Hanna Bobińska Grzegorz Ojcewicz

Kryminalistyka w Rosji i Polsce Wybór tekstów z kryminalistyki do tłumaczenia z języka rosyjskiego i na język rosyjski

Szczytno 2013

Spis treści Wstęp .............................................................................................................................................

7

1

Historia kryminalistyki История криминалистики 1.1. Зарождение криминалистики............................................................................. 1.2. Криминалистика в царской России .................................................................. 1.3. Формирование криминалистики в послеоктябрьское время (1917–1941) .................................................................................................................... 1.4. Послевоенный период (1945–1960) и социалистическая криминалистика (1960–1990) .............................................................................. 1.5. Российская криминалистика с 1991 года...................................................... 1.6. Przesłanki powstania kryminalistyki jako nauki.............................................. 1.7. „Ojcowie” kryminalistyki ........................................................................................... 1.8. Kartki z kalendarium kryminalistycznego .......................................................... 1.9. Kryminalistyka w Polsce ............................................................................................. 1.10. Ber llonage jako metoda identyfikacji osób....................................................

9 11 13 14 15 17 18 19 21 22

2

Technika kryminalistyczna Криминалистическая техника 2.1. Предмет криминалистической техники, её система и задачи ........ 2.2. Специальные средства и методы криминалистической техники ... 2.3. Формы криминалистической фиксации ....................................................... 2.4. Криминалистическая фотография .................................................................... 2.5. Криминалистическая одорология и её значение для раскрытия и расследования преступлений ......................................................................... 2.6. Technika kryminalistyczna ........................................................................................ 2.7. Fotografia kryminalistyczna ..................................................................................... 2.8. Osmologia......................................................................................................................... 2.9. Biologia kryminalistyczna — badanie kodu DNA ........................................... 2.10. Mechanoskopia..............................................................................................................

24 26 27 29 31 33 34 36 37 39 3

3

Taktyka kryminalistyczna Криминалистическая тактика 3.1. Предмет криминалистической тактики, её система и задачи ......... 3.2. Криминалистическая версия ............................................................................... 3.3. Виды следственного осмотра.............................................................................. 3.4. Общие положения тактики предъявления для опознания ............... 3.5. Особенности допроса эксперта ......................................................................... 3.6. Taktyka przesłuchania świadka............................................................................... 3.7. Świadek koronny ........................................................................................................... 3.8. Świadek incognito (anonimowy) ........................................................................... 3.9. Taktyka konfrontacji..................................................................................................... 3.10. Okazanie ............................................................................................................................

41 43 44 45 48 49 51 52 53 55

4

Daktyloskopia Дактилоскопия 4.1. Из истории дактилоскопии ................................................................................... 4.2. Научный период в развитии дактилоскопии ............................................. 4.3. Информационные признаки отпечатков пальцев .................................. 4.4. Другие подходы к сравнению отпечатков ................................................... 4.5. Сканеры отпечатков пальцев .............................................................................. 4.6. Pojęcie daktyloskopii ................................................................................................... 4.7. Właściwości linii papilarnych................................................................................... 4.8. Ujawnianie śladów daktyloskopijnych ................................................................ 4.9. Dermatoglify i minucje ............................................................................................... 4.10. Przypadek Franciski Rojas .........................................................................................

57 59 61 63 64 65 66 68 69 71

5

Traseologia Трасология 5.1. Трасология — криминалистическое учение о следах ........................... 5.2. Принципиальные положения, образующие основу трасологии ..... 5.3. Идентификационные и диагностические задачи трасологии.......... 5.4. Механизм образования следов ......................................................................... 5.5. Следы орудий взлома и инструментов.......................................................... 5.6. Pojęcie traseologii i ichnogramu............................................................................ 5.7. Rodzaje śladów traseologicznych .......................................................................... 5.8. Mechanizm powstawania śladów traseologicznych..................................... 5.9. Sposoby zabezpieczania technicznego śladów traseologicznych........... 5.10. Wnioskowanie na podstawie śladów traseologicznych .............................. 4

74 76 78 79 80 83 84 86 87 88

6

Oględziny miejsca zdarzenia Осмотр места происшествия 6.1. Тактика осмотра места происшествия ........................................................... 6.2. Стадии осмотра места происшествия ............................................................ 6.3. Протокол осмотра места происшествия ....................................................... 6.4. Осмотр квартиры. Из кинофильма «Место встречи изменить нельзя» ......................... 6.5. Порядок следственных действий при осмотре трупа ........................... 6.6. Pojęcie i podstawa prawna oględzin miejsca zdarzenia ............................. 6.7. Metody prowadzenia oględzin ............................................................................... 6.8. Fazy oględzin miejsca .................................................................................................. 6.9. Dokumentacja oględzin miejsca ............................................................................ 6.10. Kryminalistyczne zasady dokonywania oględzin ............................................

