KULTURA NA PROGU XXI WIEKU

KULTURA NA PROGU XXI WIEKU Spotkanie z czytelnikami ALBO albo sobota, 26 lutego 2000, Pañstwowe Muzeum Etnograficzne, ul. Kredytowa 1, Warszawa Spo...
0 downloads 0 Views 740KB Size
KULTURA NA PROGU XXI WIEKU Spotkanie z czytelnikami ALBO albo

sobota, 26 lutego 2000, Pañstwowe Muzeum Etnograficzne, ul. Kredytowa 1, Warszawa

Spotkania z Czytelnikami ALBO albo

I Forum Inspiracji Jungowskich

PSYCHOLOGICZNE PROBLEMY WSPÓ£CZESNOŒCI grudzieñ 1995 *** II Forum Inspiracji Jungowskich

SNY WSPÓ£CZESNEJ KULTURY grudzieñ 1996 *** III Forum Inspiracji Jungowskich

OSOBOWOŒÆ I ROZWÓJ listopad 1997 *** IV Forum Inspiracji Jungowskich

MITY A ŒWIAT WSPÓ£CZESNY listopad 1998 *** V Forum Inspiracji Jungowskich

KULTURA NA PROGU XXI WIEKU 26 lutego 2000 *** VI Forum Inspiracji Jungowskich

FENOMEN JUNGA 23-24 lutego 2001

V Forum Inspiracji Jungowskich Spotkanie z Czytelnikami ALBO albo

Kultura na progu XXI wieku sobota, 26 lutego 2000 Pañstwowe Muzeum Etnograficzne, ul. Kredytowa 1, Warszawa

Program: Czêœæ I: g. 10.00-13.30 10.00-10.15 10.15-11.00 11.00-11.45

Otwarcie Forum dr Jerzy B¹bel – Archetypy œwiadomoœci europejskiej. Przesz³oœæ i wspó³czesnoœæ Maciej Tomal – Kaba³a w Europie. Nieskoñczonoœæ a jêzyk

11.45-12.00

przerwa

12.00-12.45 12.45-13.30

Wojciech JóŸwiak – Szamanizm i neoszamanizm o. Jan Bereza OSB – Dialog miêdzyreligijny i miêdzykulturowy w Koœciele u progu III tysi¹clecia

13.30-15.00

przerwa

Czêœæ II: 15.00-18.30 15.00-15.45 15.45-16.30 16.30-17.00

prof. Kwiryna Handke – Jêzyk w przestrzeni spo³ecznej prof. Pawe³ Boski – To¿samoœæ kulturowa i komunikowanie siê miêdzykulturowe Piotr Piotrowski – Cz³owiek i kultura (Scheler, Plessner, Gehlen i Jung)

17.00-17.15

przerwa

17.15-17.45 17.45-18.15 18.15-18.30

Izabela Filipiak – Twórcze pisanie jako droga wewnêtrznego rozwoju Grzegorz Moryciñski – Powo³anie sztuki Podsumowanie: Perspektywy psychologii kultury – Zenon Waldemar Dudek * * * Imprezie towarzyszy wystawa malarstwa Ewy Skar¿yñskiej

Spotkania z Czytelnikami ALBO albo. Dyskusje wokó³ psychologii i kultury

Redakcja ALBO albo rozpoczê³a sw¹ dzia³alnoœæ w 1991 roku wydaniem pierwszego zeszytu pt. Inspiracje Jungowskie. Zagadnienia, które poddaliœmy pod dyskusjê dotyczy³y szeroko rozumianej problematyki psychologii i kultury. Mottem tej dyskusji sta³y siê idee zawarte w pracach wybitnego szwajcarskiego psychiatry i psychologa g³êbi, Karola Gustawa Junga, który m. in. pisa³: My, ludzie wspó³czeœni powinniœmy prze¿yæ ducha na nowo, tj. doznaæ pierwotnego, podstawowego prze¿ycia. Jest to jedyna mo¿liwoœæ wyjœcia z zaczarowanego krêgu procesów biologicznych. Drug¹ znacz¹c¹ inspiracj¹ dzia³alnoœci Redakcji ALBO albo by³a filozofia egzystencjalna, której analizy w du¿ej mierze korespondowa³y z odkryciami psychologii g³êbi. W pierwszym zeszycie, jako motto wypowiedzi od Redakcji, wyró¿niliœmy myœl Soerena Kierkegaarda, który w swej ksi¹¿ce Albo albo wyrazi³ siê: Nie powstrzymuj wzlotu duszy twojej, nie d³aw w sobie tego, co masz najlepszego, nie os³abiaj swego ducha po³owicznymi myœlami. Pytaj, pytaj taj d³ugo, a¿ znajdziesz odpowiedzi. (...) dopiero serca niewys³owione wzruszenie, dopiero ono mo¿e ciebie upewniæ, ¿e to, co pozna³eœ, stanowi twoj¹ w³asnoœæ (...). (...) tylko ta prawda, która jest buduj¹ca, jest dla ciebie prawd¹. Psychologia g³êbi, psychoanaliza i filozofia egzystencjalna zainicjowa³y w ALBO albo prezentacjê wielu tematów, które by³y aktualne m.in. ze wzglêdu na zachodz¹ce przemiany cywilizacyjne i procesy kulturowe. Osi¹ tych dyskusji by³y w szczególnoœci idee psychologii analitycznej Junga, który zainspirowa³ wiele interdyscyplinarnych poszukiwañ w ró¿nych dziedzinach wiedzy i mo¿e byæ uznany za najwa¿niejszego prekursora psychologii kultury. Prze³omem w dzia³alnoœci redakcji ALBO albo by³o zorganizowanie w 1995 roku pierwszego spotkania z Czytelnikami ALBO albo – Forum Inspiracji Jungowskich. Na dziesiêciolecie dzia³alnoœci Redakcji ALBO albo w 2001 roku planujemy zorganizowanie VI Forum nt. Fenomen Junga. Dziêki spotkaniom z Czytelnikami skrystalizowa³a siê dalsza linia zainteresowañ pisma. Obecnie interdyscyplinarna sfera zainteresowañ – problemy psychologii i kultury – sta³a siê podtytu³em pisma. Na marginesie warto wspomnieæ, ¿e jedyn¹ przeszkod¹ w kontynuowaniu naszej dzia³alnoœci jest nieregularnoœæ ukazywania siê pisma z powodu braku dotacji i sponsorów. Z trzech instytucji, do których Redakcja ALBO albo zwraca³a siê o pomoc finansow¹ ze wzglêdu na dziedzinê prowadzonej dzia³alnoœci – Fundacja Batorego (trzy wnioski), Ministerstwo Kultury i Sztuki, Fundacja Kultury – ¿adna nie udzieli³a nam realnego wsparcia. Mimo tych trudnoœci mo¿emy pochwaliæ siê wydaniem 14 zeszytów tematycznych, zorganizowaniem 5 interdyscyplinarnych konferencji oraz przygotowaniem materia³ów do wydania kolejnych czterech numerów w 2000 roku (Mity Nowej Epoki, To¿samoœæ, Odrodzenie, Synchronicznoœæ). Poni¿ej prezentujemy sprawozdanie z dotychczas zorganizowanych spotkañ z Czytelnikami ALBO albo. Zapraszamy do aktywnego udzia³u w VI Forum Inspiracji Jungowskich w 2001 roku.

