Załącznik do uchwały nr ….. Rady Miejskiej w Pilawie z dnia…

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA PILAWA NA LATA 2013 –2020

Pilawa, marzec 2013

1

Spis treści 1.

Rewitalizacja: pojęcie – przedmiot – cel- uwarunkowania

4

2.

Charakterystyka obecnej sytuacji na terenie miasta Pilawa

8

2.1.

Położenie miasta i powiązania komunikacyjne

8

2.2.

Historia Pilawy

12

2.3.

Dziedzictwo kulturowe Pilawy i turystyka

14

2.4.

Zagospodarowanie przestrzenne

18

2.5.

Wykorzystanie terenu

19

2.6.

Analiza tkanki mieszkaniowej

20

2.7.

Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego

21

2.8.

Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego

25

Gospodarka

32

3.1.

Struktura działalności gospodarczej

32

3.2.

Główni pracodawcy

35

3.3

Innowacyjność

36

3.4.

Obszary aktywności gospodarczej w mieście

39

3.5.

Uwarunkowania budżetowe realizacji przedsięwzięć

39

3.

inwestycyjnych. Sfera społeczna

44

4.1

Sytuacja demograficzna

44

4.2.

Infrastruktura społeczna

53

4.3.

Główne przemiany społeczne i gospodarcze

61

4.4.

Charakterystyka zjawiska marginalizacji społecznej w Pilawie

67

4.

– problem patologii społecznych oraz przestępczości 5.

Analiza SWOT Miasta Pilawa

71

6.

Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju

76

przestrzenno – społeczno – gospodarczego miasta i regionu

2

6.1.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta i Gminy Pilawa do 76 2020 roku

6.2.

Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego

6.3.

Nawiązanie do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa 80

78

Mazowieckiego Założenia Lokalnego Programu Rewitalizacji

7. 7.1.

83

Okres realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów 83 Miejskich

7.2.

Zasięg terytorialny rewitalizowanych obszarów

83

7.3.

Cele rewitalizacji i planowane działania

101

7.4.

Planowane wskaźniki osiągnięcia celów

103

7.5.

Instrumenty prawne i finansowe wspomagające wdrażanie Lokalnego Programu Rewitalizacji

105

System wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Pilawa 109

8. 8.1.

Zarządzanie

109

8.2.

Instytucja wdrażająca Lokalny Program Rewitalizacji

110

8.3.

Główne warunki powodzenia wdrażania Lokalnego Programu

110

Rewitalizacji Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej

113

9.1.

Monitorowanie wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji

113

9.2.

Ocena i komunikacja społeczna

114

9.

3

Rozdział 1 Rewitalizacja: pojęcie – przedmiot – cel – uwarunkowania

W zrównoważonym rozwoju krajów europejskich rewitalizacja traktowana jest jako metoda rozwiązywania problemów społecznych, gospodarczych i przestrzennych. W krajach Unii Europejskiej główne cele gospodarki przestrzennej określone są w Europejskiej Karcie Zagospodarowania Przestrzennego, wyznaczając standardy przestrzenne odnośnie zapewnienia zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego we wszystkich regionach, poprawy jakości życia, odpowiedzialnego gospodarowania zasobami oraz racjonalnego wykorzystania terenów. Tadeusz Kaczmarek w pracy „Rewitalizacja miast w Polsce na tle doświadczeń europejskich” terminem „rewitalizacja” określa planowe działania w celu zmiany struktury funkcjonalno – przestrzennej

zdegradowanych obszarów miasta i

w konsekwencji

ich ożywienia

gospodarczego i społecznego. Według definicji dr K. Skalskiego rewitalizacja to: „kompleksowy program remontów, modernizacji zabudowy i przestrzeni publicznych, rewaloryzacji zabytków na wybranym obszarze, najczęściej dawnej dzielnicy miasta, w powiązaniu z rozwojem gospodarczym i społecznym. Rewitalizacja to połączenie działań technicznych – jak np. remonty – z programami ożywienia gospodarczego i działaniem na rzecz rozwiązania problemów społecznych, występujących na tych obszarach: bezrobocie, przestępczość, brak równowagi demograficznej. Niewłaściwym jest więc mówić o «rewitalizacji» jednego budynku, czy «rewitalizacji» placu miejskiego, jeżeli te działania dotyczą jedynie modernizacji budynków, czy rewaloryzacji zabytków”1. Jeszcze trafniejsza definicja rewitalizacji została sformułowana przez dr Andreasa Billerta: Rewitalizacja odnosi się do kompleksowego procesu odnowy obszaru zurbanizowanego, którego przestrzeń, funkcje i substancja uległy procesowi strukturalnej degradacji, 1

Skalski K., Rewitalizacja obszarów starej zabudowy w miastach, mps, s.1.

4

wywołującej stan kryzysowy, uniemożliwiający lub znacznie utrudniający prawidłowy rozwój ekonomiczny i społeczny tego obszaru jak i zrównoważony rozwój całego miasta.2 Kluczowe w tej definicji jest stwierdzenie, że rewitalizacja to reakcja na stan kryzysowy, który przejawia się nie tylko w degradacji substancji, ale także – a nawet przede wszystkim – w degradacji funkcji i przestrzeni. A więc rewitalizacja to działania o charakterze naprawczym w sferze architektoniczno-urbanistycznej (substancja), społecznej i gospodarczej (funkcja) oraz ekologiczno-przestrzennej. A. Billert stwierdza wręcz: Rewitalizacja jest, więc odpowiedzią na stan kryzysowy obszaru miejskiego i obejmuje zespół kompleksowych działań, koordynowanych i zarządzanych przez sektor publiczny (samorząd), opartych na aktywnej współpracy organów i instytucji polityczno-administracyjnych oraz podmiotów społecznych.3 Wreszcie warto porównać przytoczone definicje z kolejną, sformułowaną przez Wojciecha Kłosowskiego: Rewitalizacja oznacza ponowne ożywienie procesów społeczno-gospodarczych na obszarze, w którym procesy te zamarły. Obszary wymagające rewitalizacji to nie obszary wybrane pod kątem wartości zabytkowej, ale obszary o szczególnej kumulacji problemów społecznogospodarczych (w tym także najczęściej – remontowo-architektonicznych). W historycznych miastach europejskich bardzo często obszarami takimi są najstarsze dzielnice miast, stanowiące zespoły zabytkowe. Jednak to nie zabytkowy charakter predestynuje je do rewitalizacji,

ale

właśnie

szczególna

kumulacja

wielu

problemów

społecznych

4

i gospodarczych w jednym miejscu .

I dalej: Rewitalizacja musi angażować zawsze wszystkich aktorów lokalnej sceny: władzę samorządową i różne służby publiczne, a z drugiej strony – biznes i organizacje obywatelskie, a wreszcie – samych mieszkańców5.

2

Andreas Billert, Centrum staromiejskie w Żarach; problemy, metody i strategie rewitalizacji; Słubice 2004, s. 6 Ibidem, s. 6 4 Wojciech Kłosowski, Metodologiczne problemy rewitalizacji obszarów miejskich w kontekście poddziałania 3.3.1. ZPORR, Bielsko-Biała 2004, s. 2 5 Ibidem, s. 3 3

5

W cytowanych definicjach podkreśla się to, co pozwala odróżnić rewitalizację od innych form kompleksowej interwencji w przestrzeń miejską. Widzimy więc, że cele rewitalizacji są usytuowane w sferze społeczno-gospodarczej i ekologiczno-przestrzennej, a działania infrastrukturalne i architektoniczno-urbanistyczne są tym celom podporządkowane (mają charakter narzędziowy); nie jest więc rewitalizacją działanie wyłącznie remontowo-budowlane, które nie ma wskazanego celu społecznego, gospodarczego lub ekologiczno-przestrzennego; Tadeusz Kaczmarek zwraca uwagę, że działania rewitalizacyjne mają wymiar: 

przestrzenny – nowy wizerunek obszarów rewitalizowanych,



funkcjonalny – nowe przeznaczenie terenu – nowe funkcje lub odrodzenie dawnych, ale często w nowym wymiarze jakościowym,



gospodarczy – powstanie nowych impulsów rozwoju gospodarczego, rozwój istniejącej lub implantacja nowych działalności, rozbudzenie mechanizmów rynkowych (np. korzyści dla aglomeracji)



społeczny – podniesienie poziomu życia, stworzenie lepszych warunków zamieszkania, pracy, komunikacji, korzystania z usług, wypoczynku,



kulturowy – zharmonizowanie przestrzeni miejskiej, nadanie nowych wartości miejscom (obszarom), rozbudzenie tożsamości terytorialnej, poprawa wizerunku miasta.

Rewitalizacja to reakcja na kryzys, który obejmuje dany obszar i przejawia się w wielu dziedzinach na raz; nie jest więc rewitalizacją działanie podejmowane poza obszarem kryzysowym (stąd kluczowe znaczenie trafnego wyznaczenia obszaru do rewitalizacji). Rewitalizacja musi być realizowana w formie współpracy zróżnicowanych partnerów lokalnych: zarówno sektora publicznego (z reguły – gminy), jak i lokalnych przedsiębiorców oraz sektora pozarządowego, a często także innych partnerów (miejscowych uczelni, policji itp.); nie jest więc rewitalizacją program nieuwzględniający zaangażowania partnerów prywatnych: zarówno komercyjnych jak i niekomercyjnych. Rewitalizacja ma charakter kompleksowy, jest zawsze planem wielowątkowych, wzajemnie wzmacniających się (synergicznych) działań zmierzających do wywołania jakościowej zmiany

6

na całym wyznaczonym obszarze, w tym zawsze – zmiany negatywnego wizerunku tego obszaru; nie jest więc rewitalizacją lista (choćby obszerna) naprawczych działań punktowych, niepowiązanych ze sobą i nie układających się w spójny, całościowy program. Zgodnie z definicją prof. dr hab. Marka Bryxa „Rewitalizacja jest to skoordynowany proces, prowadzony wspólnie przez władzę samorządową, społeczność lokalną i innych uczestników, będący elementem polityki rozwoju i mający na celu przeciwdziałania degradacji przestrzeni zurbanizowanej, zjawiskom kryzysowym, pobudzanie rozwoju i zmian jakościowych, poprzez wzrost aktywności społecznej i gospodarczej, poprawę środowiska zamieszkania oraz ochronę dziedzictwa narodowego, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju.”

7

Rozdział 2.

Charakterystyka obecnej sytuacji na terenie Miasta Pilawa Zagospodarowanie przestrzenne, obok zasobów gospodarczych i społecznych, stanowi jeden z głównych elementów, w kontekście tworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji, w oparciu o które zostanie dokonana ocena szans i możliwości przeprowadzenia niezbędnych procesów rewitalizacyjnych w Pilawie. Fakt zakwalifikowania jednostki osadniczej do kategorii obszarów miejskich nie zwalnia z konieczności przeprowadzenia szczegółowej analizy, ponieważ ze względu na wewnętrzną różnorodność Miasta, należy zidentyfikować te obszary, które w rzeczywistości spełniają kryteria poddania ich procesom rewitalizacyjnym w szerokim tego słowa znaczeniu. 2.1. Położenie miasta i powiązania komunikacyjne Miasto Pilawa leży w środkowej części województwa mazowieckiego, w powiecie garwolińskim i stanowi jednostkę administracyjną wraz z obszarem wiejskim – Gmina Pilawa. Gmina Pilawa graniczy od zachodu i północnego-zachodu z gminami Osieck i Kołbiel (powiat Otwock), od wschodu z gminami Parysów (powiat Garwolin) i Siennica (powiat Mińsk Mazowiecki) i od południa z gminą Garwolin. Najbliższe duże miasta to: Warszawa oddalona na zachód o ok. 55 km, Lublin położony na południe w odległości ok. 110 km. Powierzchnia terenu, będącego w granicach administracyjnych miasta zajmuje 662,43 ha., na których zamieszkuje łącznie 4321 mieszkańców (dane za 2012 rok). Pilawa leży w pobliżu starych szlaków handlowych, które obecnie zastąpione zostały przez szlaki komunikacyjne biegnące od Warszawy do Lublina (droga krajowa nr 17) oraz trasę wschód-zachód biegnącą przez Łuków do Góry Kalwarii (droga wojewódzka nr 805). Wiodąca przez Pilawę krajowa linia kolejowa łączy wschód z resztą Polski. Położenie w pobliżu jednego z ważniejszych szlaków komunikacyjnych Polski tj. drogi Warszawa - Zakręt - Lublin (droga ekspresowa S17) jest jednym z głównych atutów Miasta. Budowa i przebudowa drogi została ujęta w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. Droga stanowi część planowanego ponadlokalnego połączenia systemów infrastruktury technicznej. 8

Przebiegająca przez miasto linia kolejowa, łącząca Warszawę poprzez Lublin z kolejowym przejściem granicznym w Dorohusku, będzie stopniowo modernizowana. Linia ta jest w całości zelektryfikowana i dwutorowa, poza odcinkami Otwock – Pilawa i Wólka Okopska granica z Ukrainą. Jest to obecnie jedna z ważniejszych linii kolejowych w Polsce. W planach na lata 2014–2019 jest modernizacja linii na odcinku Otwock – Lublin tak, aby poruszające się tą trasą pociągi mogły rozwijać prędkość do 120 - 160 km/h. Druga linia kolejowa przebiegająca przez Miasto łączy kierunek Skierniewice-Łuków (droga kolejowa nr 12) – obecnie jest to głównie linia wykorzystywana do transportu towarów. Pilawa, podobnie jak cały powiat garwoliński, znajduje się na obszarze największego oddziaływania aglomeracji warszawskiej. Miasto stanowi centrum edukacyjne, sportowe, administracyjne i gospodarcze dla obszaru gminy. Ponadto, pomiędzy Pilawą, a otaczającymi ją gminami wytworzyły się trwałe związki – komunikacyjne, gospodarcze i kulturalne, dzięki którym rośnie znaczenie miasta jako ośrodka współpracującego z okolicznymi terenami. Z racji korzystnego położenia Pilawa, korzysta z silnych wpływów aglomeracji warszawskiej i promieniuje wpływem głównie na gminy położone na wschodzie i południu. Jako znaczący ośrodek lokalny, biorący udział w aktywizacji gospodarczej i społecznej południowo-wschodnich obszarów województwa mazowieckiego Pilawa ma szansę na budowanie swojej pozycji w części obszaru znajdującego się w strefie oddziaływania aglomeracji warszawskiej. Umocnienie pozycji miasta w regionie, umiejętne wykorzystanie szans rozwojowych i zwiększenie konkurencyjności jest najważniejszym zadaniem dla samorządu i społeczności lokalnej.

9

Mapa 1. Otoczenie Pilawy

Miasto i Gmina Pilawa znajdują się w strefie oddziaływania zarówno aglomeracji warszawskiej, jak i subregionu siedleckiego, co daje szanse na wykorzystanie szans rozwojowych i tworzenie zaplecza dla prężnie rozwijających się ośrodków miejskich: Warszawy i Siedlec . W takich dziedzinach jak praca, szkolnictwo wyższe i ponadpodstawowe, usługi służby zdrowia, wpływy miasta obejmują także obszar gminy Pilawa. Jednocześnie, mieszkańcy Pilawy korzystają z ośrodków akademickich w Warszawie i Lublinie. W sferach przyrodniczej, społecznej, gospodarczej i infrastrukturalnej występują wzajemne związki z gminami: Garwolin i Parysów z powiatu garwolińskiego, Osieck z powiatu otwockiego oraz Siennica z powiatu mińskiego.

10

Mapa 2. Oddziaływanie aglomeracji warszawskiej i subregionu siedleckiego na Miasto i Gminę Pilawa.

Z uwagi na istniejące trasy komunikacyjne miasto ma powiązania z powiatem otwockim oraz innymi gminami powiatu garwolińskiego, natomiast z punktu widzenia powiązań przyrodniczych i ekologicznych obejmuje południowo-wschodnią część Mazowieckiego Parku Krajobrazowego wraz z Warszawą (Wawer, Wesoła), Józefowem, Otwockiem, Karczewem oraz gminami: Wiązowna, Celestynów, Osieck, Sobienie-Jeziory, Kołbiel. Wspólnie z Kampinoskim Parkiem Narodowym i Chojnowskim Parkiem Krajobrazowym tworzy system Zielonego Pierścienia Warszawy.

11

2.2. Historia Pilawy Pochodzenia nazwy Pilawa według przekazów przedwojennych szuka się w słowie „piła” nieprawidłowo wymawianym przez niemieckich osadników karczujących lasy pod siedziby i uprawy. Według przekazów powojennych nazwa pochodzi od nazwy herbu Potockich. Od tego herbu pochodzi zresztą także herb miasta Pilawy. Historia Pilawy, na podstawie przekazów historycznych, sięga II połowy XIII wieku. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie gminy Pilawa (w obecnej wsi Kalonka) pochodzą z epoki brązu (1700-650 p.n.e.). Najstarsza pisemna wzmianka o Pilawie znajduje się w Archiwum Dóbr Wilanowskich. Pilawa powstała prawdopodobnie w okresie podziału Mazowsza na dwie dzielnice: Płock i Czersk. Osada Pilawa była prawdopodobnie jedną ze strażnic do eksploatacji dóbr leśnych, a przeważnie wyrębu lasu tzw. "Klucza Osieckiego". W roku 1829 w celu założenia osady, grunty od hrabiego Potockiego odkupił Niemiec Amme. Grunty zostały następnie rozparcelowane pomiędzy kolonistów. Powstała w ten sposób osada, której mieszkańcy zajmowali się głównie wyrębem lasów. Pilawa była położona na prastarych szlakach handlowych, czego dowodem w obecnym czasie są ważne drogi komunikacyjne, takie jak: szosa Warszawa-Lublin odległa od Pilawy o 2 km i przecinająca szosę droga wschód-zachód, biegnąca od Łukowa przez Stoczek Łukowski, Parysów, Trąbki, Hutę Czechy, Pilawę, Osieck do Górę Kalwarii. Najstarsze dokumenty prawne osady Pilawa to tzw. "Tabela likwidacyjna" i "Akt własnościowy" wydany przez władze carskie Rosji 2.II.1869 r. w oparciu o dekret z dnia 27.VII.1846 r. Inny najstarszy dokument to "Rejestr Pomiarowy" z 1870 r. Przełomem w rozwoju Pilawy było rozpoczęcie w 1865 roku budowy "Kolei Nadwiślańskiej". Był to okres, kiedy po powstaniu styczniowym nastąpiło nasilenie ucisku i rusyfikacji, a w zaborze pruskim - germanizacji. Otwarcie "Nadwiślańskiej Kolei Żelaznej" nastąpiło w roku 1877. Wtedy w Pilawie wybudowano duży dworzec kolejowy i 4 rampy przeładunkowe. Później stanęła tu parowozownia i wieża ciśnień. Wybudowano też trzy murowane budynki, w których były mieszkania dla urzędników i pracowników kolejowych. Po wybudowaniu i uruchomieniu Kolei Nadwiślańskiej, Pilawa z roku na rok szybko się rozrasta, przybierając charakter i wygląd małego miasteczka. W szybkim czasie Pilawa stała 12

się ważnym węzłem kolejowym na szlaku z Warszawy do Lublina. Jego ranga wzrosła jeszcze bardziej po wybudowaniu w latach międzywojennych linii do Mińska Mazowieckiego, a po wojnie linii Łuków-Skierniewice. Doprowadzenie kolei znacznie zmieniło oblicze Pilawy i okolicznych miejscowości. Kolej dawała zatrudnienie i źródło utrzymania wielu chłopskim rodzinom. Oprócz kolei Pilawa w dalszym ciągu słynie z wyrębu okolicznych lasów. W roku 1910 wybudowano tu duży prywatny tartak. W listopadzie 1918 r. po odzyskaniu niepodległości przez Polskę - miejscowi kolejarze pod kierunkiem Aleksandra Krynickiego przejmują kontrolę nad wszelkimi urządzeniami i budynkami kolejowymi, nie dopuszczają do rozgrabienia i wywiezienia maszyn oraz urządzeń. Po latach niewoli w Pilawie zostaje otwarta siedmioklasowa Szkoła Powszechna, na pomieszczenie której Dyrekcja PKP oddała cały budynek o pięciu salach. Z inicjatywy pana Krynickiego miejscowi kolejarze zakładają kooperatywę przekształconą później w Pilawskie Stowarzyszenie Spożywców. Zakłada też Ochotniczą Straż Pożarną, która była przez wiele lat szkołą życia społecznego. Następnie zostaje zorganizowana Orkiestra Dęta i Kolejowa Straż Pożarna. Przy tych organizacjach powstaje pierwsza Biblioteka Publiczna z książek ofiarowanych przez małżeństwo Krynickich. Zofia Krynicka własnymi funduszami opłacała naukę w Seminarium Nauczycielskim dla niezamożnej uczennicy. Aleksander Krynicki zmarł w 1926r. Z wielkim żalem żegnało go całe społeczeństwo Pilawy. Jego grób znajduje się na cmentarzu w Trąbkach. Zofia Krynicka uczyła w Pilawie do 1928 r. Zmarła w 1939 roku od ran otrzymanych w czasie bombardowania. Grób jej znajduje się na cmentarzu w Celestynowie. Już w 1923 roku została wybudowana w Pilawie prywatna fabryka chemiczna Zygmunta Budrewicza, w której zatrudniono 8 osób. Dała ona początek Fabryce Farb i Lakierów, obecnie AKzo Nobel. Nakład wynosił 60 milionów złotych. Budowę rozpoczęto w 1959 roku, a rozpoczęcie produkcji miało miejsce 25 maja 1963 roku. Życie społeczne Pilawy rozwijało się coraz intensywniej. W Pilawie powstała w 1935 roku pierwsza organizacja kobieca - Liga Kooperatystek. Powstały także młodzieżowe organizacje

13

takie jak: Związek Młodzieży Katolickiej, Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej oraz Związek Harcerstwa Polskiego. Po długoletnich staraniach dnia 1 stycznia 1984 roku Pilawa uzyskała prawa miejskie, co przyczyniło się do dynamicznego rozwoju miejscowości. Układ przestrzenny Pilawy nie jest typowy dla miast, gdzie centralnym punktem jest rynek. Osie miasta stanowią ulica główna - Aleja Wyzwolenia (droga wojewódzka nr 805) oraz przebiegająca przez miasto linia kolejowa, dzieląca je na dwie części: wschodnią i zachodnią. Od Alei Wyzwolenia odchodzą boczne uliczki, wokół których powstają nowe osiedla mieszkaniowe. W Mieście wyraźnie oddzielone są funkcje pracy, skupione w północnej i wschodniej części miasta od funkcji mieszkalnych i administracyjno-oświatowych, ulokowanych w części południowej i zachodniej. W części wschodniej znajduje się dworzec kolejowy, park miejski, placówki handlowe (w tym supermarket). W części zachodniej znajdują się Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, posterunek policji, Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji z halą sportową, siłownią, sauną i wielofunkcyjnym boiskiem, stadion sportowy, Publiczna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum, Urząd Miasta i Gminy, Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej, Przedszkole Samorządowe, Biblioteka Publiczna, kościół, oczyszczalnia ścieków oraz jednostka wojskowa.

2.3. Dziedzictwo kulturowe Pilawy i turystyka Miasto i Gmina Pilawa, ze względu na swoją historię i położenie, posiada potencjał turystyczny i szanse na rozwój turystyki. Gmina Pilawa posiada znaczące atuty – piękne lasy i czyste powietrze oraz położenie w niewielkiej odległości od dużych ośrodków miejskich. Warunki przyrodniczo-klimatyczne i duża lesistość Gminy sięgająca 37% (średnia ogólnopolska wynosi 28%), stwarzają korzystne możliwości dla rekreacji i wypoczynku (np. naukę jazdy konnej oferują już dwie stadniny koni) oraz rozwoju budownictwa mieszkaniowego (stacjonarnego i letniskowego). Sprzyja to także rozwojowi agroturystyki i rolnictwa ekologicznego. Lasy w Gminie są elementem układu powiązań przyrodniczych, które w skali regionalnej tworzą system terenów o najwyższym potencjale biotycznym. Układają się one w wyraźne ciągi: 14

 kierunku północny zachód – południe, wiążący lasy Mazowieckiego Parku Krajobrazowego z Lasami Garwolińskimi,  kierunku północ-południe, wiążący Lasy Garwolińskie z doliną Świdra, rejonem Kołbieli i dalej z Mińskim Obszarem Chronionego Krajobrazu. Na terenie Miasta Pilawa znajdują się nieliczne obiekty zabytkowe stanowiące dziedzictwo kulturowe. Są to

obiekty zainteresowania konserwatorskiego, prowadzonego przez

wojewódzkiego konserwatora zabytków: - drewniany zespół dworca kolejowego z II połowy XIX wieku w Pilawie; - Wieża Ciśnień z przełomu XIX i XX wieku w Pilawie. Pozostałe obiekty zainteresowania konserwatorskiego (umieszczone w gminnej ewidencji zabytków) to: - Dom kolejowy zespołu dworca kolejowego przy ul. Przemysłowej 13, data budowy ok. 1880 r. - Dom mieszkalny w części południowej sklep, ul. Dworcowa 3, własność prywatna - Dom mieszkalny, ob. niezamieszkany, ul. Wyzwolenia 31, własność prywatna - Dom kolejowy zespołu dworca kolejowego, ul. Dworcowa 5, ob. drewniany, mieszkalny, data budowy ok. 1880 r. Obiekty wpisane do rejestru znajdują się poza obszarem Miasta, na terenie Gminy Pilawa: - zespół dworski we wsi Trąbki z 1838 roku; - zespół Huty Szkła - budynek hali produkcyjnej, domy osadników i administracji wzniesione w 1836 roku we wsi Trąbki; - dwór rodziny Potockich ze starym parkiem lipowym w Łucznicy z około 1840 roku, gdzie obecnie znajduje się stowarzyszenie „Akademia Łucznica”; - liczne stanowiska archeologiczne. Cenna z punktu widzenia rozwoju turystyki jest także bogata oferta rekreacyjno-sportowa Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji – sala sportowa z siłownią i sauną, boisko wielofunkcyjne do gry w piłkę nożną, siatkówkę, piłkę ręczną i koszykówkę, stadion sportowy. Pilawa powinna dbać o rozwój turystyki, gdyż dla wielu przedsiębiorców z tego obszaru, usługi turystyczne mogą stanowić alternatywną działalność gospodarczą i uzupełnienie 15

podstawowego profilu działalności. Niezbędnym elementem rozwoju turystyki jest jednak konieczność uzupełnienia skromnej obecnie bazy turystycznej. Jeszcze większy potencjał tkwi w turystyce opartej na obiektach zlokalizowanych na terenach wiejskich, w rozwoju agroturystyki i bazie letniskowej mieszkańców większych miast niż na rozwoju miejskiej bazy hotelowej. Ilość miejsc noclegowych w gminie w Pilawa jest niewielka, w samym mieście brak bazy noclegowej. Tabela 1. Potencjał turystyczny Pilawy na tle województwa w 2010 r.

