KULTURA NA PROGU XXI WIEKU Spotkanie z czytelnikami ALBO albo
sobota, 26 lutego 2000, Pañstwowe Muzeum Etnograficzne, ul. Kredytowa 1, Warszawa
Spotkania z Czytelnikami ALBO albo
I Forum Inspiracji Jungowskich
PSYCHOLOGICZNE PROBLEMY WSPÓ£CZESNOCI grudzieñ 1995 *** II Forum Inspiracji Jungowskich
SNY WSPÓ£CZESNEJ KULTURY grudzieñ 1996 *** III Forum Inspiracji Jungowskich
OSOBOWOÆ I ROZWÓJ listopad 1997 *** IV Forum Inspiracji Jungowskich
MITY A WIAT WSPÓ£CZESNY listopad 1998 *** V Forum Inspiracji Jungowskich
KULTURA NA PROGU XXI WIEKU 26 lutego 2000 *** VI Forum Inspiracji Jungowskich
FENOMEN JUNGA 23-24 lutego 2001
V Forum Inspiracji Jungowskich Spotkanie z Czytelnikami ALBO albo
Kultura na progu XXI wieku sobota, 26 lutego 2000 Pañstwowe Muzeum Etnograficzne, ul. Kredytowa 1, Warszawa
Program: Czêæ I: g. 10.00-13.30 10.00-10.15 10.15-11.00 11.00-11.45
Otwarcie Forum dr Jerzy B¹bel Archetypy wiadomoci europejskiej. Przesz³oæ i wspó³czesnoæ Maciej Tomal Kaba³a w Europie. Nieskoñczonoæ a jêzyk
11.45-12.00
przerwa
12.00-12.45 12.45-13.30
Wojciech Jówiak Szamanizm i neoszamanizm o. Jan Bereza OSB Dialog miêdzyreligijny i miêdzykulturowy w Kociele u progu III tysi¹clecia
13.30-15.00
przerwa
Czêæ II: 15.00-18.30 15.00-15.45 15.45-16.30 16.30-17.00
prof. Kwiryna Handke Jêzyk w przestrzeni spo³ecznej prof. Pawe³ Boski To¿samoæ kulturowa i komunikowanie siê miêdzykulturowe Piotr Piotrowski Cz³owiek i kultura (Scheler, Plessner, Gehlen i Jung)
17.00-17.15
przerwa
17.15-17.45 17.45-18.15 18.15-18.30
Izabela Filipiak Twórcze pisanie jako droga wewnêtrznego rozwoju Grzegorz Moryciñski Powo³anie sztuki Podsumowanie: Perspektywy psychologii kultury Zenon Waldemar Dudek * * * Imprezie towarzyszy wystawa malarstwa Ewy Skar¿yñskiej
Spotkania z Czytelnikami ALBO albo. Dyskusje wokó³ psychologii i kultury
Redakcja ALBO albo rozpoczê³a sw¹ dzia³alnoæ w 1991 roku wydaniem pierwszego zeszytu pt. Inspiracje Jungowskie. Zagadnienia, które poddalimy pod dyskusjê dotyczy³y szeroko rozumianej problematyki psychologii i kultury. Mottem tej dyskusji sta³y siê idee zawarte w pracach wybitnego szwajcarskiego psychiatry i psychologa g³êbi, Karola Gustawa Junga, który m. in. pisa³: My, ludzie wspó³czeni powinnimy prze¿yæ ducha na nowo, tj. doznaæ pierwotnego, podstawowego prze¿ycia. Jest to jedyna mo¿liwoæ wyjcia z zaczarowanego krêgu procesów biologicznych. Drug¹ znacz¹c¹ inspiracj¹ dzia³alnoci Redakcji ALBO albo by³a filozofia egzystencjalna, której analizy w du¿ej mierze korespondowa³y z odkryciami psychologii g³êbi. W pierwszym zeszycie, jako motto wypowiedzi od Redakcji, wyró¿nilimy myl Soerena Kierkegaarda, który w swej ksi¹¿ce Albo albo wyrazi³ siê: Nie powstrzymuj wzlotu duszy twojej, nie d³aw w sobie tego, co masz najlepszego, nie os³abiaj swego ducha po³owicznymi mylami. Pytaj, pytaj taj d³ugo, a¿ znajdziesz odpowiedzi. (...) dopiero serca niewys³owione wzruszenie, dopiero ono mo¿e ciebie upewniæ, ¿e to, co pozna³e, stanowi twoj¹ w³asnoæ (...). (...) tylko ta prawda, która jest buduj¹ca, jest dla ciebie prawd¹. Psychologia g³êbi, psychoanaliza i filozofia egzystencjalna zainicjowa³y w ALBO albo prezentacjê wielu tematów, które by³y aktualne m.in. ze wzglêdu na zachodz¹ce przemiany cywilizacyjne i procesy kulturowe. Osi¹ tych dyskusji by³y w szczególnoci idee psychologii analitycznej Junga, który zainspirowa³ wiele interdyscyplinarnych poszukiwañ w ró¿nych dziedzinach wiedzy i mo¿e byæ uznany za najwa¿niejszego prekursora psychologii kultury. Prze³omem w dzia³alnoci redakcji ALBO albo by³o zorganizowanie w 1995 roku pierwszego spotkania z Czytelnikami ALBO albo Forum Inspiracji Jungowskich. Na dziesiêciolecie dzia³alnoci Redakcji ALBO albo w 2001 roku planujemy zorganizowanie VI Forum nt. Fenomen Junga. Dziêki spotkaniom z Czytelnikami skrystalizowa³a siê dalsza linia zainteresowañ pisma. Obecnie interdyscyplinarna sfera zainteresowañ problemy psychologii i kultury sta³a siê podtytu³em pisma. Na marginesie warto wspomnieæ, ¿e jedyn¹ przeszkod¹ w kontynuowaniu naszej dzia³alnoci jest nieregularnoæ ukazywania siê pisma z powodu braku dotacji i sponsorów. Z trzech instytucji, do których Redakcja ALBO albo zwraca³a siê o pomoc finansow¹ ze wzglêdu na dziedzinê prowadzonej dzia³alnoci Fundacja Batorego (trzy wnioski), Ministerstwo Kultury i Sztuki, Fundacja Kultury ¿adna nie udzieli³a nam realnego wsparcia. Mimo tych trudnoci mo¿emy pochwaliæ siê wydaniem 14 zeszytów tematycznych, zorganizowaniem 5 interdyscyplinarnych konferencji oraz przygotowaniem materia³ów do wydania kolejnych czterech numerów w 2000 roku (Mity Nowej Epoki, To¿samoæ, Odrodzenie, Synchronicznoæ). Poni¿ej prezentujemy sprawozdanie z dotychczas zorganizowanych spotkañ z Czytelnikami ALBO albo. Zapraszamy do aktywnego udzia³u w VI Forum Inspiracji Jungowskich w 2001 roku.