I Forum – PSYCHOLOGICZNE PROBLEMY WSPÓ£CZESNOŒCI Kontynuuj¹c dzia³alnoœæ popularyzuj¹c¹ zagadnienia psychologii g³êbi oraz problemy psychologii i kultury Redakcja ALBO albo zorganizowa³a w 1995 roku pierwsz¹ sesjê naukow¹ - I Forum Inspiracji Jungowskich, której tematem by³y psychologiczne problemy wspó³czesnoœci (Warszawa, Klub Lekarza, 19 grudnia). Na konferencji referaty wyg³osili: prof. Zofia Rosiñska (To¿samoœæ w dialogu), prof. Lidia Grzesiuk (Psychoterapia wspó³czesna), doc. Ewa Machut-Mendecka (Szeherezada – kobiecoœæ w œwiecie islamu), dr Tadeusz Kobierzycki (Greckie archetypy mêskoœci), Zenon Waldemar Dudek (Drogi ku duchowoœci). Konferencji towarzyszy³ program artystyczny w wykonaniu grupy Asunta – „Spojrzenie ku niebu”, w którym wykorzystano teksty publikowane w ALBO albo. II Forum – SNY WSPÓ£CZESNEJ KULTURY 16 listopada odby³a siê konferencja zorganizowana przez Redakcjê ALBO albo, która obejmowa³a dwie sesje. W pierwszej sesji zaprezentowano trzy referaty: prof. Krzysztofa Maurin (Antropos. Syn Cz³owieczy jako idea), doc. Ewy Machut-Mendeckiej (Twórczy sen. Cz³owiek a pustynia), dra Tadeusza Kobierzyckiego (Uczucie wed³ug presokratyków). W sesji drugiej wyst¹pili: prof. Lidia Grzesiuk (Moc wyobraŸni w psychoterapii), dr Pawe³ Karpowicz (Dziecko, Anima i Aminus w snach), Zenon Waldemar Dudek (Wymiary snów). III Forum – OSOBOWOŒÆ I ROZWÓJ 22 listopada 1997 roku odby³a siê trzecia konferencja zorganizowana przez Redakcjê ALBO albo. W jej programie znalaz³y siê dwie sesje nt. Osobowoœæ i kultura oraz Transformacje, a tak¿e dyskusja panelowa nt. Kryzys to¿samoœci a rozwój. Na konferencji referaty wyg³osili: prof. Zygmunt Krzak (Problematyka mandali w pradziejach), Zenon Waldemar Dudek (Dynamika archetypów kultury wspó³czesnej), dr Pawe³ Karpowicz (Wzorce osobowe w kulturze Wschodu), prof. Czes³aw Dziekanowski (Zmiana i to¿samoœæ twórcy), dr Tadeusz Kobierzycki (Dezintegracja i kreacja w teorii Kazimierza D¹browskiego). W dyskusji panelowej wziêli udzia³ artyœci i naukowcy: prof. Stanis³aw Moryto, prof. Czes³aw Dziekanowski, doc. Ewa Machut-Mendecka, Andrzej Skarzyñski. IV Forum – MITY A ŒWIAT WSPÓ£CZESNY 21 listopada 1998 roku Redakcja ALBO albo zorganizowa³a czwart¹ konferencjê, w ramach której odby³y siê dwie sesje: Mitologia cywilizacji i Archetypy wyobraŸni oraz dyskusja nt. Psychologia mitu wspó³czesnego. Referaty na konferencji wyg³osili: prof. Zygmunt Krzak (Megality œwiata), prof. Czes³aw Dziekanowski (Mity a proces twórczy), dr Jerzy B¹bel (Rytua³y inicjacji w krêgu kultury europejskiej), Andrzej Pankalla (Psychologiczne funkcje mitu – plemiê Kofan), Piotr Piotrowski (Natura i kultura w perspektywie mitu o centaurach), Maciej Tomal (Motyw ogrodu rabinicznego w literaturze rabinicznej). V Forum – KULTURA NA PROGU XXI WIEKU – 26 luty 2000 VI Forum – FENOMEN JUNGA – 23-24 luty 2001

JERZY B¥BEL Archetypy œwiadomoœci europejskiej. Przesz³oœæ i wspó³czesnoœæ Co najmniej od czasów Herodota historycy staraj¹ siê zdefiniowaæ ró¿nice dostrzegalne w obyczajach i zachowaniu siê ró¿nych ludów. W XIX i XX wieku mówiono wrêcz o „duchu narodowym”, „duszy narodu” lub charakterze narodowym. Socjologowie badaj¹cy to zjawisko zwracali uwagê na stereotypy i wyobra¿enia (zazwyczaj b³êdne), jakie od wieków istniej¹ wœród narodów na temat ich s¹siadów. Z kolei psychoanalitycy ze szko³y jungowskiej podkreœlaj¹ dominuj¹c¹ rolê œciœle okreœlonych archetypów w nieœwiadomoœci zbiorowej Europejczyków. Referat dotyczy pojawienia siê w prahistorii archetypów Matki (Wielkiej Bogini), Ojca (Boga Gromow³adcy) oraz Maga – Szamana Wojennego. Archetypy te z czasem przybra³y postaæ chrzeœcijañskiej Matki Boskiej, Boga Ojca oraz Jezusa Chrystusa. Wzmacniane przez powtarzaj¹ce siê wydarzenia dziejowe, w dalszym ci¹gu odgrywaj¹ wielk¹ i zarazem odmienn¹ rolê w ¿yciu mieszkañców Europy Œrodkowej i Wschodniej. Ich si³a objawia siê zarówno w losach pojedynczych jednostek, jak i ca³ych zbiorowoœci. Archetypy te determinuj¹ œciœle okreœlone zachowania w sferze religii, obyczajowoœci, kultury, prawodawstwa, stosunków spo³ecznych itd. Posiadaj¹ one zarówno moc konstruktywn¹, jak i destrukcyjn¹, która „eksploduje” w sytuacjach skrajnych zagro¿eñ ekonomiczno-politycznych oraz wojennych. Ich znajomoœæ pozwala zrozumieæ odmiennoœæ charakteru narodowego trzech s¹siaduj¹cych ze sob¹ narodów – Polaków, Rosjan i Niemców.