Miejsca Jednostka administracyjna

Obiekty

noclegowe (w

noclegowe

obiektach

zbiorowe

turystycznych

Korzystający z noclegów ogółem

zbiorowych) Pilawa – gmina

1

36

4041

Garwolin

1

310

7509

13

988

50275

405

43366

3187278

Radom Województwo mazowieckie

Źródło: GUS

Tabela 2. Dynamika wykorzystania istniejącej bazy turystycznej w gminie Pilawa

Rok

Korzystający

Liczba

Miejsca

obiektów

noclegowe

noclegowych całoroczne

z noclegów ogółem

Udzielone noclegi ogółem

(osoby)

Turyści zagraniczni korzystający z noclegów

Udzielone noclegi turystom zagranicznym

2009

1

36.

2575

4007

326

363

2010

1

36

4041

5941

735

401

Źródło: GUS

W ciągu ostatnich kilku lat hotelowa baza noclegowa w Pilawie nie rozwinęła się znacząco. Jednym z powodów jest konieczność poniesienia znacznych nakładów finansowych. Łączna

16

ilość miejsc noclegowych w gminie Pilawa wynosi obecnie 36. Na terenie gminy obiekty hotelowe znajdują się w miejscowościach Łucznica i Lipówki. Pomimo istniejących zatem możliwości dla potencjalnych inwestorów nie jest łatwo zainteresować ich inwestycjami w gałęzi gospodarki, jaką stanowi turystyka, gdyż nie przynosi ona tak szybkiego zwrotu kapitału jak inne dziedziny. Tabela 3. Baza turystyczna w podregionie na tle województwa w 2010 r.

Podregion

Ostrołęckosiedlecki Ciechanowsk o-płocki Radomski M. St. Warszawa Mazowieckie

Miejsca

Korzystający Udzielone Wynajmowane

noclegowe

ogółem

noclegi

pokoje

4 238

106 538

228 804

70 081

2 896

90 437

183 275

85 670

1 936

86 268

192 868

69 265

23 858

2 359 212 4 081 082

2 495 476

43 366

3 187 278 5 572 996

3 081 560

Źródło: GUS

Tereny położone na ciekawym przyrodniczo terenie stanowią wyzwanie, jeśli chodzi o ich zagospodarowanie. Obecna baza związana z wykorzystaniem walorów przyrodniczych nie stanowi nawet niezbędnego minimum, pozwalającego mieszkańcom miasta i gminy na przyjemne i atrakcyjne spędzenie czasu. Strategię rozwoju turystyki Miasto zamierza budować na sprzyjających warunkach przyrodniczo – klimatycznych, które sprawiają, że nie tylko Miasto ale i cała Gmina Pilawa charakteryzuje się dużym potencjałem rozwoju turystyki, budownictwa letniskowego, rolnictwa ekologicznego i stwarzają korzystne warunki dla rekreacji i wypoczynku, np. jazdy konnej. Przez teren gminy przebiegają bowiem dwa szlaki turystyczne o łącznej długości 40 km: Szlak Borów Nadwiślańskich i szlak na Łuczną Górę. Spośród wartościowych obiektów objętych ochroną przyrodniczą znalazły się także dwa zabytkowe parki z XIX wieku. Jeden z nich znajduje się w Łucznicy, drugi w Trąbkach z dobrze zachowanym drzewostanem.

17

Jak wynika z ostatnich badań przeprowadzonych przez Międzynarodową Organizację Turystyczną World Travel & Tourism Council na świecie jeden dolar przeznaczony na rozwój turystyki zwraca się dwukrotnie. W Polsce zysk z jednego zainwestowanego dolara w turystyce przynosi pięć dolarów i Pilawa mogłaby mieć w nim swój udział.

2.4. Zagospodarowanie przestrzenne Pomimo braku formalnego podziału obszaru Miasta, można wyodrębnić w nim jednostki strukturalne charakteryzujące się pewną własną indywidualnością. Osiami podziału mogą być droga wojewódzka i linia kolejowa.

-

Część Północno - Wschodnia – część miasta z funkcją pracy gdzie zlokalizowane są

zakłady pracy.

-

Część Południowo - Wschodnia z funkcją zamieszkania, a także: dworcem kolejowym,

Parkiem Miejskim, placówkami handlowymi (w tym sklep wielko-powierzchniowy). Część ta obejmuje strefę zainteresowania konserwatorskiego, a w jej ramach następujące obiekty (wg Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Pilawa): A) Zespół dworca kolejowego: -

dworzec, drewn., _k. 1877 r.,

-

wieża ciśnień – przepompownia, mur., XIX/XX w.,

-

dom kolejowy, ul. Dworcowa nr 3, mur., pocz. XX w.,

-

dom kolejowy, ul. Przemysłowa nr 13, drewn., 4ćw. XIX w.;

B) Al. Wyzwolenia: -

dom nr 16, drewn., l. 20 – XX w.,

-

dom nr 31, drewn., l. 30 – XX w.,

-

dom nr 36, drewn., l. 30 – XX w.,

-

dom nr 43, drewn., l. 30 – XX w.,

-

dom nr 119, drewn., pocz. XX w.,

-

dom nr 121 (d. 195), drewn., ok. 1900 r.,

-

dom nr 208 (d. 277), drewn., l. 20 – XX w.,

-

dom nr 232, drewn., pocz. XX w.

Dalsze przekształcenia będą podporządkowane historycznemu układowi urbanistycznemu. - Część Zachodnia –z funkcją zamieszkania, oświatową, sportową i administracyjną. W strefie znajdują się Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, posterunek policji, Miejski Ośrodek Sportu 18

i Rekreacji z halą sportową, siłownią, sauną i wielofunkcyjnym boiskiem, stadion sportowy, Publiczna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum, Urząd Miasta i Gminy, Samodzielny Zakłady Opieki Zdrowotnej, Przedszkole Samorządowe, Biblioteka Publiczna, kościół, oczyszczalnia ścieków oraz jednostka wojskowa.

2.5. Wykorzystanie terenu

Powierzchnia w granicach administracyjnych Miasta zajmuje 662,35 ha, z czego grunty skarbu państwa stanowią 22%, grunty osób fizycznych 69%. Własność skomunalizowana stanowi 9%. Tereny zabudowane i zurbanizowane zajmują powierzchnię 258 ha (39%), w tym tereny mieszkaniowe ok. 102 ha, drogi i koleje ok. 78 ha, tereny przemysłowe ok. 67 ha, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe ok. 6 ha. Zurbanizowane tereny niezabudowane to ok. 5 ha. Najbardziej zurbanizowany teren Miasta posiada jeszcze rezerwy terenowe, które mogą pomieścić stosunkowo duży program usługowy i mieszkaniowy. Wykorzystywanie tych najcenniejszych terenów wymaga jednak zachowania wartości kulturowych, historycznych, urbanistycznych, materialnych. Istotne jest również uporządkowanie struktury własności obszarów atrakcyjnych pod względem inwestycyjnym. W mieście są rejony ścisłej zabudowy mieszkaniowej (np. osiedle przy ulicy Kardynała Wyszyńskiego) i wyznaczone w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Pilawa tereny pod zabudowę mieszkaniową, które mogą zaspokoić potrzeby rozwojowe miasta na kolejne lata. Miasto ma rezerwy terenów, które mogą być wykorzystane pod działalność gospodarczą, występujących w rejonie strefy rewitalizowanej. Są to głównie tereny przyległe do południowego odcinka ul. Wojska Polskiego oznaczone w mpzp symbolami A-96MN2, A-97 MN2, A-98 MN2, A102MN, A-103 MN i

A-104 MN ( w terenach tych obecnie

prowadzone jest obecnie scalenie i podział). W rejonie strefy rewitalizowanej występują ograniczone możliwości zainwestowania. Tereny pod działalność gospodarczą znajdują się głównie w terenach przyległych do torowisk kolejowych oraz na działkach prywatnych przyległych do ulicy Wyzwolenia i Wojska Polskiego.

19

2.6. Analiza tkanki mieszkaniowej Na koniec 2012 r. na terenie miasta było ok. 1290 mieszkań, z tego 2 mieszkania to zasoby stanowiące własność gminy. Liczba zasobów mieszkaniowych w Pilawie wzrasta. W strukturze własności wyraźnie dominowały zasoby należące do osób fizycznych, a ich udział wykazywał tendencję rosnącą (od 97,35% w 2007 r. do 99,84% w 2010 r.). Drugą z kolei grupę stanowiły zasoby należące do zakładów pracy (od 19% w 2007 r. do 1,7 % w 2010 r.). Ich udział w ogóle zasobów mieszkaniowych wykazywał tendencję malejącą, podobnie jak w przypadku mieszkań gminnych, które w 2007 r. stanowiły 0,6% ogółu zasobów. Przeciętna liczba osób przypadających na jedno mieszkanie wynosiła w 2010 r. 3,3 przy średniej powierzchni użytkowej mieszkania 88,2 m2. Na jedną osobę przeciętnie przypadało zaś 25,0 m2.

Tabela 4. Zasoby mieszkaniowe w latach 2005 - 2010 Ludność w Rok

mieszkaniach

Zasoby mieszkaniowe Powierzchnia mieszkania

izby

(w osobach)

użytkowa w m2

2005

4140

1153

4777

96 105

2006

4221

1164

4841

97 749

2007

4278

1177

4924

99 918

2008

4303

1204

5078

103 895

2009

4324

1223

5200

107 014

2010

4357

1241

5302

109 444

Źródło: GUS

Średnie wskaźniki warunków mieszkaniowych w Pilawie w roku 2010 są wyższe niż średnia dla całego kraju. Statystyczne pilawskie mieszkanie ma powierzchnię 88,2 m 2 (70,9 m2 średnia krajowa). Negatywnym zjawiskiem jest fakt, ze wskaźniki wyposażenia mieszkań w podstawowe instalacje są w Pilawie gorsze od średnich dla kraju. Przyczyny takiego stanu należy upatrywać w tym, że znaczna ilość mieszkań znajduje się w budynkach

20

jednorodzinnych. W przypadku budynków starych, wyposażenie mieszkań jest słabsze niż średnia dla całego miasta. W latach 2008-2012 do użytkowania oddano łącznie 37 mieszkań, o powierzchni 5549 m2 (średnio 150 m2). Największy przyrost liczby mieszkań ujętych w powyższej tabeli odnotowano w 2008 r. (o 2,3% w stosunku do roku 2007). Największa zmiana w budownictwie mieszkaniowym nastąpiła w strukturze inwestorów. Po roku 1990 budownictwo zakładowe praktycznie przestało istnieć. Budowę mieszkań, poza tradycyjnym budownictwem jednorodzinnym, prowadzą osoby fizyczne. Mieszkańcy Miasta mają dostęp do podstawowej infrastruktury technicznej. Pilawa posiada komunalną oczyszczalnię ścieków zmodernizowaną w 2010 r., dobrze rozbudowaną sieć wodociągową, energetyczną, gazową i teletechniczną. Podstawowym problemem jest brak środków na budowę dróg lokalnych oraz na budowę infrastruktury technicznej w terenach istniejącej i nowej zabudowy mieszkaniowej. Na potrzeby rodzin o niskich dochodach Miasto i Gmina Pilawa dzierżawi tylko 3 mieszkania od PKP, jako mieszkania socjalne. W przyszłości podejmowane będą działania, które zapewnią ludności Miasta mieszkania komunalne. Ponadto, konieczne będzie podejmowanie starań o poprawę stanu technicznego lokali komunalnych, poprzez prowadzenie prac remontowych. Powinno to mieć na celu nie tylko poprawę stanu obiektów, ale także zapewnienie dobrych warunków do życia. Na dzień 31 grudnia 2012 roku miasto Pilawa nie posiadało mieszkalnych budynków komunalnych. 2.7. Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego Północna i zachodnia część Gminy Pilawa leży w granicach Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz w strefie ochronnej Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Przeważającą część obszaru Gminy zajmują lasy (ponad 37%), przede wszystkim bory sosnowe, olchowe i mieszane, będące niezaprzeczalnym atutem Pilawy. Gmina charakteryzuje się licznymi obszarami o dużej wartości przyrodniczej. Na jej terenie istnieje utworzony 21

w roku 1984 rezerwat przyrody „Rogalec”, o powierzchni 33,19 ha. W rezerwacie tym można spotkać liczne stanowiska roślin chronionych, różnorodne gatunki zwierząt żyjących w lasach oraz bogactwo grzybów. Na obszarze gminy znajduje się sześć pomników przyrody – drzew o dużej wartości dendrologicznej i krajobrazowej. Stan środowiska miasta Pilawa, poprawiony dzięki realizacji wielu inwestycji, określony został w „Programie ochrony środowiska dla Gminy Pilawa”. Na podstawie zapisów nowego Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2008 r., Nr 47, poz. 281) oraz Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 roku w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. z 2008 r., Nr 52, poz.310) obszar Miasta i Gminy zakwalifikowano do strefy A tj. obszarów, na których nie występują przekroczenia poziomów dopuszczalnych dla poszczególnych substancji. Zgodnie z zapisami Programu zagrożenia terenów zieleni, w tym lasów, wiążą się z oddziaływaniem czynników naturalnych (np gradacje owadów, infekcje grzybowe, szkody wyrządzone

przez

zwierzynę

płową,

warunki

pogodowe),

oraz

antropogenicznych

(zanieczyszczenie wód, powietrza, gleby, zmiany stosunków wodnych, pożary). Ponadto niekorzystnym zjawiskiem jest wzrost urbanizacji i uprzemysłowienia gminy. Występują także uszkodzenia i zmniejszenie odporności lasów ze względu na ich monokulturowy charakter, w tym podatność nasadzeń porolnych na gradacje owadów i choroby. Przez teren gminy przebiega dział wodny pomiędzy zlewnią rzeki Świder (na północy) i rzeki Wilgi (na południu). Linia działu wodnego powierzchniowego przebiega generalnie – na kierunku NW – SE od Augustówki poprzez Pilawę do wsi Trąbki. Położenie w obrębie działu wodnego powoduje, że cieki są nieliczne i mają tu swoje odcinki początkowe. Największym ciekiem jest Struga, płynąca z rejonu wsi Puznówka do Świdra na północy. Inne cieki mają swe odcinki początkowe w zachodniej części miasta Pilawa. Położenie miasta Pilawy na dziale wodnym sprzyja zachowaniu się do dziś wielu małych zagłębień bezodpływowych. Do Świdra odprowadzane są wody jedynie ze skrajnie północnowschodniej części terenu. Południowo-wschodnia część terenu odwadniana jest w kierunku południowym, do dolinek i zagłębień bezodpływowych położonych wśród lasów poza

22

granicami miasta. Zachodnia część miasta (na zachód od linii PKP) połączona jest dwiema łagodnymi dolinami z ciekami o nazwie Bełch (bezpośredni dopływ Wisły). Czystość cieków przepływających przez gminę Pilawa nie jest badana. W latach 2007 – 2008 przeprowadzono

badania

wód

podziemnych

w

dwóch

miejscowościach

powiatu

garwolińskiego: Żelechów i Łaskarzew. Badania pozwalają zakwalifikować wody gruntowe w m. Żelechów do V klasy – wody złej jakości ze względu na stężenia potasu, azotanów i fosforanów, a w Łaskarzewie do klasy III – wody zadowalającej jakości. Zagrożenie zanieczyszczeniem wód podziemnych wynika przede wszystkim z: infiltracji zanieczyszczeń z wód powierzchniowych (w dolinach rzek) oraz z migracji wgłębnej zanieczyszczeń z obszarów o słabej izolacyjności gruntowej warstw wodonośnych. W wyniku badań próbek gleby ustalono, że na terenie gminy przeważają gleby bardzo kwaśne i kwaśne. Udział procentowy tych gleb waha się w granicach 61 – 80%. Wskaźnik syntetycznego zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb Gminy Pilawa określono jako 0, co znaczy, że są to gleby nie zanieczyszczone. Według danych Starostwa Powiatowego w Garwolinie aktualnie na terenie gminy nie ma terenów zdegradowanych wymagających rekultywacji. Powierzchnię ziemi na terenie gminy Pilawa można zatem określić jako mało zdegradowaną. Jej odporność na degradację jest mała i lokalnie średnia, co ma bezpośredni związek z budową geologiczną oraz rzeźbą terenu. Tereny silnie przekształcone przez człowieka to głównie tereny zurbanizowane, komunikacyjne, stacje paliw lub miejsca, gdzie zlokalizowany jest przemysł. Naczelną zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla gminy Pilawa jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiającego jak najlepsze zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia

i

zagrożenia

przedstawiono

propozycję

działań

programowych

umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Na terenie gminy Pilawa występują wszystkie kategorie źródeł emisji do powietrza atmosferycznego: punktowe, liniowe (głównie komunikacja) i powierzchniowe. Znaczący wpływ na poziom stężeń pyłu w powietrzu atmosferycznym ma emisja zanieczyszczeń ze 23

źródeł bytowo-komunalnych oraz ze źródeł związanych z transportem samochodowym. Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia powietrza pyłem jest unos pyłu z powierzchni terenu, dróg, dachów, pól uprawnych itd. oraz zanieczyszczenia allochtoniczne, napływające spoza terenu gminy. Poważnym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy Pilawa jest w dalszym ciągu niska emisja. Niewątpliwym problemem jest spalanie w domowych piecach odpadów, w tym tworzyw sztucznych, gumy i tekstyliów. Na stan powietrza oddziałują w coraz większym stopniu źródła komunikacyjne. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów, zła eksploatacja, przestoje ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie, spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością dróg. Z uwagi na wzrastającą ilość pojazdów w mieście, zanieczyszczenia komunikacyjne będą odgrywały coraz większą rolę, szczególnie w centrum miasta. Uciążliwa dla społeczności lokalnej jest również emisja zanieczyszczeń z palenisk domowych, z uwagi na to, ze rozkładają się one na niewielkim obszarze, powodując miejscowe przekroczenia dopuszczalnych stężeń. Na terenie gminy funkcjonują dwie biologiczno- mechaniczne oczyszczalnie ścieków w Pilawie i Trąbkach. Pierwsza z nich Pilawska wybudowana w roku 1999 i zmodernizowana została w latach 2008-2010 do wydajności 1240m³/dobę. W roku 2005 wybudowano biologiczno- mechaniczną w Trąbkach o wydajności 640m3/dobę. Oczyszczalnie

pracują

w oparciu o technologię niskoobciążonego tlenowo stabilizowanego osadu czynnego z równoczesnym usuwaniem związków biogennych metodą biologiczną. Zagrożenie jakości wód podziemnych powodowane jest głównie przez nieuporządkowaną gospodarkę wodno – ściekowa, za wyjątkiem miasta Pilawy i Trąbek, której następstwem jest migracja

zanieczyszczeń

z

sektora

bytowo

–

gospodarczego,

komunikacyjnego

i przemysłowego do podłoża. Ścieki, które nie trafiają bezpośrednio do oczyszczalni gromadzone są najczęściej w przydomowych szambach.

24

Identyfikacja problemów Położenie,

1. Niewystarczająco

wykorzystany

potencjał

położenia

geograficznego i walorów turystycznych oraz kulturowych,

Turystyka, Dziedzictwo

2. Zbyt skromna baza noclegowa i gastronomiczna

kulturowe,

3. Niski zasób mieszkań komunalnych oraz jego niezadawalający

Zanieczyszczeni e środowiska.

stan techniczny 4. Wzrost tzw. „niskiej” emisji powodującej zanieczyszczenie powietrza,

spowodowany

wzrostem

liczby

pojazdów

i natężenia ruchu,

2.8. Infrastruktura techniczna Poziom uzbrojenia terenów w podstawową infrastrukturę techniczną stanowi o standardzie miejsca zamieszkania. Wodociągi, sieciowa kanalizacja sanitarna, sieć gazowa czy drogi, to elementy technicznej infrastruktury tworzącej podstawowy standard cywilizacyjny. Same w sobie nie tworzą one dobrobytu, ale ich istnienie jest warunkiem koniecznym do rozwoju gospodarczego i kreowania dobrobytu w skali regionu. Układ drogowo-uliczny Układ sieci ulicznej miasta jest ściśle związany z układem dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych. Droga krajowa nr 17 Warszawa-Lublin oraz droga wojewódzka nr 805, łącząca Pilawę z trasą Nr 801 Warszawa-Puławy. Droga nr 805 przebiegająca przez miasto obsługuje główne kierunki ruchu wewnętrznego. - droga wojewódzka Nr 805 (Aleja Wyzwolenia) stanowi główną ulicę miasta, jednocześnie łącząc miasto z Warszawą i Lublinem, - drogi wojewódzkie (ul. Letniskowa), powiatowe (ul. Przemysłowa) i gminne (ul. Dworcowa), które umożliwiają powiązania dróg krajowych i wojewódzkich z miastem i sąsiednimi miejscowościami. Układ komunikacyjny w mieście zostanie usprawniony poprzez planowaną w pobliżu Pilawy budowę trasy Warszawa - Zakręt - Lublin (droga ekspresowa S17), a tym samym usprawnienie 25

ruchu na trasie Warszawa-Lublin i dalej do granic kraju. Sieć dróg publicznych w Pilawie stanowią: - drogi gminne – ogółem 223,8 km (Pilawa – 13,6 km, gmina – 210,2 km) w tym utwardzone – 29,99 km - chodniki ( Pilawa – 6650 mb, gmina – 1516,9 mb) - drogi powiatowe na obszarze gminy – ogółem 27,8 km - w tym o nawierzchni utwardzonej – 25 km; - drogi wojewódzkie na obszarze gminy – 12 km (w pełni utwardzone); - drogi krajowe na obszarze gminy – 7,5 km (w pełni utwardzone). Inwestycje drogowe prowadzone w mieście nie zmierzają do wykształcenia nowego systemu dróg. Miasto prowadzi jedynie prace o charakterze remontowym oraz utwardzanie istniejących ciągów drogowych. Głównym mankamentem sieci komunikacyjnej jest jakość dróg gminnych. Wobec złego stanu części dróg obsługa ruchu samochodowego odbywa się głównie pozostałymi ulicami miejskimi. Tym samym dochodzi do koncentrowania się ruchu na wybranych ciągach ulicznych. Taki ruch uliczny powoduje:

-

ograniczenie swobody prowadzenia ruchu lokalnego i pogorszenie bezpieczeństwa ruchu z uwagi na brak segregacji ruchu na ulicach miasta,

-

nadmierne niszczenie infrastruktury transportowej (nawierzchnia),

-

występowanie uciążliwości wywołanych ruchem samochodów (wibracje, hałas, emisje zanieczyszczeń).

Zły stan nawierzchni powoduje znaczne utrudnienia w ruchu kołowym, przeciążenie dróg oraz negatywne skutki dla środowiska. Zachodzi pilna potrzeba poprawy jakości ciągów komunikacyjnych oraz budowy nowych dróg w kierunkach nowych obszarów inwestowania położone na obrzeżach miasta. W mieście istnieje funkcjonalny, czytelnie ukształtowany system dróg lokalnych, których stan nawierzchni systematycznie poprawia się. Niezbędna jest budowa nowych dróg oraz modernizacja niektórych ulic, skrzyżowań, chodników spełniających ważną rolę w układzie komunikacyjnym miasta. 26

Poprawę układu drogowego i skomunikowanie Pilawy z innymi ośrodkami umożliwią planowane i realizowane inwestycje drogowe: - budowa wschodniej obwodnicy Warszawy - zadanie zawarte w projekcie Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego - budowa międzynarodowej drogi ekspresowej (dwujezdniowej) nr S17 Warszawa – Zakręt – Lublin – Hrebenne – Rawa Ruska, która będzie przebiegała przez obszar Gminy Pilawa Uciążliwością dla mieszkańców jest niewystarczająca liczba miejsc parkingowych, szczególnie w okolicach dworca kolejowego. Dotyczy to również dojazdów zaopatrzeniowych do punktów handlowo-usługowych.