I Forum PSYCHOLOGICZNE PROBLEMY WSPÓ£CZESNOCI Kontynuuj¹c dzia³alnoæ popularyzuj¹c¹ zagadnienia psychologii g³êbi oraz problemy psychologii i kultury Redakcja ALBO albo zorganizowa³a w 1995 roku pierwsz¹ sesjê naukow¹ - I Forum Inspiracji Jungowskich, której tematem by³y psychologiczne problemy wspó³czesnoci (Warszawa, Klub Lekarza, 19 grudnia). Na konferencji referaty wyg³osili: prof. Zofia Rosiñska (To¿samoæ w dialogu), prof. Lidia Grzesiuk (Psychoterapia wspó³czesna), doc. Ewa Machut-Mendecka (Szeherezada kobiecoæ w wiecie islamu), dr Tadeusz Kobierzycki (Greckie archetypy mêskoci), Zenon Waldemar Dudek (Drogi ku duchowoci). Konferencji towarzyszy³ program artystyczny w wykonaniu grupy Asunta Spojrzenie ku niebu, w którym wykorzystano teksty publikowane w ALBO albo. II Forum SNY WSPÓ£CZESNEJ KULTURY 16 listopada odby³a siê konferencja zorganizowana przez Redakcjê ALBO albo, która obejmowa³a dwie sesje. W pierwszej sesji zaprezentowano trzy referaty: prof. Krzysztofa Maurin (Antropos. Syn Cz³owieczy jako idea), doc. Ewy Machut-Mendeckiej (Twórczy sen. Cz³owiek a pustynia), dra Tadeusza Kobierzyckiego (Uczucie wed³ug presokratyków). W sesji drugiej wyst¹pili: prof. Lidia Grzesiuk (Moc wyobrani w psychoterapii), dr Pawe³ Karpowicz (Dziecko, Anima i Aminus w snach), Zenon Waldemar Dudek (Wymiary snów). III Forum OSOBOWOÆ I ROZWÓJ 22 listopada 1997 roku odby³a siê trzecia konferencja zorganizowana przez Redakcjê ALBO albo. W jej programie znalaz³y siê dwie sesje nt. Osobowoæ i kultura oraz Transformacje, a tak¿e dyskusja panelowa nt. Kryzys to¿samoci a rozwój. Na konferencji referaty wyg³osili: prof. Zygmunt Krzak (Problematyka mandali w pradziejach), Zenon Waldemar Dudek (Dynamika archetypów kultury wspó³czesnej), dr Pawe³ Karpowicz (Wzorce osobowe w kulturze Wschodu), prof. Czes³aw Dziekanowski (Zmiana i to¿samoæ twórcy), dr Tadeusz Kobierzycki (Dezintegracja i kreacja w teorii Kazimierza D¹browskiego). W dyskusji panelowej wziêli udzia³ artyci i naukowcy: prof. Stanis³aw Moryto, prof. Czes³aw Dziekanowski, doc. Ewa Machut-Mendecka, Andrzej Skarzyñski. IV Forum MITY A WIAT WSPÓ£CZESNY 21 listopada 1998 roku Redakcja ALBO albo zorganizowa³a czwart¹ konferencjê, w ramach której odby³y siê dwie sesje: Mitologia cywilizacji i Archetypy wyobrani oraz dyskusja nt. Psychologia mitu wspó³czesnego. Referaty na konferencji wyg³osili: prof. Zygmunt Krzak (Megality wiata), prof. Czes³aw Dziekanowski (Mity a proces twórczy), dr Jerzy B¹bel (Rytua³y inicjacji w krêgu kultury europejskiej), Andrzej Pankalla (Psychologiczne funkcje mitu plemiê Kofan), Piotr Piotrowski (Natura i kultura w perspektywie mitu o centaurach), Maciej Tomal (Motyw ogrodu rabinicznego w literaturze rabinicznej). V Forum KULTURA NA PROGU XXI WIEKU 26 luty 2000 VI Forum FENOMEN JUNGA 23-24 luty 2001
JERZY B¥BEL Archetypy wiadomoci europejskiej. Przesz³oæ i wspó³czesnoæ Co najmniej od czasów Herodota historycy staraj¹ siê zdefiniowaæ ró¿nice dostrzegalne w obyczajach i zachowaniu siê ró¿nych ludów. W XIX i XX wieku mówiono wrêcz o duchu narodowym, duszy narodu lub charakterze narodowym. Socjologowie badaj¹cy to zjawisko zwracali uwagê na stereotypy i wyobra¿enia (zazwyczaj b³êdne), jakie od wieków istniej¹ wród narodów na temat ich s¹siadów. Z kolei psychoanalitycy ze szko³y jungowskiej podkrelaj¹ dominuj¹c¹ rolê cile okrelonych archetypów w niewiadomoci zbiorowej Europejczyków. Referat dotyczy pojawienia siê w prahistorii archetypów Matki (Wielkiej Bogini), Ojca (Boga Gromow³adcy) oraz Maga Szamana Wojennego. Archetypy te z czasem przybra³y postaæ chrzecijañskiej Matki Boskiej, Boga Ojca oraz Jezusa Chrystusa. Wzmacniane przez powtarzaj¹ce siê wydarzenia dziejowe, w dalszym ci¹gu odgrywaj¹ wielk¹ i zarazem odmienn¹ rolê w ¿yciu mieszkañców Europy rodkowej i Wschodniej. Ich si³a objawia siê zarówno w losach pojedynczych jednostek, jak i ca³ych zbiorowoci. Archetypy te determinuj¹ cile okrelone zachowania w sferze religii, obyczajowoci, kultury, prawodawstwa, stosunków spo³ecznych itd. Posiadaj¹ one zarówno moc konstruktywn¹, jak i destrukcyjn¹, która eksploduje w sytuacjach skrajnych zagro¿eñ ekonomiczno-politycznych oraz wojennych. Ich znajomoæ pozwala zrozumieæ odmiennoæ charakteru narodowego trzech s¹siaduj¹cych ze sob¹ narodów Polaków, Rosjan i Niemców.
Jerzy B¥BEL dr archeolog, prahistoryk, badacz religii przedchrzecijañskiej Europy. Uczestnik miêdzynarodowych ekspedycji archeologicznych w Bu³garii (1977), Finlandii (1979), USA (199091), Tad¿ykistanie (1991) i Turkmenistanie (19961997). Wyniki swoich badañ wykopaliskowych prowadzonych przez wiele lat w rejonie Gór wiêtokrzyskich oraz dociekañ religioznawczych prezentowa³ na licznych konferencjach krajowych i miêdzynarodowych, m.in. w Niemczech (1980), na Wêgrzech (1986), we Francji (1987) i w Polsce (1995, 1998). Autor ponad 120 prac naukowych i popularnonaukowych oraz przygotowywanej do druku przez Ossolineum ksi¹¿ki Reinkarnacja, inicjacja i halucynogeny. Z dziejów wierzeñ Europy przedchrzecijañskiej. Aktualnie pracuje w Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu wiêtokrzyskim na stanowisku kuratora ds. Rezerwatu Archeologicznego w Krzemionkach.