Jerzy B¥BEL dr archeolog, prahistoryk, badacz religii przedchrzeœcijañskiej Europy. Uczestnik miêdzynarodowych ekspedycji archeologicznych w Bu³garii (1977), Finlandii (1979), USA (1990–91), Tad¿ykistanie (1991) i Turkmenistanie (1996–1997). Wyniki swoich badañ wykopaliskowych prowadzonych przez wiele lat w rejonie Gór Œwiêtokrzyskich oraz dociekañ religioznawczych prezentowa³ na licznych konferencjach krajowych i miêdzynarodowych, m.in. w Niemczech (1980), na Wêgrzech (1986), we Francji (1987) i w Polsce (1995, 1998). Autor ponad 120 prac naukowych i popularnonaukowych oraz przygotowywanej do druku przez Ossolineum ksi¹¿ki Reinkarnacja, inicjacja i halucynogeny. Z dziejów wierzeñ Europy przedchrzeœcijañskiej. Aktualnie pracuje w Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Œwiêtokrzyskim na stanowisku kuratora ds. Rezerwatu Archeologicznego w Krzemionkach.

O. Jan M. BEREZA OSB Dialog miêdzyreligijny i miêdzykulturowy w Koœciele u progu III tysi¹clecia „¯adna kultura nie mo¿e prze¿yæ, jeœli stara siê byæ jedyn¹ i wykluczaj¹c¹ inne” – napisa³ Jan Pawe³ II w ksiêdze pami¹tkowej przy mauzoleum Mahatmy Gandhiego w czasie swej pielgrzymki do Indii w listopadzie 1999 roku. Na spotkaniu z przedstawicielami religii Indii Papie¿ zaœ powiedzia³: „Wolnoœæ religijna jest sercem wszystkich praw cz³owieka. Jest ona niepodwa¿alna do tego stopnia, ¿e powinno byæ szanowane prawo poszczególnych ludzi do zmiany religii, jeœli im to nakazuje ich w³asne sumienie”. W podpisanej w Indiach adhortacji posynodalnej Ecclesiam in Asia napisa³: „Azja jest kolebk¹ najwiêkszych religii œwiata: judaizmu, chrzeœcijañstwa, islamu i hinduizmu. Jest miejscem narodzin wielu innych tradycji duchowych, jak buddyzm, taoizm, konfucjanizm, zoroastryzm, d¿ajnizm, sikhizm i sintoizm. (...) Koœció³ ¿ywi g³êboki szacunek dla tych tradycji i stara siê nawi¹zaæ szczery dialog z ich wyznawcami”. Podstawy teologiczne dla wspó³czesnego miêdzyreligijnego dialogu w Koœciele katolickim da³ Sobór Watykañski II w Deklaracji o stosunku Koœcio³a do religii niechrzeœcijañskich, Nostra aetate. Dekret o dzia³alnoœci misyjnej Koœcio³a, Ad gentes divinitus zaœ zaleca³, aby instytuty zakonne zastanawia³y siê uwa¿nie: „w jaki sposób ascetyczne i kontemplacyjne tradycje, których nasiona Bóg niekiedy z³o¿y³ w staro¿ytnych kulturach jeszcze przed g³oszeniem Ewangelii, mo¿na by przej¹æ do zakonnego ¿ycia chrzeœcijañskiego”. Wiele lat póŸniej Papie¿ Jan Pawe³ II w przemówieniu do uczestników plenarnego posiedzenia Sekretariatu ds. Niechrzeœcijan powiedzia³: „Jest rzecz¹ mo¿liw¹, ¿e ka¿dy, bêd¹c w zgodzie z w³asn¹ wiar¹, ubogaca siê wzajemnie poprzez wymianê duchowych doœwiadczeñ i dzielenie siê formami modlitwy, które s¹ drogami spotkania z Bogiem...” W po³owie lat siedemdziesi¹tych, jako odpowiedŸ na wezwanie Stolicy Apostolskiej powsta³y monastyczne komisje: w Ameryce Monastic Interreligious Dialogue, a w Europie Dialogue Interreligieux Monastique. Ten dialog sta³ siê nie tylko dialogiem miêdzyreligijnym ale tak¿e, u¿ywaj¹c okreœlenia ks. Raimundo Panikkara, dialogiem intrareligijnym. Wielu te¿ mnichów i mniszek chrzeœcijañskich praktykowa³o ró¿ne formy medytacji: zen, jogê czy suffizm. Niektórzy z nich, jak np. ojciec Willigis Jager OSB, ojciec Ama Samy SI, ojciec Niklaus Brantschen SI, siostra Ludwigis Fabian czy siostra Pia Gyger, zosta³o mistrzami zen. Za podsumowanie stanu dzisiejszego dialogu niech pos³u¿¹ s³owa samego rosiego Yamady: „Zen zanika w buddyzmie, ale odradza siê wœród chrzeœcijan”, czy te¿ s³owa Dalajlamy wypowiedziane do grupy mnichów chrzeœcijañskich, którzy przebywali w Dharamsala: „Dialog z mnichami chrzeœcijañskimi lepiej mi siê uk³ada ni¿ z mnichami buddyjskimi z Indii”.

Jan M. Bereza ur. 1955 w Warszawie, przeor benedyktynów w Lubiniu, cz³onek Komitetu Episkopatu Polski ds. Dialogu z Religiami Niechrzeœcijañskimi, doradca europejskiej komisji Dialogue Interreligieux Monastique.

PAWE£ BOSKI To¿samoœæ kulturowa i komunikowanie siê miêdzykulturowe Wyst¹pienie swoje przygotowujê, bêd¹c przywalony przy komputerze stosami korespondencji od psychologów z ca³ego œwiata, w zwi¹zku z organizowanym przeze mnie kongresem psychologii miêdzykulturowej. Codziennie otrzymujê informacje i pytania z miejsc tak odleg³ych, jak Fiji, Guam, Seul, Singapur, Hongkong, Caracas, Johannesburg, Lagos, Delhi, Sydney, Moskwa itp. Wszystkie te „listy” pisane s¹ obustronnie w jêzyku angielskim. Przyk³ad ten dobrze ilustruje globalny wymiar komunikowania siê, który w historii ludzkoœci liczy mniej ni¿ 10 lat. Wspólny jest tu kana³ medialny, jêzyk porozumiewania siê oraz pewne zasady, takie jak szybkoœæ, skrótowoœæ i rzeczowoœæ wysy³anych komunikatów. W tym samym czasie uczestniczê jednak w sprawach krajowych, lokalnych i rodzinnych, których rytm i sposób komunikowania siê z ludŸmi niewiele zmieni³ siê od lat, mimo i¿ telewizja i gry komputerowe panosz¹ siê wszêdzie. Teza g³ówna mego wyst¹pienia g³osi, ¿e œwiat cz³owieka nowoczesnego (obywatela XXI w.) poszerzy³ siê o obszary dotychczas nieznane, pozostawiaj¹c jednoczeœnie zawê¿one s³oje tradycyjnej to¿samoœci. Pojawienie siê nowych piêter oznacza wiêc równie¿ pog³êbienie siê i wiêksz¹ z³o¿onoœæ systemu to¿samoœciowego. Poziom najbardziej ogólny (globalny) rz¹dzi siê zasadami sprawnoœci zadaniowej i pozbawiony jest przestrzeni dla ekspresji jednostkowej. Poziomy zakresowo wê¿sze pozostaj¹ obszarem zaanga¿owania osobistego w wartoœci kulturowe i ideologie, tworz¹c tkankê to¿samoœci kulturowej. Wreszcie poziomem najwê¿szym i najg³êbszym wydaje siê byæ ja prywatne, odizolowane od bezpoœrednich wp³ywów spo³ecznych (choæ uczestnicz¹ce w „ofercie” zewnêtrznej). Poziom globalny: neutralnoœæ pragmatyczna