Transport publiczny W zakresie transportu publicznego mieszkańcy miasta obsługiwani są przede wszystkim przez PKS SA. W mieście znajdują się 4 przystanki autobusowe tej linii, w tym 1 zadaszony. W układzie komunikacyjnym Pilawy nie funkcjonują miejskie linie autobusowe. Podstawową rolę w obsłudze miasta komunikacją zbiorową pełnią linie PKS Garwolin, przebiegające przez centrum miasta. Pozwala to na częściową obsługę potrzeb przewozowych mieszkańców miasta. Kursy linii autobusowych koncentrują się w godzinach 4.00-23.00. Mieszkańcy obsługiwani są również przez spółki PKP (Intercity i TLK) Koleje Mazowieckie oraz samochodowego przewoźnika prywatnego. Zaopatrzenie w ciepło W Pilawie nie istnieje centralna sieć ciepłownicza. Ogrzewanie budynków realizowane jest z własnych kotłowni na paliwo stałe lub gazowe. Kotłownie gazowe funkcjonują w obiektach użyteczności publicznej w mieście Pilawa. Stara technologia, w jakiej postawiono budynki, użyte materiały oraz brak inwestycji w poprawę ich stanu technicznego powodują dużą energochłonność budynków, w tym szczególnie budynków placówek szkolnych. Generuje to znaczne koszty dla Miasta.

27

Gospodarka wodno-ściekowa Miasto Pilawa jest zwodociągowane w 100%. Gmina posiada dość dobrze rozwiniętą sieć wodociągową, obejmującą wszystkie miejscowości gminy. Sieć wodociągowa zaopatrywana jest przez cztery ujęcia i stacje uzdatniania wody: -

ujęcie komunalne w miejscowości Lipówki;

-

ujęcie komunalne w miejscowości Niesadna;

-

ujęcie zakładowe Huty Szkła „Czechy” S.A. w miejscowości Trąbki;

-

ujęcie zakładowe Fabryki Farb i Leków „Polifarb” S.A., obecnie AKzoNoble

Z sieci kanalizacji sanitarnej korzysta 94,12% mieszkańców Miasta Pilawa. W Pilawie funkcjonuje zmodernizowana mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków o wydajności ok. 1240 m3/dobe. Na terenie Gminy funkcjonuje także oczyszczalnia komunalna zlokalizowana w miejscowości Trąbki o wydajności 640 m3/dobe. Tabela 5. Struktura sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w mieście Pilawa w 2012 roku

Sieć kanalizacyjna

Sieć wodociągowa

Długość

Połączenia

czynnej

prowadzące do

sieci

budynków

(w km)

mieszkalnych (szt.)

27,5

984

Długość

Połączenia

czynnej

prowadzące do

sieci

budynków

(w km)

mieszkalnych (szt.)

46,5

1036

Ilość odprowadzonych ścieków (dam³)

170 Ilość wody dostarczonej gospodarstwom domowym (dam³)

178

Ilość osób korzystająca z sieci (osoba)

2937 Ilość osób korzystająca z sieci (osoba)

4222

Źródło: GUS

28

Sieć energetyczna Miasto i Gmina Pilawa posiadają własną stację transformująco – rozdzielczą 110/15 KV/m, zasilaną dwiema jednotorowymi liniami wysokiego napięcia, łączącymi gminę i miasto z zewnętrznymi sieciami elektroenergetycznymi. Linią podstawowego zasilania jest linia relacji: elektrownia Kozienice – Garwolin – Pilawa. Linia rezerwowa biegnie od stacji w Miłosnej przez Mińsk Mazowiecki do stacji w Pilawie.

Gospodarka odpadami

Z dniem 1 kwietnia 2006 roku na terenie Miasta i Gminy Pilawa wprowadzono system selektywnej zbiórki odpadów. W ramach systemu posegregowane odpady gromadzone są przez właścicieli nieruchomości w workach o odpowiednich kolorach. Ponadto raz w miesiącu nieodpłatnie od mieszkańców gminy, odbierane są odpady typu sprzęt elektryczny i elektroniczny, złom oraz odpady wielkogabarytowe. Selektywna zbiórka surowców wtórnych obejmuje tych mieszkańców gminy, którzy zawarli umowy na wywóz odpadów komunalnych niesegregowanych z przedsiębiorstwem posiadającym odpowiednie zezwolenie. Odbiór odpadów komunalnych niesegregowanych odbywa się raz lub dwa razy w miesiącu w zależności od podpisanej umowy. Odpady komunalne niesegregowane są składowane na wysypisku odpadów komunalnych w Pilawie. W latach 2009-2010 na terenie miasta i gminy Pilawa zebrano 808,38 Mg odpadów komunalnych, w tym 22% pochodziło z selektywnej zbiórki odpadów. Niewielka ilość tych odpadów z terenu Pilawy trafia na wysypisko w Otwocku Świerku. Natomiast odpady segregowane przekazywane są firmom zajmującym się recyklingiem surowców wtórnych. Głównym podmiotem zbierającym odpady na terenie miasta i gminy jest Zakład Gospodarki Komunalnej w Pilawie, ale właściciele mieli prawo podpisać umowę z innymi podmiotami, które posiadały stosowne zezwolenie Burmistrza Miasta i Gminy Pilawa na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu miasta i gminy.

29

Na terenie miasta Pilawa funkcjonuje komunalne składowisko odpadów, które oddano do użytku w 1995 roku. Na dzień dzisiejszy składowisko jest wypełnione w 60 %. Zgodnie z wykonanym przeglądem ekologicznym nie ma ono istotnego pływu na stan środowiska. Prowadzeniem gospodarki odpadami w oparciu o gminne składowisko odpadów zajmuje się Zakład Gospodarki Komunalnej w Pilawie. Z dniem 1 stycznia 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011r. Nr 152 poz. 897) zgodnie z którą gmina ma18 miesięcy na wprowadzenie nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi zwalnia właścicieli nieruchomości z zawierania indywidualnych umów na odbiór odpadów komunalnych. Dlatego też każdy, kto miał zawartą umowę z przedsiębiorcą na odbiór odpadów komunalnych, powinien ją rozwiązać do końca 30 czerwca 2013 r. Odbieranie odpadów komunalnych odbywać się będzie na zlecenie gminy, poprzez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, jedynie w przypadku, gdy zostaną one wyłonione w drodze przetargu i pod warunkiem posiadania wpisu do rejestru działalności regulowanej. Gmina nie ma innej możliwości wyłonienia podmiotu do odbierania odpadów komunalnych. Natomiast z dniem 1 stycznia 2012 r. przedsiębiorcy zamierzający prowadzić działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu Miasta i Gminy Pilawa jest zobowiązany do uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej, prowadzonego przez Burmistrza Miasta i Gminy Pilawa

Zaopatrzenie w gaz Miasto Pilawa jest całkowicie zgazyfikowane. Stopień zgazyfikowania gminy wynosi ok. 58%.

30

Tabela 6. Struktura sieci gazowej w 2010 roku

Sieć gazowa

Długość

Połączenia prowadzące

Ilość osób

czynnej sieci

do budynków

korzystająca

(w km)

mieszkalnych (szt.)

z sieci (osoba)

14,26

562

2323

Źródło: GUS

Identyfikacja problemów

Infrastruktura techniczna

1. Koncentrowanie się ruchu drogowego na głównym ciągu komunikacyjnym

miasta

(ulica

Aleja

Wyzwolenia)

wynikającego ze złego stanu dróg o charakterze obwodowym w stosunku do ścisłego centrum miasta, 2. Niewystarczająca liczba miejsc parkingowych, 3. Znacząca energochłonność budynków użyteczności publicznej 4. Niepełne skanalizowanie gminy.

31

3. Gospodarka Kolejną sferą poddaną analizie, bardzo ważną w procesie formułowania wniosków dotyczących sytuacji społeczno-gospodarczej Miasta Pilawa jest jego sfera gospodarcza. Gospodarka jest to całokształt działalności gospodarczej prowadzonej w mieście. Celem przeprowadzonej poniżej analizy jest określenie dynamiki rozwoju miasta i wskazanie tych obszarów, które mogą decydować o przyszłej dynamice rozwoju gospodarczego. Ważnym elementem będzie wskazanie instrumentów i narzędzi dostarczanych przez miasto lub inne podmioty, działające na rzecz intensyfikacji działalności gospodarczej prowadzonej w mieście. 3.1. Struktura działalności gospodarczej Według danych statystycznych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, w dniu 31 grudnia 2010 roku w Mieście Pilawa zarejestrowanych było 311 podmiotów gospodarki narodowej. Zdecydowaną większość tych podmiotów stanowią jednostki prywatne – 300 podmiotów, co stanowi 96,5%. Aż 267 z nich to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Zaledwie 11 podmiotów to zakłady sektora publicznego (3,5% wszystkich podmiotów w mieście). Taki stan rzeczy odzwierciedla ogólne tendencje panujące w gospodarce, gdzie najbardziej konkurencyjnymi i wytwarzającymi największą część Produktu Krajowego Brutto podmiotami są właśnie najmniejsze przedsiębiorstwa, które jednocześnie najbardziej elastycznie potrafią reagować na zmiany zachodzące na rynku. Należy zwrócić także uwagę, że te przedsiębiorstwa są też najbardziej podatne na zewnętrzną koniunkturę gospodarczą i ich rozwój jest uzależniony od pomocy instytucji około biznesowych. Te przedsiębiorstwa są również najbardziej innowacyjnymi podmiotami gospodarki narodowej. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców gminy są pozarolnicze miejsca pracy. Według Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku z pozarolniczych źródeł utrzymuje się 67,5 % ogółu mieszkańców miasta i 59,1 % obszarów wiejskich. Z pracy w rolnictwie utrzymuje się jedynie 5,13 % ogólnej liczby mieszkańców gminy. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby mieszkańców utrzymujących się z działalności pozarolniczej. Większość mieszkańców pracuje w Warszawie lub okolicach. Wielu znajduje zatrudnienie w miejscowych zakładach przemysłowych: 32

-

Fabryce Farb i Lakierów - Akzo Nobel Decorative Paints Sp. z o.o.

-

Hucie Szkła „Czechy” S.A, będącej jedną z najstarszych na terenie Mazowsza hut szkła, wybudowanej w roku 1836;

a także w 1200 innych podmiotach gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy. Podmioty te to przede wszystkim małe firmy, działające w dziedzinach: handlu, napraw, usług budowlanych, transportu, produkcji, gastronomii. Wskaźnik aktywności gospodarczej mierzony liczbą firm przypadających na 1000 mieszkańców kształtuje się w Pilawie na poziomie 75,12.

Jest to wynik odpowiadający

średniej w kraju (75 firm na 1000 mieszkańców) i znacznie niższy niż w województwie mazowieckim (130/1000). W porównaniu z Miastem Stołecznym Warszawa, gdzie wskaźnik przyjmuje kształtuje się na poziomie 201/1000, wartość jest niższa o 62,5%. Największy zakład, Akzo Nobel Decorative Paints Sp. z o.o. znajduje się w północnowschodniej części miasta. Drugi duży zakład, Huta Szkła „Czechy” S.A znajduje się w miejscowości Trąbki, w gminie Pilawa. Zainteresowanie ze strony średnich i dużych inwestorów, dotyczące lokowania w Pilawie nowych przedsiębiorstw jest jednak umiarkowane. Dynamikę aktywności gospodarczej w mieście obrazują zmiany struktury i liczby podmiotów gospodarczych. Poniższe tabele prezentują dane GUS w zakresie podmiotów gospodarczych w Mieście Pilawa. Tabela 7. Podmioty gospodarcze wg branż w latach 2005 – 2010

Rodzaj działalności

Podmioty stan na koniec roku 2006

Ogółem, w tym: Rolnictwo Przetwórstwo Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje

281 5 43 47 92 16

2007 297 5 41 59 90 16

2008 317 7 39 73 96 15

2009 293 9 32 68 79 12

2010 311 7 34 78 82 6

33

Transport, gospodarka magazynowa i łączność Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości Administracja publiczna Edukacja Ochrona zdrowia

9

9

8

7

12

17 5 bd bd bd

22 5 bd bd bd

21 4 bd bd bd

16 4 4 6 14

17 2 4 4 15

Źródło: GUS

Po okresie szybkiego wzrostu liczby firm zarejestrowanych w systemie REGON pod koniec lat dziewięćdziesiątych w Pilawie, obecnie obserwuje się zahamowanie trendu wzrostowego. W 2009 r. po raz pierwszy zanotowany został spadek liczby przedsiębiorców w mieście. Z pewnością nie bez wpływu na to zjawisko pozostały czynniki makroekonomiczne i przenoszenie działalności do większych ośrodków miejskich. Powstanie, rozwój i przetrwanie małego i średniego przedsiębiorstwa prywatnego w decydującym stopniu zależy od otoczenia, w którym ono funkcjonuje. Otoczenie to niesie wiele zagrożeń, ale występują w nim również instytucje, które działają na rzecz jego stabilizacji i rozwoju. Jedną z najistotniejszych przeszkód rozwoju małej przedsiębiorczości w regionie jest brak zasobów finansowych oraz brak wykwalifikowanych kadr, które potrafiłyby sprawnie zarządzać przedsiębiorstwem. Dużej części małych firm nie stać na samodzielne ponoszenie kosztów związanych ze zbieraniem informacji o innowacjach, technologii i o rynkach. Małe firmy mają również duże trudności w dostępie do funduszy kredytowych, gdyż dla banku stanowią ryzyko. Innym czynnikiem hamującym rozwój miasta jest brak stymulatora rozwoju. W sferze usług dominują branże tradycyjne, a szczególnie branża budowlana. W mieście obserwuje się stały wzrost liczby przedsiębiorstw tej branży. Spada natomiast liczba firm zajmujących się działalności handlową. Spowodowała to głównie konkurencja w postaci placówek wielkogabarytowych zlokalizowanych niedaleko Pilawy. Liczba pracujących mieszkańców Pilawy w 2010 r. wyniosła 1009 osób, w tym 422 kobiety. W stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego nastąpił wzrost o 75 osób. W latach 2006-2007 liczba pracujących była znacząco niższa i wynosiła odpowiednio 681 i 689 osób. W roku 2008 nastąpił gwałtowny skok liczby osób pracujących (ogółem 975 osób, w tym 380 kobiet). Poziom ten utrzymuje się od tej pory na podobnym poziomie. 34

Tabela 8. Struktura pracujących w latach 2006 – 2010 Rok

Pracujący ogółem

Kobiety

Mężczyźni

2006

681

296

385

2007

689

298

391

2008

975

380

595

2009

934

402

532

2010

1009

422

588

Źródło: GUS

3.2. Główni pracodawcy

Do największych pracodawców w mieście, zatrudniających powyżej 250 pracowników, należy: Fabryka Farb i Lakierów Akzo Nobel Decorative Paints Sp. z o.o. Większość osób pracujących na terenie miasta i gminy Pilawa zatrudnionych jest jednak w niewielkich rodzinnych przedsiębiorstwach lub prowadzi firmy jednoosobowe. Wzrost liczby pracujących jest dobrym prognostykiem na przyszłość, lecz stabilne fundamenty poprawy sytuacji gospodarczej w mieście należy budować przemyślaną polityką lokalną po roku 2014, kiedy to Polska otrzyma kolejne fundusze unijne. Wzrost przedsiębiorczości, głównie tej drobnej, jest podstawą stabilnej gospodarki. W działaniach miasta nie można zapominać o zasobach ludzkich, czyli o mobilnym czynniku wzrostu gospodarczego. Wiele aspektów rozwoju gospodarczego miasta leży po stronie władz centralnych. Na te aspekty władze miasta nie mają wpływu. Należy jednak podjąć szeroką współpracę z instytucjami centralnymi i wojewódzkimi w celu doskonalenia narzędzi wzrostu gospodarczego. Bardzo ważnym elementem wpływającym na funkcjonowanie przedsiębiorstw oraz ich rozwój jest tzw. otoczenie biznesu. W jego skład wchodzą przede wszystkim:  banki,  instytucje finansowe,  organizacje oraz ośrodki wspierające rozwój przedsiębiorczości.

35

W Pilawie funkcjonują 3 oddziały banków, a oddziały instytucji finansowych (biura maklerskie) działają w Garwolinie. Istotnym czynnikiem rozwojowym, sprzyjającym lokalizacji dla inwestycji budowlanych o charakterze przemysłowym, handlowym czy mieszkaniowym jest dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna oraz uchwalony Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Pilawa. Ponadto z przeprowadzonych badań wynika, że Miasto Pilawa ma szanse na rozwój w dziedzinie inwestycji przemysłowych, zwłaszcza ze względu na ulokowaną tutaj podstrefę Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

3.3. Innowacyjność W Pilawie należy zintensyfikować działania zmierzające do zachęcenia mieszkańców do prowadzenia działalności gospodarczej oraz polegające na wspieraniu innowacji w przedsiębiorstwach już istniejących. Innowacyjność firm określana jest najogólniej jako zdolność i motywacja do poszukiwania i komercyjnego wykorzystywania jakichkolwiek wyników badań naukowych, nowych koncepcji, pomysłów i wynalazków, prowadzących do wzrostu poziomu nowoczesności i wzmocnienia

pozycji

konkurencyjnej

firmy

czy

realizacji

ambicji

technicznych

przedsiębiorcy. W tym kontekście innowacje - rozumiane jako proces uczenia się zarówno ze źródeł wewnętrznych, jak i zewnętrznych - są traktowane jako podstawowe źródło kumulowania (budowania) specyficznych, unikalnych i wyróżniających umiejętności firmy. Zdolność innowacyjna firm jest wyznaczona przez ich wewnętrzną zdolność do tworzenia nowych produktów i technologii, metod organizacji, jak i przez ich zdolność do absorpcji i zastosowania wiedzy wytworzonej poza firmą. Samodzielne podejmowanie własnych prac badawczych, projektowania i wdrażania nowej produkcji wymaga posiadania właściwych kompetencji technicznych, menedżerskich oraz zdolności do uczenia się. Wymóg ten spełnić mogą jedynie duże firmy posiadające zasoby ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne o odpowiedniej skali, jakości i komplementarności. Stymuluje to firmy do podejmowania i rozwoju różnego rodzaju form współpracy z zewnętrznymi partnerami (jednostki sfery B+R, 36

jednostki pośrednictwa w transferze technologii i innowacjach, inne firmy, instytucje finansowe, polityka państwa, mającej na celu uzyskanie dostępu do źródeł nowej wiedzy i umiejętności oraz komplementarnych zasobów). Konieczność korzystania z zewnętrznych usług na rzecz innowacji dotyczy niemal wszystkich przedsiębiorstw, które zamierzają rozwijać swoją zdolność innowacyjną. W najsilniejszym stopniu dotyczy to małych firm innowacyjnych. Są one zbyt małe, aby mieć wszystkie niezbędne kompetencje i zasoby normalnie dostępne w dużych przedsiębiorstwach.

Na rozwój innowacji składa się wysiłek ludzi oraz kapitał potrzebny do opracowania i wprowadzenia nowych produktów, procesów i organizacji na rynek. Innowacja staje się, więc sprawą przedsiębiorstw i organów władzy publicznej państwa, regionu, które obecnie grupują zasoby ludzkie i odpowiednie kapitały. Innowacja jest oparta przede wszystkim na kompleksowej interakcji pomiędzy sferą B+R i czynnikami otoczenia. Z prowadzonych badań nad stanem innowacyjności i przedsiębiorczości firm województwa mazowieckiego zwraca uwagę niechęć przedsiębiorców do współpracy. Obserwacje tworzenia się środowisk przedsiębiorczości i sieci wskazują, że proces ten znajduje się w fazie początkowej, a jego dalszy rozwój będzie skomplikowany i długotrwały. Powstały już niezbędne elementy do zorganizowania środowiska, lecz jest to w dalszym ciągu raczej prosty zbiór podmiotów niż system. Relacje między poszczególnymi podmiotami kształtują się powoli, a proces przełamywania wzajemnych nieufności jest długi i skomplikowany. Częstsze są postawy konkurencji, niż współpracy między podmiotami. Otoczenie, szczególnie wszelkiego rodzaju instytucje świadczące usługi pośrednictwa w dziedzinie innowacji (inkubatory, centra transferu technologii, ośrodki promocji i doradztwa), odgrywa w tym procesie rolę marginalną. Obserwuje się nieliczne tylko kontakty firm z tymi instytucjami, a ich znaczenie dla rozwoju firm i sieci jest znikome. Brak jest przepływu informacji, miejsc kontaktów czy wzorów współpracy. Jest to zadanie dla strategii innowacyjnej regionu. Należy odnotować także niedorozwój tak krajowego, jak i regionalnego rynku kapitałowego dla potrzeb wdrażania nowych rozwiązań, zwłaszcza nowoczesnych technologii. Brak jest źródeł finansowania otwartych na finansowanie innowacji i wdrażania nowych technologii przez małe przedsiębiorstwa takich jak np. fundusze zalążkowe. Zauważalna jest bardzo wysoka awersja do podejmowania tego typu inwestycji przez dużo 37

bardziej elastyczne w innych krajach fundusze venture capital. W konsekwencji małe i średnie przedsiębiorstwa w swej działalności innowacyjnej bazują głównie na własnych środkach finansowych i jedynie w niewielkim stopniu wykorzystują zewnętrzne źródła finansowania. Stopień zaawansowania technologicznego w Pilawie kształtuje się na poziomie typowym dla Polski. Na lokalnym rynku występuje odczuwalny niedostatek firm technologicznych, które zajmują

się

nowoczesnymi

technologiami

w

dziedzinie:

mechaniki,

elektroniki,

telekomunikacji, automatyki, robotyki, technologii internetowych i innych. Przekłada się to na niższy, niż w dużych miastach, poziom zaawansowania technologicznego w różnych dziedzinach życia społecznego i całej infrastruktury miasta. Przyczyną takiej sytuacji jest brak na obecnych w mieście uczelniach kierunków technicznych, kształcących w w/w dziedzinach. W takiej sytuacji wielu absolwentów szkół średnich o kierunkach mechanicznych, elektrycznych, elektronicznych i podobnych kontynuuje naukę i studia w większych miastach (Warszawa, Lublin). Po zdobyciu wykształcenia pozostają oni w mieście, w którym się kształcili, zasilając działające tam firmy technologiczne. Taki proces jest dla Pilawy niekorzystny, gdyż powoduje brak wysoko wykształconej technologicznie kadry w mieście. Może być to istotny czynnik ograniczający zainteresowanie niektórych inwestorów, głównie zagranicznych. Kształcenie młodzieży pod kątem nowoczesnych technologii na pobliskich uczelniach tworzyłoby warunki sprzyjające powstawaniu w mieście firm technologicznych. To z kolei spowodowałoby lepsze wykorzystanie najnowszych technologii w tworzeniu całej infrastruktury miasta. Powstałe wysoko wyspecjalizowane firmy mogłyby świadczyć usługi nie tylko na terenie Pilawy, ale również dla okolicznych mniejszych miast. Jednym z elementów wpisujących się zarówno w rozwój technologiczny miasta, jak i działania na

rzecz

„społeczeństwa

informacyjnego”

jest

potrzeba

budowy

miejskiej

sieci

teleinformatycznej. Na terenie miasta jest dostęp do Internetu szerokopasmowego oraz radiowego obejmującego cały obszar miasta. Istnienie sieci wpływa korzystnie na wiele dziedzin życia społecznego:  łatwiejszy dostęp do Internetu i oferowanych w nim usług dla instytucji i mieszkańców  zastosowanie

systemu

monitoringu

miasta

zwiększającego

bezpieczeństwo

mieszkańców  obniżenie kosztów działalności firm i instytucji, co ułatwia ich rozwój 38

 powstanie nowych miejsc pracy (m.in. do obsługi sprawnego działania sieci)  zatrzymywanie w mieście wysoko wykwalifikowanej kadry. Brak wysoko wykwalifikowanych kadr (spowodowanej migracją osób w wieku produkcyjnym do dużych miast), nie jest jedynym problemem dotykającym przedsiębiorstwa i małe firmy w Pilawie. Bardzo istotne jest również dostarczenie niezbędnej wiedzy w zakresie trendów rozwojowych, realizacji strategii innowacyjnych, nowoczesnych metod i technik zarządzania, organizacji pracy oraz zapewnienie sprzyjających warunków do korzystania z usług szkoleniowych zgodnych z kierunkiem rozwoju firm. Wskazane bariery dla rozwoju przedsiębiorczości wymagają podjęcia działań w zakresie upowszechnienia, podniesienia jakości i rozwoju usług szkoleniowych, informacyjnych i doradczych oferowanych przez instytucje

świadczące usługi na rzecz rozwoju

przedsiębiorczości. Szczególnie ważne są usługi doradcze. Działania rewitalizacyjne realizowane w Pilawie muszą mieć na

celu wzmocnienie

konkurencyjności przedsiębiorstw, jak również zachowanie istniejących miejsc pracy. 3.4. Obszary aktywności gospodarczej w mieście Analizując to zagadnienie należy zwrócić uwagę na geograficzne aspekty cechujące strukturę prowadzonej w Mieście działalności gospodarczej. Największe znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju działalności gospodarki w Pilawie mają obszary zgrupowane, które położone są w przeważającej części w granicach centrum miasta. Występują tam obszary, które wymagają zagospodarowania i ożywienia. Działalność gospodarcza prowadzona jest również w innych częściach miasta. Działalność usługowa i handlowa prowadzona jest przede wszystkim jednak w centrum miasta. 3.5. Uwarunkowania budżetowe realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych Pomimo, że program rewitalizacji musi być finansowany wspólnie przez inwestorów prywatnych, budżety publiczne i wkład środków strukturalnych Unii Europejskiej, głównym inicjatorem i najważniejszym inwestorem w ramach jego wdrażania będzie Miasto i Gmina Pilawa. Miasto, mimo znacznego potencjału gospodarczego, nie dysponuje budżetem, który 39

pozwala na zaspokajanie bieżących potrzeb mieszkańców przy jednoczesnym pełnym zaspokojeniu potrzeb finansowych niezbędnych do realizacji wielu zadań inwestycyjnych. Na wysokość dochodów budżetowych miasta, największy wpływ ma podatek od nieruchomości oraz wpływy z udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych. Warto więc pokazać potencjał inwestycyjny lokalnego budżetu. Wielkość dochodów Miasta wynika z przepisów zawartych w ustawie o dochodach jednostek samorządu

terytorialnego,

która

określa

źródła

finansowania

jednostek

samorządu

terytorialnego. Podobnie jak w innych miastach i gminach najwięcej środków z budżetu przeznaczanych jest na oświatę i wychowanie oraz gospodarkę komunalną i ochronę środowiska naturalnego. Poniższa tabela przedstawia wydatki oraz dochody budżetu Miasta Pilawa. Tabela 9. Dochody i wydatki budżetu Miasta i Gminy Pilawa w latach 2009 – 2012 2009

