LISTOPAD W BIBLIOTECE

LISTOPAD W BIBLIOTECE Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, ul. Dobra 56/66, 00-312 Warszawa Tel.: 5525660, fax 5525659, e-mail: [email protected] http://...
5 downloads 1 Views 123KB Size
LISTOPAD W BIBLIOTECE Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, ul. Dobra 56/66, 00-312 Warszawa Tel.: 5525660, fax 5525659, e-mail: [email protected] http://www.buw.uw.edu.pl listopad 2009 r.

PROMOCJA KSIĄśKI I WYSTAWA POŚWIĘCONA JANOWI FELIKSOWI PIWARSKIEMU. POCZĄTEK OBCHODÓW 10-LECIA BUW NA POWIŚLU We czwartek, 26 listopada, o godzinie 18.00, w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie odbył się wieczór promocyjny ksiąŜki Jolanty Czerzniewskiej i Jolanty Talbierskiej, Jan Feliks Piwarski (1794–1859) pierwszy kustosz Gabinetu Rycin Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W 150. rocznicę śmierci. Promocja, połączona z kameralną wystawą prac Jana Feliksa Piwarskiego ze zbiorów Gabinetu Rycin BUW wpisana została w doroczne święto Uniwersytetu Warszawskiego oraz przypadającą na grudzień inaugurację obchodów 10-lecia obecności Biblioteki Uniwersyteckiej w nowym gmachu na Powiślu. 17 grudnia 2009 roku przypada 150. rocznica śmierci Jana Feliksa Piwarskiego, artysty, pedagoga, muzealnika, krytyka i badacza sztuki, wielkiego patrioty i społecznika zasłuŜonego dla Uniwersytetu Warszawskiego i kultury polskiej. Był on pierwszym kustoszem Gabinetu Rycin, najstarszego publicznego zbioru grafiki i rysunku w Polsce, powołanego w roku 1818 na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim. Gabinet Rycin, spadkobierca rodzimych tradycji kolekcjonerstwa, muzealnictwa publicznego, kultury artystycznej Uniwersytetu, postaw obywatelskich i patriotycznych ludzi związanych z Uczelnią, nauką i kulturą polską, postanowił uczcić swojego pierwszego opiekuna przygotowaniem jubileuszowej publikacji, którą wraz z Biblioteką współfinansowało Biuro Promocji UW w ramach programu Kultura UW, za co gorąco dziękujemy. Na spotkanie i wernisaŜ wyjątkowo licznie przybyli zaproszeni goście, m.in. profesorowie i pracownicy Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, przedstawiciele muzeów i bibliotek (takŜe spoza stolicy), Instytutu Sztuki PAN, Zamku Królewskiego w Warszawie wraz z dyrektorem, prof. Andrzejem Rottermundem i jego małŜonką, a takŜe wierni przyjaciele Biblioteki i autorek oraz kilkunastu przedstawicieli rodziny Piwarskich, potomków bohatera wieczoru – Jana Feliksa, którzy przyjechali na tę uroczystość nie tylko z róŜnych stron Polski, ale i z Niemiec, Holandii oraz z Norwegii. Zebranych powitała Dyr. Ewa Kobierska-Maciuszko, oddając głos prof. Włodzimierzowi Lengauerowi, Prorektorowi ds. Badań Naukowych i Współpracy z Zagranicą, który mówił o waŜnej dla Uniwersytetu i kultury roli Biblioteki i Gabinetu Rycin. Następnie pani Małgorzata Świerzyńska, reprezentująca Neriton, wydawcę ksiąŜki, przedstawiła wydawnictwo i jego osiągnięcia. Kulminacyjnym punktem wieczoru była prezentacja ksiąŜki i akademicka dyskusja na temat poruszonych w niej problemów, którą poprowadziła dr Jolanta Talbierska. KsiąŜka opisuje Piwarskiego w sposób nowatorski, niemal wyłącznie jako opiekuna uniwersyteckiego Gabinetu Rycin, muzealnika, badacza grafiki i rysunku, wykształconego w tym kierunku w zbiorach wiedeńskich, berlińskich i drezdeńskich, obok Stanisława Kostki Potockiego pioniera nowoczesnego opracowania dzieł na papierze w Polsce. Poruszone zagadnienia wydobywają aspekt naukowy i badawczy jego pracy związanej z organizacją i metodyką opracowania uniwersyteckiej kolekcji. Podkreślenie wagi tej działalności Piwarskiego wydało nam się bardzo waŜne, zwłaszcza wobec zbioru usytuowanego w instytucji nauki, a szeroki kontekst kulturowo-polityczno-społeczny publikacji sprawił, Ŝe pionierskie dokonania