To¿samoœæ kulturowa

Ludzie XXI wieku bêd¹ poruszaæ siê miêdzy tymi trzema (w uproszczeniu) krêgami, w ró¿nym stopniu zaznaczaj¹c sw¹ obecnoœæ w ka¿dym z nich. Rozró¿nienia modernizmu – tradycjonalizmu i postmodernizmu znajduj¹ tu zastosowanie. Zasygnalizowane rozwa¿ania bêd¹ te¿ ilustrowane wynikami badañ nad to¿samoœci¹ kulturow¹ w³asn¹ i europejsk¹ Polaków.

Ja prywatne

Pawe³ BOSKI prof. dr hab., psycholog miêdzykulturowy; zajmuje siê badaniem wymiarów wartoœci i to¿samoœci kulturowej. Autor i wspó³autor artyku³ów i pozycji ksi¹¿kowych. Pracuje w Szkole Wy¿szej Psychologii Spo³ecznej oraz w Instytucie Psychologii PAN w Warszawie.

ZENON WALDEMAR DUDEK Perspektywy psychologii kultury Ponad sto lat rozwoju psychologii jako niezale¿nej dziedziny wiedzy wyodrêbnionej z nauk filozoficznych wykaza³o, ¿e posiada ona ogromny potencja³ poznawczy. Sta³a siê ona jedn¹ z podstawowych dyscyplin wyjaœniaj¹cych zachowanie cz³owieka, stan jego œwiadomoœci, uwarunkowania myœlenia, prze¿ywania uczuciowego, strukturê i funkcjê osobowoœci, ró¿ne aspekty to¿samoœci, formy komunikacji interpersonalnej itd. Psychologia rozwinê³a tak¿e bogat¹ stronê praktyczn¹, wspó³pracuj¹c m.in. z medycyn¹, a w szczególnoœci z psychiatri¹. Powsta³y ró¿ne kierunki psychoterapii, psychologii klinicznej i analizy psychologicznej, ukazuj¹c wiele interesuj¹cych mechanizmów i procesów w obszarze psychologii cz³owieka zdrowego i na terenie psychopatologii. W obu swych podstawowych nurtach, teoretycznym i praktycznym, psychologia zwrócona by³a na jednostkê, na pojedynczego cz³owieka. Jej odkrycia ukaza³y jednak, jak bardzo rozwój psychiczny cz³owieka zale¿y od relacji w systemie rodzinnym oraz wartoœci i norm spo³ecznych. T¹ drog¹, niezale¿nie od odkryæ w dziedzinie psychologii spo³ecznej, psychologia stanê³a przed wyzwaniem zbadania wzajemnych powi¹zañ procesów psychologicznych nie tylko ze spo³eczn¹, ale tak¿e kulturow¹ sfer¹ ¿ycia zbiorowego. Zosta³a ona w³¹czona do poszukiwañ interdyscyplinarnych (przyk³adem mo¿e byæ psycholingwistyka), staj¹c siê jednym z paradygmatów wspó³czesnej antropologii i badañ nad kultur¹. Szlaki dla psychologii kultury przetar³a psychologia g³êbi, w tym psychoanaliza, neopsychoanaliza, psychologia Junga i szko³y neojungowskie. Wiedzê psychologiczn¹ i wiedzê o kulturze ³¹czy³a tak¿e na swój sposób psychologia humanistyczna. Ogólnie ujmuj¹c, za przedmiot badañ psychologii kultury mo¿na uznaæ ca³¹ dziedzinê wielostronnych relacji miêdzy wymiarem kulturowym a wymiarem psychologicznym ¿ycia i rozwoju cz³owieka. W polu zainteresowania psychologii kultury znajduj¹ siê wiêc wiêksze systemy i dziedziny kulturowe, jakimi s¹: cywilizacja, spo³eczeñstwo, religia, sztuka, magia, nauka, jêzyk, jak te¿ zagadnienia bardziej szczegó³owe (to¿samoœæ, komunikacja werbalna i niewerbalna, p³eæ, inicjacja, role i ruchy spo³eczne, œwiat wartoœci a osobowoœæ itd.). Z racji przedmiotu swych zainteresowañ jest ona nauk¹ interdyscyplinarn¹, w³¹czaj¹c¹ do swych analiz dane z terenu socjologii, filozofii, fenomenologii, antropologii, etnografii, jêzykoznawstwa, psychiatrii, psychoanalizy. Jednym z jej zadañ jest wypracowanie bardziej precyzyjnych pojêæ i narzêdzi poznawczych, które pozwol¹ lepiej komunikowaæ siê na styku ró¿nych dziedzin wiedzy. G³ówne dziedziny zainteresowañ psychologii kultury to: psychologia sztuki, psychologia literatury, psychologia religii, psychologia baœni i mitu, psychologia kultur pierwotnych, psychologia cywilizacji wspó³czesnej, psychologia archetypów kulturowych. W œwietle zachodz¹cych procesów globalizacji i powszechnoœci nowych form komunikacji obrazowej i multimedialnej, szerokiego dostêpu jednostki do informacji przed psychologi¹ kultury otwieraj¹ siê coraz szersze perspektywy. Obejmuj¹ one zarówno tematy równoleg³e wobec psychologii osobowoœci czy socjologii kultury, jak te¿ zupe³nie nowe zagadnienia interdyscyplinarne.

Zenon Waldemar DUDEK psychiatra, zajmuje siê psychoterapi¹ psychoz i uzale¿nieñ, psychologi¹ rozwoju i zjawisk kulturowych; autor artyku³ów i ksi¹¿ek z zakresu psychologii jungowskiej i psychoterapii (m.in. Psychologia integralna Junga, Jungowska psychologia marzeñ sennych). Redaktor i wydawca ALBO albo – inspiracje jungowskie.