2010

2011

2012

Dochody budżetów gminy

25971091,40

24414676,64

23332669,51

27248239,52

Dochody własne budżetu

1612184,40

149100,00

61907,65

1111225,90

Razem

11778339,70

10530230,18

23394577,16

28359465,42

Podatek rolny

4404326,80

187091,77

206521,43

283199,00

Podatek od nieruchomości

3713870,98

3670051,45

4034536,81

4697807,30

Podatek od środków transportowych

81639,80

67560,50

85662

81391,00

wpływy z opłaty skarbowej

32187,72

32932,00

22095,75

22228,70

Podatek od czynności cywilnoprawnych

207027,59

268322,24

197825,30

237547,00

dochody z majątku gminy

70615,50

53770,23

2274,65

38778,90

wpływy z usług

43066,61

58666,30

57745,50

58167,48

5694924,58

5324801,36

4888780,43

5082564,28

3881712,00

4382751,00

4818250,00

5164987,00

1813212,58

942050,36

70530,43

-82422,72

Subwencje ogólne

10300487,00

10065583,00

9256430,00

10229459,00

Dotacje

3892264,70

3818863,46

3786625,96

5015354,18

3852264,70

3668047,48

3291610,97

3217984,37

40000,00

25000,00

49999,76

51236,45

3892264,70

125815,98

445015,23

1746133,36

DOCHODY BUDŻETU MIASTA I GMINY PILAWA

udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa razem udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób fizycznych udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób prawnych

Dotacje celowe z budżetu państwa Dotacje otrzymane z funduszy celowych dotacje §§ 200, 620

40

Dochody na 1 mieszkańca Ogółem

2459,38

2305,23

dochody własne

1115,37

994,26

dochody własne - dochody podatkowe

956,38

911,48

WYDATKI BUDŻETÓW MIASTA I GMINY PILAWA Wydatki z budżetu ogółem Ogółem

28115796,32

25458903,65

26115787,65

28176120,09

dotacje ogółem

1142206,71

1098614,99

1118666,42

1227914,28

świadczenia na rzecz osób fizycznych

3390772,95

3654102,82

3616716,90

3556390,74

wydatki bieżące jednostek budżetowych ogółem

14517952,56

16273026,27

17375215,74

19532047,13

wydatki majątkowe ogółem

8849225,72

4148185,81

4005188,59

4322036,48

wydatki majątkowe inwestycyjne

8849225,72

4148185,81

4005188,59

4322036,48

Wydatki na rolnictwo i łowiectwo

587037,93

149593,59

150441,98

167462,76

Wydatki na transport i łączność

1131387,70

1449992,80

745952,15

626537,61

Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska

5001446,21

1464102,03

2011529,87

1439083,09

98181,28

1022140,36

55358,39

757785,23

10784058,39

11697858,35

13084622,02

14479382,32

Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego

745600,00

1351905,21

1184006,06

1471362,60

Wydatki na ochronę zdrowia

1337100,79

216702,58

176361,97

166176,99

Wydatki na gospodarkę mieszkaniową Wydatki na oświatę i wychowanie

Wydatki na pomoc społeczną i pozostałe zadania w zakresie

3888898,80

polityki społecznej

3415213,89

3867474,86

3916274,20

Wydatki na kulturę fizyczną i sport

1667375,40

721460,91

846628,70

893930,66

Wydatki na administrację publiczną

1954139,71

2263706,90

2529122,11

2715978,06

2662,48

2403,82

Ogółem

2662,48

2403,82

na oświatę i wychowanie

1021,22

1104,51

70,61

127,65

Wydatki na 1 mieszkańca

na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego

Źródło: własne

Identyfikacja problemów

Gospodarka

1. Utrzymująca

się

na

podobnym

poziomie

liczba

przedsiębiorstw, 2. Zbyt małe zainteresowanie miastem ze strony inwestorów zewnętrznych, 3. Odpływ wysoko wykwalifikowanej technologicznie kadry do większych miast i za granicę 4. Niski poziom innowacyjności miejscowych firm, 5. Ograniczenia możliwości budżetu Miasta priorytetowymi

41

inwestycjami – konieczność wyważenia przekazywanych środków na realizację inwestycji obejmujących obszary miejskie i zaangażowania finansowego w realizację wydatków bieżących. 6. Trudności z pozyskiwaniem takich instytucji, które finansowo angażowałyby się w procesy inwestycyjne w mieście. 7. Niższy niż średni w województwie wskaźnik aktywności gospodarczej.

42

4. Sfera społeczna Ostatnią sferą poddaną analizie, kluczową w formułowaniu zadań z zakresu rewitalizacji obszarów miejskich, jest sfera społeczna. Celem przeprowadzonej poniżej analizy jest określenie sytuacji demograficznej w Mieście oraz najważniejszych potrzeb mieszkańców. Określone zostaną także obszary, co do których można uznać, iż są zagrożone procesami patologicznymi, negatywnie wpływającymi na otoczenie. Zasadniczy wpływ na kształt polityki społecznej w całym województwie mazowieckim, jak i w mieście Pilawa będą miały procesy demograficzne, które uwidoczniły się i nasiliły w ostatnich latach. Do tych procesów zaliczamy: 

zmieniony model rodziny (samotne rodzicielstwo),



opóźnianie wieku zawierania małżeństw i rodzenia pierwszego dziecka,



wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw domowych,



ujemny przyrost naturalny,



malejąca dzietność,



wzrost przeciętnej długości życia – do 78,9 dla kobiet i 70,5 dla mężczyzn,



migracje wewnętrzne i zagraniczne.

Dane demograficzne o populacji mieszkańców Miasta ujawniają wiele ciekawych informacji o źródłach obecnych trudności i zarazem pomagają zdiagnozować zagrożenia.

4.1. Sytuacja demograficzna

Liczba ludności Na koniec 2010 roku w Pilawę zamieszkiwało 4 357 osób, w tym 2 239 kobiet. Liczba ludności miasta powoli, ale systematycznie rośnie. Współczynnik feminizacji utrzymuje się na stałym, dość wysokim poziomie i wynosi od 51,5% w roku 2006 do 51,4% 2010 roku. W latach 20062010 ludność miasta wzrosła o 136 osób, tj. o 3,22%. W latach 2008 i 2009 wystąpiło ujemne saldo migracji i wyniosło odpowiednio -6 i -2 osoby. Tendencja ta się odwróciła w 2010 r., w którym saldo migracji wyniosło + 24 osoby. Głównym kierunkiem migracji odpływowej jest Warszawa, gdzie „ucieka” wykształcona młodzież poszukująca atrakcyjnej pracy. Pilawa jest

43

natomiast miejscem docelowym migracji ludzi młodych, pochodzących z terenów wiejskich, poszukujących pracy lub kontynuujących edukację oraz osób w średnim i starszym wieku migrujących z Warszawy.

Wykres 1. Struktura ludności w latach 2000 – 2010

Źródło: GUS

Struktura ludności W strukturze wieku ludności można wyróżnić trzy podstawowe kategorie, które są istotne z punktu widzenia rynku pracy i zasobów siły roboczej: 

ludność w wieku przedprodukcyjnym tj. w wieku od 0 do 17 lat,



ludność w wieku produkcyjnym, w tym: kobiety od 18 do 59 lat, a mężczyźni od 18 do 64 lat,



ludność w wieku poprodukcyjnym, w tym: kobiety od 60 lat i więcej, a mężczyźni od 65 lat i więcej.

44

Tabela 10. Struktura ludności w latach 2000 – 2010

Rok

Ludność

w tym mężczyźni kobiety

2000

3938

1883

2055

2001

3994

1913

2081

2002

4065

1938

2114

2003

4085

1955

2130

2004

4114

1977

2137

2005

4140

1982

2137

2006

4221

2047

2174

2007

4278

2072

2206

2008

4303

2086

2216

2009

4324

2109

2215

2010

4357

2118

2239

Źródło: GUS

Analiza struktury ludności miasta wykazuje zdecydowaną dominację osób w wieku produkcyjnym, które na koniec 2010 roku stanowiły 64,32% ogółu mieszkańców. Grupa osób w wieku przedprodukcyjnym w tym samym okresie stanowiła 24,83%, a wieku poprodukcyjnym 10,85%. Z przedstawionych danych za lata 2008 – 2010 wynika, że w strukturze mieszkańców miasta maleje udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, a wzrasta w wieku produkcyjnym, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do znacznego wzrostu populacji starszych mieszkańców miasta. Konsekwencję zmiany struktury wieku obywateli miasta ilustruje również wskaźnik obciążenia demograficznego ludności w wieku produkcyjnym populacją mieszkańców miasta w wieku nieprodukcyjnym. Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym z roku na rok sukcesywnie malała. Na koniec 2006 roku wyniosła 35,7. W stosunku do roku 2005 wskaźnik spadł więc o 1,4.

45

Tabela 11. Ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w latach 2005 – 2010 % ludności w wieku

Wiek Rok

przed

przedprodukcyjny

produkcyjny

poprodukcyjny

2005

1090

2603

443

26,35

62,94

10,71

2006

1110

2660

453

26,38

62,99

10,73

2007

1102

2721

455

25,76

63,60

10,64

2008

1111

2746

453

25,78

63,71

10,51

2009

1095

2783

459

25,25

64,17

10,58

2010

1085

2811

474

24,83

64,32

10,85

przedprodukcyjny

produkcyjny

poprodukcyjny

Źródło: GUS

Od roku 2005 do roku 2010 liczba ludności w wieku: 

przedprodukcyjnym - zmniejszyła się o 5 osób,



produkcyjnym – wzrosła o 208 osób,



poprodukcyjnym - wzrosła o 31 osób.

Zmniejszająca się liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, generalnie postrzegana jako zjawisko negatywne, posiada również pozytywne aspekty, które dają możliwość wykorzystania istniejącej infrastruktury i bazy dydaktycznej prowadzące do rozwoju bogatej oferty edukacyjnej zarówno dla dzieci, które wymagają dodatkowej pomocy w nauce i chcą rozwijać swoje umiejętności jak również dla dorosłych, którzy stoją obecnie przed koniecznością udoskonalania swoich umiejętności poprzez kształcenie ustawiczne i szkolenia. Sytuacja taka może się stać się szansą dla systemu edukacji, gdyż łatwiej będzie podołać obowiązkom kształcenia i opieki nad dziećmi przy mniejszej populacji. Rosnąca liczba dzieci wymusza na samorządzie działania prowadzące do poprawy warunków życia i nauki najmłodszych mieszkańców Miasta. Konieczne są inwestycje w rozwój i poprawę stanu technicznego placówek edukacyjnych. Dzięki inwestycjom stworzone zostaną warunki umożliwiające Miastu konkurować z innymi miastami o inwestorów i nowych mieszkańców.

46

Jednocześnie poprawiające się warunki nauczania i więcej miejsc w przedszkolu będą stanowiły argument za pozostaniem w mieście dla młodych mieszkańców Pilawy. Wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym w mieście ma niewątpliwie związek z ogólnym wzrostem liczby ludności w gminie w ostatnich latach. W całym kraju liczba osób w wieku poprodukcyjnym w porównaniu z początkiem lat 90-tych, wzrosła prawie o milion. Przyrost ten będzie powodował silną presję na system emerytalny (zapewnienie emerytur dla coraz liczniejszej populacji osób, które zakończyły aktywność zawodową) oraz na system opieki zdrowotnej (zapewnienie specjalistycznej opieki ludziom w podeszłym wieku przez geriatrów, gerontologów oraz rozwój usług opiekuńczych). Dlatego też jednym z obszarów zainteresowania miasta powinno być wspieranie aktywnej starości.

Przyrost naturalny W Pilawie w latach 2008 - 2010 obserwuje się spadek przyrostu naturalnego. W roku 2007, odnotowano ujemny przyrost naturalny z powodu wyjątkowo niskiej liczby urodzeń. Najwyższą wartość (35 osób) wskaźnik osiągnął w 2006 roku. Wykres 2. Przyrost naturalny w latach 2004 – 2010

Źródło: GUS

47

Migracje Migracja jest czułym miernikiem zmian sytuacji ludnościowej. Ludzie osiedlają się na terenach, których perspektywy rozwojowe postrzegają z optymizmem, natomiast spontaniczna emigracja z danego terenu jest zawsze sygnałem zagrożenia zapaścią rozwojową.

Wykres 3. Saldo migracji w latach 2005- 2010

Źródło: GUS

W mieście Pilawa wskaźnik salda migracji od roku 2005 nie wykazuje żadnej stałej tendencji. Pojawiająca się okresowo ujemna migracja stanowi jednak wyzwanie do podjęcia działań służących poprawie jakości życia mieszkańców, a tym samym zahamowania negatywnego zjawiska. Ponadto obserwuje się także niepokojący odpływ ludzi młodych, dla których związki rodzinne w krajach UE i otwarcie granic, dają możliwość podjęcia dobrze płatnej pracy i życie w ustabilizowanym gospodarczo kraju. W celu ograniczenia odpływu młodych mieszkańców konieczne jest dbanie o wysoki poziom życia. Konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków życia i wychowywania dzieci oraz stałe inwestowanie w poprawę bezpieczeństwa publicznego.

48

Charakterystyka gospodarstw domowych w Pilawie Tabela 12. Rodziny z dziećmi wg liczby dzieci oraz typu rodziny w roku 2002 Rodziny z dziećmi wg liczby dzieci oraz typu rodziny Rok 2002 Ogółem

Ogółem

708

z jednym dzieckiem

272

z dwójką dzieci

268

z trójką dzieci lub więcej

168

Małżeństwa z dziećmi

Ogółem

605

z jednym dzieckiem

217

z dwójką dzieci

236

z trójką dzieci lub więcej

152 Źródło: GUS

Z zebranych w powyższej tabeli danych wynika, że w 2002 roku na terenie Miasta Pilawa zamieszkiwało 708 rodzin, z których 38,4% stanowiły rodziny z jednym dzieckiem, a jedynie 23,7% - z trójką i więcej dzieci. Tabela 13. Rodzaje gospodarstw oraz źródła utrzymania

Rok Rodzaje gospodarstw gospodarstw domowe ogółem

2002 1233

jednorodzinne ogółem

944

jednorodzinne 2 osobowe

218

jednorodzinne 3 osobowe

242

jednorodzinne 4 i więcej osób

484

Główne źródło utrzymania gospodarstwa domowego praca najemna poza rolnictwem w sektorze publicznym

358

49

poza rolnictwem w sektorze prywatnym

348

praca na własny rachunek poza rolnictwem

83

w swoim gospodarstwie rolnym

6

w rolnictwie poza swoim gospodarstwem rolnym

0

niezarobkowe emerytura pracownicza, kombatancka i pochodne emerytura rolna

272 6

renta z tytułu niezdolności do pracy

42

renta socjalna

0

renta rodzinna

58

zasiłek dla bezrobotnych

12

zasiłek pomocy społecznej

926

inne nie zarobkowe źródło inne dochody z własności Ogółem

0

dochody z najmu

0 na utrzymaniu

10

Źródło: GUS

Na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego ustalono, że w 2002 roku w Pilawie były 1233 rodzinne gospodarstwa domowe. W zdecydowanej większości rodziny tworzyły gospodarstwa domowe jednorodzinne 944, 76,56%. Dla całej Polski wartość ta wynosiła mniej, bo 69%. Jeżeli chodzi o dane na temat źródeł utrzymania, obejmują one wyłącznie dochody pochodzące z głównego źródła utrzymania gospodarstw domowych. Konsekwencją nie uwzględnienia wszystkich źródeł dochodu gospodarstw jest nieco sztuczny ich podział, który nie odzwierciedla w pełni stanu faktycznego. I tak największą liczbę gospodarstw stanowiły te, których źródłem utrzymania była praca najemna – 706. Ponadto należy podkreślić, że podobna liczba tych gospodarstw utrzymywała się z pracy w sektorze publicznym i w sektorze prywatnym. Zebrane dane wykazały, że z pracy na własny rachunek poza sektorem rolnictwa utrzymywało się 348 gospodarstw domowych, zaś z własnych gospodarstw rolnych jedynie 6.

50

Emerytury, renty i zasiłki jako niezarobkowe źródło utrzymania wskazano w 1316 osób w gospodarstwach domowych, czyli ponad 1/3 ogółu mieszkańców. Pomoc społeczna Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Pilawie działa w strukturach polityki społecznej państwa, na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2004 nr 64 poz. 593). Udziela pomocy osobom i rodzinom w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych), braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo – wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Analizując dane zebrane w poniższych tabelach należy mieć na uwadze fakt, że w jednej rodzinie objętej pomocą może pojawić się kilka problemów wymienionych w ustawie. W związku z tym, jedna rodzina może być ujęta w statystykach wielokrotnie.

Z różnych form świadczeń pomocy społecznej skorzystało 5,56% ogółu mieszkańców miasta i gminy Pilawa, czyli 586 osób z 200 rodzin. Tabela nr 14. Struktura demograficzna świadczeniobiorców (2012 r.)

Lp Typ gospodarstwa domowego

Liczba

Liczba osób

rodzin

w rodzinie

1

jednoosobowe

80

80

2

Emerytów i rencistów

14

21

3

Rodziny wielodzietne

5

34

4

Rodziny niepełne

9

31

113

166

Ogółem (liczba nie sumuje się w kolumnach ponieważ jedna rodzina może być ujęta w różnych kategoriach) Źródło: dane własne Miasta i Gminy Pilawa

51

Najczęstszym powodem udzielania pomocy w roku 2012 było ubóstwo (158 rodzin, 464 osoby) oraz bezrobocie (153 rodzin, 506 osób). Duża grupę stanowią także rodziny, w których są osoby długotrwale lub ciężko chore (80 rodzin i 228 osób). Powodem przyznawania pomocy jest także niepełnosprawność członkom rodziny. Ma to miejsce w przypadku 29 rodzin i dotyczy aż 66 osób. W ramach pomocy Gmina udziela świadczeń w postaci zasiłków okresowych, zasiłków celowych i pomocy w naturze, usług opiekuńczych, zasiłków stałych czy pobytu w domach pomocy społecznej. Najpopularniejszą formą pomocy są zasiłki celowe z których korzystało aż 357 osób, na ogólną kwotę 94,6 tys. złotych. Największy budżet przeznaczono na pomoc osobom przebywającym w domach pomocy społecznej – 246 879,69 zł. złotych przeznaczonych na wsparcie 10 osób. Gmina realizowała program „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” - z pomocy skorzystało 287 osób, w tym 142 dzieci. Ogółem na pomoc w ramach programu wydatkowano kwotę 108 075,51 zł. Kolejną formą pomocy była realizacja projektu systemowego „Pokonaj Bariery” w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Gmina otrzymała w 2010 roku na realizację zadania 107 400 zł, co stanowiło 89,5% całkowitych kosztów. Projekt wsparł 10 bezrobotnych kobiet z terenu gminy w zakresie aktywizacji społecznej i edukacyjnej oraz zdrowotnej. W 2012 roku, Gmina Pilawa kolejny raz realizowała projekt systemowy „Pokonaj Bariery” w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w ramach którego 10 osób bezrobotnych lub nieaktywnych zawodowo otrzymało wsparcie w postaci szkoleń z aktywizacji zawodowej i społecznej oraz kursów: komputerowego i prawa jazdy kat. B. Ogólna kwota projektu wyniosła 87 502,26 zł. Ze świadczeń rodzinnych w roku 2012 skorzystało 630 rodzin, na ogólną kwotę 2 528 428,33 zł. Świadczenia alimentacyjne zostały wypłacone 38 rodzinom (825 świadczeń), na kwotę 234 487,00 zł. 52

Identyfikacja problemów

Pomoc

1. Spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym

społeczna

2. Migracja osób młodych 3. Spadający wskaźnik przyrostu naturalnego 4. Niewystarczające środki finansowe na zaspokojenie bieżących potrzeb dotyczących wsparcia rodzin i osób potrzebujących 5. Brak

środków

na zabezpieczenie wkładu

własnego w

projektach społecznych 6. Brak placówek wsparcia dziennego

4.2. Infrastruktura społeczna

Przedszkola W Pilawie funkcjonuje jedno miejskie przedszkole, przy ul. Wojska Polskiego 4. Do przedszkola w roku 2010 uczęszczało 145 dzieci, uczących się w 6 oddziałach. Istniejący budynek przedszkola samorządowego wybudowany został w latach 80-tych. Budynek, po przeprowadzeniu rozbudowy i modernizacji zrealizowanej w latach 2009-2012 umożliwił zwiększenie naboru do kolejnych oddziałów. Obiekt przystosowany jest do aktualnych przepisów budowlanych wymaganych dla tego rodzaju budynków oraz został przystosowany dla osób niepełnosprawnych. Zyskał nową formę architektoniczną, a jego otoczenie ułatwiło dostępność do budynku. Od 2012 roku do przedszkola uczęszcza 200 dzieci. Zapewnienie dzieciom opieki umożliwi ich rodzicom i opiekunom utrzymanie się na rynku pracy i zwiększy ich konkurencyjność na tym rynku. Miasto już obecnie realizuje projekt w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , Działanie 9.1, Poddziałanie 9.1.1, mającego na celu poszerzenie oferty edukacyjnej dla dzieci w wieku przedszkolnym i wydłużenie godzin pracy m. in. przedszkola w Pilawie. Upowszechnienie edukacji przedszkolnej w Gminie w 2008r wynosiło 41%, w roku 2009 – 50%. co jest nieznacznie powyżej średniej dla obszarów wiejskich woj. mazowieckiego (37,2%). Wg danych z ewidencji ludności Urzędu w roku szk.2011/12 liczba 3-latków wynosi

53

134, 4 i 5-latków 254. Jednocześnie, z informacji od mieszkańców wynika, że ok.70% rodziców zadeklarowało udział dziecka w edukacji przedszkolnej. Ponadto w szkole podstawowej znajdują się dwa oddziały, do których uczęszczają dzieci w wieku 6 lat. Szkoły Podstawowe i Gimnazja W Mieście zlokalizowana jest jedna szkoła podstawowa i jedno gimnazjum. Baza oświatowa i zaplecze sportowe stoją na wysokim poziomie. W roku 2002 r. oddano do użytku halę sportową w Pilawie. Do Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w roku szkolnym 2011/12 uczęszczało ogółem 693 uczniów, natomiast w roku 2012/2013 664 uczniów (dane Urzędu Miasta i Gminy Pilawa) Tabela 15. Szkoły podstawowe oraz gimnazja dla dzieci i młodzieży szkoła podstawowa rok szkolny szkoły pomieszczenia szkolne oddziały uczniowie absolwenci 2008/2009

1

23

23

449

77

2009/2010

1

23

22

454

73

2010/2011

1

23

22

457

74

2011/2012

1

23

23

485

68

2012/2013

1

23

22

468

-

gimnazjum szkoły pomieszczenia szkolne oddziały uczniowie absolwenci 2008/2009

1

21

12

261

92

2009/2010

1

21

12

235

101

2010/2011

1

21

12

227

82

2011/2012

1

21

11

208

73

2012/2013

1

21

10

196

-

Źródło: własne

W zakresie nauczania podstawowego w roku szkolnym 2011/2012 funkcjonowała 1 szkoła podstawowa, do której uczęszczało 410 uczniów, zaś w gimnazjum proces kształcenia

54

realizowało 227 osób. W roku szkolnym 2012/2013 do szkoły podstawowej uczęszcza 468 uczniów, a do gimnazjum 196. Dane zebrane w powyższej tabeli wskazują na lekką tendencję spadkową liczby uczniów i absolwentów szkół podstawowych oraz gimnazjalnych, w stosunku do roku szkolnego 2008/2009 spadek ten wyniósł odnośnie nauczania podstawowego odpowiednio 1,2% w kwestii uczniów oraz 3,9% - w odniesieniu do absolwentów. Analogicznie sytuacja przedstawiała się w gimnazjach – spadek poszczególnych wielkości to 13,02% i 10,87%. Szkoły ponadgimnazjalne W mieście Pilawa nie ma szkół ponadgimnazjalnych .