1

Kustosza nabrały właściwego wymiaru. Piwarski został ukazany jako badacz sztuki i autor pionierskiego tekstu o kolekcji uniwersyteckiej – Wiadomość o Gabinecie rycin z publiczną narodową Biblioteką połączonym („Gazeta Literacka”, 1822). Tę programową wypowiedź porównano z formującą się metodyką grafiki i rysunku oraz z postawą estetyczną i teorią sztuki jego mistrza i mecenasa, Stanisława Kostki Potockiego, bezsprzecznego spiritus movens i współautora koncepcji. Udział w dyskusji wzięli zaproszeni z Instytutu Historii Sztuki UW – prof. Maria Poprzęcka i dr hab. Andrzej Pieńkos (dyrektor IHS) oraz dr ElŜbieta Budzińska, emerytowany, wieloletni pracownik Gabinetu Rycin BUW. Dyskutowano m.in. o fenomenie Gabinetu Rycin, jako wcielonej w Ŝycie, oświeceniowo-romantycznej utopii u progu XIX wieku, o miejscu Jana Feliksa Piwarskiego w początkach warszawskiej i polskiej historii sztuki, o jego roli dla kolekcji i Uniwersytetu, a takŜe o jego związkach ze Stanisławem Kostką Potockim. Podkreślano teŜ zgodnie piękną szatę graficzną prezentowanej publikacji. Następnie głos zabrał prawnuk Jana Feliksa Piwarskiego, pan Andrzej Jan Piwarski, artystaplastyk, który uroczyście przekazał do zbioru Gabinetu Rycin kilkunaście prac własnych (grafiki i rysunki) oraz jego Ŝony, Barbary Ur Piwarskiej. NaleŜy podkreślić, Ŝe cała uroczystość miała akademicki charakter, podkreślający problematykę publikacji, w której Jan Feliks Piwarski został ukazany po raz pierwszy nie tylko jako artysta i pedagog, a przede wszystkim jako pionier polskiej historii sztuki. Promocja i towarzysząca jej wystawa była bardzo waŜnym wydarzeniem dla naszej Biblioteki, społeczności uniwersyteckiej, ale przede wszystkim dla Gabinetu Rycin. To czym dzisiaj jest Gabinet Rycin zapoczątkował Jan Feliks Piwarski, wprowadzając w Ŝycie określony model zbioru i ambitny wzór opiekuna kolekcji, które mimo upływu lat nie straciły na aktualności. Program ten tworzyły naukowa pasja, prace badawcze i oddanie dla zbioru, przy jednoczesnym promowaniu i wykorzystaniu kolekcji przez środowiska akademickie, muzealne i uczelnie artystyczne. Gdyby nie splot wydarzeń historycznych i politycznych, Gabinet Rycin mógłby słuŜyć za wzorzec zbioru publicznego, a Piwarski objąłby pierwszą polską katedrę historii sztuki, która ostatecznie powstała w Krakowie w 1882 roku. Jolanta Talbierska

ROMAN PALESTER – KOMPOZYTOR ZA śELAZNĄ KURTYNĄ... ... pod takim tytułem Gabinet Zbiorów Muzycznych zaprezentował w sali 315 wystawę, w dniach 2–20 listopada. Okazją do jej zorganizowania stała się przypadająca w tym roku 20. rocznica śmierci Romana Palestra, kompozytora wybitnego, a wciąŜ mało znanego w swej ojczyźnie, który niemal połowę swojego Ŝycia przebywał na emigracji: w Monachium i ParyŜu. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie z woli samego Palestra przechowuje w Archiwum Kompozytorów Polskich spuściznę kompozytora, co w sposób szczególny zobowiązuje do dbałości o prezentację i promocję jego twórczości. Ekspozycja obejmowała dwa plany: pierwszy stanowiło 12 plansz ukazujących chronologicznie Ŝycie kompozytora; drugim były obiekty zaprezentowane w gablotach: rękopisy muzyczne i nie muzyczne, dokumenty, pamiątki, korespondencja, fotografie, wybór ciekawszych pozycji z biblioteki Palestra. Wystawie towarzyszyła dyskretnie brzmiąca muzyka z róŜnych okresów twórczości. Zainteresowani mieli ponadto moŜliwość skorzystania z komputera, który odtwarzał multimedialną płytę pt.: „Roman Palester”, wydaną przez BUW i Fundację UW w styczniu br. Dwiema odrębnymi planszami zaakcentowana została takŜe inna waŜna rocznica: 50-lecia istnienia Archiwum Kompozytorów Polskich BUW. Magda Borowiec

2

ERASMUS 2009/2010 – ODCINEK I W dniach 16-20 listopada przebywałam na staŜu w Sistema Bibliotecario Uniwersytetu w Mediolanie. Sistema Bibliotecario jest jednostką skupiającą wszystkie biblioteki wydziałowe, których jest około 90. Podstawowym celem mojego wyjazdu było uzupełnienie wiedzy nt. nowego języka katalogowania przedmiotowego Nuovo Soggettario, który poznałam podczas poprzedniego staŜu na Uniwersytecie w Pizie w 2008 r. Jest to język opracowany od podstaw w Bibliotece Narodowej we Florencji w latach 20022007. W toku prac stworzono język prekoordynowany analityczno-syntetyczny, o słownictwie paranaturalnym i gramatyce pozycyjnej. Słownictwo ujęte w formie tezaurofasety podzielone na kategorie, fasety i podfasety, obejmuje w tej chwili 31 tys. terminów (ostatnia aktualizacja miała miejsce w czerwcu 2009 r.). Spotkania szkoleniowe odbywałam z Giulianą Sapori, która jest we Włoszech największym autorytem w dziedzinie opracowania przedmiotowego. Szczegółowe informacje na temat języka zawarłam w artykule, który ukaŜe się w „Przeglądzie Bibliotecznym”. Kolejnym aspektem mojego pobytu na Uniwersytecie w Mediolanie było zapoznanie się z róŜnymi systemami klasyfikacji. Generalnie we Włoszech stosuje się klasyfikację dziesiętną, jednak wiele bibliotek tworzy własne wariacje, jak np. biblioteka Wydziału Literatury powstała z połączenia 5 bibliotek instytutowych, co wymusiło ujednolicenie kilku rodzajów klasyfikacji w całkiem nowy system. Poznałam takŜe klasyfikacje MSC (Mathematics Subject Classification) uŜywaną w bibliotece Wydziału Matematyki, PACS (Physics and Astronomy Classification Scheme) biblioteki Wydziału Fizyki i Astronomii oraz NLM (National Library of Medicine) stosowaną w bibliotece Wydziału Farmacji. Ta ostatnia była mi najbliŜsza, poniewaŜ jest niejako uzupełnieniem Klasyfikacji Biblioteki Kongresu, której uŜywa BUW. Znaki klasyfikacyjne obejmują wykazy QS-QZ i W-WZ wyłączane z wykazów LC. Anna Górska