IZABELA FILIPIAK Twórcze pisanie jako droga wewnêtrznego rozwoju W punkcie wyjœcia tej drogi znajduje siê za³o¿enie, ¿e ka¿da osoba jest w jakiœ sposób twórcza, oraz ¿e posiada historie, o których chcia³aby opowiedzieæ. Do tego, aby je znaleŸæ, potrzebna jest ciekawoœæ, a do tego, ¿eby je opowiedzieæ, potrzebne jest miejsce, kr¹g s³uchaczy, otwartych i pozostaj¹cych w relacji wymiany. Historie wypowiedziane nabieraj¹ mocy, a tak¿e zezwalaj¹ na powstanie innych historii. Wskazówki dotycz¹ce pisania, narracji, doboru s³ów i estetyki wypowiedzi s¹ wa¿ne o tyle, i¿ s³u¿¹ przyjemnoœci, poznawczej i estetycznej, której doznaj¹ zarówno s³uchacze, jak równie¿ osoba opowiadaj¹ca. Historia o¿ywa podczas pracy nad ni¹, kiedy to pisz¹c j¹, przepisuj¹c i opowiadaj¹c j¹ sobie i innym, natrafiamy na jej wewnêtrzny rytm, a potem sens. S¹ to powtarzaj¹ce siê sytuacje, motywy przewodnie, ujawniaj¹ce siê w ró¿nych momentach ¿ycia wewnêtrznego i zewnêtrznego. S¹ to postaci wywodz¹ce siê z naszej podœwiadomoœci, jak równie¿ z podœwiadomoœci zbiorowej. W twórczym pisaniu akcenty zostaj¹ przesuniête z efektu na sam proces wgl¹du i poznania. Cel pozostaje w tle, zarazem uchwytny – staramy siê, aby nasze odkrycia przybra³y kszta³t w koñcu piêkny, zezwalaj¹cy na doznania estetyczne. Pisanie jest pouczaj¹ce. Za³ó¿my, ¿e chcemy opowiedzieæ o kimœ osobie, któr¹ znamy, która jest nam bliska, albo takiej, z któr¹ spotykamy siê po raz pierwszy, albo wrêcz takiej, z któr¹ nigdy w ¿yciu nie chcielibyœmy siê zetkn¹æ. Bêdziemy za ni¹ pod¹¿aæ, albo te¿ sami wprowadzimy j¹ w sytuacjê, która powinna byæ doœæ trudna, ¿eby stanowiæ dla niej wyzwanie. Jedna z pierwszych wskazówek twórczego pisania brzmi tak: postaæ, któr¹ tworzymy, powinna mieæ jakiœ zamiar b¹dŸ cel, musi do czegoœ d¹¿yæ. Jej pragnienie i uwik³ania zeñ wynikaj¹ce tylko na pozór stanowi¹ odstêpstwo od priorytetu nie zaanga¿owanej, uwa¿nej obserwacji. Nasze ¿ycie wewnêtrzne jest rzutowane na zewnêtrzne sytuacje. Tak samo jest w wypadku fikcyjnych postaci. Nasz bohater albo bohaterka zazwyczaj czegoœ nie dostaj¹ w wyjœciowej scenie. Uczucia towarzysz¹ce pora¿ce – gniew, rozpacz, zniechêcenie naszej postaci – zostaj¹ przez nas przyswojone i prze¿yte byæ mo¿e bardziej œwiadomie, ni¿ by³oby to w wypadku naszego osobistego zaanga¿owania. Wkrótce przychodzi moment, kiedy bêdzie ona gotowa, ¿eby przemyœleæ swój nastêpny ruch i go wykonaæ. Jej zamierzenia mog¹ ulec zmianie lub zostaæ przepisane na nowo, mo¿e te¿ odkryæ, ¿e naprawdê chodzi³o jej o coœ jeszcze – co w istocie stanowi³o najg³êbsz¹ i ukryt¹ motywacjê. Mo¿emy te¿ odkryæ, ¿e nasza postaæ nie sk³ada siê wy³¹cznie z problemów i zahamowañ, ale realizuje mit, stara siê spe³niæ swoje powo³anie. Kiedy to, co wczeœniej nieosi¹galne, samo wchodzi nam w rêce, mo¿emy siê spodziewaæ, ¿e rozwi¹zany zosta³ wewnêtrzny konflikt – drzwi zosta³y otwarte na stronê powo³ania i mitu. To zaledwie jeden z przyk³adów ilustruj¹cych analogiê miêdzy twórczym ¿yciem a twórczym pisaniem. W mojej ksi¹¿ce o twórczym pisaniu pos³ugujê siê figur¹ „m³odej panny”, istoty wewnêtrznej. Przedstawiam j¹ jako entuzjastkê o œwie¿ym spojrzeniu, osobê odwa¿n¹, choæ czasem lekkomyœln¹. Ale jest to zaledwie jedno z mo¿liwych rozwi¹zañ. M³oda panna nawi¹zuje te¿ do postaci przewodniczki po obszarach podœwiadomoœci, nieba i piek³a, do Beatrycze Dantego. A tak¿e do figury „ciê¿arnej dziewicy”, opisanej przez jungowsk¹ psychoanalityczkê Marion Woodman, której pragnê poœwiêciæ kilka s³ów w swoim wyst¹pieniu.

Izabela FILIPIAK pisarka. Autorka takich ksi¹¿ek, jak Niebieska Mena¿eria (1997) i Twórcze pisanie dla m³odych panien (1999). Lekcje „twórczego pisania”, pomyœlane jako cykl poszukiwania wewnêtrznych prawd i obrazów oraz rozwijania form ich ekspresji, wzbudzi³y entuzjastyczn¹ reakcjê czytelniczek „Wysokich Obcasów”, dodatku do Gazety Wyborczej. Prowadzi zajêcia na warszawskich uczelniach, m.in. Collegium Civitas.

KWIRYNA HANDKE Jêzyk w przestrzeni spo³ecznej 1. Jêzyk jako œrodek komunikacji spo³ecznej w zasadzie nie istnieje poza przestrzeni¹ spo³eczn¹. Tutaj chodzi jednak o p³aszczyznê parole, tj. praktyczne funkcjonowanie jêzyka, a wiêc mówienie, nie zaœ – o abstrakcyjny system. 2. Funkcjonowanie jêzyka: z jednej strony jako naturalnego œrodka komunikacji (w tym rola uzusu spo³ecznego), a z drugiej strony jako œrodka komunikacji spo³ecznej planowanego (np. edukacja), sterowanego (np. media), kontrolowanego (np. cenzura), manipulowanego (np. polityka). 3. Najwa¿niejsze fakty, zjawiska, procesy, tendencje wzbogacaj¹ce i zubo¿aj¹ce nasz jêzyk wspó³czesny. 4. Jaki jêzyk (polski) wprowadzimy w nowe stulecie/tysi¹clecie?

Kwiryna HANDKE prof. dr hab., jêzykoznawca, polonistka i slawistka w Instytucie Slawistyki PAN. G³ówne kierunki zainteresowañ badawczych: regionalne i dialektalne odmiany jêzyka (zw³aszcza dialekt kaszubski oraz historyczna polszczyzna Pomorza i Kresów wschodnich dawnej Rzeczypospolitej); polszczyzna historyczna i wspó³czesna (zw³aszcza jêzyk E. Orzeszkowej, S. ¯eromskiego, polski jêzyk familijny, jêzyk kobiet) oraz nazewnictwo miejskie. Autorka i wspó³autorka 40 ksi¹¿ek, autorka 170 artyku³ów i rozpraw naukowych. Pe³na bibliografia prac w ksi¹¿ce Rozwa¿ania i analizy jêzykoznawcze (1997).