Ochrona zdrowia System opieki zdrowotnej w mieście obejmuje przychodnie publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotne, a także liczne gabinety prywatne. Placówki te zatrudniają wyspecjalizowaną kadrę oraz stale unowocześniają aparaturę diagnostyczną i sprzęt medyczny. Ludność miasta Pilawa objęta jest, w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, opieką jednego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Pilawie, przy ul. Wojska Polskiego 16. Budynek SP ZOZ w Pilawie przebudowany został w roku 2009 zmieniając całkowicie swój wizerunek. Uzyskał nową bryłę, kolorystykę i otoczenie stając się obiektem otwartym i przyjaznym dla pacjenta, przystosowanym

dla osób niepełnosprawnych. Powierzchnia

użytkowa zajmowana przez SPZOZ zwiększyła się z 208 m2 do 343,4 m2. Przybyły nowe gabinety lekarskie, punkty szczepień oraz pomieszczenia socjalne, gospodarcze. Powstały pomieszczenia sanitarne dla osób niepełnosprawnych, a także pomieszczenie na wózki, szatnię czy pokój obsługi administracyjno – biurowej. Obiekt wyposażono w

windę dla

niepełnosprawnych. Modernizacja budynku pozwoliła również na zwiększenie zakresu świadczonych usług. Funkcjonalność budynku poprawiła się znacznie dzięki wprowadzeniu zmian w układzie komunikacyjnym budynku poprzez zmiany lokalizacji ścianek działowych oraz wejść do pomieszczeń. Ponadto oddzielona została obsługa dzieci i dorosłych, osób 55

chorych i zdrowych. Wraz z rozbudową obiektu wykonano ocieplenie całego budynku w technice lekkiej mokrej. Wykonano także ocieplenie dachu zmieniając jego kształt z płaskiego na dwuspadowy oraz pokrycie z papy na blachę trapezową. W budynku wymieniono stolarkę budowlaną wewnętrzną i zewnętrzną. Zastosowano miejscowo wewnętrzne przeszklenia z pustaków szklanych. Schody wejściowe do budynku zabudowano daszkami o lekkiej konstrukcji oraz metalowymi balustradami. W trakcie modernizacji zagospodarowano również cały teren otoczenia budynku. Wykonano korektę istniejącej zieleni oraz dokonano nowych nasadzeń. Przy budynku zaprojektowano dodatkowe miejsca parkingowe, w tym dla osób niepełnosprawnych. Mieszkańcy Pilawy mogą korzystać także z usług Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Eskulap S.C., świadczącego usługo zarówno w ramach kontraktów z NFZ, jak i prywatnie. W Pilawie działa także Niepubliczny Zakład Opieki Stomatologicznej oraz inne prywatne gabinety lekarskie różnych specjalności. Baza oraz sprzęt diagnostyczny i leczniczy SP ZOZ są na poziomie dobrym, zgodnym ze standardami współczesnej medycyny. Placówka dysponuje dobrą bazą, która ulega sukcesywnej poprawie i spełnia wymagania NFZ w tym zakresie. W Pilawie nie ma szpitala, najbliższa placówka znajduje się w Garwolinie. Poziom wykształcenia medycznego kadry zatrudnionej w zakładach opieki zdrowotnej zlokalizowanych na terenie miasta jest wysoki i stale doskonalony. Znaczna część lekarzy i personel pielęgniarski ma wieloletnie doświadczenie, ugruntowane dodatkowymi kursami specjalistycznymi i kwalifikacyjnymi. Zakres usług specjalistycznych możliwych do uzyskania w mieście jest zadawalający. Jednak gros usług specjalistycznych, zarówno w lecznictwie stacjonarnym, jak i ambulatoryjnym, świadczy Powiatowy Szpital Specjalistyczny w Garwolinie. Duża część świadczeń specjalistycznych jest udzielana przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Pilawie. Zwiększa się sukcesywnie udział niepublicznych podmiotów w sprawowaniu opieki

56

zdrowotnej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego oraz zakres usług świadczonych przez te podmioty. Zauważyć można niewystarczającą dostępność do świadczeń leczniczych, szczególnie w zakresie

stomatologii

i

niektórych

specjalistycznych

świadczeń

zdrowotnych,

czego przejawem są wydłużające się kolejki. Realizacja zadań z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia jest ograniczona. Wynika to z niewystarczającego finansowania świadczeń przez NFZ. Całodobową opiekę nad osobami dorosłymi, które nie mogą samodzielnie funkcjonować z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, zapewniają placówki zlokalizowane na terenie sąsiednich gmin, w miejscowościach Otwock i Konstancin-Jeziorna. W Pilawie brak takich placówek.

Kultura Potrzeby kulturalne realizowane są przez instytucje i placówki kultury samorządu miejskiego, samorządu wojewódzkiego oraz placówki edukacyjne. Głównym zadaniem tych instytucji jest tworzenie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego, zainteresowanie kulturą i sztuką oraz upowszechnianie czytelnictwa, dorobku poszczególnych dziedzin życia kulturalnego.

Na terenie Miasta Pilawa działa Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury. W jego ramach działają sekcje: -

plastyczna dla dzieci i młodzieży;

-

taneczna dla dzieci i młodzieży;

-

warsztaty teatralne dla dzieci i młodzieży;

-

sekcja plastyczna;

-

warsztaty rękodzielnicze dla dorosłych;

-

nauka gry na instrumentach;

-

sekcja modelarska;

-

sekcja ekologiczna.

Na terenie Miasta działa także Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna, mająca swoje oddziały w miejscowościach Trąbki, Puznówka i Gocław. Organizują one różnorodne spotkania,

57

konkursy dla dzieci (w tym dzieci w wieku przedszkolnym) i młodzieży czy wystawy. W Pilawie działa Orkiestra Dęta składająca się z 40 osób, która uświetnia swoją obecnością wszystkie imprezy gminne oraz kościelne tj.: doroczne Dożynki, Dni Pilawy, obchody rocznic historycznych, pasterka, rezurekcje itp. W Pilawie organizowane są imprezy i spotkania lokalne w oparciu o teren stadionu miejskiego. Barierą w dalszym rozwoju jest niewystarczająca baza lokalowa w odniesieniu do profilu i poziomu prowadzonej działalności kulturalnej oraz niewystarczające zaplecze techniczne i środki finansowe na rozwój nowych inicjatyw. 1. Zbyt mały i niefunkcjonalny budynek Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury utrudnia rozwój działalności i zaspokajanie kulturalnych potrzeb mieszkańców. W obecnej sytuacji nie spełnia on standardów nowoczesnej placówki kulturalnej. 2. Brak właściwie urządzonych

terenów rekreacyjno-sportowych na stadionie, które

zapewniałyby właściwe zaplecze dla imprez kulturalno-sportowych przy zachowaniu właściwego

komfortu

i

bezpieczeństwa

uczestników.

Brak

odpowiedniego,

funkcjonalnego zaplecza zmusza często do odwoływania lub przenoszenia imprez do zbyt małych sal zastępczych w przypadku niesprzyjającej pogody. Nie pozwala także na stworzenie nowej atrakcyjnej oferty z powodu braku odpowiednio przygotowanego miejsca. Istniejące placówki kultury dysponują podstawową aparaturą i środkami technicznymi niezbędnymi do obsługi większości imprez realizowanych w obiektach. Niezbędne jest jej stałe uzupełnianie i unowocześnianie, szczególnie w zakresie oświetlenia, nagłośnienia, rejestracji, w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu realizacji imprez.

Sport Baza oświatowa wraz z zapleczem sportowym jest na dobrym poziomie. W roku 2002 oddano do użytku halę sportową w Pilawie (przy ul. Letniskowej). Jest to kompleks sportowy zarządzany przez Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Pilawie, który odpowiedzialny jest za zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie sportu i rekreacji poprzez realizację usług w dziedzinie sportu, kultury fizycznej i sportu, we współdziałaniu z organizacjami kultury 58

fizycznej i sportu. W budynku znajduje się boisko do gry w halową piłkę nożną, siatkową, ręczną i koszykówkę, sale do korekty postawy, siłownia oraz sauna fińska. Obiekt jest wyposażony w profesjonalny sprzęt sportowy, co umożliwia organizację oficjalnych spotkań w piłce siatkowej, koszykówce oraz halowej piłce nożnej. Uzupełnieniem istniejącego obiektu jest boisko wielofunkcyjne o sztucznej nawierzchni. W skład MOSiR-u wchodzi także stadion miejski w Pilawie (przy ul. Spacerowej). Na terenie Gminy funkcjonuje 7 klubów sportowych w tym: 6 klubów w ramach LZS - „Hutnik Trąbki”, „Puznówka 96”, „Piorun Lipówki”, „Grom Wygoda”, „LZS Gocław”, „Arbol Trąbki” oraz Ludowy Klub Sportowy „Burza” w Pilawie.

Tabela 16. Wykaz stowarzyszeń kultury fizycznej z terenu Miasta Pilawa zarejestrowanych w ewidencji prowadzonej przez Starostę Powiatu Garwolińskiego.

Lp.

Nazwa stowarzyszenia

Rodzaj dyscypliny sportowej

1.

UKS przy PSP w Trąbkach

piłka nożna, piłka siatkowa, piłka koszykowa

2

UKS przy PSP w Pilawie

6

Ludowy Klub Sportowy „Burza” w Pilawie

Siedziba

Szkoła Podstawowa w Trąbkach 08 – 440 Pilawa Szkoła Podstawowa w Pilawie lekka atletyka, piłka koszykowa 08 – 440 Pilawa ul. Spacerowa 5 08 – 440 Pilawa piłka nożna

Bazę sportową stanowią: -

stadion, stwarzający możliwość uprawiania piłki nożnej i lekkiej atletyki,

-

hala sportowa,

-

boisko wielofunkcyjne.

Stan bazy sportowej jest niewystarczający, chociaż odnotowuje się tendencję poprawy w tym zakresie. Ważnym zadaniem jest modernizacja terenów sportowo-rekreacyjnych w obrębie stadionu miejskiego.

59

Aktywność społeczna Na terenie miasta działa wiele organizacji pozarządowych, które prowadzą działania w dziedzinach, bezpośrednio dotyczących mieszkańców miasta. Celem funkcjonowania tych inicjatyw obywatelskich jest zaspokojenie specyficznych potrzeb mieszkańców (problemy szczególnie trudne, problemy o małej skali). Organizacje te są rzecznikiem interesów różnych grup społecznych, niosą pomoc potrzebującym, udzielają rady i wsparcia.

Organizacje

pozarządowe

stają

się

w

coraz

szerszym

zakresie

odpowiedzialnym

i kompetentnym partnerem samorządu w realizacji jego zadań. Współpraca organizacji pozarządowych z samorządem terytorialnym stwarza szansę lepszej realizacji ich wspólnego celu, jakim jest poprawa jakości życia mieszkańców. Obecnie organizacje pozarządowe są jednym z ważniejszych zasobów społecznych, jakimi dysponuje gmina. Dzięki temu dla gminy stają się ważnym partnerem w realizacji projektów i opiniowaniu ważnych dla społeczności lokalnej decyzji. Do organizacji pozarządowych w Pilawie należą m.in.: - Stowarzyszenie „Akademia Łucznica” - Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” Federacja Skautingu Europejskiego - Hufiec Garwolińsko-Pilawski - Towarzystwo „Przywrócić Dzieciństwo” im. Kazimierza Lisieckiego „Dziadka” Koło Terenowe „Pilawa” - Fundacja Na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Creatio - Stowarzyszenie Animacji Kultury i Współpracy z krajami zjednoczonej Europy ,,Integracja” w Pilawie - Fundacja Wspierania Działań Biznesu na Rzecz Kultury BUSINESS TO CULTURE - Stowarzyszenie WARTOŚCI Niepełnosprawność Na terenie miasta i gminy Pilawa mieszka 77 osób niepełnosprawnych, w 33 rodzinach (wg danych MGOPS w Pilawie, 2011). Niepełnosprawni mieszkańcy miasta stanowią 1,8% ogółu mieszkańców.

60

4.3. Główne przemiany społeczne i gospodarcze Przemiany społeczno-ekonomiczne jakie dokonywały się w okresie transformacji miały istotny wpływ na rozwój sytuacji na lokalnym rynku pracy. Ich efektem było pojawienie się bardzo wysokiego poziomu bezrobocia. Od lat sytuacja na rynku pracy jest trudna. Po wyhamowaniu niekorzystnych tendencji po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, nastąpił ich powrót z powodu światowego kryzysu. Ponownie zaczął rosnąć poziom bezrobocia, które wprawdzie jest nadal ograniczane przez migracje za granicę i nowe inwestycje powstające między innymi dzięki przygotowaniom do EURO 2012 i tym współfinansowanym z dotacji unijnych – ale obserwuje się powolny wzrost liczby osób bez pracy. Nie jest to tendencja obserwowana tylko na lokalnym rynku pracy, ale ogólna tendencja panująca w kraju. Wykres nr 4: Poziom bezrobocia w Mieście i Gminie Pilawa

Źródło: GUS

Poziom bezrobocia rejestrowanego w okresie 2005-2010 wykazuje lekką tendencję spadkową, choć oczywiście następowały sezonowe wzrosty bezrobocia. Najwyższy (od 2005r.) poziom bezrobocia w odnotowano w roku 2006 – 651 osób, a stopa bezrobocia osiągnęła wówczas maksymalną wielkość 9,9% dla gminy Pilawa. Od tego momentu sytuacja na rynku pracy uległa zdecydowanej poprawie. W końcu 2010 r. zarejestrowanych było 499 bezrobotnych, tj. o 152 osoby mniej niż w końcu 2006 r. Poprawę sytuacji na rynku pracy obserwowano w latach 2007 – 2008 kiedy bezrobocie utrzymywało się na poziomie 7% i mniej. W roku 2009 odnotowano znaczne zwiększenie 61

liczby zarejestrowanych bezrobotnych. Jest to trend ogólnokrajowy, spowodowany światowym kryzysem gospodarczym i wyhamowaniem inwestycji w kraju. Głównym czynnikiem decydującym o wysokim poziomie bezrobocia są niedopasowania kompetencyjne osób bezrobotnych do zapotrzebowania ze strony pracodawców.

Tabela 17. Struktura bezrobocia w latach 2005 – 2010

Rok

Bezrobotni

Mężczyźni

Kobiety

2005

620

272

348

2006

651

297

354

2007

435

193

242

2008

471

219

252

2009

597

241

356

2010

499

226

273

Źródło: GUS

Tabela 18. Stopa bezrobocia w latach 2007 – 2010 (w odniesieniu do osób w wieku produkcyjnym). Lata

Miasto

Województwo

Pilawa

mazowieckie

Polska

2007

6,5

7,1

7,9

2008

7,0

9,0

7,9

2009

8,8

7,3

6,0

2010

7,3

9,0

7,1

Źródło: GUS

Trudną sytuację na rynku pracy odzwierciedla wskaźnik stopy bezrobocia. Jest to wyrażony w procentach stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo (pracujących i bezrobotnych). Stopa bezrobocia w Pilawie, kształtując się na poziomie nieco niższym niż w województwie mazowieckim i średniej krajowej, na koniec 2010 roku wyniosła 7,3%. W tym czasie w województwie mazowieckim oscylowała wokół

62

9,0%, a w kraju wyniosła 7,1%. Wyjątkiem jest rok 2009, kiedy odnotowano w gminie Pilawa bezrobocie wyższe od średniej dla województwa i kraju. Walka z bezrobociem jest trudnym i długotrwałym przedsięwzięciem, które wymaga współdziałania wielu instytucji, firm i organizacji. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż poprzez pojęcie walki z bezrobociem rozumiemy tworzenie nowych miejsc pracy, profilaktykę w miejscach zagrożonych bezrobociem oraz zapobieganie patologiom społecznym, jakie towarzyszą zjawisku utraty pracy. Na czele wśród podmiotów niezbędnych do uruchomienia skutecznego programu zwalczania bezrobocia wysuwają się ośrodki władzy (centralnej, lokalnej i samorządowej) oraz organizacje pozarządowe. Wynika to zarówno z podziału kompetencji i rozdziału funduszy budżetowych (różnych budżetów), jak i perspektyw współpracy z instytucjami Unii Europejskiej. Okres bezrobocia członka rodziny jest dla wielu gospodarstw domowych bardzo trudny. Pojawiające się problemy finansowe rodzą konieczność szukania doraźnych metod poprawy sytuacji ekonomicznej rodziny. Brak zatrudnienia negatywnie wpływa nie tylko na ekonomiczną kondycję rodzin, ale także na pozamaterialne kwestie życia rodzinnego. Przymusowe pozostawanie bez pracy oraz niemożność znalezienia ponownego zatrudnienia powoli i systematycznie pozbawiają człowieka poczucia własnej wartości. Stres i utrata stabilizacji

powodują

często

niemożność

podejmowania

racjonalnych,

a

niekiedy

jakichkolwiek decyzji. Pojawia się apatia i zniechęcenie. Negatywnym skutkiem bezrobocia są także problemy dzieci osób bezrobotnych, na które również należy zwrócić szczególną uwagę. Odczuwanie przez dzieci własnej sytuacji jako gorszej często prowadzi do stopniowej izolacji środowiskowej, co jest dotkliwym ograniczeniem naturalnych potrzeb związanych z rozwojem intelektualnym i społecznym. Zawęża się krąg wspólnych zainteresowań rówieśniczych, dzieci przestają być zapraszane do wspólnej nauki i zabawy. Zdarza się także, że jednocześnie z odrzuceniem przez rówieśników, z powodu trudnej sytuacji materialnej rodziny, dzieci popadają w sytuacje konfliktowe w szkole z wychowawcami i nauczycielami. Taka sytuacja ma wpływ na postawy dzieci, na ich zachowanie oraz postawy i decyzje podejmowane w dorosłym życiu. Skutkiem bezrobocia w rodzinie jest także osłabienie autorytetu rodziców. W opinii dzieci, zwłaszcza nastolatków, taka sytuacja może być odbierana jako przejaw braku zaradności, nieumiejętności dostosowania się do nowej rzeczywistości społeczno-ekonomicznej czy

63

życiowe nieudacznictwo. Powoduje to zachwianie systemu wartości młodego pokolenia i obniżenie w hierarchii takich wartości jak wykształcenie, uczciwa praca, solidarność. Dużą grupę bezrobotnych stanowią osoby pomiędzy 18 a 24 rokiem życia, czyli osoby młode. Sytuacja jest zła jeśli chodzi o absolwentów wszystkich rodzajów szkół. Najliczniejsza grupa zarejestrowanych absolwentów ukończyła szkoły średnie zawodowe oraz policealne, mniej liczni byli absolwenci szkół wyższych oraz szkół zasadniczych zawodowych. Faktem godnym uwagi jest tutaj wzrost znaczenia kategorii absolwentów szkół wyższych. Szukając przyczyn wzrastającego stale wpływu zbiorowości absolwentów szkół wyższych na kształtowanie się globalnej struktury bezrobotnych absolwentów regionu Pilawy, ale także województwa, nie sposób odrzucić tezy, iż wzrost ten zdaje się być – niestety – ubocznym skutkiem popularyzacji wyższego wykształcenia wśród coraz szerszych rzesz młodzieży. Popularyzacja ta, dokonująca się za sprawą rosnącej liczby szkół wyższych oraz wzbogacania ich oferty, ma także swój negatywny aspekt: w imię egalitaryzacji dostępu do wyższego wykształcenia, coraz większa liczba placówek edukacyjnych dąży do uzyskania jak największej przepustowości prowadzonych przez siebie studiów. Analizując statystyki bezrobocia możemy wyciągnąć uzasadniony wniosek, że przeciętny okres pozostawania bez pracy w regionie systematycznie się wydłuża. Bezrobocie długotrwałe dotyka przede wszystkim osoby nie posiadające żadnego wykształcenia lub legitymujące się wykształceniem gimnazjalnym oraz niższym. Zdecydowanie najliczniejszą grupę osób długotrwale bezrobotnych stanowią te cechujące się niewielkim doświadczeniem zawodowym - do 1 roku - bądź też jego brakiem. Wykształcenie mieszkańców Tabela 19. Struktura wykształcenia ludności w roku 2002

Ogółem

Stan procentowy

Kobiety

Mężczyźni

Wyższe

221

6,8

132

79

Policealne

102

3,1

83

19

Średnie ogółem

1098

33,8

619

479

Zasadnicze zawodowe

829

25,5

314

515

64

Podstawowe ukończone

899

27,7

502

397

100

3,0

77

23

Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia

Źródło: GUS

Zestawienie liczbowe, ujęte w powyższej tabeli, ukazują poziom wykształcenia społeczności lokalnej. Wynika z nich, że 6,8% społeczeństwa miasta posiadało wykształcenie wyższe (w województwie mazowieckim 11,8%), policealne – 3,1% (w województwie mazowieckim 3,3%), średnie – 33,8% (w województwie mazowieckim 26,2%), zasadnicze zawodowe – 25,5% ( w województwie mazowieckim 15,4%), podstawowe ukończone – 27,7% (w województwie mazowieckim 23,0%) Nadal dość powszechnym zjawiskiem jest całkowity brak wykształcenia – odsetek tych osób w Pilawie wynosił 3,0% (w województwie mazowieckim 3,2%)

Wykres 5. Struktura wykształcenia ludności w roku 2002

Źródło: GUS

65

Wykres 6. Struktura wykształcenia ludności wg płci, w roku 2002

Źródło: GUS

W województwie mazowieckim 52,3% kobiet posiada wykształcenie co najmniej średnie. Odsetek ten jest znacznie wyższy niż przeciętny dla kraju - 45,4%. Jednocześnie udział kobiet z wykształceniem podstawowym i niższym jest niższy niż w całym kraju. Dla województwa mazowieckiego wynosi on 34,5% podczas gdy dla kraju 37,7%. Również poziom wykształcenia mężczyzn w województwie mazowieckim jest wyższy niż przeciętny w kraju. Zarówno odsetek osób posiadających wykształcenie wyższe, średnie, jak i zawodowe, przewyższa średnią krajową. Powyższe tendencje są typowe także dla Miasta Pilawa. Cechą charakterystyczną zarówno dla Miasta Pilawa, województwa mazowieckiego oraz dla całego kraju jest wyższy poziom wykształcenia wśród kobiet niż mężczyzn. Identyfikacja problemów Sfera

1. Demograficzne starzenie się społeczeństwa,

społeczna

2. Niewystarczająca pod względem ilościowym i jakościowym infrastruktura sportowa i kulturalna,

66

3. Utrzymująca się wysoka stopa bezrobocia, szczególnie wśród osób młodych, 4. W zakresie placówek upowszechniania kultury problemem jest niewystarczająca baza lokalowa placówek kulturalnych na terenie miasta (budynek Miejsko Gminnego Ośrodka Kultury w Pilawie), 5. Brak

nowoczesnej

terenów

rekreacyjno-sportowych

umożliwiających organizację dużych imprez, 6. Niewystarczające warunki do podnoszenia kwalifikacji przez pracujących „kształcenie przez całe życie”, 7. Niezadowalający stan techniczny części obiektów szkolnych, 8. Zbyt wolny proces dostosowania profilu kształcenia młodzieży do wymagań rynku pracy.

4.4. Charakterystyka zjawiska marginalizacji społecznej w Pilawie – problem patologii społecznych oraz przestępczości

Przestępczość Jednym z głównych kryteriów wskazania obszarów podlegających rewitalizacji, szczególnie obszarów miejskich, jest występowanie na tych obszarach zjawisk patologicznych oraz o charakterze przestępczym. W celu określenia takich obszarów problemowych należy wziąć pod uwagę dane gromadzone przez jednostki dbające o utrzymanie porządku w mieście (m.in. Policja) oraz dane dotyczące intensywności korzystania z różnych form opieki społecznej. Z rozmów z mieszkańcami wynika, że poczucie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego jest wysokie.

Ochrona

mieszkańców

przed

przestępczością

została

uznana

za

jeden

z najważniejszych problemów miasta. Można jednak sądzić, że opinia o bezpieczeństwie jest w znacznym stopniu kształtowana pod wpływem informacji medialnych, a w niewielkiej części jest pochodną bezpośrednich doświadczeń.

67

Tabela 19. Przestępczość na terenie miasta Pilawa w latach 2009-2011 wyszczególnienie Ogólna liczba przestępstw, w tym: przestępstwa o charakterze kryminalnym przestępstwa o charakterze gospodarczym wykrywalność przestępstw, w tym: przestępstw o charakterze kryminalnym przestępstw o charakterze gospodarczym

2009 192

2010 204

2011 232

106

125

136

5 81,9

9 77,7

0 79,5

70,1

63,8

65,2

60

100

-

Źródło: Komenda Policji w Pilawie

Tabela 20. Wykroczenia i interwencje w latach 2009 – 2011 wyszczególnienie liczba wykroczeń liczba interwencji, z tego: w miejscach publicznych w mieszkaniach

2009 997 887 737 150

2010 1014 750 532 218

2011 1155 631 388 243

Źródło: Komenda Policji w Pilawie

Nieletni i przestępczość Tabela 21. Przestępczość nieletnich w latach 2009 - 2011 Rok

Liczba czynów karalnych

2009 2010 2011

10 6 15

Liczba nieletnich, którzy popełnili czyny karalne 10 6 15

Źródło: Komenda Policji w Pilawie

Działania, które należy podjąć w celu poprawy bezpieczeństwa w Pilawie: -

Zagospodarowanie terenów zaniedbanych, w których przebywa młodzież i dzieci,

-

Przygotowanie miejsc organizowania imprez sportowych i kulturalnych dla mieszkańców Miasta,

-

Budowa parkingów, w tym parkingu w systemie „Parkuj i jedź”,

-

Budowa kładki nad torami kolejowymi w rejonie dworca PKP,

-

Budowa obwodnicy Pilawy wraz z wiaduktem (droga wojewódzka nr 805), 68

-

Budowa chodników, ścieżek rowerowych i sygnalizacji świetlnej.