O. Jan M. BEREZA OSB Dialog miêdzyreligijny i miêdzykulturowy w Kociele u progu III tysi¹clecia ¯adna kultura nie mo¿e prze¿yæ, jeli stara siê byæ jedyn¹ i wykluczaj¹c¹ inne napisa³ Jan Pawe³ II w ksiêdze pami¹tkowej przy mauzoleum Mahatmy Gandhiego w czasie swej pielgrzymki do Indii w listopadzie 1999 roku. Na spotkaniu z przedstawicielami religii Indii Papie¿ za powiedzia³: Wolnoæ religijna jest sercem wszystkich praw cz³owieka. Jest ona niepodwa¿alna do tego stopnia, ¿e powinno byæ szanowane prawo poszczególnych ludzi do zmiany religii, jeli im to nakazuje ich w³asne sumienie. W podpisanej w Indiach adhortacji posynodalnej Ecclesiam in Asia napisa³: Azja jest kolebk¹ najwiêkszych religii wiata: judaizmu, chrzecijañstwa, islamu i hinduizmu. Jest miejscem narodzin wielu innych tradycji duchowych, jak buddyzm, taoizm, konfucjanizm, zoroastryzm, d¿ajnizm, sikhizm i sintoizm. (...) Koció³ ¿ywi g³êboki szacunek dla tych tradycji i stara siê nawi¹zaæ szczery dialog z ich wyznawcami. Podstawy teologiczne dla wspó³czesnego miêdzyreligijnego dialogu w Kociele katolickim da³ Sobór Watykañski II w Deklaracji o stosunku Kocio³a do religii niechrzecijañskich, Nostra aetate. Dekret o dzia³alnoci misyjnej Kocio³a, Ad gentes divinitus za zaleca³, aby instytuty zakonne zastanawia³y siê uwa¿nie: w jaki sposób ascetyczne i kontemplacyjne tradycje, których nasiona Bóg niekiedy z³o¿y³ w staro¿ytnych kulturach jeszcze przed g³oszeniem Ewangelii, mo¿na by przej¹æ do zakonnego ¿ycia chrzecijañskiego. Wiele lat póniej Papie¿ Jan Pawe³ II w przemówieniu do uczestników plenarnego posiedzenia Sekretariatu ds. Niechrzecijan powiedzia³: Jest rzecz¹ mo¿liw¹, ¿e ka¿dy, bêd¹c w zgodzie z w³asn¹ wiar¹, ubogaca siê wzajemnie poprzez wymianê duchowych dowiadczeñ i dzielenie siê formami modlitwy, które s¹ drogami spotkania z Bogiem... W po³owie lat siedemdziesi¹tych, jako odpowied na wezwanie Stolicy Apostolskiej powsta³y monastyczne komisje: w Ameryce Monastic Interreligious Dialogue, a w Europie Dialogue Interreligieux Monastique. Ten dialog sta³ siê nie tylko dialogiem miêdzyreligijnym ale tak¿e, u¿ywaj¹c okrelenia ks. Raimundo Panikkara, dialogiem intrareligijnym. Wielu te¿ mnichów i mniszek chrzecijañskich praktykowa³o ró¿ne formy medytacji: zen, jogê czy suffizm. Niektórzy z nich, jak np. ojciec Willigis Jager OSB, ojciec Ama Samy SI, ojciec Niklaus Brantschen SI, siostra Ludwigis Fabian czy siostra Pia Gyger, zosta³o mistrzami zen. Za podsumowanie stanu dzisiejszego dialogu niech pos³u¿¹ s³owa samego rosiego Yamady: Zen zanika w buddyzmie, ale odradza siê wród chrzecijan, czy te¿ s³owa Dalajlamy wypowiedziane do grupy mnichów chrzecijañskich, którzy przebywali w Dharamsala: Dialog z mnichami chrzecijañskimi lepiej mi siê uk³ada ni¿ z mnichami buddyjskimi z Indii.
Jan M. Bereza ur. 1955 w Warszawie, przeor benedyktynów w Lubiniu, cz³onek Komitetu Episkopatu Polski ds. Dialogu z Religiami Niechrzecijañskimi, doradca europejskiej komisji Dialogue Interreligieux Monastique.
PAWE£ BOSKI To¿samoæ kulturowa i komunikowanie siê miêdzykulturowe Wyst¹pienie swoje przygotowujê, bêd¹c przywalony przy komputerze stosami korespondencji od psychologów z ca³ego wiata, w zwi¹zku z organizowanym przeze mnie kongresem psychologii miêdzykulturowej. Codziennie otrzymujê informacje i pytania z miejsc tak odleg³ych, jak Fiji, Guam, Seul, Singapur, Hongkong, Caracas, Johannesburg, Lagos, Delhi, Sydney, Moskwa itp. Wszystkie te listy pisane s¹ obustronnie w jêzyku angielskim. Przyk³ad ten dobrze ilustruje globalny wymiar komunikowania siê, który w historii ludzkoci liczy mniej ni¿ 10 lat. Wspólny jest tu kana³ medialny, jêzyk porozumiewania siê oraz pewne zasady, takie jak szybkoæ, skrótowoæ i rzeczowoæ wysy³anych komunikatów. W tym samym czasie uczestniczê jednak w sprawach krajowych, lokalnych i rodzinnych, których rytm i sposób komunikowania siê z ludmi niewiele zmieni³ siê od lat, mimo i¿ telewizja i gry komputerowe panosz¹ siê wszêdzie. Teza g³ówna mego wyst¹pienia g³osi, ¿e wiat cz³owieka nowoczesnego (obywatela XXI w.) poszerzy³ siê o obszary dotychczas nieznane, pozostawiaj¹c jednoczenie zawê¿one s³oje tradycyjnej to¿samoci. Pojawienie siê nowych piêter oznacza wiêc równie¿ pog³êbienie siê i wiêksz¹ z³o¿onoæ systemu to¿samociowego. Poziom najbardziej ogólny (globalny) rz¹dzi siê zasadami sprawnoci zadaniowej i pozbawiony jest przestrzeni dla ekspresji jednostkowej. Poziomy zakresowo wê¿sze pozostaj¹ obszarem zaanga¿owania osobistego w wartoci kulturowe i ideologie, tworz¹c tkankê to¿samoci kulturowej. Wreszcie poziomem najwê¿szym i najg³êbszym wydaje siê byæ ja prywatne, odizolowane od bezporednich wp³ywów spo³ecznych (choæ uczestnicz¹ce w ofercie zewnêtrznej). Poziom globalny: neutralnoæ pragmatyczna
To¿samoæ kulturowa
Ludzie XXI wieku bêd¹ poruszaæ siê miêdzy tymi trzema (w uproszczeniu) krêgami, w ró¿nym stopniu zaznaczaj¹c sw¹ obecnoæ w ka¿dym z nich. Rozró¿nienia modernizmu tradycjonalizmu i postmodernizmu znajduj¹ tu zastosowanie. Zasygnalizowane rozwa¿ania bêd¹ te¿ ilustrowane wynikami badañ nad to¿samoci¹ kulturow¹ w³asn¹ i europejsk¹ Polaków.
