GŁÓWNY URZĄD NADZORU BUDOWLANEGO
KATASTROFY BUDOWLANE w 2009 roku
Warszawa, luty 2010 rok
1.Wstęp Katastrofą budowlaną jest niezamierzone, gwałtowne zniszczenie obiektu budowlanego lub jego części, a takŜe konstrukcyjnych elementów rusztowań, elementów formujących, ścianek szczelnych i obudowy wykopów (art. 73 ust.1 ustawy - Prawo budowlane). Postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrof prowadzi właściwy miejscowo organ nadzoru budowlanego I instancji – powiatowy lub wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego (art. 76 ust.1 pkt 1 w związku z art. 74 ustawy - Prawo budowlane). Postępowanie to moŜe przejąć organ wyŜszego stopnia – wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (art. 77 ustawy - Prawo budowlane). Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego tylko dwa razy przejął postępowanie wyjaśniające – w 1995 r. po wybuchu gazu w piwnicy XI kondygnacyjnego budynku mieszkalnego w Gdańsku Wrzeszczu, gdzie były 44 ofiary śmiertelne oraz w 2006 r. po zawaleniu się dachu pawilonu wystawienniczego Międzynarodowych Targów Katowickich w Chorzowie, gdzie zginęło 65 osób. Osoby odpowiedzialne za powstanie katastrofy budowlanej podlegają odpowiedzialności zawodowej oraz karnej. Odpowiedzialność zawodowa dotyczy osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, tj. projektanta, kierownika budowy (robót), inspektora nadzoru inwestorskiego, którzy posiadają odpowiednie uprawnienia budowlane i są członkami właściwej okręgowej izby zawodowej. Informacje o zaistniałych katastrofach przekazywane są do GUNB przez powiatowych i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego w ramach zadań i kompetencji określonych w art. 76 ust.1 pkt 2 ustawy - Prawo budowlane. Na podstawie tych informacji w Urzędzie prowadzony jest rejestr katastrof budowlanych. Od 2008 r. rejestr prowadzony jest w formie elektronicznej za pomocą systemu e-katastrofy. 2. Katastrofy budowlane w 2009 roku W 2009 roku zarejestrowano 269 katastrof budowlanych, w tym 2 katastrofy na terenach zamkniętych. Postępowanie wyjaśniające przyczyny i okoliczności wystąpienia katastrof przez organy terenowe nadzoru budowlanego zostało zakończone dla 113 katastrof, natomiast dla 156 katastrof postępowania nie zostały zakończone, a ostateczne przyczyny ich powstania zostaną podane w terminie późniejszym. Niniejsza analiza została opracowana z uwzględnieniem zarówno ostatecznych, jak i wstępnie określonych przyczyn katastrof.
Katastrofy budowlane w 2009 r. z podziałem na województwa 78
44 31 21
17 4
10 2
20 4
3
18 1
3
9
4
do ku ln ja oś w lą sk sk oie po m or sk ie lu be ls ki e lu bu sk ie łó dz m ki ał e op ol m sk az ie ow ie ck ie op o ls po ki dk e ar pa ck ie po dl as ki po e m or sk ie ś ś l ąs w w ię ar ki to e m k iń r zy sk sk oie m az u w rs ie za ki lk ch e o po od ls ni ki op e om or sk ie
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
1
Spośród 269 katastrof budowlanych zarejestrowanych w 2009 r.: 199 spowodowanych było zdarzeniami losowymi, tzn. powstały na skutek działania sił natury (silnych wiatrów, obfitych opadów śniegu, poŜarów, powodzi), jak równieŜ wybuchów gazu (metanu, propan-butanu), uderzenia samochodu w budynek, wybuchów kotłów c.o., itp., 65 katastrof nie wynikało ze zdarzeń losowych, dla 5 katastrof nie ustalono przyczyn.