Wnioski Wynikiem wyżej przeprowadzonej analizy jest określenie tych cech i czynników zaobserwowanych w sferze społecznego rozwoju Miasta Pilawa, które mogą mieć największe odzwierciedlenie w procesach rewitalizacyjnych obszarów miejskich. Z tego względu lista problemów nie będzie obejmować wszystkich zidentyfikowanych w badanych obszarach, a jedynie te, które mają bezpośredni związek z wdrożeniem programu rewitalizacji. W trakcie analizy zidentyfikowano następujące problemy, których rozwiązanie będzie możliwe na skutek wdrożenia Programu Rewitalizacji. 1. Patologie zaobserwowane na obszarze dysfunkcyjnym – w opisanych w pkt. 4.3 i 4.4 strefach (przestępczość, bezrobocie) 2. Występowanie drobnej przestępczości na terenie Pilawy, w tym w szczególności w okolicach dworca PKP oraz na obszarze centrum Miasta. 3. Duże

przestrzenne

zróżnicowanie

społeczne

–

wymuszające

prowadzenie

zróżnicowanej polityki społecznej. 4. Niski poziom wykształcenia niektórych grup mieszkańców. 5. Brak

instrumentów

aktywizujących

mieszkańców

do

ciągłego

doskonalenia

zawodowego i prowadzenia własnej działalności gospodarczej. 6. Słaba aktywność gospodarcza i obywatelska mieszkańców. Przez „działania społeczne” w ramach programów rewitalizacji rozumie się przykładowo działania dotyczące rozwoju zasobów ludzkich, przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, walki z patologiami społecznymi, tworzenia równych szans, zapobiegania zjawisku bezrobocia i bezdomności, działania na rzecz aktywizacji środowisk dziecięcych i młodzieżowych, działania dotyczące przekwaterowywania mieszkańców rewitalizowanych terenów, oraz dotyczące uruchamiania systemu grantów dla organizacji pozarządowych. Do największych wyzwań lokalnego rynku pracy zalicza się ciągle wysoki poziom bezrobocia, w tym długotrwałego oraz osób młodych oraz niski poziom aktywności zawodowej i gospodarczej. W związku z tym niezbędne jest ograniczenie barier dla wzrostu zatrudnienia w tym osób niepełnosprawnych), poprzez zwiększenie dostępu do usług instytucji rynku pracy 69

o lepszej jakości, podnoszenie umiejętności radzenia sobie na dynamicznym rynku pracy oraz przyjmowania postaw aktywnych. Widoczna jest niechęć do pracy co pogłębia uczucie wykluczenia społecznego i marginalizację. Procesy przemian gospodarczych zachodzące w poszczególnych regionach i sektorach gospodarki

wymuszają

potrzebę

elastycznego

reagowania

kadr

zarządzających

przedsiębiorstw. Konieczność zakończenia procesów restrukturyzacyjnych oraz naturalne procesy zmiany profilu działalności przedsiębiorstw w Pilawie wymagają akceptacji przez ich pracowników. Niezbędne jest zapewnienie szerokiego wsparcia dla przedsiębiorstw i osób objętych tymi procesami. Stymulowanie podnoszenia i aktualizacji umiejętności zawodowych przez osoby pracujące, zwłaszcza starsze i o niskich kwalifikacjach, jest kluczowe dla utrzymania ich aktywności na rynku pracy. Ważnym elementem Lokalnego Programu Rewitalizacji muszą się stać instrumenty bezpośredniego wsparcia dla uczniów poprzez realizację inwestycji poprawiających warunki kształcenia i wypoczynku. Realizacja lokalnej polityki edukacyjnej wymaga współpracy z władzami powiatu oraz województwa.

70

Rozdział 5

Analiza SWOT Miasta Pilawa

Pierwsza część analizy SWOT polega na zidentyfikowaniu tendencji występujących w otoczeniu, które mogą sprzyjać (szanse) bądź spowolnić (zagrożenia) procesy rozwojowe Miasta. Na uwarunkowania te Miasto nie ma możliwości wpływu. Analiza uwarunkowań wewnętrznych stanowi drugą cześć analizy SWOT. Jej celem jest zidentyfikowanie atutów i słabości Miasta. Uwarunkowania wewnętrzne stanowią te czynniki, na które Miasto ma wpływ, a zatem analiza taka jest szczególnie cenna, ponieważ na jej podstawie można ustalić właściwe kierunki działania. Mocne i słabe strony Miasta Pilawa POŁOŻENIE, ŚRODOWISKO NATURALNE Słabe strony

Mocne strony

 Korzystne położenie Pilawy na ważnym  Rosnące koszty dojazdów do ośrodków szlaku

kolejowym

i

przy

ważnych

 Ubożenie

połączeniach drogowych,  Bliskość Warszawy i rozwijających się

ekologicznie

warunki czysty

obszarów

wiejskich

otaczających miasto,  Silna pozycja Warszawy w województwie

gmin podwarszawskich,  Atrakcyjne

miejskich,

–

mazowieckim

wysoka

mieszkańców

przyrodnicze region,

powodująca

migracje

 Zła jakość lokalnych dróg.

lesistość terenu,

 Zaawansowane rozwiązania w gospodarce  Niewystarczająco wykorzystane walory komunalnej

pod

względem

ochrony

środowiska (100% zwodociągowania),

przyrodnicze.  Niski poziom skanalizowania gminy,  Zagrożenia jakości powietrza

71

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA, GOSPODARKA KOMUNALNA Słabe strony

Mocne strony  Lokalizacja przy drodze krajowej nr 17

 Niedostosowanie rozwoju infrastruktury

 Wysoka jakość usług komunalnych,

drogowej

 Względnie niska cena usług komunalnych,

motoryzacji

 Dobrze rozwinięta sieć wodociągowa,

krajowej nr 17),

do

gwałtownego

(brak

rozwoju

modernizacji

trasy

 Niedostosowany do obecnych obciążeń i

gazowa, energetyczna, telefoniczna.

potrzeb stan infrastruktury drogowej, niski poziom bezpieczeństwa na drogach,  Niewystarczająca

ilość

miejsc

parkingowych,  Niezadowalający stan techniczny dróg w mieście

i

pieszych

ciągów

komunikacyjnych,  Niska przepustowość dróg lokalnych,  Niedostateczny

dopływ

nowoczesnych

technologii.  Niedostateczny zasób i standard mieszkań komunalnych

GOSPODARKA, ROLNICTWO Słabe strony

Mocne strony  Wolne tereny inwestycyjne wokół miasta,  Zubożenie  Rozwój

instytucji

obywatelskich

–

 Dostęp samorządów do funduszy Unii Europejskiej

oraz

tanich

i

 Dostępność finansowych

kapitałów ze

źródeł

i

środków

krajowych

i

wewnętrznie

polityka

regionalna państwa, która nie uwzględnia sugestii „oddolnych,”  Kryzys

długoterminowych kredytów,

wiejskich

otaczających miasto,  Niespójna

samorządność społeczności lokalnych,

obszarów

finansów

pogłębienie

publicznych

się

i

problemów

funkcjonowania sfery usług publicznych,

zagranicznych – partnerstwo publiczno-  Istniejący

system

obsługi

biznesu

–

72

prywatne,

bankowy i ubezpieczeniowy

 Potencjał budowlany,

 Trudna do pokonania bariera dostępu do

 Wydzielone strefy pod rozwój produkcji i usług

kapitału

przez

małe

i

średnie

przedsiębiorstwa

 System podatków lokalnych sprzyjający  Utrzymujące się bezrobocie tworzeniu

nowych

miejsc

pracy

i  Niski poziom dochodów ludności  Niedostateczna

rozwojowi przedsiębiorczości

środków

wielkość

finansowych

publicznych na

wydatki

inwestycyjne  Niewystarczająca

oferta

inwestycyjna

miasta pod działalność produkcyjną  Słabe

więzi

nauki

z

praktyką

–

niezadowalający poziom zainteresowania sfery biznesowej i ośrodków naukowych działaniami innowacyjnymi i transferem technologii

KULTURA, SPORT, TURYSTYKA Słabe strony

Mocne strony  Rozwijająca

się

gospodarka  Malejąca liczba osób biorąca czynny i bierny udział w kulturze

agroturystyczna w regionie

 Dobre warunki do inwestowania w rozwój  Narastanie turystyki i rekreacji – walory przyrodnicze  Aktywny lokalny ośrodek kultury  Aktywność

lokalnych

twórczych  Poprawiające

poziomie

kultury

standardów

niedostosowane

profesjonalnej

do

działalności

kulturalnej się

warunki

rozwoju  Niedobór

profesjonalnego i amatorskiego ruchu

obiektów

rozrywkowo

–

sportowo – rekreacyjnych  Mała baza noclegowa i niska jakość usług

artystycznego  Wysoka

w

nauczania i edukacji społeczeństwa  Obiekty

środowisk

dysproporcji

aktywność

społeczna

turystycznych

mieszkańców  Rozwijająca się baza sportowa (hala sportowa)

73

WARUNKI SOCJALNO-BYTOWE, POTENCJAŁ LUDZKI Słabe strony

Mocne strony  Dobrze

wykwalifikowana

kadra  Odpływ wysoko wykwalifikowanej kadry

administracyjna  Dobrze wykwalifikowane zasoby siły roboczej, zamieszkałej w mieście  Wysoki odsetek ludzi z wyższym i średnim wykształceniem  Dobrze rozwinięty system podstawowych usług medycznych

i studiującej młodzieży do większych miast  Pogłębiające się różnicowanie poziomu życia i zamożności społeczeństwa  Wzrost

zagrożenia

rozwojem

zjawisk

patologicznych szczególnie wśród ludzi młodych i dzieci

 Rozwój systemu wsparcia osób chorych,  Mała

dynamika

zmian

kształcenia

niepełnosprawnych i pozostających w

zawodowego do potrzeb rynku oraz form

ubóstwie

rekwalifikacji

 Wysoki poziom bezpieczeństwa

 Istnienie zjawisk patologicznych także wśród młodzieży  Niska

mobilność

zawodowa

kadr

pracowniczych

W dokumentach strategicznych opracowanych na potrzeby Miasta i Gminy Pilawa zidentyfikowano następujące zadania odnoszące się do rozwoju Miasta:  Dalsza rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenach wiejskich.  Dostosowanie gospodarki odpadami do obowiązujących przepisów z godnie z ustaleniami Planu gospodarki odpadami dla powiatu garwolińskiego. Kompleksowe rozwiązanie gospodarki odpadami stałymi.  Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.  Organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych i społecznych.  Budowa nowych oraz modernizacja istniejących ulic, dróg gminnych i powiatowych.  Rozbudowa i modernizacja systemu oświetlenia ulicznego.  Budowa chodników dla pieszych.  Podnoszenie estetyki oraz utrzymanie czystości i porządku w Gminie.

74

 Dalsza rozbudowa obiektów użyteczności publicznej o charakterze kulturalnym i sportoworekreacyjnym.  Promocja Miasta i Gminy Pilawa oraz większa współpraca z władzami powiatowymi i wojewódzkimi w celu rozwiązywania problemów istniejących na jej terenie.

75

Rozdział 6. Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno – społeczno – gospodarczego miasta i regionu

Lokalny Program Rewitalizacji jest dokumentem programowym, który integruje potrzeby społeczności miasta w zakresie ładu kulturowo – przyrodniczego, społecznego oraz gospodarczo – infrastrukturalnego. W swoich ustaleniach bazuje na dokumentach i programach planistycznych będących podstawą polityki regionalnej zarówno na poziomie gminnym, powiatowym, wojewódzkim jak i krajowym. Zgodność Lokalnego Programu Rewitalizacji ze strategicznymi dokumentami planistycznymi jest warunkiem koniecznym jego skutecznej realizacji. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Pilawa jest spójny z uchwalonym w roku 2011 „Planem Odnowy Miejscowości: Kolonka, Łucznica, Pilawa, Wygoda”, „Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Pilawa” oraz „Strategią zrównoważonego rozwoju Miasta i Gminy Pilawa do 2020 roku”, które nakreślają cele rozwoju miasta . Program Rewitalizacji precyzuje jednak działania mające na celu rewitalizację obszaru miejskiego wymagającego szczególnego wsparcia. Większość działań przewidzianych do realizacji przez niniejszy program wynika z założeń programowych Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego. Są to głównie zadania, których wdrożenie należy do kompetencji władz samorządowych Miasta Pilawa, jak również inne projekty, których realizacja zależy od zaangażowania władz województwa, lokalnej społeczności lub inwestorów zewnętrznych.

6.1.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta i Gminy Pilawa do 2020 roku

Jednym z dokumentów będących podstawą tworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta była Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta i Gminy Pilawa do 2020 roku. To ona nakreśla Misję i cele strategiczne na kolejne lata. Ze względu na swoją specyfikę, Program Rewitalizacji uściśla tylko zadania dotyczące stref wymagających szczególnego wsparcia.

76

Zgodnie ze Strategią generalnym celem kierunkowym miasta jest: Zrównoważony rozwój Miasta i Gminy Pilawa zapewniający stałą poprawę jakości środowiska życia mieszkańców oraz tworzący korzystne warunki dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych, a także chroniący dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe

Urzeczywistnieniu tego Celu służyć mają cele strategiczne: Cel 1 – gospodarka lokalna – Tworzenie jak najlepszych warunków dla trwałego rozwoju gospodarczego Wszelkie inwestycje rewitalizacyjne mają służyć mieszkańcom, ale jednocześnie podnosić atrakcyjność Pilawy pod względem turystycznym, inwestycyjnym osadniczym oraz służyć promocji jego walorów. Inwestycje w obiekty turystyczne, tkankę mieszkaniową, infrastrukturę drogową służą realizacji Planu Strategicznego Miasta. Trwały rozwój gospodarczy wpływa na ograniczenie bezrobocia i wzrost zamożności mieszkańców, a także wzrostu dochodów budżetu Gminy, co w konsekwencji umożliwi przeznaczanie coraz większych środków finansowych na zaspokojenie potrzeb społecznych w zakresie edukacji, ochrony zdrowia, kultury i sztuki czy sportu i rekreacji oraz bezpieczeństwa publicznego. Rozwój gospodarczy Miasta Pilawa zwiększać będzie bazę dochodową zarówno dla jego mieszkańców, jak i jej budżetu. Lokalny Program Rewitalizacji diagnozuje problemy i określa planowane zadania, których celem jest poprawa sytuacji gospodarczej w Mieście. Cel 2 – usługi społeczne – Stała poprawa jakości świadczonych usług społecznych Realizacja tego celu strategicznego polegać będzie na jak najlepszym zaspokajaniu potrzeb społecznych w sferze edukacji, pomocy społecznej, kultury, sportu i rekreacji, bezpieczeństwa publicznego. W ramach Programu przewiduje się podjęcie działań na rzecz poprawy warunków nauczania, stworzenia lepszych warunków do prowadzenia działalności kulturalnej i rekreacyjno-sportowej oraz zwiększenia bezpieczeństwa publicznego.

77

Cel 3 – środowisko przyrodnicze – Osiągnięcie europejskich standardów stanu środowiska przyrodniczego Utrzymanie walorów przyrodniczo – krajobrazowych jest również jednym z celów Lokalnego Programu Rewitalizacji. Każdy projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej jak i innych programów musi zawierać m.in. odpowiedź na pytanie o stosunek danego projektu do horyzontalnej polityki ekologicznej Wspólnot. Walory przyrodniczo – kulturowe Pilawy są podstawą konkurencyjności miasta pod względem turystycznym, tak więc wszelkie działania muszą być zgodne z powyższym priorytetem. Cel 4 – transport – Zapewnienie sprawnych powiązań komunikacyjnych Gminy z otoczeniem oraz rozbudowa i modernizacja wewnętrznego układu drogowego Realizacja

Programu

komunikacyjnego,

Rewitalizacji

wraz

z

ma

zapewnieniem

doprowadzić

do

bezpieczeństwa

poprawy dzięki

stanu

układu

tworzeniu

miejsc

parkingowych. Działania rewitalizacyjne muszą służyć również zapewnieniu bezpieczeństwa mieszkańcom, inwestorom, turystom. Lokalny Program Rewitalizacji nakreślił problem układu drogowego w mieście i wskazał na konieczność powiązania planów z planami regionalnymi i krajowymi w tym zakresie. Program Rewitalizacji wykazuje także spójność z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy oraz Planu Odnowy Miejscowości będących w zakresie celów – dokumentem podrzędnym w stosunku do Strategii.

6.2.

Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Pilawa w sferze problemów, celów i zadań wpisuje się w założenia Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego.

Misją województwa jest: „Mazowsze jako najbardziej rozwinięty gospodarczo region w Polsce podejmuje uczestnictwo w rywalizacji z innymi rozwiniętymi regionami, poprzez eliminowanie dysproporcji rozwojowych, rozwój nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy oraz

78

zapewnienie mieszkańcom Mazowsza optymalnych warunków do rozwoju jednostki, rodziny, jak i całej społeczności, przy jednoczesnym zachowaniu spójnego i zrównoważonego rozwoju.”

Osiągnięcie celów Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Pilawa pozytywnie wpłynie na sytuację społeczno – gospodarczą województwa.

Cele przewidziane w niniejszym Programie Rewitalizacji są zbieżne z następującymi celami Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego:

Cel Strategii Rozwoju

Zgodność z Programem

Nazwa

Województwa

Rewitalizacji

Mazowieckiego: Cel nadrzędny: Wzrost konkurencyjności gospodarki i równoważenie rozwoju społecznogospodarczego w regionie jako podstawa poprawy jakości życia mieszkańców. Cel strategiczny 1

Budowa społeczeństwa informacyjnego

Program

i poprawa jakości życia mieszkańców

społecznych

województwa

przewiduje podjęcie działań na rzecz

w

ramach i

działań

przestrzennych

poprawy

jakości

życia

mieszkańców w zakresie różnych sfer życia. Cel strategiczny 2

Zwiększanie konkurencyjności regionu

Program Rewitalizacji w zakresie

w układzie międzynarodowym

celów i zadań kładzie nacisk na wykorzystanie walorów miasta dla dalszego

zwiększania

atrakcyjności dla inwestorów, w tym

rozwoju

turystycznych będących

jego i

funkcji

osadniczych,

podstawą

lokalnej

gospodarki. Cel strategiczny 3

Poprawa spójności społecznej,

Dla realizacji tego celu przewiduje

gospodarczej i przestrzennej regionu

się

w warunkach zrównoważonego rozwoju

komunikacyjnej

poprawę

dostępności Pilawy

oraz

79

poprawy

dostępu

edukacyjnej,

do

oferty

kulturalnej

czy

sportowej, obejmującej m. In. ułatwienia

dla

niepełnosprawnych. planowane bazę

dla

osób Ponadto,

inwestycje

stworzą

podjęcia

licznych

projektów „miękkich” służących poprawie sytuacji mieszkańców Pilawy na rynku pracy. Założenia Lokalnego Programu Rewitalizacji są także zgodne z Celami pośrednimi Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego: 1. Rozwój kapitału społecznego - Wzrost zatrudnienia w regionie, - Intensyfikacja na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, - Poprawa bezpieczeństwa publicznego. 3. Stymulowanie rozwoju funkcji metropolitalnych Warszawy - Rozwój i poprawa standardów infrastruktury technicznej, - Przeciwdziałanie degradacji krajobrazu i środowiska przyrodniczego OMW, - Stymulowanie rozwoju m.

e. Warszawy i obszaru metropolitalnego poprzez

policentryczny rozwój przestrzenny i ożywianie funkcji centrotwórczych. 5. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz kształtowanie wizerunku regionu - Rozwój społeczeństwa obywatelskiego i integracji regionalnej - Promocja i zwiększanie atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej regionu w oparciu o walory środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego

6.3. Nawiązanie do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego jest głównym dokumentem programowym wynikającym z obowiązku planowania procesu wdrażania funduszy strukturalnych na poziomie regionalnym. Przy wykorzystaniu tego narzędzia, jednego z wielu umożliwiających wdrażanie funduszy strukturalnych w Polsce, istnieje realna szansa na efektywne wykorzystanie funduszy strukturalnych w województwie mazowieckim. Główny cel RPO zidentyfikowano w następujący sposób:

80

Celem generalnym RPO WM jest: Poprawa konkurencyjności regionu i zwiększanie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej województwa. Cele i priorytety wymieniane w Podstawach Wsparcia Wspólnoty oraz określone w RPO wykazują potrzebę stworzenia kompleksowego podejścia do kwestii trwałej peryferyzacji obszarów

i

marginalizacji

dużych

grup

mieszkańców

zdegradowanych

społecznie

i ekonomicznie miast i dzielnic miast oraz zdegradowanych obszarów po-przemysłowych i powojskowych poprzez działania inspirujące rozwój nowych funkcji obszarów problemowych oraz przywrócenie terenom zdegradowanym utraconych funkcji społeczno-gospodarczych. Rewaloryzacja

urbanistyczna

będzie

polegać

na

wsparciu

kompleksowych

działań

technicznych, takich jak: remonty, modernizacja infrastruktury edukacyjnej oraz rewaloryzacja zabudowy, poprawa funkcjonalności ruchu kołowego i ruchu pieszego, zwiększenie funkcjonalności i estetyki przestrzeni publicznych, w tym rozbudowa i termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej znajdujących się na terenach rewitalizowanych. Szczegółowe odniesienie do problemu rewitalizacji znajduje się w priorytecie Priorytet V. Wzmacnianie roli miast w rozwoju regionu.

W ramach tego priorytetu, na obszarach kryzysowych miast, w tym na terenach poprzemysłowych i po-wojskowych, wskazanych w lokalnych programach rewitalizacji, gdzie na procesy degradacji substancji budowlanej i funkcji przestrzennych nakładają się zjawiska degradacji społecznej wdrażane będą działania rewitalizacyjne mające na celu nadanie nowych funkcji gospodarczych lub społecznych. Odnowa i rozbudowa budynków użyteczności publicznej, poprawa stanu infrastruktury, rewitalizacja terenów sportowo-rekreacyjnych będzie możliwa na obszarach kryzysowych, na których występują co najmniej dwa niekorzystne zjawiska społeczne: wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego, wysoka stopa długotrwałego bezrobocia, niekorzystne tendencje demograficzne, niski poziom wykształcenia, wysoki poziom przestępczości, degradacja środowiska czy mała aktywność gospodarcza. Dodatkowo musi występować niski poziom wydajności energetycznej budynków. Wsparcie skierowane zostanie na poprawę stanu budynków w celu rozbudowy i poprawy ich stanu technicznego, co pozwoli na poszerzenie

81

oferty i zwiększenie bezpieczeństwa użytkowników, w tym osób o niskich dochodach lub osób o szczególnych potrzebach. W ramach priorytetu można będzie realizować przedsięwzięcia z zakresu rozwoju infrastruktury kulturalnej. Wsparcie zostanie skierowane na rozwój infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej, w tym tworzenie przestrzeni do spędzania wolnego czasu dla wszystkich pokoleń. W oparciu o te inwestycje możliwe będzie tworzenie produktów turystycznych. W ramach promocji turystyki wspierane będą imprezy promocyjne, programy rozwoju, centra informacji turystycznej oraz interaktywna sieć informacji internetowej. Niniejszy Lokalny Program Rewitalizacji został opracowany zgodnie z założeniami Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz inicjatywy JESSICA i jest w pełni spójny z ich celami.

82

Rozdział 7 Założenia Lokalnego Programu Rewitalizacji

7.1. Okres realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich Okres realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji przewidziany jest na lata 2013 – 2020. Ma to związek z członkostwem Polski w Unii Europejskiej, w której obowiązuje 7-letni okres planowania budżetu. W niedługim czasie rozpocznie się okres budżetowania 2014 – 2020, w ramach którego przewidziano konkretne instrumenty finansowe, za pomocą których można wspierać rozwój obszarów miejskich.

Zasięg terytorialny LPR będzie stały dla całego okresu programowania, czyli lat 2013 – 2020. W razie przeobrażeń społecznych w Pilawie istnieje możliwość rozszerzenia lub zawężenia strefy rewitalizowanej na inne m.in. nie ujęte w tej wersji obszary lub rezygnacji z obszarów, które nie będą już w wyniku działań rewitalizacyjnych w latach 2013 – 2020 spełniać określonych kryteriów. 7.2. Zasięg terytorialny rewitalizowanych obszarów

Zgodnie z prawodawstwem Wspólnoty, obszary miejskie poddawane rewitalizacji zostają wyznaczone w Lokalnym Programie Rewitalizacji. Ich granice są wyznaczone na podstawie krytycznej analizy wyników badań i analiz (w tym wniosków różnych podmiotów współuczestniczących w procesie rewitalizacji) przeprowadzonych dla potrzeb przygotowania Lokalnego Programu Rewitalizacji. Dokonując tego wyboru należy wziąć pod uwagę poziom: - bezrobocia, - ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe, - przestępczości, - niekorzystnych trendów demograficznych, - wykształcenia mieszkańców, - degradacji technicznej infrastruktury i budynków, - aktywności gospodarczej, - zanieczyszczenia środowiska naturalnego. 83

Przeprowadzona w rozdziale 1 wieloczynnikowa analiza sytuacji społeczno-gospodarczej pozwoliła wyciągnąć wnioski, ułatwiające wskazanie najważniejszych dla Miasta Pilawa obszary problemowe, spełniające co najmniej dwa z powyższych kryteriów. Pozwala to zakwalifikować obszar do terenów, które powinny podlegać rewitalizacji na wielu płaszczyznach: - przestrzennej; - gospodarczej; - społecznej. Z uwagi na charakter programów rewitalizacji obszarów miejskich największe znaczenie w wyborze obszaru rewitalizacji mają względy społeczne (wysoka przestępczość, występowanie patologii społecznych, negatywne zjawiska demograficzne m.in.) oraz przestrzenne (m.in. degradacja obiektów budowlanych, nieuporządkowana zabudowa oraz przestrzeń miejska). Oto czynniki, które wpłynęły na zakwalifikowanie wskazanych obszarów miasta procesem rewitalizacji: - przestępczość – wysoki wskaźnik przestępstw, wykroczeń i zagrożeń bezpieczeństwa a także niski poziom poczucia bezpieczeństwa mieszkańców, - niekorzystne trendy demograficzne – wysoki wskaźnik migracji (szczególnie wśród ludzi młodych), spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, - wysoki poziom bezrobocia, szczególnie wśród osób w wieku 18-24 lat, - niższy poziom zasobu mieszkaniowego oraz niski poziom wydajności energetycznej budynków - brak przestrzeni miejskiej dla młodzieży i dzieci.