Ja prywatne
Pawe³ BOSKI prof. dr hab., psycholog miêdzykulturowy; zajmuje siê badaniem wymiarów wartoci i to¿samoci kulturowej. Autor i wspó³autor artyku³ów i pozycji ksi¹¿kowych. Pracuje w Szkole Wy¿szej Psychologii Spo³ecznej oraz w Instytucie Psychologii PAN w Warszawie.
ZENON WALDEMAR DUDEK Perspektywy psychologii kultury Ponad sto lat rozwoju psychologii jako niezale¿nej dziedziny wiedzy wyodrêbnionej z nauk filozoficznych wykaza³o, ¿e posiada ona ogromny potencja³ poznawczy. Sta³a siê ona jedn¹ z podstawowych dyscyplin wyjaniaj¹cych zachowanie cz³owieka, stan jego wiadomoci, uwarunkowania mylenia, prze¿ywania uczuciowego, strukturê i funkcjê osobowoci, ró¿ne aspekty to¿samoci, formy komunikacji interpersonalnej itd. Psychologia rozwinê³a tak¿e bogat¹ stronê praktyczn¹, wspó³pracuj¹c m.in. z medycyn¹, a w szczególnoci z psychiatri¹. Powsta³y ró¿ne kierunki psychoterapii, psychologii klinicznej i analizy psychologicznej, ukazuj¹c wiele interesuj¹cych mechanizmów i procesów w obszarze psychologii cz³owieka zdrowego i na terenie psychopatologii. W obu swych podstawowych nurtach, teoretycznym i praktycznym, psychologia zwrócona by³a na jednostkê, na pojedynczego cz³owieka. Jej odkrycia ukaza³y jednak, jak bardzo rozwój psychiczny cz³owieka zale¿y od relacji w systemie rodzinnym oraz wartoci i norm spo³ecznych. T¹ drog¹, niezale¿nie od odkryæ w dziedzinie psychologii spo³ecznej, psychologia stanê³a przed wyzwaniem zbadania wzajemnych powi¹zañ procesów psychologicznych nie tylko ze spo³eczn¹, ale tak¿e kulturow¹ sfer¹ ¿ycia zbiorowego. Zosta³a ona w³¹czona do poszukiwañ interdyscyplinarnych (przyk³adem mo¿e byæ psycholingwistyka), staj¹c siê jednym z paradygmatów wspó³czesnej antropologii i badañ nad kultur¹. Szlaki dla psychologii kultury przetar³a psychologia g³êbi, w tym psychoanaliza, neopsychoanaliza, psychologia Junga i szko³y neojungowskie. Wiedzê psychologiczn¹ i wiedzê o kulturze ³¹czy³a tak¿e na swój sposób psychologia humanistyczna. Ogólnie ujmuj¹c, za przedmiot badañ psychologii kultury mo¿na uznaæ ca³¹ dziedzinê wielostronnych relacji miêdzy wymiarem kulturowym a wymiarem psychologicznym ¿ycia i rozwoju cz³owieka. W polu zainteresowania psychologii kultury znajduj¹ siê wiêc wiêksze systemy i dziedziny kulturowe, jakimi s¹: cywilizacja, spo³eczeñstwo, religia, sztuka, magia, nauka, jêzyk, jak te¿ zagadnienia bardziej szczegó³owe (to¿samoæ, komunikacja werbalna i niewerbalna, p³eæ, inicjacja, role i ruchy spo³eczne, wiat wartoci a osobowoæ itd.). Z racji przedmiotu swych zainteresowañ jest ona nauk¹ interdyscyplinarn¹, w³¹czaj¹c¹ do swych analiz dane z terenu socjologii, filozofii, fenomenologii, antropologii, etnografii, jêzykoznawstwa, psychiatrii, psychoanalizy. Jednym z jej zadañ jest wypracowanie bardziej precyzyjnych pojêæ i narzêdzi poznawczych, które pozwol¹ lepiej komunikowaæ siê na styku ró¿nych dziedzin wiedzy. G³ówne dziedziny zainteresowañ psychologii kultury to: psychologia sztuki, psychologia literatury, psychologia religii, psychologia bani i mitu, psychologia kultur pierwotnych, psychologia cywilizacji wspó³czesnej, psychologia archetypów kulturowych. W wietle zachodz¹cych procesów globalizacji i powszechnoci nowych form komunikacji obrazowej i multimedialnej, szerokiego dostêpu jednostki do informacji przed psychologi¹ kultury otwieraj¹ siê coraz szersze perspektywy. Obejmuj¹ one zarówno tematy równoleg³e wobec psychologii osobowoci czy socjologii kultury, jak te¿ zupe³nie nowe zagadnienia interdyscyplinarne.
Zenon Waldemar DUDEK psychiatra, zajmuje siê psychoterapi¹ psychoz i uzale¿nieñ, psychologi¹ rozwoju i zjawisk kulturowych; autor artyku³ów i ksi¹¿ek z zakresu psychologii jungowskiej i psychoterapii (m.in. Psychologia integralna Junga, Jungowska psychologia marzeñ sennych). Redaktor i wydawca ALBO albo inspiracje jungowskie.