KONFERENCJE, SEMINARIA, WARSZTATY W dniach 8-10 października w zabytkowej Sali Kolumnowej Towarzystwa Naukowego w Toruniu odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa Interkultureller Dialog in den Städten des Königlichen Preußen. Organizatorami tej sesji byli: Katedra Filologii Germańskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Historisches Institut Uniwersytetu w Poczdamie oraz Towarzystwo Naukowe w Toruniu a uczestniczyli w niej goście zarówno polscy (głównie ze środowisk: toruńskiego i gdańskiego, BUW reprezentowała niŜej podpisana) oraz z zagranicy (m.in. z Niemiec). Wygłoszone referaty w części pierwszej dotyczyły świata nauki i sztuki, a w części kolejnej — toŜsamości pruskiej. Ciekawy był referat prof. Danielle Buschinger z Uniwersytetu w Amiens na temat pruskiej (właściwie gdańskiej) toŜsamości przedstawionej w „Kronice” Heinricha von Rheden - opisuje ona dzieje ziem pruskich od czasów legendarnych do roku 1553. Inny charakter miał referat prof. HansaJürgena Bömelburga z Uniwersytetu w Gießen na temat niewykorzystanych (lub wykorzystanych w niewielkim stopniu) materiałów (m.in. rękopiśmiennych gazet) przechowywanych w toruńskim archiwum, bowiem zawierał głównie postulaty badawcze. W następnym dniu konferencji przedstawione zostały referaty na temat Prus w XVII- i XVIIIwiecznym piśmiennictwie, a ostatni blok tematyczny zatytułowano „Międzykulturowe spotkania”. Szczególnie interesujące było wystąpienie dr Anny Just (UW) na temat Prus Królewskich w niemieckich i polskojęzycznych drukach ulotnych w czasach nowoŜytnych.

3

Równie ciekawie opowiadała dr Liliana Górska (UMK) o Prusach w kosmografiach XVII- i XVIII-wiecznych, gdzie ziemie pruskie przedstawiano jako „mlekiem i miodem płynące”. Organizatorzy zaplanowali równieŜ dyskusję panelową na temat aktualnego stanu badań, planów oraz potrzeb digitalizacji źródeł historycznych. Niestety nie wszystkie plany dyskusyjne zostały zrealizowane, gdyŜ z zaproszenia do udziału w obradach nie skorzystali pracownicy zbiorów specjalnych z bibliotek toruńskich. Zabrakło takŜe streszczeń referatów (z wyjątkiem jednego wszystkie wygłaszano w j. niemieckim), jednak organizatorzy zapewniali, iŜ w przyszłym roku winny się ukazać drukiem wszystkie materiały z tej konferencji. Joanna Milewska-Kozłowska

JuŜ po raz dwunasty w dniach 4-6 listopada 2009 r. odbyła się Ogólnopolska Konferencja Bibliotekarzy Muzycznych, połączona tym razem z III Ogólnopolską Konferencją Fonotek. Miejscem spotkania była Biblioteka Główna Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku. W związku wagą tego wydarzenia dla całego środowiska BUW reprezentowała dość liczna grupa pracowników Gabinetu Zbiorów Muzycznych: Piotr Maculewicz, ElŜbieta Jasińska-Jędrosz, Ludmiła Sawicka i Ewa Hauptman-Fischer. Uczestnicy spędzili czas niezwykle owocnie, poniewaŜ wszystkie wystąpienia reprezentowały wyjątkowo wysoki poziom merytoryczny, towarzyszyły im takŜe ciekawe i inspirujące dyskusje. Wystąpienia zostały podzielone na trzy bloki tematyczne: pierwszy dotyczył szeroko rozumianych zbiorów, kolekcji i archiwów muzycznych. W tej części prezentowane były cztery wystąpienia pracowników BUW. Piotr Maculewicz przedstawiał obecnie realizowany w Gabinecie Zbiorów Muzycznych projekt współkatalogowania historycznych muzykaliów śląskich w ramach RISM, ogólnie podsumowując dokonania współpracujących zespołów z BU, BUWr oraz PAN. Dalsze dwa referaty przedstawiały juŜ szczegółowo wyniki dotychczasowych badań. Ewa Hauptman-Fischer mówiła o kolekcji osiemnastowiecznych rękopisów wspólnot braci czeskich z Niesky. Referat ten koncentrował się na analizie m.in. kart tytułowych niemalŜe 600 rękopisów. Na jej podstawie udało się autorce ustalić dzieje kolekcji i kolejne miejsca przechowania rękopisów w XVIII wieku. Najciekawsze efekty dała analiza starych sygnatur, dzięki której udało się ustalić prawdopodobną proweniencję dla 170 rękopisów o nieznanym miejscu powstania. Ponadto ustalono przeznaczenie liturgiczne poszczególnych źródeł oraz typowy dla braci czeskich skład zespołu wokalnoinstrumentalnego. Ludmiła Sawicka prezentowała referat poświęcony Ŝyciu i twórczości dwóch kapelmistrzów katedry św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu: Johanna Martina Prandla i Nicolasa Prandla. Czas ich działalności przypada na początek XVIII wieku. Rękopisy z ich utworami przechowywane są obecnie wyłącznie w zbiorach BUW, a o kompozytorach tych nie znajdziemy informacji we współczesnych leksykonach – stąd szczególne znaczenie prowadzonych badań. Autorka pokazywała więc nie tylko wyniki swoich poszukiwań, ale takŜe stosowane w takich wypadkach metody pracy naukowej, niekiedy wręcz detektywistyczne. ElŜbieta Jasińska-Jędrosz przedstawiła w swoim komunikacie sylwetkę i twórczość Wojciecha Łukaszewskiego – kompozytora i zasłuŜonego animatora Ŝycia muzycznego, którego spuścizna przechowywana jest w Archiwum Kompozytorów Polskich BUW. W pierwszym bloku tematycznym szczególnie interesujący był referat o spuściźnie muzykologa Adolfa Chylińskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu (Andrzej Jazdon, BUAM). Niezwykle ciekawe były teŜ referaty prezentujące osiągnięcia gdańskiego ośrodka RISM (referaty Danuty Szlagowskiej oraz Jolanty Woźniak). Informacje o niezwykle cennej kolekcji mikrofilmów z prywatnych zbiorów Kurta von Fischera przechowywanych w Bibliotece Katedry Muzykologii UAM przedstawiła Lilianna Bether. Na mikrofilmach tych znajdują się najcenniejsze europejskie rękopisy muzyczne.