WOJCIECH JӏWIAK Szamanizm i neoszamanizm Szamanizm w Polsce jest, jak dot¹d, zaledwie nowink¹, ale (co jasne stanie siê w dalszej czêœci) ma szanse zadomowiæ siê w polskim, kulturowym krajobrazie. Szamañskie wyobra¿enia i praktyki dociera³y (i docieraj¹) do Bia³ego Cz³owieka z trzech g³ównych obszarów: (1) od Indian Ameryki Pó³nocnej, (2) od Indian Ameryki Po³udniowej, (3) od tubylców Syberii. Kontakt z syberyjskim oœrodkiem szamanizmu zosta³ nawi¹zany najwczeœniej, gdy¿ osobliwoœci tamtejszej „drogi ¿ycia” europejscy podró¿nicy uœwiadomili sobie ju¿ pod koniec XVIII i na pocz¹tku XIX wieku (vide wspania³a relacja Józefa Kopcia z Kamczatki!). Najsilniej, jak dot¹d, oddzia³a³ na Bia³ych szamanizm pó³nocnoamerykañski, choæ jest on najmniej, na tle pozosta³ych, typowy. Zawa¿y³ tu fakt, i¿ ta „linia przekazu” zaczê³a stawaæ siê czymœ w rodzaju nowej „narodowej religii” czêœci Bia³ych Amerykanów. W ostatnich latach lawinowo roœnie popularnoœæ szamanizmu po³udniowoamerykañskiego, zw³aszcza wywodz¹cego siê z Amazonii i bazuj¹cego na rytualnym za¿ywaniu ayahuaski. Bezpoœredni przekaz z Syberii jest, jak dot¹d, najrzadszy. (Niekiedy do szamanizmu zaliczana jest równie¿ polinezyjska huna). W odró¿nieniu od szamanizmu ludów tubylczych, wzoruj¹ce siê na nim praktyki Bia³ych zwyk³o nazywaæ siê neoszamanizmem. Neoszamanizm w Polsce jest obecnie w fazie „pierwszych pocz¹tków”, jednak¿e mo¿na ju¿ w nim zauwa¿yæ kilka szczególnych podejœæ i stylów uprawiania (oczywiœcie, style te obecne s¹ tak¿e w neoszamanizmie innych krajów Zachodu, sk¹d zwykle ta wiedza do nas dociera): l podejœcie terapeutyczne. W tym ujêciu praktyki szamañskie s³u¿¹ przede wszystkim leczeniu, i to czêœciej dolegliwoœci psychicznych ani¿eli fizycznych. Tak pojmowany (neo)szamanizm do³¹cza siê do innych æwiczeñ psychoterapeutycznych; l podejœcie wspólnotowe. W odró¿nieniu od poprzednich, w stylu tym przewa¿a budowanie „gor¹cych” wiêzi miêdzyludzkich, wzajemnego zaufania i bliskoœci, plemiennej „gêstoœci” miêdzyludzkich relacji; l podejœcie inicjacyjne. Tak rozumiany szamanizm s³u¿yæ ma przede wszystkim przyspieszeniu i „dokoñczeniu” rozwoju jednostki, która jak¿e czêsto ma sk³onnoœæ „utykaæ” na którymœ ze wczesnych etapów rozwoju emocjonalnego i duchowego, nie osi¹gaj¹c pe³nej dojrza³oœci. Potê¿n¹ teoretyczn¹ podstaw¹ tego podejœcia s¹ idee Stanis³awa Grofa, w Polsce najwczeœniej propagowane i przyswojone przez Andrzeja Wierciñskiego. Powy¿sze trzy podejœcia nie przecz¹ sobie i elementy ka¿dego z nich obecne s¹ na ka¿dym, dobrze poprowadzonym szamañskim warsztacie. Jednak¿e syntez¹ tych trzech (i to syntez¹ wykraczaj¹c¹ poza perspektywy wszystkich trzech) jest l podejœcie energetyczne, gdzie lini¹ przewodni¹ jest wzmo¿enie si³ psychicznych (i fizycznych) jednostki; mówi¹c inaczej: podniesienie na „wy¿szy poziom energii” – lub, jeszcze inaczej: uzyskanie mocy. Neoszamanizm we wszystkich swoich stylach i odmianach ma szanse zaj¹æ pewn¹ kulturow¹ niszê ekologiczn¹, któr¹ w naszej kulturze jest „ziemia niczyja”, rozci¹gaj¹ca siê gdzieœ pomiêdzy nauk¹ (wliczaj¹c medycynê), religi¹, sztuk¹, okultyzmem i zainteresowaniami parapsychologicznymi. Wojciech JӏWIAK z zawodu biofizyk; od prawie 20 lat zajmuje siê astrologi¹, Ksiêg¹ Przemian, symbolik¹ snów, szamanizmem oraz innymi dziedzinami intuicyjnego poznania. Autor (i wspó³autor) ksi¹¿ek: Cykle zodiaku, Okiem astrologa, Imiê twojego dziecka. T³umacz (i wspó³t³umacz) Ksiêgi Przemian – I-Cing wg R. Wilhelma oraz kilku innych ksi¹¿ek dotycz¹cych dywinacji.

GRZEGORZ MORYCIÑSKI Powo³anie sztuki Z pojêciem „misja” („powo³anie”) wi¹¿¹ siê okreœlone problemy definicyjne (historyczna zmiennoœæ pojêcia): misja jako powo³anie, jako szczególne pos³annictwo, a wiêc misja wodza, misja rewolucjonisty, urzeczywistnienie w praktyce pewnej idei, poznawcza misja nauki. Tak¿e jednoznaczne okreœlenie, czym jest misja sztuki, jest trudne, szczególnie dziœ, kiedy brak jest zgodnoœci co do tego, co jest, a co nie jest sztuk¹. Pojêcie misji sztuki w jej d³ugiej historii by³o ró¿ne, zale¿ne od spo³ecznych uwarunkowañ, a tak¿e od t³a filozofii danej epoki, rytów religijnych itp. Dzieje sztuki charakteryzowa³y d³ugie okresy, kiedy artyœci uwa¿ali siê za rzemieœlników (Egipt, Grecja, Rzym). W œredniowieczu, które przynosi ¿ywio³owy rozwój chrzeœcijañstwa, artyœci czêsto tworz¹ anonimowo i dla chwa³y Bo¿ej (np. twórcy ikon). Renesans to zwrot ku indywidualnoœci, pochwa³a dla wszechstronnoœci uzdolnieñ (Leonardo da Vinci). Poszczególne rodzaje sztuk zaczynaj¹ „konkurowaæ” miêdzy sob¹ (malarstwo, rzeŸba). W baroku nastêpuje pog³êbienie tych tendencji, z akcentem na coraz wiêksz¹ specjalizacjê warsztatow¹. Oœwiecenie to z kolei okres szczególnej cezury – coraz wiêksz¹ rolê spo³eczn¹ zaczyna pe³niæ nauka, a w sztuce wynalazczoœæ formy. Wspó³czeœnie sztuka uzyska³a niezwyk³¹ autonomiê, a artyœci przybieraj¹ nierzadko postawê szczególnie uprzywilejowanych. Od impresjonizmu trwa nieprzerwanie tendencja do wynalazczoœci formy (jak w nauce). Apogeum autonomii jest s³awne has³o pocz¹tków modernizmu „sztuka dla sztuki”. Reasumuj¹c: do definicji misji sztuki w czasach dawnych jest chyba ³atwiej dotrzeæ – sztuka by³a rodzajem pomostu ³¹cz¹cego sacrum i profanum. Klasyczna triada dobro-prawda-piêkno dziœ ju¿ nie jest w powa¿aniu. Wydaje siê, ¿e wynalazczoœæ jako powo³anie to zbyt ma³o. Byæ mo¿e sztuka obecna (lub jej czêœæ) swoje powo³anie upatruje w zagospodarowaniu czasu wolnego (rozrywka wy¿szego nieco rzêdu). Resztê pozostawiam dyskusji.skiej, Galerii Sztuki Wspó³czesnej „Zachêta” oraz w wielu kolekcjach prywatnych.