IZABELA FILIPIAK Twórcze pisanie jako droga wewnêtrznego rozwoju W punkcie wyjcia tej drogi znajduje siê za³o¿enie, ¿e ka¿da osoba jest w jaki sposób twórcza, oraz ¿e posiada historie, o których chcia³aby opowiedzieæ. Do tego, aby je znaleæ, potrzebna jest ciekawoæ, a do tego, ¿eby je opowiedzieæ, potrzebne jest miejsce, kr¹g s³uchaczy, otwartych i pozostaj¹cych w relacji wymiany. Historie wypowiedziane nabieraj¹ mocy, a tak¿e zezwalaj¹ na powstanie innych historii. Wskazówki dotycz¹ce pisania, narracji, doboru s³ów i estetyki wypowiedzi s¹ wa¿ne o tyle, i¿ s³u¿¹ przyjemnoci, poznawczej i estetycznej, której doznaj¹ zarówno s³uchacze, jak równie¿ osoba opowiadaj¹ca. Historia o¿ywa podczas pracy nad ni¹, kiedy to pisz¹c j¹, przepisuj¹c i opowiadaj¹c j¹ sobie i innym, natrafiamy na jej wewnêtrzny rytm, a potem sens. S¹ to powtarzaj¹ce siê sytuacje, motywy przewodnie, ujawniaj¹ce siê w ró¿nych momentach ¿ycia wewnêtrznego i zewnêtrznego. S¹ to postaci wywodz¹ce siê z naszej podwiadomoci, jak równie¿ z podwiadomoci zbiorowej. W twórczym pisaniu akcenty zostaj¹ przesuniête z efektu na sam proces wgl¹du i poznania. Cel pozostaje w tle, zarazem uchwytny staramy siê, aby nasze odkrycia przybra³y kszta³t w koñcu piêkny, zezwalaj¹cy na doznania estetyczne. Pisanie jest pouczaj¹ce. Za³ó¿my, ¿e chcemy opowiedzieæ o kim osobie, któr¹ znamy, która jest nam bliska, albo takiej, z któr¹ spotykamy siê po raz pierwszy, albo wrêcz takiej, z któr¹ nigdy w ¿yciu nie chcielibymy siê zetkn¹æ. Bêdziemy za ni¹ pod¹¿aæ, albo te¿ sami wprowadzimy j¹ w sytuacjê, która powinna byæ doæ trudna, ¿eby stanowiæ dla niej wyzwanie. Jedna z pierwszych wskazówek twórczego pisania brzmi tak: postaæ, któr¹ tworzymy, powinna mieæ jaki zamiar b¹d cel, musi do czego d¹¿yæ. Jej pragnienie i uwik³ania zeñ wynikaj¹ce tylko na pozór stanowi¹ odstêpstwo od priorytetu nie zaanga¿owanej, uwa¿nej obserwacji. Nasze ¿ycie wewnêtrzne jest rzutowane na zewnêtrzne sytuacje. Tak samo jest w wypadku fikcyjnych postaci. Nasz bohater albo bohaterka zazwyczaj czego nie dostaj¹ w wyjciowej scenie. Uczucia towarzysz¹ce pora¿ce gniew, rozpacz, zniechêcenie naszej postaci zostaj¹ przez nas przyswojone i prze¿yte byæ mo¿e bardziej wiadomie, ni¿ by³oby to w wypadku naszego osobistego zaanga¿owania. Wkrótce przychodzi moment, kiedy bêdzie ona gotowa, ¿eby przemyleæ swój nastêpny ruch i go wykonaæ. Jej zamierzenia mog¹ ulec zmianie lub zostaæ przepisane na nowo, mo¿e te¿ odkryæ, ¿e naprawdê chodzi³o jej o co jeszcze co w istocie stanowi³o najg³êbsz¹ i ukryt¹ motywacjê. Mo¿emy te¿ odkryæ, ¿e nasza postaæ nie sk³ada siê wy³¹cznie z problemów i zahamowañ, ale realizuje mit, stara siê spe³niæ swoje powo³anie. Kiedy to, co wczeniej nieosi¹galne, samo wchodzi nam w rêce, mo¿emy siê spodziewaæ, ¿e rozwi¹zany zosta³ wewnêtrzny konflikt drzwi zosta³y otwarte na stronê powo³ania i mitu. To zaledwie jeden z przyk³adów ilustruj¹cych analogiê miêdzy twórczym ¿yciem a twórczym pisaniem. W mojej ksi¹¿ce o twórczym pisaniu pos³ugujê siê figur¹ m³odej panny, istoty wewnêtrznej. Przedstawiam j¹ jako entuzjastkê o wie¿ym spojrzeniu, osobê odwa¿n¹, choæ czasem lekkomyln¹. Ale jest to zaledwie jedno z mo¿liwych rozwi¹zañ. M³oda panna nawi¹zuje te¿ do postaci przewodniczki po obszarach podwiadomoci, nieba i piek³a, do Beatrycze Dantego. A tak¿e do figury ciê¿arnej dziewicy, opisanej przez jungowsk¹ psychoanalityczkê Marion Woodman, której pragnê powiêciæ kilka s³ów w swoim wyst¹pieniu.
Izabela FILIPIAK pisarka. Autorka takich ksi¹¿ek, jak Niebieska Mena¿eria (1997) i Twórcze pisanie dla m³odych panien (1999). Lekcje twórczego pisania, pomylane jako cykl poszukiwania wewnêtrznych prawd i obrazów oraz rozwijania form ich ekspresji, wzbudzi³y entuzjastyczn¹ reakcjê czytelniczek Wysokich Obcasów, dodatku do Gazety Wyborczej. Prowadzi zajêcia na warszawskich uczelniach, m.in. Collegium Civitas.
KWIRYNA HANDKE Jêzyk w przestrzeni spo³ecznej 1. Jêzyk jako rodek komunikacji spo³ecznej w zasadzie nie istnieje poza przestrzeni¹ spo³eczn¹. Tutaj chodzi jednak o p³aszczyznê parole, tj. praktyczne funkcjonowanie jêzyka, a wiêc mówienie, nie za o abstrakcyjny system. 2. Funkcjonowanie jêzyka: z jednej strony jako naturalnego rodka komunikacji (w tym rola uzusu spo³ecznego), a z drugiej strony jako rodka komunikacji spo³ecznej planowanego (np. edukacja), sterowanego (np. media), kontrolowanego (np. cenzura), manipulowanego (np. polityka). 3. Najwa¿niejsze fakty, zjawiska, procesy, tendencje wzbogacaj¹ce i zubo¿aj¹ce nasz jêzyk wspó³czesny. 4. Jaki jêzyk (polski) wprowadzimy w nowe stulecie/tysi¹clecie?
Kwiryna HANDKE prof. dr hab., jêzykoznawca, polonistka i slawistka w Instytucie Slawistyki PAN. G³ówne kierunki zainteresowañ badawczych: regionalne i dialektalne odmiany jêzyka (zw³aszcza dialekt kaszubski oraz historyczna polszczyzna Pomorza i Kresów wschodnich dawnej Rzeczypospolitej); polszczyzna historyczna i wspó³czesna (zw³aszcza jêzyk E. Orzeszkowej, S. ¯eromskiego, polski jêzyk familijny, jêzyk kobiet) oraz nazewnictwo miejskie. Autorka i wspó³autorka 40 ksi¹¿ek, autorka 170 artyku³ów i rozpraw naukowych. Pe³na bibliografia prac w ksi¹¿ce Rozwa¿ania i analizy jêzykoznawcze (1997).