4

Drugi blok tematyczny dotyczył digitalizacji zbiorów, tu szczególną uwagę zwrócił referat Mariusza Szwocha (Akademia Muzyczna w Gdańsku) na temat nowatorskich i wciąŜ nieco jeszcze eksperymentalnych technik OCR w odniesieniu do zapisu nutowego, co w przyszłości stworzy fascynujące moŜliwości odsłuchu zapisanej w partyturach muzyki oraz wyszukiwania np. według zadanego ciągu nut. Ciekawa była równieŜ prezentacja jednej z najbardziej oryginalnych polskich bibliotek muzycznych, wiodącej byt w duŜej mierze wirtualny — Biblioteki Polskiej Piosenki w Krakowie, którą przedstawiła Magdalena Gaisek. W ramach tej placówki digitalizowane fonogramy są zintegrowane ze złoŜoną bazą danych informującą o tekstach i ich autorach, kompozytorach, wykonawcach, aranŜacjach itp. Kontrowersje budziło „wyizolowanie” owej bazy z uniwersalnych systemów sieciowych i rezygnacja ze standardowych formatów opisu danych. W trzeciej grupie prezentowano kolekcje fonograficzne i tu zaciekawiło nas wystąpienie Jacka Jackowskiego prezentujące fonotekę Instytutu Sztuki PAN w Warszawie na tle analogicznych ośrodków europejskich. W lata międzywojenne przeniósł nas arcyciekawy referat Małgorzaty Mazikiewicz o repertuarze orkiestr salonowych, których nagrania przechowuje KsiąŜnica Pomorska w Szczecinie. Po raz pierwszy w dziejach cyklicznych konferencji bibliotekarzy muzycznych prezentowana była kolekcja prywatna Ewy i Jeremiusza Glensków z Poznania, zawierająca wiele rzadkich i cennych druków muzycznych, głównie poloników. Fascynującym dodatkiem do konferencji był koncert muzyki carillonowej — specjalność Gdańska, który jako jedyne polskie miasto posiada aŜ trzy carillony, czyli zestawy strojonych dzwonów (dwa wieŜowe, w Ratuszu Głównego Miasta i kościele św. Katarzyny oraz jeden mobilny), a tamtejsza Akademia Muzyczna jako jedyna w kraju prowadzi klasę gry na tym niezwykłym instrumencie (w którym grający uderza pięściami w wielkie klawisze, poruszające system dźwigni i cięgien). Choć na carillony przeznaczano w dawnych wiekach specjalny repertuar (tzw. „muzykę wieŜową” — w Gdańsku były to np. opracowania chorału protestanckiego grane stosownie do święta, a zachowane w arcyciekawych rękopisach, które takŜe mieliśmy okazję poznać podczas poświęconego im wykładu Danuty Popinigis), to podczas koncertu granego na carillonie „ćwiczebnym” Akademii Muzycznej (i nowocześnie transmitowanego do sali wykładowej za pośrednictwem wielkiego ekranu i głośników) zabrzmiały aranŜacje repertuaru całkiem współczesnego, w tym jazzowych standardów oraz negro spirituals, rewelacyjnie wykonywanych przez Monikę Kaźmierczak, której towarzyszył Kwintet Dęty Blaszany Hevelius Brass. Muzykolodzy-delegaci słyszeli juŜ wiele rzeczy i sądzili, Ŝe nic ich nie jest w stanie zadziwić, ale to fascynujące połączenie „egzotycznego” instrumentu i zupełnie z nim na co dzień nie kojarzonego rodzaju muzyki pozostawiło ich w stanie głębokiego, nader zresztą przyjemnego szoku, którego echo powraca do dziś wraz ze wspomnieniem koncertu. Zainteresowanym polecamy zadanie np. w serwisie YouTube zapytania o carillon, co pozwoli zobaczyć instrument w działaniu i usłyszeć jego brzmienie. Ewa Hauptman-Fischer, Ludmiła Sawicka, Piotr Maculewicz