Obszary rewitalizacji

W wyniku przeprowadzonej analizy wyodrębniono obszar spełniający powyższe kryteria, w ramach których będą realizowane inwestycje zgodne z założeniami LPR. Za obszar taki uznano:

84

Strefa nr 1. Centrum Miasta Pilawa

Mapa 1: Strefa rewitalizowana nr 1 Największe znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju działalności gospodarki i działalności społecznej (kulturalno-oświatowej) w Pilawie ma, wyznaczony powyżej, obszar w granicach centrum Miasta. Występują tam strefy o dużej degradacji, które wymagają zagospodarowania i ożywienia. Strefa obejmuje obszar centrum Miasta w granicach wyznaczonych przez ulice od strony północnej Sportową, Letniskową i Wrzosową, od wschodniej Stokrotki i Ogrodową aż do przecięcia linii kolejowej, od południowej od torów kolejowych przez ul Wyszyńskiego i od

85

strony zachodniej Szarych Szeregów, Aleją Wyzwolenia i terenami zielonymi po zachodniej stronie Stadionu Miejskiego. Strefa obejmuje tereny najgęściej zamieszkałe, w których występuje budownictwo wielorodzinne oraz obszar, w którym zlokalizowane są placówki edukacyjne i kulturalno-oświatowe. Strefa rewitalizacji obejmuje także zdegradowane tereny zielone przeznaczone do pełnienia funkcji rekreacyjno-sportowej. Na wyznaczonym obszarze znajduje się także linia kolejowa i wymagające zagospodarowania tereny położone wzdłuż tej linii. Istotnymi elementami, predestynującymi tę strefę do podjęcia na niej działań rewitalizacyjnych

są:

wysoki

poziom

bezpieczeństwa, wysoki poziom

przestępczości

i

wykroczeń

oraz

zagrożeń

bezrobocia ludzi młodych oraz degradacja techniczna

infrastruktury i budynków a także ich niski poziom wydajności energetycznej. W centrum Pilawy zlokalizowanych jest wiele starych budynków, których wyposażenie jest słabsze niż średnia dla całego Miasta. Zniszczone obiekty i zaniedbane tereny zabudowane, jak i tereny zielone, odwiedzane są

często przez grupy osób z marginesu społecznego (ubóstwo,

wykluczenie), miejsca narażone są na częste przypadki włamań o charakterze rabunkowym i wandalizmu. Mapa 3: Strefa rewitalizowana nr 1

86

Teren strefy rewitalizowanej położony jest po obu stronach drogi o wysokim średnim dobowym natężeniu ruchu, co powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa ale także niesie ze sobą zanieczyszczenie powietrza większe niż na pozostałym obszarze Miasta. Znaczący wpływ na poziom stężeń pyłu w powietrzu atmosferycznym ma emisja zanieczyszczeń ze źródeł bytowo-komunalnych oraz ze źródeł związanych z transportem samochodowym. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów, zła eksploatacja, przestoje ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie, spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością dróg. Z uwagi na wzrastającą ilość pojazdów w mieście, zanieczyszczenia komunikacyjne będą odgrywały coraz większą rolę, szczególnie w centrum. Uciążliwa dla społeczności lokalnej jest również emisja zanieczyszczeń z palenisk domowych, z uwagi na to, ze rozkładają się one na niewielkim obszarze, powodując miejscowe przekroczenia dopuszczalnych stężeń. W sferze społecznej głównym problemem tej strefy są migracje oraz wysokie bezrobocie wśród ludzi młodych. Obserwuje się niepokojący odpływ ludzi młodych, dla których związki rodzinne w krajach UE i otwarcie granic, dają możliwość podjęcia dobrze płatnej pracy i życie w ustabilizowanym gospodarczo kraju. W celu ograniczenia odpływu młodych mieszkańców konieczne jest dbanie o wysoki poziom życia. Konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków życia i wychowywania dzieci oraz stałe inwestowanie w poprawę bezpieczeństwa publicznego. Poziom bezrobocia stanowi znaczący problem społeczny w tej strefie, gdyż duża grupa bezrobotnych to osoby pomiędzy 18 a 24 rokiem życia, czyli osoby młode. Sytuacja jest zła jeśli chodzi o absolwentów wszystkich rodzajów szkół. Najliczniejsza grupa zarejestrowanych absolwentów ukończyła szkoły średnie zawodowe oraz policealne, mniej liczni byli absolwenci szkół wyższych oraz szkół zasadniczych zawodowych. Zgodnie z raportami policji, obszarami najbardziej zagrożonymi przestępczością w mieście są okolice dworca PKP (przestępstwa i wykroczenia kryminalne) oraz torowiska kolejowego (zagrożenia bezpieczeństwa wynikające z bliskości linii kolejowej), stadionu miejskiego (zagrożenia porządku publicznego i wykroczenia) oraz zurbanizowane tereny centrum Miasta (zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, przestępstwa i wykroczenia kryminalne). W zakresie zwalczania przestępczości oraz zjawisk patologii społecznej niezbędna jest

87

efektywna, bieżąca współpraca wszystkich służb zajmujących się bezpieczeństwem, której podstawowym warunkiem jest sprawny system łączności. W celu ożywienia gospodarczego tego terenu planowane jest poprawa stanu technicznego i rozbudowa budynków oraz uporządkowanie i zagospodarowanie terenów zabudowanych i zielonych z przeznaczeniem na cele edukacyjne, kulturalne czy sportowo-rekreacyjne. Inwestycje mają na celu poprawę atrakcyjności Miasta i poprawę bezpieczeństwa co będzie miało wpływ na rozwój przedsiębiorczości w regionie. Planowane zadania w tej strefie: Projekt 1 Rewitalizacja Miejsko Gminnego Ośrodka Kultury w Pilawie w celu poprawy edukacji kulturalnej i społecznej. Aleja Wyzwolenia 124, 08-440 Pilawa 2. Miejsce realizacji: Potrzeba realizacji zadania z jednej strony wynika z braków lokalowych i złego stanu technicznego budynku, z drugiej zaś strony braku atrakcyjnego miejsca do spędzania wolnego czasu przez dzieci, młodzieży i dorosłych. Budynek od wielu lat ulegał systematycznej degradacji technicznej, funkcjonalnej i estetycznej. Zły stan techniczny oraz zbyt mała powierzchnia także rozwój funkcji kulturalnych, 3. Opis stanu istniejącego: uniemożliwiają gospodarczych czy usługowych. Brak infrastruktury społecznej, zarówno umożliwiającej dostęp do kultury czy rozrywki (kino, teatr, wystawy, wernisaże, spotkania z twórcami kultury, warsztaty czy zajęcia) jak i rekreacji (kręgielnia, bilard) są jedną z przyczyn ujemnego salda migracji.

1. Nazwa projektu:

4. Cel realizacji projektu:

Celem projektu jest odnowa zdegradowanego obszaru Pilawy, jakim jest obszar obejmujący centrum wraz z jego otoczeniem. Realizacja projektu umożliwi bowiem poprawę estetyki przestrzennej tego terenu, będącego wizytówką Miasta, z jednoczesną korzyścią dla rozwoju funkcji społecznych i gospodarczych. Celem projektu jest także wzrost atrakcyjności i funkcjonalności tego obszaru dla mieszkańców, potencjalnych inwestorów oraz turystów.

5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin maj 2013 – czerwiec 2015 rozpoczęcia i zakończenia

88

projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji projektu w latach 2013 – 2020

5 504 899, 34 zł Źródło finansowania Wkład własny Inwestora

Kwota 4 004 899,34

Planowana wysokość dotacji z funduszy strukturalnych UE 9. Finansowanie projektu

Inne źródła (kredyty bankowe)

0,00 1500000,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 5 504 899, 34 10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji

12. Wskaźniki

Pozwolenie na budowę Nr 10046/12 z dnia 19.12.2012 r. - konieczność modernizacji budynków użyteczności publicznej dla celów kulturalnych i edukacyjnych dla społeczności lokalnej - poszerzenie oferty kulturalnej i rekreacyjnej w celu zahamowania zjawisk przestępczych i liczby wykroczeń na obszarze rewitalizowanym. Powierzchnia zdegradowanych dzielnic i obszarów miast poddanych rehabilitacji Liczba budynków przebudowanych/wyremontowanych na cele edukacyjno/społeczne Powierzchnia zmodernizowanej lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej Powierzchnia obiektów zmodernizowanych na cele kulturalne i turystyczne Liczba nowych ofert programowych w zakresie kultury i turystyki Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury społecznoedukacyjnej

Projekt 2 1. Nazwa projektu: 2. Miejsce realizacji:

Remont i budowa ulic

ulice Pilawy Znaczący wpływ na poziom stężeń pyłu w powietrzu atmosferycznym ma emisja zanieczyszczeń ze źródeł bytowokomunalnych oraz ze źródeł związanych z transportem 3. Opis stanu istniejącego: samochodowym. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan niektórych odcinków dróg na terenie rewitalizowanym.

89

4. Cel realizacji projektu:

Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń środowiska, poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, zwiększenie estetyki przestrzeni publicznej.

5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2014 – 2020 projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji 6 500 000,00 zł projektu w latach 2013 – 2020 Źródło finansowania Kwota Wkład własny Inwestora 1 625 000,00 Planowana wysokość dotacji z funduszy strukturalnych UE 9. Finansowanie projektu

Inne źródła (kredyty bankowe)

4 875 000,00 0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 6 500 000,00 10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji

12. Wskaźniki

Na remonty dróg wymagane zgłoszenie na 30 dni przed rozpoczęciem robót Ograniczenie zanieczyszczeń komunikacyjnych w centrum Miasta. Długość zmodernizowanych dróg na obszarach objętych rewitalizacją, Liczba wybudowanych obiektów infrastruktury drogowej Powierzchnia zmodernizowanych obiektów infrastruktury drogowej Wskaźnik powierzchni dróg objęty modernizacją i ulepszeniem nawierzchni

Projekt 3 1. Nazwa projektu: 2. Miejsce realizacji:

Termomodernizacja obiektów szkolnych

Publiczna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Pilawie Budynki wybudowane w latach 60 i 80 tych w technologii 3. Opis stanu istniejącego: tradycyjnej, mur warstwowy, nieocieplony Poprawa efektywności energetycznej budynków oraz ochrona 4. Cel realizacji projektu: środowiska

90

5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2014-2018 projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji 1 800 000,00 zł projektu w latach 2013 – 2020 Źródło finansowania Kwota Wkład własny Inwestora 360000,00 Planowana wysokość dotacji z funduszy EOG 9. Finansowanie projektu

1440000,00

Inne źródła (kredyty bankowe)

0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 1 800 000,00

10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji 12. Wskaźniki

Inwestycja nie wymaga pozwolenia na budowę - niska efektywność energetyczna budynków, -konieczność poprawy warunków świadczenia edukacyjnych

usług

Liczba budynków poddanych termomodernizacji Powierzchnia budynków poddanych termomodernizacji

Projekt 4 Zagospodarowanie terenu przy stacji PKP z budową parkingu 1. Nazwa projektu: Pilawa, ul. Dworcowa 2. Miejsce realizacji: 3. Opis stanu istniejącego: Teren zdegradowany odkupiony od PKP Zahamowanie degradacji obszaru rewitalizowanego, poprawa 4. Cel realizacji projektu: bezpieczeństwa publicznego, zapewnienie przepustowości komunikacyjnej. 5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją)

91

7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji projektu w latach 2013 – 2020

1 000 000,00 zł

Źródło finansowania Wkład własny Inwestora Planowana wysokość dotacji z funduszy strukturalnych UE 9. Finansowanie projektu

Inne źródła (kredyty bankowe)

Kwota 1 000 000,00

0,00 0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 1 000 000,00

10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji

12. Wskaźniki

Brak - wysoka przestępczość w okolicach dworca PKP, niski poziom estetyki przestrzeni publicznej, - brak miejsc parkingowych Powierzchnia zmodernizowanych obiektów infrastruktury drogowej Powierzchnia zdegradowanych dzielnic i obszarów miast poddanych rehabilitacji Powierzchnia terenów które stały się dostępne w wyniku realizacji projektów Powierzchnia zabudowanych/zrehabilitowanych pustych przestrzeni publicznych

Projekt 5 Urządzenie terenu rekreacyjno-sportowego na stadionie 1. Nazwa projektu: Pilawa, ul. Spacerowa 2. Miejsce realizacji: 3. Opis stanu istniejącego: Teren przy stadionie niezagospodarowany Wzbogacenie oferty społecznej (sportowej) w Mieście Pilawa, 4. Cel realizacji projektu: wzrost liczby turystów oraz wydarzeń kulturalnych i sportowych organizowanych w Pilawie 5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją)

92

7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2016 - 2019 projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji projektu w latach 2013 – 2020 Źródło finansowania Wkład własny Inwestora Planowana wysokość dotacji z funduszy zewnętrznych (MSiT) 9. Finansowanie projektu

Inne źródła (kredyty bankowe)

3 500 000,00

Kwota 875 000,00 2 625 000,00 0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 3 500 000,00

10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji

12. Wskaźniki

Brak Niewystarczająca ilość miejsc do spędzania wolnego czasu i wypoczynku dla mieszkańców Liczba obiektów zmodernizowanych na cele kulturalne i turystyczne Powierzchnia obiektów zmodernizowanych na cele kulturalne i turystyczne Liczba nowych ofert programowych w zakresie kultury i turystyki Ilość imprez kulturalno – sportowych organizowanych w nowych obiektach

Projekt 6 1. Nazwa projektu: 2. Miejsce realizacji:

Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej

Pilawa, ul. Sportowa Brak sieci w rejonie osiedla jednostki wojskowej oraz nowo 3. Opis stanu istniejącego: tworzonym osiedlu przy ul. Wojska Polskiego 4. Cel realizacji projektu:

Rozbudowa istniejącej sieci

5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2013 - 2020 projektu

93

8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji projektu w latach 2013 – 2020

450 000,00 Źródło finansowania Wkład własny Inwestora

Kwota 450 000,00

Planowana wysokość dotacji z funduszy zewnętrznych (MSiT) 9. Finansowanie projektu

Inne źródła (kredyty bankowe)

0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji 12. Wskaźniki

Brak W ul. Sportowej dotychczas brak sieci kanalizacyjnej - długość zmodernizowanej/rozbudowanej sieci kanalizacyjnej - liczba użytkowników zmodernizowanej/rozbudowanej sieci kanalizacyjnej

Projekt 7 1. Nazwa projektu:

Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej

Pilawa, ul. Sportowa, ul. Konopnickiej 2. Miejsce realizacji: 3. Opis stanu istniejącego: Istniejąca sieć kanalizacji jest niedrożna i wymaga odbudowy 4. Cel realizacji projektu:

Odbudowa niedrożnej sieci kanalizacyjnej

5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2013 – 2020 projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji projektu w latach 2013 – 280 000,00 2020 Źródło finansowania Kwota 9. Finansowanie projektu Wkład własny Inwestora 280 000,00

94

Planowana wysokość dotacji z funduszy zewnętrznych (MSiT)

0,00

Inne źródła (kredyty bankowe)

0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 280 000,00 10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji 12. Wskaźniki

Brak Rejon wyjątkowo narażony na powierzchniowych, okresowo podtapiany

zaleganie

wód

- długość zmodernizowanej/rozbudowanej sieci kanalizacji deszczowej

Projekt 8 1. Nazwa projektu: 2. Miejsce realizacji:

Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej

Pilawa, ul. Wojska Polskiego, Osiedle Wojska Polskiego W ul. Wojska Polskiego występuje stary odcinek wodociągu 3. Opis stanu istniejącego: cementowo-azbestowego. Konieczność wymiany odcinka starej sieci wodociągowej oraz 4. Cel realizacji projektu: budowa sieci na nowo tworzonym osiedlu mieszkaniowym 5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2013 - 2018 projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji 500 000,00 projektu w latach 2013 – 2018 Źródło finansowania Kwota Wkład własny Inwestora 500 000,00 9. Finansowanie projektu

Planowana wysokość dotacji z funduszy zewnętrznych (MSiT) Inne źródła (kredyty bankowe)

0,00 0,00

95

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 500 000,00 10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji 12. Wskaźniki

Brak Wymiana wodociągu azbestowego oraz budowa nowej sieci - długość zmodernizowanej/rozbudowanej sieci wodociągowej - liczba użytkowników zmodernizowanej/rozbudowanej sieci wodociągowej

Projekt 9 1. Nazwa projektu: 2. Miejsce realizacji:

Budowa ścieżek rowerowych i chodników

Pilawa Stare, spękane chodniki płytowe przy ulicach: Konopnickiej, 3. Opis stanu istniejącego: Wojska Polskiego, Krynickich, Słoneczna, Wyszyńskiego Poprawa bezpieczeństwa pieszych oraz przystosowanie ciągów 4. Cel realizacji projektu: pieszych dla osób niepełnosprawnych 5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2013 - 2020 projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji 1 250 000,00 projektu w latach 2013 – 2020 Źródło finansowania Kwota Wkład własny Inwestora 1 250 000,00 Planowana wysokość dotacji z funduszy zewnętrznych (MSiT) 9. Finansowanie projektu

Inne źródła (kredyty bankowe)

0,00 0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 1 250 000,00 10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru

Brak Poprawa bezpieczeństwa na ciągach pieszych

96

inwestycji 12. Wskaźniki

Liczba obiektów zmodernizowanych na cele kulturalne i turystyczne Ilość imprez kulturalno – sportowych organizowanych w nowych obiektach

97

Strefa 2 Mapa 4: Strefa rewitalizowana nr 2

Strefa obejmuje obszar południowo – wschodniej części gminy, przy torach PKP. Jest to teren oznaczony w Miejscowym Programie Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Pilawa symbolem A-110 MWn. Obszar ten stanowi współwłasność Skarbu Państwa - Wojskowej Agencji Mieszkaniowaej oraz członków Wspólnoty. Jest to teren dawnego osiedla mieszkaniowego Jednostki Wojskowej w Pilawie. Na terenie zlokalizowane są 4 budynki sześciu-lokalowe o powierzchni użytkowej 1292m2. Strefa obejmuje teren gęsto zamieszkały, na którym występuje budownictwo wielorodzinne. Strefa rewitalizacji obejmuje także zdegradowane tereny zielone przeznaczone do pełnienia funkcji rekreacyjno-sportowej. Blisko wyznaczonego obszaru znajduje się także linia kolejowa. Istotnymi elementami, predestynującymi tę strefę do podjęcia na niej działań rewitalizacyjnych są: wysoki poziom przestępczości i wykroczeń oraz zagrożeń bezpieczeństwa, wysoki poziom bezrobocia ludzi młodych oraz degradacja techniczna infrastruktury i budynków a także ich niski poziom wydajności energetycznej. Zniszczone obiekty i zaniedbane tereny zabudowane jak i tereny zielone, odwiedzane są

często przez grupy osób z marginesu społecznego

(ubóstwo, wykluczenie), miejsca narażone są na częste przypadki włamań o charakterze rabunkowym i wandalizmu.

98

Substancja mieszkaniowa w tych obiektach wymaga natychmiastowych działań remontowych. Większość budynków należy poddać szybkiemu i gruntownemu remontowi w zakresie wymiany stolarki okiennej i drzwiowej, zmiany pokrycia dachowego, modernizacji instalacji itp. Budynki wymagają także działań dotyczących odnowy elewacji oraz renowacji klatek schodowych i podwórek. Brak działań wiązać się może z dalszą dewastacją architektury oraz zagrożeniem zdrowia i życia mieszkańców. Grupą wymagającą pilnego wsparcia są dzieci i młodzież, szczególnie pochodząca z rodzin ubogich lub dotkniętych patologiami. Dzieci te mogą mieć utrudniony start życiowy ze względu na negatywne rezultaty ubóstwa (brak środków na zajęcia pozalekcyjne, korepetycje, kino, teatr, uprawianie sportów), zagrożenie dziedziczeniem biedy, brak pozytywnych wzorców zachowań, podatności na stres i uzależnienia. Miasto winno stworzyć odpowiednie warunki do rozwoju dzieci i młodzieży. Głównie dotyczy to dzieci z rodzin ubogich i patologicznych.

Kompleksowe i adekwatne do potrzeb działania

w obszarze edukacji pozaszkolnej oraz przygotowanie dla samej młodzieży przestrzeni do samorealizacji, to zadania publiczne możliwe do realizacji w ramach procesów rewitalizacyjnych. Remont i termomodernizacja budynków Wspólnoty wraz z zagospodarowaniem terenu Działka nr Ew. 1530/10 w Pilawie adres: ul. Wojska Polskiego 2. Miejsce realizacji: 3. Opis stanu istniejącego: Osiedle z lat 60 tych Modernizacja istniejących budynków i zagospodarowanie 4. Cel realizacji projektu: terenu wokół osiedla 5. Nazwa i adres głównego Miasto i Gmina Pilawa, Aleja Wyzwolenia 158, 08-440 Pilawa realizatora projektu (beneficjenta) 6. Inne podmioty uczestniczące w realizacji Nie dotyczy projektu (jeśli istnieją) 7. Przewidywany termin rozpoczęcia i zakończenia 2013 - 2020 projektu 8. Przewidywany, szacunkowy koszt realizacji 1 500 000,00 projektu w latach 2013 – 2020 Źródło finansowania Kwota 9. Finansowanie projektu Wkład własny Inwestora 375 000,00

1. Nazwa projektu:

99

Planowana wysokość dotacji z funduszy zewnętrznych Inne źródła (kredyty bankowe)

1 125 000,00 0,00

Razem planowane nakłady inwestycyjne ogółem 1 500 000,00 10. Posiadane zezwolenia niezbędne do realizacji projektu 11. Uzasadnienie wyboru inwestycji 12. Wskaźniki

Brak Budynki wybudowane w starej technologii wymagające generalnego remontu Liczba budynków poddanych termomodernizacji Powierzchnia budynków poddanych termomodernizacji

100

7.3. Cele rewitalizacji i planowane działania Rewitalizacja społeczno-gospodarcza zdegradowanych obszarów w Pilawie powinna przebiegać poprzez nadanie im nowych funkcji: - kulturalnej, - rekreacyjno – sportowej, - społecznej, - wsparcia przedsiębiorczości, Cele rewitalizacji podzielono na te, które dotyczą sfery społecznej, gospodarczej, przestrzennej. Projekty, które będą realizowane dla osiągnięcia zamierzonych celów omówiono jednak wspólnie, ponieważ ich rezultaty będą dotyczyć wszystkich stref. Na przykład projekt dotyczący modernizacji budynków w centrum miasta, będący działaniem przestrzennym wpłynie na sferę gospodarczą (turystyka) oraz społeczną (poprawa warunków życia). Nie wpływa to jednakże na możliwość realizacji inwestycji w ramach LPR, gdyż projekty zaplanowane przez potencjalnych beneficjentów powinny mieć charakter kompleksowy, obejmujący wiele aspektów rewitalizacji (np. uporządkowanie przestrzeni społecznej powiązane z tworzeniem obiektów społecznych lub zabudowy komunalnej). Cele rewitalizacji w obszarze społecznym: Wyodrębniono następujące cele rewitalizacji w obszarze społecznym, zmierzające do zmniejszenia negatywnego oddziaływania zdiagnozowanych problemów na otoczenie: - Zahamowanie negatywnych tendencji społecznych w mieście - patologii społecznych, - Ochrona i pomoc dla najsłabszych społecznie grup ludności (dzieci, młodzież, osoby starsze, niepełnosprawni) - Przeciwdziałanie procesom selekcyjnym i marginalizacji społecznej mieszkańców, - Respektowanie interesów i potrzeb społeczności lokalnych - Stworzenie dostępu do instytucji edukacyjnych, kulturalnych, sportowo-rekreacyjnych mieszkańcom bez względu na wiek, płeć i stan majątkowy oraz poziom sprawności, - Łączne traktowanie problemów społecznych i utrzymania substancji materialnej.

101

Prowadzenie działań rewitalizacyjnych w warunkach współczesnego społeczeństwa globalnego i rynkowego wymaga formułowania określonych społecznych celów i zasad rewitalizacji. Globalizacja nasila zjawiska polaryzacji (rozwarstwienia) społecznej. Powstawanie obszarów zdegradowanych w miastach jest bezpośrednim skutkiem m.in. tych właśnie zjawisk. Wysuwa się

więc

hasła

przeciwdziałania

marginalizacji

społecznej

mieszkańców

obszarów

zdegradowanych, pojmowanego w różny sposób. Podkreślanie znaczenia partycypacji społecznej w rewitalizacji jest właśnie jednym z głównych sposobów przeciwdziałania temu zjawisku. Biedniejące grupy społeczne uczestnicząc w procesie rewitalizacji mają szansę wyzwolić się z bierności i postaw roszczeniowych. Główną rolę w realizacji celów w tej strefie powinien pełnić Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, organizacje rynku pracy oraz organizacje pozarządowe działające w tej dziedzinie.

Cele rewitalizacji w obszarze gospodarczym: - budowa i modernizacja infrastruktury służącej funkcjom turystycznym, - podniesienie wartości terenów inwestycyjnych poprzez poprawę stanu technicznego infrastruktury na terenach miejskich, w celu uatrakcyjnienia Miasta dla inwestorów i ożywienia działalności gospodarczej. Realizacja powyższych celów wpłynie również na rozwój społeczny i przestrzenny. Rozwój gospodarczy wiązać się musi z rozwojem społeczeństwa. Bezpośrednim rezultatem projektów realizowanych w sferze gospodarczej powinien być bowiem rozwój przedsiębiorstw i tworzenie nowych miejsc pracy. Oddziaływania są jednak znacznie szersze i rzutują głównie na sferę społeczną. Cele rewitalizacji w obszarze przestrzennym: - poprawa stanu technicznego i rozbudowa obiektów edukacyjnych i kulturalnooświatowych, - poprawa funkcjonalności struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych, - rewitalizacja i zagospodarowanie terenów zielonych i wykorzystanie ich na cele rekreacyjno-sportowe, - modernizacja

budynków

użyteczności

publicznej

dla

celów

kulturalnych

i edukacyjnych dla społeczności lokalnej,

102

- likwidacja

barier

architektonicznych

oraz

udogodnienia

komunikacyjne

dla

niepełnosprawnych, - wspieranie inwestycji wprowadzających nowe lub rozwijających istniejące funkcje edukacyjne, sportowe, kulturalne i społeczne.