WOJCIECH JÓWIAK Szamanizm i neoszamanizm Szamanizm w Polsce jest, jak dot¹d, zaledwie nowink¹, ale (co jasne stanie siê w dalszej czêci) ma szanse zadomowiæ siê w polskim, kulturowym krajobrazie. Szamañskie wyobra¿enia i praktyki dociera³y (i docieraj¹) do Bia³ego Cz³owieka z trzech g³ównych obszarów: (1) od Indian Ameryki Pó³nocnej, (2) od Indian Ameryki Po³udniowej, (3) od tubylców Syberii. Kontakt z syberyjskim orodkiem szamanizmu zosta³ nawi¹zany najwczeniej, gdy¿ osobliwoci tamtejszej drogi ¿ycia europejscy podró¿nicy uwiadomili sobie ju¿ pod koniec XVIII i na pocz¹tku XIX wieku (vide wspania³a relacja Józefa Kopcia z Kamczatki!). Najsilniej, jak dot¹d, oddzia³a³ na Bia³ych szamanizm pó³nocnoamerykañski, choæ jest on najmniej, na tle pozosta³ych, typowy. Zawa¿y³ tu fakt, i¿ ta linia przekazu zaczê³a stawaæ siê czym w rodzaju nowej narodowej religii czêci Bia³ych Amerykanów. W ostatnich latach lawinowo ronie popularnoæ szamanizmu po³udniowoamerykañskiego, zw³aszcza wywodz¹cego siê z Amazonii i bazuj¹cego na rytualnym za¿ywaniu ayahuaski. Bezporedni przekaz z Syberii jest, jak dot¹d, najrzadszy. (Niekiedy do szamanizmu zaliczana jest równie¿ polinezyjska huna). W odró¿nieniu od szamanizmu ludów tubylczych, wzoruj¹ce siê na nim praktyki Bia³ych zwyk³o nazywaæ siê neoszamanizmem. Neoszamanizm w Polsce jest obecnie w fazie pierwszych pocz¹tków, jednak¿e mo¿na ju¿ w nim zauwa¿yæ kilka szczególnych podejæ i stylów uprawiania (oczywicie, style te obecne s¹ tak¿e w neoszamanizmie innych krajów Zachodu, sk¹d zwykle ta wiedza do nas dociera): l podejcie terapeutyczne. W tym ujêciu praktyki szamañskie s³u¿¹ przede wszystkim leczeniu, i to czêciej dolegliwoci psychicznych ani¿eli fizycznych. Tak pojmowany (neo)szamanizm do³¹cza siê do innych æwiczeñ psychoterapeutycznych; l podejcie wspólnotowe. W odró¿nieniu od poprzednich, w stylu tym przewa¿a budowanie gor¹cych wiêzi miêdzyludzkich, wzajemnego zaufania i bliskoci, plemiennej gêstoci miêdzyludzkich relacji; l podejcie inicjacyjne. Tak rozumiany szamanizm s³u¿yæ ma przede wszystkim przyspieszeniu i dokoñczeniu rozwoju jednostki, która jak¿e czêsto ma sk³onnoæ utykaæ na którym ze wczesnych etapów rozwoju emocjonalnego i duchowego, nie osi¹gaj¹c pe³nej dojrza³oci. Potê¿n¹ teoretyczn¹ podstaw¹ tego podejcia s¹ idee Stanis³awa Grofa, w Polsce najwczeniej propagowane i przyswojone przez Andrzeja Wierciñskiego. Powy¿sze trzy podejcia nie przecz¹ sobie i elementy ka¿dego z nich obecne s¹ na ka¿dym, dobrze poprowadzonym szamañskim warsztacie. Jednak¿e syntez¹ tych trzech (i to syntez¹ wykraczaj¹c¹ poza perspektywy wszystkich trzech) jest l podejcie energetyczne, gdzie lini¹ przewodni¹ jest wzmo¿enie si³ psychicznych (i fizycznych) jednostki; mówi¹c inaczej: podniesienie na wy¿szy poziom energii lub, jeszcze inaczej: uzyskanie mocy. Neoszamanizm we wszystkich swoich stylach i odmianach ma szanse zaj¹æ pewn¹ kulturow¹ niszê ekologiczn¹, któr¹ w naszej kulturze jest ziemia niczyja, rozci¹gaj¹ca siê gdzie pomiêdzy nauk¹ (wliczaj¹c medycynê), religi¹, sztuk¹, okultyzmem i zainteresowaniami parapsychologicznymi. Wojciech JÓWIAK z zawodu biofizyk; od prawie 20 lat zajmuje siê astrologi¹, Ksiêg¹ Przemian, symbolik¹ snów, szamanizmem oraz innymi dziedzinami intuicyjnego poznania. Autor (i wspó³autor) ksi¹¿ek: Cykle zodiaku, Okiem astrologa, Imiê twojego dziecka. T³umacz (i wspó³t³umacz) Ksiêgi Przemian I-Cing wg R. Wilhelma oraz kilku innych ksi¹¿ek dotycz¹cych dywinacji.
GRZEGORZ MORYCIÑSKI Powo³anie sztuki Z pojêciem misja (powo³anie) wi¹¿¹ siê okrelone problemy definicyjne (historyczna zmiennoæ pojêcia): misja jako powo³anie, jako szczególne pos³annictwo, a wiêc misja wodza, misja rewolucjonisty, urzeczywistnienie w praktyce pewnej idei, poznawcza misja nauki. Tak¿e jednoznaczne okrelenie, czym jest misja sztuki, jest trudne, szczególnie dzi, kiedy brak jest zgodnoci co do tego, co jest, a co nie jest sztuk¹. Pojêcie misji sztuki w jej d³ugiej historii by³o ró¿ne, zale¿ne od spo³ecznych uwarunkowañ, a tak¿e od t³a filozofii danej epoki, rytów religijnych itp. Dzieje sztuki charakteryzowa³y d³ugie okresy, kiedy artyci uwa¿ali siê za rzemielników (Egipt, Grecja, Rzym). W redniowieczu, które przynosi ¿ywio³owy rozwój chrzecijañstwa, artyci czêsto tworz¹ anonimowo i dla chwa³y Bo¿ej (np. twórcy ikon). Renesans to zwrot ku indywidualnoci, pochwa³a dla wszechstronnoci uzdolnieñ (Leonardo da Vinci). Poszczególne rodzaje sztuk zaczynaj¹ konkurowaæ miêdzy sob¹ (malarstwo, rzeba). W baroku nastêpuje pog³êbienie tych tendencji, z akcentem na coraz wiêksz¹ specjalizacjê warsztatow¹. Owiecenie to z kolei okres szczególnej cezury coraz wiêksz¹ rolê spo³eczn¹ zaczyna pe³niæ nauka, a w sztuce wynalazczoæ formy. Wspó³czenie sztuka uzyska³a niezwyk³¹ autonomiê, a artyci przybieraj¹ nierzadko postawê szczególnie uprzywilejowanych. Od impresjonizmu trwa nieprzerwanie tendencja do wynalazczoci formy (jak w nauce). Apogeum autonomii jest s³awne has³o pocz¹tków modernizmu sztuka dla sztuki. Reasumuj¹c: do definicji misji sztuki w czasach dawnych jest chyba ³atwiej dotrzeæ sztuka by³a rodzajem pomostu ³¹cz¹cego sacrum i profanum. Klasyczna triada dobro-prawda-piêkno dzi ju¿ nie jest w powa¿aniu. Wydaje siê, ¿e wynalazczoæ jako powo³anie to zbyt ma³o. Byæ mo¿e sztuka obecna (lub jej czêæ) swoje powo³anie upatruje w zagospodarowaniu czasu wolnego (rozrywka wy¿szego nieco rzêdu). Resztê pozostawiam dyskusji.skiej, Galerii Sztuki Wspó³czesnej Zachêta oraz w wielu kolekcjach prywatnych.