90 92 94 98 103 105 106 108 109 111

7

Fonoskopia Фоноскопия 7.1. Основы идентификации человека по голосу ............................................. 7.2. Научные основы криминалистической фонологии................................ 7.3. Методы фоноскопии................................................................................................. 7.4. Определение личных качеств человека по признакам устной речи .................................................................................................................... 7.5. Автоматизированные методы анализа устной речи ............................. 7.6. Historia fonoskopii........................................................................................................ 7.7. Pojęcie fonoskopii i zakres badań ......................................................................... 7.8. Pionierzy fonoskopii w Polsce i na świecie ....................................................... 7.9. Rodzaje badań fonoskopijnych ............................................................................... 7.10. Podstawowe rodzaje nośników ..............................................................................

114 116 118 120 122 124 125 126 127 129

8

Grafologia Графология 8.1. Графология сегодня ................................................................................................... 8.2. Из истории почерковедения ................................................................................ 8.3. Почерк и личность ..................................................................................................... 8.4. Принципы почерковедения и почерковедческой экспертизы ........ 8.5. Общие признаки письменной речи и общие признаки почерка 8.6. Z historii grafologii ........................................................................................................ 8.7. Pojęcie grafologii ........................................................................................................... 8.8. Cechy rozróżniające pismo .......................................................................................

131 133 134 135 137 140 141 142 5

8.9. Analiza pismoznawcza ................................................................................................ 144 8.10. Badanie pisma ................................................................................................................ 146

9

Medycyna sądowa Судебная медицина 9.1. Из истории судебной медицины ....................................................................... 9.2. Основные разделы современной судебной медицины ...................... 9.3. Судебно-медицинская служба в России ....................................................... 9.4. Обязанности и права эксперта ........................................................................... 9.5. Судебно-медицинская классификация смерти......................................... 9.6. Samouszkodzenia.......................................................................................................... 9.7. Przechodzień jako ofiara wypadku ....................................................................... 9.8. Ślady biologiczne występujące w przypadku zgwałceń .............................. 9.9. Baza DNA .......................................................................................................................... 9.10. Znamiona śmierci biologicznej ...............................................................................

148 149 153 154 157 158 160 161 163 164

10

Metodyka wykrywania zabójstw — w pytaniach Методика расследования убийств — в вопросах 10.1. Расследование убийств........................................................................................... 166 10.2. Wykrywanie zabójstw ................................................................................................. 175

11

Słownik polsko-rosyjski Польско-русский словарь................................................................................................. 181

12

Słownik rosyjsko-polski Русско-польский словарь ................................................................................................. 201

13

Literatura podstawowa ........................................................................................................ 222