7.4. Planowane wskaźniki osiągnięcia celów

Szczegółowe wskaźniki mogą być określane dopiero na poziomie poszczególnych projektów. Na poziomie planu możemy podać jedynie listę przewidzianych wskaźników, spośród których będą wybierane konkretne wskaźniki dla każdego projektu. Możliwe do zastosowania wskaźniki osiągnięcia celów : Tabela 22. Wskaźniki osiągnięcia celów Lokalnego Programu Rewitalizacji WSKAŹNIKI

JEDNOSTKA MIARY

ŹRÓDŁO INFORMACJI

Wskaźniki produktu

Długość zmodernizowanych dróg na obszarach objętych rewitalizacją Liczba wybudowanych obiektów infrastruktury drogowej Liczba zmodernizowanych obiektów infrastruktury drogowej Powierzchnia zmodernizowanych obiektów infrastruktury drogowej Powierzchnia wybudowanych „plomb” w zabudowie Liczba budynków poddanych rozbudowie Powierzchnia budynków poddanych rozbudowie Liczba budynków poddanych termorenowacji Powierzchnia budynków poddanych termo-renowacji Liczba budynków poddanych remontowi/przebudowie infrastruktury technicznej Powierzchnia budynków poddanych remontowi/przebudowie infrastruktury technicznej Powierzchnia zdegradowanych

Km

Protokół odbioru prac

Szt.

Protokół odbioru prac

Szt.

Protokół odbioru prac

m²

Protokół odbioru prac

m²

Protokół odbioru prac

Szt.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

m²

Protokół odbioru prac

Szt.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

m²

Protokół odbioru prac

Szt.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

m²

Protokół odbioru prac

m²

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

103

dzielnic i obszarów miast poddanych rehabilitacji Liczba projektów walki z przestępczością i poprawy bezpieczeństwa mieszkańców Liczba budynków przebudowanych/wyremontowanych na cele edukacyjno/społeczne Powierzchnia budynków zmodernizowanych na cele edukacyjno/społeczne Powierzchnia zmodernizowanej lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej Liczba wybudowanych lokalnych punktów informacji kulturalnej i turystycznej Liczba obiektów zmodernizowanych na cele kulturalne i turystyczne Powierzchnia obiektów zmodernizowanych na cele kulturalne i turystyczne Powierzchnia wyremontowanej i przebudowanej infrastruktury publicznej na terenie zrewitalizowanym

Szt.

Komenda Policji

Szt.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

m²

Protokół odbioru prac

m²

Protokół odbioru prac

Szt.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

Szt.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

m²

Protokół odbioru prac

m²

Protokół odbioru prac

Wskaźniki rezultatu Liczba przestępstw w mieście Wskaźnik wykrywalności przestępstw Powierzchnia terenów które stały się dostępne w wyniku realizacji projektów Liczba nowych ofert programowych w zakresie kultury i turystyki Powierzchnia zabudowanych/zrehabilitowanych pustych przestrzeni publicznych Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury społecznoedukacyjnej Liczba turystów krajowych i zagranicznych Ilość imprez kulturalno – sportowych organizowanych w nowych obiektach Wskaźnik powierzchni dróg objęty modernizacją i ulepszeniem nawierzchni Powierzchnia nowoutworzonych pomieszczeń oświatowych

Szt.

Dane Komendy Policji

%

Dane Komendy Policji

m²

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

Szt.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

ha

j.w.

Os.

Urząd Miasta i Gminy Pilawa

Os.

Główny Urząd Statystyczny

szt.

j.w.

%

Statystyka gminna

m

2

Monitoring na miejscu realizacji inwestycji, dane techniczne z oddania obiektów do użytku

Źródło: http//www.funduszeeuropejskie.gov.pl

104

7.5. Instrumenty prawne i finansowe wspomagające wdrażanie Lokalnego Programu Rewitalizacji

Krajowe instrumenty prawne i finansowe Przedsięwzięcia rewitalizacyjne we wszystkich krajach Europy są podejmowane w warunkach niewystarczających środków publicznych – zarówno centralnych jak i lokalnych. Na poziomie krajowym tworzone są odpowiednie fundusze oraz programy rewitalizacji. W Polsce dotychczas nie stworzono przepisów prawnych dostarczających instrumentów finansowych umożliwiających podejmowanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Państwo nie przedstawiło swojej polityki odnośnie starych zasobów mieszkaniowych i nie utworzyło na ich renowację odpowiednich funduszy i programów. Nie powstały też instytucje rządowe, które zarządzałyby odpowiednimi programami i finansami w procesie odnowy miast. We wrześniu 2006 roku rząd przygotował projekt ustawy o rewitalizacji oraz wspieraniu remontów i niektórych inwestycji budowlanych. Warto przy tym zauważyć, iż próby przyjęcia takiej ustawy trwają od 1992 roku. Projekt ustawy określa: 1)

zasady

opracowywania

programów

rewitalizacji

i

realizacji

rewitalizacji

zdegradowanych obszarów zabudowy; 2)

zasady finansowania ze środków publicznych części kosztów realizacji rewitalizacji zdegradowanych obszarów zabudowy;

3)

zasady funkcjonowania Funduszu Remontowego, zasady finansowania ze środków tego funduszu części kosztów remontów niektórych budynków mieszkalnych poprzez wypłatę premii lub dotacji remontowych, oraz udzielania w oparciu o środki tego funduszu poręczeń i gwarancji spłaty kredytów remontowych.

Obecnie, realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych w Polsce może być wspomagana środkami finansowymi

z

różnego

rodzaju

programów

preferencyjnych

oraz

komercyjnych.

Najpopularniejsze z nich to: 1. Kredyt mieszkaniowy o stałej stopie procentowej – na remont budynku mieszkalnego zgodnie z decyzją pozwolenia na budowę; dopłaty z Funduszu Dopłat, na pokrycie różnicy

105

między stałą stopą preferencyjną a stopą rynkową (udzielany osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym, osobom prawnym). 2. Kredyt z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego na remonty i modernizacje budynków mieszkalnych, a także budynków adaptowanych na cele mieszkaniowe (udzielany Towarzystwom Budownictwa Społecznego i spółdzielniom mieszkaniowym) 1. Kredyt Termomodernizacyjny z Funduszu Termomodernizacji – na remonty budynków mające na celu ograniczenie zużycia energii; 2. Kredyty, pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania kredytów ze środków Narodowego i Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – na realizację zadań w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, ciepłownictwa, termomodernizacji, odnawialnych źródeł energii i gospodarki odpadami (udzielane gminom). 3. Kredyty z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego – na budowę infrastruktury technicznej w związku z realizacją budownictwa mieszkaniowego (udzielane gminom). 4. Kredyty z Europejskiego Banku Inwestycyjnego – na rozwój regionalny, w tym m. in. na remonty budynków znajdujących się w zasobach miejskich w ramach realizacji inwestycji ujętych

w

strategiach

rozwoju

województw

(udzielane

jednostkom

samorządu

terytorialnego, spółkom z ich udziałem oraz podmiotom realizującym ich zadania). Ustawa z dnia z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno – prywatnym, upoważnia administrację publiczną i kapitał prywatny do nawiązywania współpracy, której celem jest wykonywanie zadań publicznych, a szczególnie realizacja inwestycji infrastrukturalnych. Przedsięwzięcie zostanie uznane za partnerstwo publiczno – prywatne, jeśli jego podstawą będzie umowa o PPP i będzie prowadzone na zasadach określonych w ustawie. W roli partnera publicznego mogą występować: organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, fundusze celowe, państwowe szkoły wyższe i in. Partnerem prywatnym może być przedsiębiorca, ale także organizacja pozarządowa oraz przedsiębiorca zagraniczny. Ustawa określa priorytety, które mogą być

objęte tym

sposobem

finansowania.

Przedsięwzięciem typu PPP może być: - zaprojektowanie lub realizacja inwestycji w wykonaniu zadania publicznego - świadczenie usług publicznych przez okres powyżej 3 lat, jeżeli obejmuje eksploatację, utrzymanie lub zarządzanie niezbędnym do tego składnikiem majątkowym 106

- działanie na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego, w tym rewitalizacja obszaru miejskiego. W przypadku rewitalizacji, projekt jej przeprowadzenia może przedstawić strona publiczna. - przedsięwzięcie pilotażowe, promocyjne, naukowe, edukacyjne lub kulturalne wspomagające realizację zadań publicznych.

Szansę na realizację projektów rewitalizacyjnych dają środki inwestycyjne w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych w tym inicjatywy JESSICA, w ramach środków przyznanych Polsce przez Unię Europejską w ramach budżetu na lata 2007-2013.

107

Tabela 23. Indykatywny plan finansowy realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji w latach 2013 - 20206

Lp.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

6

Nazwa zadania Rewitalizacja Miejsko Gminnego Ośrodka Kultury w Pilawie w celu poprawy edukacji kulturalnej i społecznej. Remont i budowa ulic Termomodernizacja obiektów szkolnych Zagospodarowanie terenu przy stacji PKP z budową parkingu Urządzenie terenu rekreacyjno-sportowego na stadionie Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej Budowa ścieżek rowerowych i chodników Remont i termomodernizacja budynków Wspólnoty wraz z zagospodarowaniem terenu

Koszty w latach 2007-2013 Środki własne Środki zewnętrzne

Razem

Inne

5 504 899, 34

4 004 899,34

0,00

1 500 000,00

6 500 000,00 1 800 000,00

1 625 000,00 360 000,00

4 875 000,00 1 440 000,00

0,00 0,00

1 000 000,00

1 000 000,00

0,00

0,00

3 500 000,00

875 000,00

2 625 000,00

0,00

450 000,00

450 000,00

0,00

0,00

280 000,00

280 000,00

0,00

0,00

500 000,00

500 000,00

0,00

0,00

1 250 000,00

1 250 000,00

0,00

0,00

1 500 000,00

375 000,00

1 125 000,00

0,00

Planowany podział środków w latach 2013-2020 w zakresie projektów Urzędu Miasta i Gminy Pilawa został określony w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym.

108

Rozdział 8 System wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Pilawa

Realizacja Programu Rewitalizacji Miasta Pilawa uzależniona jest od wysokości pozyskanych środków zarówno krajowych, jak i z funduszy strukturalnych. Biorąc pod uwagę prognozę dopuszczalnej wysokości zobowiązań w poszczególnych latach i wysokość środków, jakie mogą być wydatkowane bezpośrednio z budżetu, możliwości finansowe miasta wskazują, że na realizację przyjętych celów zabezpieczone zostanie przynajmniej 15% wkładu w stosunku do uzyskanych środków wspólnotowych. Realizacja Programu uzależniona jest również od aktywności oraz skuteczności działań partnerów społecznych: organizacji pozarządowych, wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni. Podmioty te same mogą wspierać pożądane przemiany społeczne i gospodarcze.

8.1. Zarządzanie Zarządzanie procesami rewitalizacji wymaga przeprowadzenia (w oparciu o sformułowane programy) systemowych przekształceń, zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego, prowadzącego do integracji ładu: społecznego, ekonomicznego i przestrzennego, na obszarach silnie zdegradowanych, które straciły swoje znaczenie na przestrzeni lat. Podejmowane przez sektor publiczny,

prywatny bądź pozarządowy (w tym także grupy mieszkańców),

kompleksowe przedsięwzięcia dotyczyć mogą zarówno zabytkowych centrów miast, peryferyjnych dzielnic mieszkaniowych, dawnych terenów przemysłowych, zabytkowych zespołów zieleni, poszczególnych nieruchomości, zespołów po - wojskowych. A ponieważ efekt przekształceń rewitalizacyjnych bezwzględnie zależy od kondycji ekonomicznej miejsca i poziomu bogactwa jego mieszkańców, stąd działaniem równolegle prowadzonym do zadań remontowo – technicznych jest rozwijanie programów wspierających przedsiębiorczość lokalną, tworzenia miejsc pracy, wyrównywania szans, rozwoju turystyki. Funkcję Instytucji Zarządzającej i koordynującej realizację Lokalnego Programu Rewitalizacji będzie pełnił Zespół Zadaniowy, powołany Zarządzeniem nr 11/2013 Burmistrza Miasta i Gminy Pilawa. Zakres zadań Instytucji Zarządzającej obejmuje m.in.:

109

- zapewnienie zgodności realizacji Programu z poszczególnymi dokumentami programowymi wyższego rzędu, w tym w szczególności w zakresie zamówień publicznych, zasad konkurencji, ochrony środowiska, jak też zagwarantowanie przestrzegania zasad zawierania kontraktów publicznych, - zbieranie danych statystycznych i finansowych na temat postępów wdrażania oraz przebiegu realizacji projektów w ramach Programu, - zapewnienie przygotowania i wdrożenia planu działań w zakresie informacji i promocji Programu, - przygotowanie rocznych raportów na temat wdrażania Programu, - zbieranie informacji do rocznego raportu o nieprawidłowościach, - dokonanie oceny po zakończeniu realizacji Programu.

8.2. Instytucja wdrażająca Lokalny Program Rewitalizacji Urząd Miasta i Gminy Pilawa, jako instytucja wdrażająca Program, odpowiedzialny będzie za: - opracowanie i składanie wniosków o finansowanie zewnętrzne zadań dla których jest inwestorem, - bezpośrednią realizację działań przewidzianych w Programie w zakresie przygotowania przetargów, gromadzenia dokumentacji bieżącej, nadzoru nad wykonawcą pod kątem terminowości i jakości wywiązania się z zobowiązania, - zapewnienie informowania o współfinansowaniu przez UE realizowanych projektów.

8.3. Główne warunki powodzenia wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji Główne warunki powodzenia wdrażania Programu Rewitalizacji to:  aktywna obecność różnego typu inwestorów (wnioskodawców),  dobrowolność przystępowania do Programu,  właściwa skala działań i autonomia jednostki zarządzającej,  elastyczność i pragmatyzm w konkretnych realizacjach przy jednoczesnym zachowaniu przyjętej strategii działań,

110

 przygotowanie i mobilizacja wszystkich partnerów instytucjonalnych: banków, organu wykonawczego miasta, inwestorów budowlanych, prywatnych właścicieli mieszkań i budynków, wspólnot mieszkaniowych, kupców, stowarzyszeń lokalnych,  wprowadzenie planowanych zamierzeń do programów regionalnych dla zapewnienia współfinansowania publicznego,  zaprogramowanie lokalnych instrumentów pomocy dla inwestowania w dziedzinie infrastruktury, działań budowlanych jak remonty, dobudowy, rozbudowy, adaptacje itp.  przygotowanie działań pro-społecznych, m.in. pomoc w przesiedleniach rodzin i osób samotnych oraz innych grup o specyficznych problemach, m.in. osób samotnych, osób starszych, osób z marginesu społecznego,  współpraca między podmiotami sfery społecznej i gospodarczej Potwierdzenie zgodności projektu z założeniami Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich W przypadku realizacji inwestycji finansowanych w ramach Programu Rewitalizacji, podmiot starający się o dofinansowanie z zewnętrznych źródeł musi uzyskać akceptację Burmistrza Miasta Pilawa o zgodności projektu z LPR. Podmiot zainteresowany przedłoży w Urzędzie Miasta i Gminy krótką metrykę projektu, wskazującą na jego zgodność z celami LPR. Przedkładana do UMiG metryka projektu obligatoryjnie musi zawierać następujące elementy, ułatwiające stwierdzenie jego zgodności z LPR: -

tytuł projektu,

-

wskazanie beneficjenta projektu (podmiot odpowiedzialny za jego realizację),

-

przedmiot/zakres inwestycji,

-

wskazanie obszaru i obiektu rewitalizacji zgodnego z Programem,

-

wskazanie zgodności z konkretnymi celami Programu Rewitalizacji,

-

wartość projektu w PLN,

-

okres rzeczowej realizacji projektu,

-

stan przygotowania dokumentacji projektowej

-

przewidywane źródła finansowania projektu.

111

Przedkładane do akceptacji projekty mogą dotyczyć nie tylko inwestycji infrastrukturalnych lecz również projektów społecznych (szkoleń, reorientacji zawodowej osób wymagających wsparcia, pomocy psychologicznej itp.). Podmioty zainteresowane wsparciem działań Lokalnego Programu Rewitalizacji mogą otrzymać wszelką niezbędną wiedzę o przygotowaniu karty projektu w Wydziale Referacie Inwestycji Budownictwa i Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta i Gminy Pilawa.

W przypadku stwierdzenia zgodności celu projektu z celami Lokalnego Programu Rewitalizacji

przez

pracowników

Referatu

Inwestycji

Budownictwa

i

Gospodarki

Nieruchomościami Urzędu Miasta i Gminy Pilawa (w razie wątpliwości możliwa jest konsultacja z członkami Zespołu Zadaniowego ds. Rewitalizacji), podmiot otrzymuje potwierdzenie zgodności projektu z celami LPR podpisaną przez Burmistrza Miasta i Gminy, która załączana jest wraz z kopią LPR do wniosku aplikacyjnego. Kopia wydanego potwierdzenia archiwizowana jest w UMiG, co pozwoli na efektywny monitoring.

112

Rozdział 9 Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej

9.1. Monitorowanie wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji

Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zawansowania projektu i jego zgodności z postawionymi celami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i nie zostało zrobione. Jest nią także modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby osiągnąć zakładany cel w przyszłości. Istotnym elementem monitorowania jest wypracowanie technik zbierania informacji oraz opracowanie odpowiednich wskaźników, które będą odzwierciedlały efektywność prowadzonych działań.

Monitorowania wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji oraz jego poszczególnych elementów dokonywać będzie Komitet Monitorujący. Aby zachować ciągłość procesu przygotowania Programu i jego realizacji, w skład Komitetu Monitorującego wchodzić będą członkowie grupy roboczej, zaangażowanej w sporządzanie Programu Rewitalizacji. W skład Komitetu Monitorującego wejdą przede wszystkim:

1. Krystian Dubiński 2. Sylwester Duchna 3. Irena Pałyska 4. Piotr Fic

Zebrania Komitetu Monitorującego odbywać się będą raz na rok. Istnieje możliwość częstszych spotkań po uprzednim zawiadomieniu członków Komitetu przez Sekretariat Komitetu. Funkcję Sekretariatu Komitetu Monitorującego pełnić będzie Referat Inwestycji Budownictwa i Gospodarki Nieruchomościami Miasta i Gminy Pilawa. Obowiązkiem Sekretariatu będzie zawiadamianie członków Komitetu o terminach posiedzeń oraz przygotowywanie na w/w posiedzenia szczegółowych informacji na temat postępów w

realizacji

Lokalnego

Programu

Rewitalizacji

w

formie

standardowego

raportu

monitorującego. Obowiązkiem Sekretariatu będzie także przygotowywanie protokołów z posiedzeń Komitetu Monitorującego, zawierających ustalenia w/w posiedzeń i przesyłanie

113

ich do członków Komitetu. Komitet Monitorujący analizować będzie ilościowe i jakościowe informacje na temat wdrażanych projektów i całego Programu w aspekcie finansowym i rzeczowym. Celem takiej analizy jest zapewnienie zgodności realizacji projektów i Programu z wcześniej zatwierdzonymi założeniami i celami. Jeśli w raportach monitoringowych ujawnione zostaną problemy związane z wdrażaniem Programu, Komitet Monitorujący powinien podjąć działania mające na celu wyeliminowanie pojawiających się trudności wdrożeniowych.

Na koniec okresu planowania (tzn. w 2020 roku) Komitet Monitorujący sporządzi raport końcowy, obrazujący faktycznie zrealizowane zadania w kontekście założeń Lokalnego Programu Rewitalizacji. Wszelkie rozbieżności pomiędzy ustaleniami Programu a jego rzeczywistym wykonaniem będą w w/w raporcie szczegółowo wyjaśnione. Raport końcowy będzie dostępny do

wglądu w

Referacie

Inwestycji

Budownictwa i

Gospodarki

Nieruchomościami Urzędu Miasta i Gminy Pilawa. 9.2. Ocena i komunikacja społeczna

Podstawowym warunkiem wiarygodności i skuteczności ewaluacji jest jej niezależność. Z warunku tego wynika konieczność utworzenia niezależnej organizacyjnie od zespołów zaangażowanych w proces tworzenia i wdrażania Programu Rewitalizacji komórki ewaluacyjnej w strukturze Urzędu Miasta i Gminy Pilawa, w skład której wchodziłby jeden lub więcej pracowników zajmujących się ewaluacją ex-post. Za ewaluację odpowiedzialny będzie Referat Inwestycji Budownictwa i Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta i Gminy Pilawa. Celem tej ewaluacji jest określenie faktycznych efektów zrealizowanych projektów w ramach Programu.

Pracownik komórki ewaluacyjnej do 31 stycznia każdego roku przygotowuje raport ewaluacyjny dotyczący roku poprzedniego. W raporcie tym znajdują się w szczególności informacje o:

- skuteczności - kryterium to pozwala określić czy cele danego projektu (jak i całego Programu) określone na etapie programowania zostały osiągnięte,

114

- efektywności - kryterium to porównuje zasoby finansowe zaangażowane przy realizacji projektu i Programu z rzeczywistymi osiągnięciami projektu i Programu na poziomie produktu, rezultatu lub oddziaływania, - użyteczności - kryterium to pozwala ocenić faktyczne efekty projektu i Programu na poziomie produktu, rezultatu i oddziaływania w nawiązaniu do wcześniej zdefiniowanych w Programie potrzeb i problemów.

Komórka ewaluacyjna dodatkowo przygotuje raport o zaangażowaniu partnerów społecznych w proces rewitalizacji miasta.

Władze samorządowe Miasta i Gminy Pilawa w trakcie wdrażania Programu Rewitalizacji muszą znaleźć skuteczną metodę przekazywania informacji do otoczenia. Powinny także zwrócić baczną uwagę na sprawny system przyjmowania informacji z otoczenia, od partnerów społecznych. Wszelkie informacje na temat wdrażania Programu Rewitalizacji będą dostępne na stronach internetowych Urzędu Miasta i Gminy (www.pilawa.com.pl).

Możemy wyróżnić dwa główne typy otoczenia społecznego, z którym władze miasta muszą się komunikować. Po pierwsze jest to otoczenie wewnętrzne, obejmujące pracowników Urzędu, którzy uczestniczą bezpośrednio w administrowaniu miastem, wykorzystując wiedzę, motywację, umiejętności praktyczne, kompetencje interpersonalne, a także technologię i zasoby organizacji. Istotna jest także komunikacja z otoczeniem zewnętrznym. Otoczenie zewnętrzne bliższe obejmuje przede wszystkim ogół mieszkańców, w którym jednak można wyróżnić szereg grup, organizacji, stowarzyszeń i instytucji czy przedsiębiorstw. Otoczenie zewnętrzne dalsze jest to faktyczne otoczenie miasta jako wspólnoty terytorialnej – sąsiednie gminy, struktury powiatowe, wojewódzkie i ogólnopaństwowe.

Obszary działań w zakresie komunikacji dwustronnej i współpracy władz Miasta i Gminy Pilawa ze społecznością lokalną to:

- informacja o postępach wdrażania Programu - każdy mieszkaniec miasta będzie miał możliwość uzyskania informacji o aktualnym stanie prac wdrożeniowych Programu

115

Rewitalizacji w Referacie Inwestycji Budownictwa i Gospodarki Nieruchomościami UMiG Pilawa, wraz z wglądem w dokumentację (raporty monitoringowe, raporty ewaluacyjne), -

możliwość

udziału

mieszkańców

w

posiedzeniach

Komitetu

Monitorującego

(po wcześniejszym zgłoszeniu swojej obecności), - podjęcie współpracy z mediami lokalnymi - podawanie informacji o wdrażanych projektach w mediach lokalnych przynajmniej raz w roku, -

informacje z prac Komitetu Monitorującego zamieszczane na stronie www.pilawa.com.pl

Wykorzystywane środki informacyjne i promocyjne będą miały na celu przede wszystkim informowanie potencjalnych i faktycznych odbiorców pomocy o możliwościach wsparcia ze strony UE oraz informowanie opinii publicznej o zakresie i wymiarze pomocy unijnej dla poszczególnych projektów i rezultatach tych działań.

Informowanie i promocja odbywać się będzie poprzez organizowanie szkoleń i konferencji na temat możliwości pozyskania środków unijnych. W prasie lokalnej i regionalnej oraz w Internecie podawane będą systematycznie informacje na temat zaangażowania finansowego UE w realizację projektów oraz stanie zaawansowania realizacji zadań i ich efektów w ramach Programu. Sprawy związane ze środkami informacyjnymi i promocyjnymi stosowanymi przez Państwa Członkowskie odnośnie pomocy z funduszy strukturalnych regulują Rozporządzenia Komisji Europejskiej.

Bardzo ważne dla wdrażania LPR będzie nawiązanie kontaktów przez władze miasta z organizacjami i instytucjami profesjonalnie zajmującymi się zagadnieniami rewitalizacji funkcjonującym w skali całego kraju i Europy. Pozwoli to na wymianę doświadczeń z innymi jednostkami miejskimi z kraju i zagranicy, które wdrażają na swoich obszarach programy rewitalizacji. Szczególnie ważnym elementem będzie współpraca z innymi miastami europejskimi, zapoczątkowana przez władze Miasta. Urząd Miasta i Gminy Pilawa powinien również czynnie wspierać procesy rewitalizacyjne innych miast w Polsce, służąc im pozyskaną wiedzą i doświadczeniem.

116