W dniach 5-6 listopada w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie odbyło się IV Forum Młodych Bibliotekarzy. Co roku Forum, któremu patronuje SBP, odbywa się w innym mieście, ma równieŜ odrębny temat przewodni. Tegoroczna edycja odbywała się pod hasłem: Inicjatywy młodych w tworzeniu biblioteki globalnej wioski: ludzie i technologie. W programie Forum znalazły się cztery zasadnicze kwestie, swego rodzaju ścieŜki, między którymi uczestnicy mogli swobodnie wybierać. Były to: Tworzenie środowiska cyfrowego; Interakcje: twarzą w twarz i klient cyfrowy; Bibliotekarzu przełam się: wzmocnić siebie; Bibliotekarzu przełam się: wzmocnić organizację. My skoncentrowaliśmy się na problematyce bibliotek cyfrowych. Omówiono pojęcie i nowe pole działalności bibliotekarskiej: bibliotekarza cyfrowego. Poruszono równieŜ wciąŜ powracający temat prawa autorskiego w odniesieniu do digitalizacji. Mówiono teŜ o

5

architekturze informacji w bibliotekach cyfrowych. W jednym z referatów zwrócono uwagę na odmienność pracy z czytelnikiem wirtualnym, który moŜe się stać partnerem w tworzeniu biblioteki cyfrowej (np. poprzez tagowanie). Wiele referatów skłaniało do refleksji na temat większego zaimplementowania elementów Web 2.0 w obecności bibliotek w Internecie. WaŜnym elementem forum było równieŜ to, Ŝe młodzi bibliotekarze z całej Polski mieli okazję do poznania siebie nawzajem oraz do wymiany doświadczeń i pomysłów na funkcjonowanie bibliotek w bliŜszej i trochę dalszej przyszłości. Agnieszka Salwowska, Grzegorz Kłębek

W dniach 16-17 listopada odbyła się konferencja naukowa na temat: KsiąŜka – Biblioteka – Propaganda zorganizowana przez Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Otwarcia konferencji dokonali dziekan Wydziału Historycznego prof. dr hab. ElŜbieta Zybert i dyrektor IINiSB prof. dr hab. Dariusz Kuźmina. Po wysłuchaniu trzech referatów wprowadzających: Krzysztofa Migonia: KsiąŜka instrumentem i ofiarą polityki. Wprowadzenie do bibliologii politycznej, Jadwigi Kołodziejskiej: Biblioteki publiczne w strukturze społecznej oraz Tomasza Gobana-Klasa: MELiS, czyli Marks, Engels, Lenin i Stalin o ksiąŜce i prasie uczestnicy konferencji dokonywali wyboru referatów wygłaszanych równolegle w dwóch lub trzech salach. Zaproponowany profil konferencji zainspirował autorów wystąpień, owocując wygłoszeniem na konferencji 49 referatów o bardzo zróŜnicowanej tematyce. Jednym z obszarów zainteresowań uczestników konferencji, zgodnym z intencjami jej organizatorów, była rola drukarstwa w upowszechnianiu idei politycznych, społecznych i religijnych. Kolejnym zagadnieniem będącym tematem wielu wygłoszonych referatów była propaganda jako forma komunikacji w ujęciu historycznym i współczesnym, a takŜe rola i moŜliwości bibliologii w badaniach propagandy. W konferencji udział wzięła niŜej podpisana, wygłaszając referat na temat: Pole tematyczne propagandy, cenzury i komunikacji w jhp KABA. Program konferencji dostępny jest na stronie http://www.lis.uw.edu.pl/apache2-default/attachments/139_Program_konferencji.doc Anna Stanis

O Narodowym Zasobie Bibliotecznym dyskutowano na zebraniu naukowym w Instytucie KsiąŜki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej 25 listopada. Referat przedstawiła Dominika Stępniewska, która od 1,5 roku zajmuje się tym zagadnieniem w BN. Zebrane dane przygotowane zostały na podstawie literatury (m.in. materiały z konferencji), dokumentów (protokoły z zebrań, raporty z kontroli NIK) oraz przepisów prawnych i ankiet. W referacie autorka starała się przedstawić historię i problemy związane z NZB oraz podobne rozwiązania funkcjonujące w innych krajach. Idea utworzenia Narodowego Zasobu Bibliotecznego powstała w Polsce pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. Przesłanką była ochrona polskiego dziedzictwa piśmienniczego, jak równieŜ dokumentów wytworzonych przez Polaków za granicą (a zatem do NZB włączone są teŜ polonica) oraz stworzenie odpowiednich warunków do ich przechowywania. Termin „Narodowy Zasób Biblioteczny” po raz pierwszy pojawił się w styczniu 1977 r., a w roku następnym przygotowano projekt statutu oraz powołano Radę NZB. Był to pierwszy okres działalności NZB i Rady, kiedy opracowywano statut i kryteria zbiorów zaliczanych do NZB. Miał powstać takŜe zespół ekspertów wspierających działania NZB, ale do tego nie doszło i było to jedną z przyczyn stopniowego zamierania zagadnienia. Do problematyki NZB wrócono w latach dziewięćdziesiątych XX w., ale ponownie brakowało konkretnych ustaleń i wytycznych (w Ustawie o bibliotekach z 1997 r. nie zdefiniowano zadań NZB). Dopiero Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 1998 r. podawało wykaz bibliotek tworzących NZB, jego definicję i zasady organizacji. 6