6

Wstęp Dwa wydania książki Przestępczość w Rosji i Polsce. Wybór tekstów policyjno-prawniczych do samodzielnego tłumaczenia. Z komentarzem (Szczytno 2005, 2011) wskazały nie tylko na praktyczną przydatność tego typu materiałów w procesie dydaktycznym szkoły wyższej, lecz także przekonały, że mogą one być wykorzystywane również w kształceniu językowym innego typu, na przykład podczas zajęć ze słuchaczami studiów podyplomowych, przygotowujących przyszłych tłumaczy sądowych z języka rosyjskiego do samodzielnej pracy przekładowej. Ponieważ forma i zawartość Przestępczości w Rosji i Polsce się sprawdziły, postanowiliśmy kontynuować ten rodzaj wsparcia dydaktycznego i proponujemy dzisiaj prawie identyczną w swojej konstrukcji pozycję, poświęconą tym razem kryminalistyce. Po bloku policyjno-prawniczym ta bowiem dziedzina wydaje się jedną z najbardziej potrzebnych tłumaczom przysięgłym, którzy za każdym razem w praktyce translatorskiej muszą się odwoływać do dwóch kultur i uwzględniać dwa światy mentalne. Za każdym światem stoi słownictwo i konstrukcje językowe — nie zawsze takie same po obu jego stronach. By przybliżyć dwie rzeczywistości kryminalistyczne, wybraliśmy z obszernych domen kryminalistyk polskiej i rosyjskiej kilka pól, rozpoczynając ich poznawanie od kwes i historii kryminalistyki. Po niej przedstawiamy teksty mówiące o technice kryminalistycznej, następnie zaś — o taktyce kryminalistycznej. Bezpośrednio po tych blokach tematycznych przechodzimy do jednej z najbardziej znanych gałęzi kryminalistyki, za jaką uchodzi daktyloskopia, która w ostatnich dwóch stuleciach zrobiła zawrotną karierę jako nauka. Po daktyloskopii przemieszczamy się do traseologii badającej ślady. W tym miejscu szczególnie rozchodzą się punkty widzenia polskiej kryminalistyki i rosyjskiej, zwłaszcza co do zakresu traseologii i „samodzielności” dyscyplin szczegółowych, co również odzwierciedlają w pewnej mierze zgromadzone i zaprezentowane tutaj teksty. W kryminalistycznym badaniu miejsca zdarzenia uprzywilejowaną pozycję zajmują oględziny. Dlatego kolejny blok tematyczny podejmuje tak istotne kwes e oględzinowe, jak na przykład taktyka oględzin miejsca zdarzenia, etapy oględzin, protokół oględzin miejsca zdarzenia, oględziny konkretnego miejsca zdarzenia. Do prężnie rozwijających się gałęzi kryminalistycznych wypada zaliczyć także fonoskopię, która wykorzystuje w swoich badaniach nie tylko wiedzę językoznawczą, lecz także na przykład socjologiczną, kulturową czy medyczną. Współczesna fonoskopia opiera się w ogromnej mierze na urządzeniach do rejestracji i analizy dźwięku. Potrafi z dużą dokładnością określić nie tylko źródło dźwięku i podać 7

charakterystyki głosowe i emocjonalne nadawcy komunikatu, lecz umie także wskazać na warunki, w jakich przebiegała wypowiedź. Po bloku fonoskopijnym proponujemy poznanie wybranych obszarów grafologii, nauki mającej wystarczająco długą tradycję, by pozwolić w ramach badań znaków graficznych powiązać wiedzę o ludzkiej naturze z pismem człowieka i na tej podstawie formułować wnioski eksperckie na rzecz procesu wykrywczego. W następnej kolejności pojawiają się teksty z medycyny sądowej, a więc tej odmiany medycyny, która wiedzę i umiejętności lekarzy ukierunkowała na pomoc organom ścigania i organom wymiaru sprawiedliwości. Ten krótki z konieczności wstęp do kryminalistyki za pośrednictwem języka obcego kończy ilustracja z metodyki wykrywania zabójstw. Wybraliśmy na potrzeby niniejszej książki przykład może najdrastyczniejszy, lecz wcale nie taki rzadki, by można go było przemilczeć. Do wyboru tekstów dołączamy słowniczki — polsko-rosyjski i rosyjsko-polski — stworzone na podstawie zamieszczonych w pracy słówek, zwrotów i wyrażeń. Na koniec słów parę o podstawowych źródłach, dzięki którym powstała niniejsza książka. Teksty rosyjskie pochodzą w większości z ogólnodostępnych stron internetowych, inne natomiast fragmenty tekstów były cytowane lub adaptowane w niezbędnym zakresie na zasadzie upowszechniania edukacji i prezentowania tekstów obcojęzycznych w celach dydaktycznych; stąd niewielkie niekiedy odstępstwa w zakresie składni lub leksyki od oryginału. Mamy nadzieję, że praca ta przyniesie pożytek każdemu, kto po nią sięgnie i będzie z niej umiejętnie korzystać. Szczególne podziękowania kierujemy do Pani dr Ta any Żylinej-Els za wnikliwe przestudiowanie maszynopisu i przedstawienie propozycji, z których skorzystaliśmy, podnosząc tym samym wartość dydaktyczną naszego opracowania. Szczytno, 8 marca 2013 roku Hanna Bobińska Grzegorz Ojcewicz

8