilizar una fórmula característica para situar temporalmente al lector: «In diebus illis…» (en aquellos días). Como prueba de su origen, esta cita del Nuevo Testamento: «Factum est autem in diebus illis exiit edictum a Caesare Augusto...» (Lucas, II). También en Don Quijote de la Mancha encontramos esta expresión:

«[…] tenía admirada a toda la gente que el busilis del cuento no sabía, y aun a todos los que lo sabían, que eran muchos…» (Don Quijote, capítulo XLV) «[…] y si no eran los dos amigos de don Antonio, ninguna otra persona sabía el busilis del encanto...» (Don Quijote, capítulo LXII) La anécdota que sugiere María Moliner la refiere Gonzalo Correas, (Vokabulario de refranes, 1627), quien cuenta que un joven que se examinaba para sacerdote tradujo la expresión «in diebus illis» de esta manera: «En las Indias…, pero lo del “busilis”, no lo entiendo». Bien vulgar es el busilis, aunque salió o se fingió salir, de uno que examinaban para órdenes, el cual dudó en declarar In diebus illis y dijo: «Indie, las Indias, y busillis, no lo entiendo».

쮿 LATÍN 1.° BACHILLERATO 쮿 MATERIAL FOTOCOPIABLE © SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 쮿

217