Obecnie do NZB naleŜy 56 bibliotek w Polsce (biblioteki publiczne 25%, szkół wyŜszych 21 %, PAN 18 %, muzeów 11 % i in.). Do NZB nie naleŜą biblioteki kościelne i prywatne. Zgodnie z Rozporządzeniem z 1998 r. Minister Kultury i Sztuki powołał Radę NZB, której pierwsza kadencja trwała w okresie 1999-2003 (kadencje 4-letnie). Rada, jako ciało opiniotwórcze, bez mocy wykonawczych, miała zaproponować nowelizację ustawy, dokonać analizy systemu bibliotecznego, charakterystyki zbiorów i opisać warunki ich przechowywania. Jednak po upływie kadencji Radę rozwiązano i dalsze prace nie nastąpiły. Pod naciskami środowiska bibliotekarskiego wrócono do problemu NZB i powołano nową Radę (kadencja 2007-2011), która wyznaczyła sobie, jako główne zadanie, bardziej precyzyjne zdefiniowanie NZB oraz wyznaczenie kryteriów, na podstawie których naleŜy włączać materiały do Zasobu. Główne zalecenia: - ustalenie kryteriów – co jest cenne; z jakiego okresu (publikacje wydane do 1801 r.? 1850 r.? 1900 r.?) , - zdefiniowanie starego druku, - określenie, jakie dokumenty włączyć – wszystkie z danego okresu czy wybrane; wtórne czy tylko pierwotne; wybrane dokumenty czy dokumenty wszystkich typów (obecnie brakuje regulacji dotyczących DśS, materiałów kartograficznych i ikonograficznych) ; jeden czy więcej egzemplarzy. RozwaŜano z czego wynikają problemy – brak ustalonego źródła finansowania, podkreślano potrzebę powstania wspólnej bazy bibliotek oraz określenia uprawnień Rady NZB – czy tylko rola opiniotwórcza czy inna. Na podstawie analiz i przeprowadzonych w bibliotekach ankiet zaproponowany został projekt kryteriów: - podstawę zasobu miałyby tworzyć 2 egzemplarze: w BN i Bibliotece Jagiellońskiej, jeśli nie będzie egzemplarza w tych bibliotekach do NZB zostanie włączony inny - do NZB naleŜy włączać publikacje wydane w Polsce, ale teŜ za granicą, mające duŜe znaczenie. Autorka zakończyła referat kilkoma przykładami zbliŜonych rozwiązań z zagranicy (Czechy – Digital Preservation of National Cultural Heritage; Chorwacja – The Croatian Cultural Heritage; Francja – Written Heritage PAPE). Nigdzie nie ma analogicznego rozwiązania (w niektórych krajach brak nawet regulacji prawnych). Po referacie rozgorzała dyskusja, która była tym bardziej merytoryczna, Ŝe wśród uczestników był członek Rady NZB z Biblioteki im. Ossolińskich we Wrocławiu. Dzięki temu moŜna było uzyskać wiadomości z pierwszej ręki, jednak były one zbyt optymistyczne. Rada pracuje nad określeniem kryteriów i poza tym właściwie nie podano więcej konkretów. Podczas dyskusji rozwaŜano problemy związane z NZB, m.in. jaki rodzaj zbiorów i w jakich ilościach powinien zostać włączony do Zasobu, czy wybrane, a moŜe wszystkie polskie publikacje powinny zostać włączone (ze względu na trudność kwalifikacji i subiektywną ocenę wartości zbiorów, wiele osób uwaŜa, Ŝe wszystkie polskie publikacje powinny znaleźć się w NZB), czy włączać teŜ dokumenty obce przechowywane w polskich zbiorach. Podkreślano, Ŝe w obecnej sytuacji bibliotekarstwa w Polsce, przy ogromnym zróŜnicowaniu zbiorów, potrzebne jest gremium zatwierdzające zaproponowane publikacje i dokumenty, ale równieŜ szukające źródeł finansowania. Podkreślano, Ŝe konieczne jest ustalenie miejsca bibliotekarstwa w strukturze państwowej, bo tylko wówczas działanie NZB i jego finansowanie zacznie prawidłowo funkcjonować. Z drugiej strony zwracano uwagę, Ŝe biblioteki powinny kontynuować rozpoczęte prace (opracowywanie bibliografii, mikrofilmowanie czasopism) mimo coraz szerzej zakrojonych działań digitalizacyjnych. W zebraniu brali udział bibliotekarze z Warszawy, Torunia, Wrocławia. BUW reprezentowały Anna Zawadzka i Lilianna Nalewajska. Lilianna Nalewajska, Anna Zawadzka

7

Komisja Opracowania Rzeczowego Zbiorów ZG SBP wraz z Biblioteką Narodową i Instytutem Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego zorganizowała w dniach 26-27 listopada w Warszawie międzynarodową konferencję Cyfrowość Bibliotek i Archiwów, na której spotkali się bibliotekarze, archiwiści i muzealnicy. Tematem nadrzędnym była integracja zasobów poprzez czynienie ich kompatybilnymi i moŜliwymi do odszukania. Zwrócono uwagę na narzędzia opracowania rzeczowego w bibliotekach, archiwach i muzeach cyfrowych, czyli: języki informacyjno-wyszukiwawcze, słowa kluczowe, ale równieŜ potrzebę tagowania, tworzenia map wiedzy czy abstraktów. Mówiono o potrzebie stworzenia zintegrowanego, jednolitego języka wyszukiwania, co podniosłoby tym samym jego efektywność. DuŜo miejsca poświęcono badaniom zachowań uŜytkowników zasobów cyfrowych, potrzebom i metodom którymi się posługują przy wyszukiwaniu informacji. Dyskutowano teŜ na temat standardu metadanych Dublin Core i sposobu opisu dokumentu cyfrowego. Wiele uwagi poświęcono teŜ na omówienie stanu digitalizacji poszczególnych muzeów, archiwów i bibliotek oraz moŜliwości i ograniczeń, wynikających z uŜywanego oprogramowania. W dyskusji zwrócono uwagę na brak konkretnej osoby lub instytucji, której zadaniem byłaby koordynacja i czuwanie nad procesem spójnego wchodzenia bibliotek, archiwów i muzeów w świat cyfrowy. W konferencji wzięli udział: Ewa Bagieńska, Maria Burchard, Magda Rowińska, Agnieszka Salwowska, Leszek ŚnieŜko, Agnieszka Wróbel. Agnieszka Salwowska