Grzegorz MORYCIÑSKI studiowa³ na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Piêknych w Warszawie w pracowniach prof. St. Szczepañskiego i prof. A. Nachta-Samborskiego (dyplom w 1961 roku). Zajmuje siê malarstwem i rysunkiem. Prace swoje prezentowa³ na kilkudziesiêciu wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granic¹. Prace artysty znajduj¹ siê m.in. w zbiorach Muzeów Narodowych w Warszawie i Szczecinie, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Galerii Sztuki Wspó³czesnej „Zachêta” oraz w wielu kolekcjach prywatnych

PIOTR PIOTROWSKI Cz³owiek i kultura (Scheler, Plessner, Gehlen i Jung) Wspó³czesne rozwa¿ania filozoficzne na temat duchowoœci i kultury Schelera, Plessnera, Gehlena i Junga daj¹ siê uj¹æ w pewn¹ zwart¹ ca³oœæ, mimo i¿ pomiêdzy tymi myœlicielami dostrzec mo¿na zasadnicze, lecz w pewnym sensie i uzupe³niaj¹ce siê, ró¿nice. Ci czterej filozofowie wywodz¹ siê z ró¿nych tradycji, dlatego ich koncepcje ducha i kultury ukazane s¹ w odmiennych perspektywach. Scheler, zrywaj¹c z tak zwanymi negatywnymi koncepcjami ducha mówi¹cymi, i¿ kultura jest wynikiem sublimacji, a przez to pozostaje wzglêdem natury wtórna, twierdzi, ¿e zarówno pêd, jak i Duch stanowi¹ atrybuty jednej substancji, pozostaj¹c wobec siebie we wzajemnej relacji, a co wiêcej to Duch, a nie popêdy, jest czymœ pierwotnym. Dlatego w³aœnie kultura potrzebuje pêdu do tego, aby móc siê rozwijaæ. Centralnym pojêciem w antropologii Plessnera jest pojêcia cia³a, które zw³aszcza w tradycji heideggerowskiej zosta³o usuniête w cieñ zainteresowañ filozoficznych. A to w³aœnie odkryta przez Plessnera cielesnoœæ stanowi swoiste medium, poprzez które cz³owiek mo¿e ustosunkowaæ siê wobec œwiata, odgrywaj¹c okreœlone role, które paradoksalnie pozwalaj¹ nam zachowaæ autentycznoœæ lub, jak powiada Plessner, naturaln¹ sztucznoœæ. Cz³owiek wiêc z natury swej skazany jest na kulturê. Z kolei dla Gehlena, który postrzega³ cz³owieka przede wszystkim w perspektywie biologicznej, instytucje i kultura s¹ formami kanalizuj¹cymi nadwy¿ki popêdowe charakterystyczne wy³¹cznie dla natury ludzkiej. Konieczny zdaje siê byæ zatem powrót do kultury, poniewa¿ stan naturalny nie jest rajem, lecz chaosem. Kulturotwórcz¹ rolê nieœwiadomoœci zbiorowej odkry³ Jung, dla którego fundamentalnymi kategoriami pozostaj¹ archetyp i symbol. To w³aœnie one stanowi¹ prawzorzec, dziêki któremu cz³owiek rozwija siê w okreœlony sposób, d¹¿¹c jednoczeœnie do samorealizacji. Czy koncepcje te, które kszta³towa³y w XX wieku myœlenie o cz³owieku i kulturze, pozostan¹ aktualne w nastêpnym stuleciu, erze bionicznego cz³owieka?

Piotr PIOTROWSKI wykszta³cenie filozoficzne. Zajmuje siê astrologi¹. Regularnie publikuje artyku³y z zakresu mitologii, symboliki i astrologii. Jest autorem ksi¹¿ki Przes³anie Chirona, w przygotowaniu Niebiañskie boginie i kosmiczni szamani.

MACIEJ TOMAL Kaba³a w Europie. Nieskoñczonoœæ a jêzyk Myœl europejsk¹ przenikaj¹ sprzê¿one ze sob¹ idee nieskoñczonoœci i s³owa. Szczególnie widoczne jest to w tradycji neoplatoñskiej. Wysi³ek nazwania Nieskoñczonego, nadania Mu Imienia dominuje myœl Pseudo-Dionizego Aeropagity, niezwykle wp³ywowego myœliciela œredniowiecznej Europy. ¯ydowska tradycja ezoteryczna – kaba³a – rozwija³a siê w Europie od XI–XII w. Najwiêksze jej oœrodki powstawa³y w po³udniowej Francji (Prowansja), Hiszpanii, pó³nocnych W³oszech, a z czasem równie¿ w Holandii, Czechach i w Polsce. Z jednej strony kaba³a ma sw¹ specyfikê wynikaj¹c¹ z osadzenia w tradycji staro¿ytnej ezoteryki ¿ydowskiej, z drugiej jednak zawsze cechowa³o j¹ uniwersalistyczne d¹¿enie do nazwania Nieskoñczonego (En-sof). Ca³y system istniej¹cych poza Bogiem atrybutów, sefirot, to próba okreœlenia tego, co nieskoñczone. Od Nieskoñczonego pochodz¹ s³owa stwórcze. S³owa maj¹ si³ê sprawcz¹ i same staj¹ siê materia³em, z którego powstaje œwiat. S³owo jest zasad¹ istnienia. Pos³ugiwanie siê mow¹, s³owem nie jest wiêc czymœ, co przemija, zmienia bowiem sam byt, pozostawia trwa³y, istniej¹cy œlad. Kaba³a pokazuje, jak w praktyce siê to dzieje. Ilustracj¹ takiego pogl¹du mo¿e byæ fragment tekstu z dzie³a Kol ha-Remaz, autorstwa pochodz¹cego z Amsterdamu kabalisty, Moj¿esza Zakuto (1620–1697).