Grzegorz MORYCIÑSKI studiowa³ na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Piêknych w Warszawie w pracowniach prof. St. Szczepañskiego i prof. A. Nachta-Samborskiego (dyplom w 1961 roku). Zajmuje siê malarstwem i rysunkiem. Prace swoje prezentowa³ na kilkudziesiêciu wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granic¹. Prace artysty znajduj¹ siê m.in. w zbiorach Muzeów Narodowych w Warszawie i Szczecinie, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Galerii Sztuki Wspó³czesnej Zachêta oraz w wielu kolekcjach prywatnych
PIOTR PIOTROWSKI Cz³owiek i kultura (Scheler, Plessner, Gehlen i Jung) Wspó³czesne rozwa¿ania filozoficzne na temat duchowoci i kultury Schelera, Plessnera, Gehlena i Junga daj¹ siê uj¹æ w pewn¹ zwart¹ ca³oæ, mimo i¿ pomiêdzy tymi mylicielami dostrzec mo¿na zasadnicze, lecz w pewnym sensie i uzupe³niaj¹ce siê, ró¿nice. Ci czterej filozofowie wywodz¹ siê z ró¿nych tradycji, dlatego ich koncepcje ducha i kultury ukazane s¹ w odmiennych perspektywach. Scheler, zrywaj¹c z tak zwanymi negatywnymi koncepcjami ducha mówi¹cymi, i¿ kultura jest wynikiem sublimacji, a przez to pozostaje wzglêdem natury wtórna, twierdzi, ¿e zarówno pêd, jak i Duch stanowi¹ atrybuty jednej substancji, pozostaj¹c wobec siebie we wzajemnej relacji, a co wiêcej to Duch, a nie popêdy, jest czym pierwotnym. Dlatego w³anie kultura potrzebuje pêdu do tego, aby móc siê rozwijaæ. Centralnym pojêciem w antropologii Plessnera jest pojêcia cia³a, które zw³aszcza w tradycji heideggerowskiej zosta³o usuniête w cieñ zainteresowañ filozoficznych. A to w³anie odkryta przez Plessnera cielesnoæ stanowi swoiste medium, poprzez które cz³owiek mo¿e ustosunkowaæ siê wobec wiata, odgrywaj¹c okrelone role, które paradoksalnie pozwalaj¹ nam zachowaæ autentycznoæ lub, jak powiada Plessner, naturaln¹ sztucznoæ. Cz³owiek wiêc z natury swej skazany jest na kulturê. Z kolei dla Gehlena, który postrzega³ cz³owieka przede wszystkim w perspektywie biologicznej, instytucje i kultura s¹ formami kanalizuj¹cymi nadwy¿ki popêdowe charakterystyczne wy³¹cznie dla natury ludzkiej. Konieczny zdaje siê byæ zatem powrót do kultury, poniewa¿ stan naturalny nie jest rajem, lecz chaosem. Kulturotwórcz¹ rolê niewiadomoci zbiorowej odkry³ Jung, dla którego fundamentalnymi kategoriami pozostaj¹ archetyp i symbol. To w³anie one stanowi¹ prawzorzec, dziêki któremu cz³owiek rozwija siê w okrelony sposób, d¹¿¹c jednoczenie do samorealizacji. Czy koncepcje te, które kszta³towa³y w XX wieku mylenie o cz³owieku i kulturze, pozostan¹ aktualne w nastêpnym stuleciu, erze bionicznego cz³owieka?
Piotr PIOTROWSKI wykszta³cenie filozoficzne. Zajmuje siê astrologi¹. Regularnie publikuje artyku³y z zakresu mitologii, symboliki i astrologii. Jest autorem ksi¹¿ki Przes³anie Chirona, w przygotowaniu Niebiañskie boginie i kosmiczni szamani.
MACIEJ TOMAL Kaba³a w Europie. Nieskoñczonoæ a jêzyk Myl europejsk¹ przenikaj¹ sprzê¿one ze sob¹ idee nieskoñczonoci i s³owa. Szczególnie widoczne jest to w tradycji neoplatoñskiej. Wysi³ek nazwania Nieskoñczonego, nadania Mu Imienia dominuje myl Pseudo-Dionizego Aeropagity, niezwykle wp³ywowego myliciela redniowiecznej Europy. ¯ydowska tradycja ezoteryczna kaba³a rozwija³a siê w Europie od XIXII w. Najwiêksze jej orodki powstawa³y w po³udniowej Francji (Prowansja), Hiszpanii, pó³nocnych W³oszech, a z czasem równie¿ w Holandii, Czechach i w Polsce. Z jednej strony kaba³a ma sw¹ specyfikê wynikaj¹c¹ z osadzenia w tradycji staro¿ytnej ezoteryki ¿ydowskiej, z drugiej jednak zawsze cechowa³o j¹ uniwersalistyczne d¹¿enie do nazwania Nieskoñczonego (En-sof). Ca³y system istniej¹cych poza Bogiem atrybutów, sefirot, to próba okrelenia tego, co nieskoñczone. Od Nieskoñczonego pochodz¹ s³owa stwórcze. S³owa maj¹ si³ê sprawcz¹ i same staj¹ siê materia³em, z którego powstaje wiat. S³owo jest zasad¹ istnienia. Pos³ugiwanie siê mow¹, s³owem nie jest wiêc czym, co przemija, zmienia bowiem sam byt, pozostawia trwa³y, istniej¹cy lad. Kaba³a pokazuje, jak w praktyce siê to dzieje. Ilustracj¹ takiego pogl¹du mo¿e byæ fragment tekstu z dzie³a Kol ha-Remaz, autorstwa pochodz¹cego z Amsterdamu kabalisty, Moj¿esza Zakuto (16201697).