30 listopada w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy, przy ulicy Koszykowej, odbyło się pierwsze spotkanie z nowego cyklu Sylwetki ludzi ksiąŜki. Zostało ono zorganizowane przez mazowiecki okręg Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Licznych zainteresowanych słuchaczy powitała wicedyrektor biblioteki na Koszykowej, dr hab. Katarzyna Materska, która przedstawiła gościa spotkania — prof. dr hab. Jadwigę Kołodziejską i zapowiedziała temat wystąpienia Pani Profesor Bibliotekarskie dylematy – te dobre i te złe. Następnie głos zabrała dr Małgorzata Pietrzak, z Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW, która w kilku słowach opisała dorobek naukowy profesor Kołodziejskiej, po czym oddała głos dostojnemu gościowi. Pani Profesor zaskoczyła na początku wszystkich zebranych, oświadczając, Ŝe wszelkie peany na cześć jej dokonań naukowych ... wszystko to nieprawda, przynajmniej częściowa. Swój referat rozpoczęła w duchu wspomnieniowym, mówiąc m.in. o ostatnich swoich wakacjach, spędzonych na Podlasiu, a takŜe pobycie w tamtych okolicach podczas drugiej wojny światowej. W dalszej części swojej gawędy Pani Profesor nawiązała do projektu „Kapitał Intelektualny Polski”, opracowanego przez rządowych ekspertów na potrzeby ministra Michała Boniego. Zwróciła uwagę na aspekty raportu w róŜnym stopniu związane z branŜą bibliotekarską, m.in. na słaby poziom oświaty w porównaniu z oświatą krajów zachodnich; na przejmowanie przez biblioteki w wielu małych miejscowościach funkcji przedszkoli, co stawia przed pracownikami tych bibliotek nowe, często bardzo trudne zadania; na to, Ŝe wśród uŜytkowników bibliotek większość stanowią dzieci i młodzieŜ szkolna. Pani Profesor wypowiedziała się teŜ w dość krytycznym tonie o poziomie kształcenia przyszłych kadr bibliotekarskich. Zwróciła teŜ uwagę na brak w Polsce swego rodzaju „lobby” bibliotekarskiego, które mogłoby dbać o sprawy środowiska, eksponując problemy branŜy bibliotekarskiej w o wiele większym stopniu, niŜ ma to miejsce obecnie. Kończąc swoje wystąpienie, wspomniała o planowanej przez siebie publikacji, która ma stanowić wydanie drugie, zmienione i rozszerzone, jednej z jej wcześniejszych prac na temat publicznych bibliotek samorządowych w okresie międzywojennym. Pytania i uwagi kierowane do Pani Profesor w ostatniej części spotkania dotyczyły zarówno wspominanego przez nią Podlasia, jak i spraw zawodowych poruszonych w jej wypowiedzi. 8

Sympatyczne spotkanie nie do końca spełniło chyba jednak oczekiwania wszystkich uczestników, gdyŜ Pani profesor dość luźno trzymała się tematu „bibliotekarskich dylematów”, wraz z częścią audytorium wyraźnie utyskując na wiele współczesnych kwestii, takich jak społeczeństwo informacyjne lub technologie komputerowe. Tymczasem, jak wiadomo, przysłowiowy kij ma dwa końce i spadek czytelnictwa ksiąŜki papierowej nie oznacza zaniku czytelnictwa w ogóle, a komputer moŜe równie dobrze szkodzić, jak i pomagać. Nie sposób jednak nie przyznać Pani Profesor racji, Ŝe środowisku bibliotekarskiemu w Polsce nadal brakuje atrakcyjnego, spójnego wizerunku, a takŜe stałego wsparcia i zrozumienia ze strony, jakŜe często zmieniających się, sfer rządowych. W spotkaniu wzięło udział ośmioro pracowników BUW. Jakub Burchard, Agnieszka Kasprzyk

***

III DNI JAPONII NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM. POLSKA W JAPONII. JAPONIA W POLSCE: Z OKAZJI 90. ROCZNICY NAWIĄZANIA STOSUNKÓW OFICJALNYCH MIĘDZY POLSKĄ A JAPONIĄ W dniach 3-5 listopada w gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie odbyło się sympozjum zorganizowane przez Zakład Japonistyki i Koreanistyki Wydziału Orientalistycznego UW w ramach III Dni Japonii na Uniwersytecie Warszawskim. Głównym tematem sympozjum, zatytułowanego „Polska w Japonii. Japonia w Polsce”, były relacje między Polską a Japonią, których oficjalne stosunki nawiązane zostały dziewięćdziesiąt lat temu, po I wojnie światowej. Patronat honorowy nad uroczystością objęła Ambasada Japońska. Sympozjum zostało uroczyście otwarte 3 listopada przez Dyrektor BUW, panią Ewę Kobierską-Maciuszko oraz Prorektora Uniwersytetu Warszawskiego, prof. dr hab. Włodzimierza Lengauera. Do zebranych gości i uczestników sympozjum przemówiła równieŜ Dziekan Wydziału Orientalistycznego, prof. dr hab. Jolanta Sierakowska-Dyndo oraz Jego Ekscelencja Ambasador Japonii w Polsce, Kusumoto Yuichi. WaŜnym wydarzeniem części wstępnej sympozjum była uroczystość wręczenia dla Japonistyki UW dyplomu Ministra Spraw Zagranicznych Japonii, który przekazany został przez J. E. Ambasadora Japonii na ręce kierownika japonistyki, prof. dr hab. Ewy Pałasz-Rutkowskiej. Odczytano takŜe podziękowania dla japonistyki za współpracę od p. Tomasza Merty, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na pierwszą część sympozjum, zatytułowaną „Polska w Japonii” (koordynator E. PałaszRutkowska), złoŜyły się wystąpienia polskich i japońskich specjalistów na temat obecności i działalności Polaków w Japonii oraz ich znaczenia dla obustronnych kontaktów. Na temat ostatniego projektu Polskie groby w Japonii, prowadzonego z inicjatywy MKiDN głos zabrali m. in. prof. Otani Tadashi z Uniwersytetu Senshu, Tokio (w imieniu nieobecnego prof. Inaby Chiharu z Uniwersytetu Meijō, Nagoja) i prof. Miyawaki Noboru z Uniwersytetu Ritsumeikan w Kioto. Pokazany został takŜe film dokumentalny zrealizowany przez japońską telewizję NHK pt. Polacy walczący w wojnie japońsko-rosyjskiej. W popołudniowej części sympozjum zaprezentowane zostały sprawozdania z działalności najwaŜniejszych ośrodków japonistycznych w Polsce – z Warszawy, Krakowa, Poznania i Torunia, oraz otwarta została wystawa zatytułowana ,,Milczenie”, przygotowana przez warszawskie Stowarzyszenie ŚcieŜka. W drugiej części sympozjum, 4 i 5 listopada, zatytułowanej „Japonia w Polsce” (koordynator dr Beata Kubiak Ho-chi), wystąpili naukowcy i artyści, którzy, nie będąc japonistami, duŜą