Maciej TOMAL absolwent filozofii Uniwersytetu Jagielloñskiego (1991). W latach 1991–1994 asystent w Zak³adzie Hebraistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Obecnie doktorant w Instytucie Orientalistycznym UW (specjalizacja: judeoarabski komentarz biblijny).

Zapraszamy na wystawê prac Ewy Skar¿yñskiej

Ewa SKAR¯YÑSKA absolwentka warszawskiej ASP; dyplom na Wydziale Grafiki w 1979 roku. W tym samym roku wystawy w warszawskich galeriach – rysunki, gwasze i akwarele. W kolejnych latach liczne wystawy w kraju i za granic¹ (m.in. w Kopenhadze, Frankfurcie, Wersalu, Berlinie, Brukseli). Wiele prac znajduje siê w zbiorach prywatnych w Singapurze, Damaszku, na Malcie i w Kanadzie. Na wybór tematów prac maj¹ wp³yw zainteresowania filozofi¹, histori¹ kultury i cz³owiekiem, rozumianym tak¿e w jego duchowym aspekcie. Praca twórcza i zainteresowania przeplataj¹ siê, wzajemnie inspiruj¹c. Pragnieniem Autorki jest, aby za pomoc¹ kszta³tu i barwy wprowadziæ do wnêtrza odbiorcy ³agodne zestrojenie, harmoniê i radoœæ.

ALBO albo

Problemy psychologii i kultury Pismo ukazuje siê od 1991 roku. Podejmuje tematy z pogranicza psychologii, psychoterapii, sztuki i religii. Inspiracj¹ pisma jest myœl Karola Gustawa Junga (1875-1961), wybitnego szwajcarskiego psychiatry, terapeuty, znawcy kultury Wschodu i Zachodu Wydane zeszyty:

l Inspiracje Jungowskie – struktura i funkcje psychiczne wg Junga, nar-

cyzm, sytuacje graniczne, psychologiczne zniewolenie dziecka;

l Muzykoterapia, wolnoœæ, wyzwolenie – terapia przez muzykê, filozoficz-

ne podstawy muzyki indyjskiej, psychologia ekspresji i twórczoœci;

l Psychologia Cienia – z³o, œmieræ, agresja, dualizm ¿yciaci; i œmierci; l Wielka Matka – Bogini-Matka, pierwiastek ¿eñski, erotyzm, Kobieta i Mat-

ka w mitologii, feminizm, prostytucja;

l Stary Mêdrzec – mêdrcy Wschodu i Zachodu, doœwiadczenia mistyczne,

chrzeœcijañska joga, chrzeœcijañski zen;

l Psychologia dziecka – terapia mitami, seksualnoœæ dzieciêca, inicjacja

i prze¿ycia pierwotne, psychologia baœni;

l Twórczoœæ - Teatr – materia³y z sesji „Grotowski Jung”, inspiracje Junga w

sztuce XX wieku, teatr œwi¹tynny Indii;

l Indywiduacja – jaŸñ Wschodu i Zachodu, terapia holotropiczna, praca

z procesem, duchowoϾ Islamu, Jung I teologia;

l Kobiecoœæ i Mêskoœæ – Anima-Animus, psychologia i kultura p³ci, powrót

bogini, kult Czarnej Bogini, kompleks Amazonki, dynamika mêskiej to¿samoœci;

l Puer aeternus – psychologia inicjacji, wewnêtrzne dziecko, Ma³y Ksi¹¿ê,

dziecko zdolne, emocje w psychologii Junga, „dreaming” Aborygenów;

l Zraniony uzdrowiciel – cierpienie, rana psychiczna, uzdrowienie,

wewnêtrzne odrodzenie, terapie szamañskie;

l Sacrum – œwiêtoœæ, religia, inicjacja duchowa, spotkanie z JaŸni¹, oœ ego–

JaŸñ, modlitwa, doktryna, sekta religijna, apokalipsa;

l ¯ywio³y – in–jang, kosmos, astrologia, natura a kultura, harmonia ¿ywio-

³ów, ¿ywiolaki, opêtanie;

l Libido – energia psychiczna, katharsis, motyw wampira, archetyp wojow-

nika;

l Trikster – mêdrcy pustyni, magia i tarot, symbole zwierzêce, cyrk.

Wydawnictwo Psychologii i Kultury ENETEIA 00-719 Warszawa, ul. Zwierzyniecka 2 pok. 36 tel/fax: (22) 841-32-76 do 79 w. 56, fax: (22) 673-26-18; e-mail: [email protected] www.ene.com.pl

TRIKSTER 1/2000

OD REDAKCJI JUNGOWSKIE INSPIRACJE

Zenon Waldemar Dudek - Symbolika Trikstera a duchowoœæ chrzeœcijañska Andrzej KuŸmicki - Dwie drogi samorozwoju – Grotowski i Gurd¿ijew

OD PSYCHOLOGII

DO

AUTOPSYCHOTERAPII

Ma³a Encyklopedia Psychologii G³êbi: Zenon Waldemar Dudek - Wymiary i funkcje figury Trikstera Adwokat diab³a - Szóstka w Enneagramie

ARCHETYPY

W

KULTURZE

Eric Davies - Trikster na rozdro¿ach Wojciech JóŸwiak - G³upiec i Magik – czyli poszukiwanie Trikstera w tarocie Wojciech JóŸwiak - Cyrk – œwi¹tynia Trikstera Dariusz Misiuna - Kojot – bóg oszust

NASZE TO¯SAMOŒCI

Piotr Piotrowski - Podstêpne oblicze Trikstera Jerzy Kolarzowski - Taniec œwiadomoœci Dawida z Dinant Apoftegmaty ojców pustyni (wybór) Przepraszam Pana Boga za niedyskrecjê (wybór myœli W³odzimierza Sedlaka)

DIALOG

Z

ORIENTEM

Ewa Machut-Mendecka - Ws³uchuj¹c siê ryk os³a (ludowy humor islamu) Opowiastki spod znaku os³a (t³um. E. Machut-Mendecka)

Z POETYKI ARCHETYPÓW

Poezje - Andrzej Sulima-Suryn Piotr Billig - Z drugiej strony Robert Marcin Wo³czaski - O cz³owieku, któremu siê zdawa³o

NA GRANICY EPOK

Krzysztof Azarewicz - Kontestacyjny wymiar muzycznej antysztuki Franklin Rosemont - Isadora Duncan i magowie (t³um. D. Misiuna) Bart³omiej Mendecki - Boski pos³aniec Hermes

RECENZJE

W. S³omski (A. Tyszczyk, Estetyczne i metafizyczne aspekty aksjologii...) B. Mendecki (J. Heizinga, Homo ludens) Miêdzy misteri¹ a walk¹ Marek Woszczek - Pod¹¿aj¹c zagubion¹ autostrad¹ Wiktor Werner - Sprawozdanie z konferencji w Ci¹¿eniu