Maciej TOMAL absolwent filozofii Uniwersytetu Jagielloñskiego (1991). W latach 19911994 asystent w Zak³adzie Hebraistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Obecnie doktorant w Instytucie Orientalistycznym UW (specjalizacja: judeoarabski komentarz biblijny).
Zapraszamy na wystawê prac Ewy Skar¿yñskiej
Ewa SKAR¯YÑSKA absolwentka warszawskiej ASP; dyplom na Wydziale Grafiki w 1979 roku. W tym samym roku wystawy w warszawskich galeriach rysunki, gwasze i akwarele. W kolejnych latach liczne wystawy w kraju i za granic¹ (m.in. w Kopenhadze, Frankfurcie, Wersalu, Berlinie, Brukseli). Wiele prac znajduje siê w zbiorach prywatnych w Singapurze, Damaszku, na Malcie i w Kanadzie. Na wybór tematów prac maj¹ wp³yw zainteresowania filozofi¹, histori¹ kultury i cz³owiekiem, rozumianym tak¿e w jego duchowym aspekcie. Praca twórcza i zainteresowania przeplataj¹ siê, wzajemnie inspiruj¹c. Pragnieniem Autorki jest, aby za pomoc¹ kszta³tu i barwy wprowadziæ do wnêtrza odbiorcy ³agodne zestrojenie, harmoniê i radoæ.
ALBO albo
Problemy psychologii i kultury Pismo ukazuje siê od 1991 roku. Podejmuje tematy z pogranicza psychologii, psychoterapii, sztuki i religii. Inspiracj¹ pisma jest myl Karola Gustawa Junga (1875-1961), wybitnego szwajcarskiego psychiatry, terapeuty, znawcy kultury Wschodu i Zachodu Wydane zeszyty:
l Inspiracje Jungowskie struktura i funkcje psychiczne wg Junga, nar-
cyzm, sytuacje graniczne, psychologiczne zniewolenie dziecka;
l Muzykoterapia, wolnoæ, wyzwolenie terapia przez muzykê, filozoficz-
ne podstawy muzyki indyjskiej, psychologia ekspresji i twórczoci;
l Psychologia Cienia z³o, mieræ, agresja, dualizm ¿yciaci; i mierci; l Wielka Matka Bogini-Matka, pierwiastek ¿eñski, erotyzm, Kobieta i Mat-
ka w mitologii, feminizm, prostytucja;
l Stary Mêdrzec mêdrcy Wschodu i Zachodu, dowiadczenia mistyczne,
chrzecijañska joga, chrzecijañski zen;
l Psychologia dziecka terapia mitami, seksualnoæ dzieciêca, inicjacja
i prze¿ycia pierwotne, psychologia bani;
l Twórczoæ - Teatr materia³y z sesji Grotowski Jung, inspiracje Junga w
sztuce XX wieku, teatr wi¹tynny Indii;
l Indywiduacja jañ Wschodu i Zachodu, terapia holotropiczna, praca
z procesem, duchowoæ Islamu, Jung I teologia;
l Kobiecoæ i Mêskoæ Anima-Animus, psychologia i kultura p³ci, powrót
bogini, kult Czarnej Bogini, kompleks Amazonki, dynamika mêskiej to¿samoci;
l Puer aeternus psychologia inicjacji, wewnêtrzne dziecko, Ma³y Ksi¹¿ê,
dziecko zdolne, emocje w psychologii Junga, dreaming Aborygenów;
l Zraniony uzdrowiciel cierpienie, rana psychiczna, uzdrowienie,
wewnêtrzne odrodzenie, terapie szamañskie;
l Sacrum wiêtoæ, religia, inicjacja duchowa, spotkanie z Jani¹, o ego
Jañ, modlitwa, doktryna, sekta religijna, apokalipsa;
l ¯ywio³y injang, kosmos, astrologia, natura a kultura, harmonia ¿ywio-
³ów, ¿ywiolaki, opêtanie;
l Libido energia psychiczna, katharsis, motyw wampira, archetyp wojow-
nika;
l Trikster mêdrcy pustyni, magia i tarot, symbole zwierzêce, cyrk.
Wydawnictwo Psychologii i Kultury ENETEIA 00-719 Warszawa, ul. Zwierzyniecka 2 pok. 36 tel/fax: (22) 841-32-76 do 79 w. 56, fax: (22) 673-26-18; e-mail:
[email protected] www.ene.com.pl
TRIKSTER 1/2000
OD REDAKCJI JUNGOWSKIE INSPIRACJE
Zenon Waldemar Dudek - Symbolika Trikstera a duchowoæ chrzecijañska Andrzej Kumicki - Dwie drogi samorozwoju Grotowski i Gurd¿ijew
OD PSYCHOLOGII
DO
AUTOPSYCHOTERAPII
Ma³a Encyklopedia Psychologii G³êbi: Zenon Waldemar Dudek - Wymiary i funkcje figury Trikstera Adwokat diab³a - Szóstka w Enneagramie
ARCHETYPY
W
KULTURZE
Eric Davies - Trikster na rozdro¿ach Wojciech Jówiak - G³upiec i Magik czyli poszukiwanie Trikstera w tarocie Wojciech Jówiak - Cyrk wi¹tynia Trikstera Dariusz Misiuna - Kojot bóg oszust
NASZE TO¯SAMOCI
Piotr Piotrowski - Podstêpne oblicze Trikstera Jerzy Kolarzowski - Taniec wiadomoci Dawida z Dinant Apoftegmaty ojców pustyni (wybór) Przepraszam Pana Boga za niedyskrecjê (wybór myli W³odzimierza Sedlaka)
DIALOG
Z
ORIENTEM
Ewa Machut-Mendecka - Ws³uchuj¹c siê ryk os³a (ludowy humor islamu) Opowiastki spod znaku os³a (t³um. E. Machut-Mendecka)
Z POETYKI ARCHETYPÓW
Poezje - Andrzej Sulima-Suryn Piotr Billig - Z drugiej strony Robert Marcin Wo³czaski - O cz³owieku, któremu siê zdawa³o
NA GRANICY EPOK
Krzysztof Azarewicz - Kontestacyjny wymiar muzycznej antysztuki Franklin Rosemont - Isadora Duncan i magowie (t³um. D. Misiuna) Bart³omiej Mendecki - Boski pos³aniec Hermes
RECENZJE
W. S³omski (A. Tyszczyk, Estetyczne i metafizyczne aspekty aksjologii...) B. Mendecki (J. Heizinga, Homo ludens) Miêdzy misteri¹ a walk¹ Marek Woszczek - Pod¹¿aj¹c zagubion¹ autostrad¹ Wiktor Werner - Sprawozdanie z konferencji w Ci¹¿eniu