9

część swojej działalności naukowej lub artystycznej w Polsce związali z szeroko rozumianą sztuką i estetyką japońską. Wszystkie wystąpienia zawierały, oprócz części merytorycznej, indywidualną refleksję na temat sztuki i estetyki japońskiej, opartą na własnych badaniach i osobistych doświadczeniach. Wyniki swoich badań naukowych zaprezentowali równieŜ pracownicy i doktoranci japonistyki UW oraz zaproszeni goście. Sympozjum towarzyszyła wystawa panelowa na temat historii stosunków polsko-japońskich oraz przedstawiony został spektakl teatru nō w wykonaniu zespołu Ryokurankai. W części artystycznej zaprezentowane zostały równieŜ tradycyjne tańce buyō, spektakl historyczny pt. Tytus Japończyk przygotowany przez studentów japonistyki oraz pokaz szermierki japońskiej grupy Kōmei Juku Iaijutsu. Goście sympozjum mieli teŜ okazję zwiedzić pawilon herbaciany Kaian i uczestniczyć w pokazie ceremonii herbacianej, przygotowanej przez Warszawskie Stowarzyszenie Urasenke. W trakcie trwania sympozjum odbyło się walne zgromadzenie Polskiego Stowarzyszenia Badań Japonistycznych. Beata Kubiak Ho-Chi, Ewa Pałasz-Rutkowska

KLUB POD OTWARTĄ KSIĘGĄ... ... zaprosił na kolejne spotkanie poświęcone relacjom z wyjazdów w ramach programu Erasmus. Swoimi wraŜeniami z wyjazdów do Anglii dzieliły się: Małgorzata Biłozór-Salwa (British Museum), Marianna Czapnik (British Library) i Matylda Filas (Oxford). aw

MODA MĘSKA ZWIEDZA ŚWIAT Miejski Ośrodek w Józefowie w dniach 5 – 26 listopada gościł wystawę Fashionable, dandys, elegant. Moda męska w XIX i na początku XX wieku w czasopismach ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. WernisaŜowi towarzyszyła deszczowa pogoda, ale mieszkańcy Józefowa i okolic odwiedzają wystawę, zwiedzaniem zainteresowane są teŜ tamtejsze szkoły. Lilianna Nalewajska

Z śYCIA BIBLIOTEK WYDZIAŁOWYCH Listopadowe zebranie bibliotek UW (19.11.) poświęcone było trzem tematom. Jako pierwsza zabrała głos Olga Sztajner z biblioteki Wydziału Prawa i Administracji. Podzieliła się swoimi obserwacjami i wraŜeniami z pobytu w Bibliotece Głównej oraz bibliotekach prawniczych na Uniwersytecie w Poitiers we Francji. Następnie dyr. Krystyna Koczorowska przedstawiła krótkie podsumowanie dotyczące stanu uzgodnień pomiędzy bibliotekami wydziałowymi a Kwesturą. Jako trzeci zabrał głos pan Roman Tabisz informując o stanie prac w ramach projektu „NUKAT – autostrada informacji cyfrowej”. Poruszono równieŜ kilka spraw bieŜących Dr Jerzy Gąsiorowski opowiedział o perspektywach dostępu do czasopism elektronicznych w 2010 r., natomiast Ewa Chruścicka przedstawiła wyniki przetargu na czasopisma papierowe w 2010 r., Andrzej Regmunt wyjaśnił przyczyny problemów z wydajnością serwera w szczycie październikowym, a Roman Tabisz przekazał informacje o zmianach w licencji dotyczących dostępu do katalogu NUKAT. Na zakończenie Anna Pełka poinformowała zebranych o testach dotyczących bazy elektronicznych ksiąŜek na platformie Dawsonera. Adam Owczarczyk

10

Numer zamknięty 10 grudnia 2009 r. Redakcja zastrzega sobie moŜliwość skrótów i zmian redaktorsko-korektorskich Uwagi, komentarze i teksty do biuletynu prosimy kierować do Anny Wołodko, pok. 235, tel.: 022 55 25 650, 601 786 494, e-mail: [email protected]; w Pegasusie: aniac•

11