•
• •
Udział katastrof budowlanych niewynikających z przyczyn losowych, w ogólnej liczbie katastrof, wynosi 24%. Podstawową przyczyną tych katastrof był zły stan techniczny obiektów budowlanych. Zdecydowanie więcej było katastrof spowodowanych przyczynami losowymi, poniewaŜ ich udział w ogólnej liczbie katastrof wynosił 76%. Przyczyną 124 takich katastrof (czyli 62% wszystkich) były trąby powietrzne i huragany, głównie w województwach: - wielkopolskim (59 katastrof w lipcu 2009 r.) - łódzkim (26 katastrof w lipcu 2009 r.) - podlaskim (14 katastrof w maju 2009 r.)
Katastrofy budowlane w 2009 r. spowodowane przyczynami losowymi
140 124 120 100 80 60 40 24
22 20
13
9
7
0 wiatr
poŜary
wybuch
wybuch prop.
me tanu
but.
powódź
i nne
Katastrofy budowlane w 2009 r. nie wynikające z przyczyn losowych 40
36
35 30 25
22
20 15 10
7
5 0 zły stan te chni czny
brak wykonani a
ni e prze strze gani e
wymaganych obowi ązków
te chnologi i wykonani a
prze z właści ci e la lub zarządcę
2
Struktura katastrof budowlanych z uwagi na czas ich wystąpienia przedstawia się następująco: • 5 w trakcie budowy obiektu, • 12 w istniejącym obiekcie podczas rozbudowy, nadbudowy, przebudowy i remontu, • 6 podczas rozbiórki całego obiektu, • 246 podczas uŜytkowania obiektu.
Katastrofy obiektów budowlanych w 2009 r. wg kryterium czasu ich wystąpienia 300
246
250
200
150
100
50
12
5
6
0
budowa
roboty w istn.
rozbi órka
e ksploatacja
obie kcie
Najwięcej katastrof dotyczyło budynków gospodarczych lub inwentarskich (117), tj. 43% wszystkich katastrof oraz budynków mieszkalnych (97) tj. 36%. Znaczna liczba zniszczeń tych budynków spowodowana była przez trąby powietrzne czy huragany.
Struktura katastrof budowlanych w 2009 r. wg rodzajów obiektów budowlanych
140 117
120 100
97
80 60 40
24
20 2
8
11
10
0 budynki budynki mieszkaniowe zamieszkania zbiorowego i rekreacji
obiekty przemysłowe
obiekty uŜyteczności publicznej
budynki magazynowe
budynki gospodarcze
inne budowle
3
Natomiast ze względu na technologię wykonania obiektów, które uległy zniszczeniu, najwięcej katastrof zarejestrowano dla obiektów budowanych w technologii tradycyjnej – 251, a w uprzemysłowionej - 18. Ze względu na konstrukcję, dominowały katastrofy obiektów murowanych (142), mniej było katastrof obiektów budowanych w technologii mieszanej (79) oraz drewnianych (20).
Konstrukcje obiektów budowlanych, które uległy katastrofie w 2009 r. 160 142 140 120 100 79
80 60 40 20
20
15 8
5 0 murowa
dre waniana
mie szana
stalowa
Ŝe lbe towa
inne
Najwięcej zniszczeń odnotowano w obiektach uŜytkowanych kilkadziesiąt lat: • od 30 do 70 lat (122 obiektów), • powyŜej 70 lat (70 obiektów).
Czas eksploatacji obiektów budowlanych, które uległy katastrofie w 2009 r. 140 122 120 100 80
70 55
60 40 20
14
0 < 10 lat
10-30 lat
30-70 lat
> 70 lat
4
Ze względu na wysokość obiektów budowlanych, najwięcej zniszczeń dotyczyło obiektów niskich, tzn. do 12 m wysokości nad poziomem terenu (203 obiekty), natomiast ze względu na kubaturę dominowały zniszczenia w budynkach do 1000 m3 (104 obiekty) oraz w obiektach niekubaturowych (109 obiektów). Katastrofy budowlane według kryterium wysokości obiektu 250 203 200
150
100 50 50 12
2
2
0 < 12m
12 - 25 m
25 - 55 m
> 55 m
nie dotyczy
Katastrofy obiektów budowlanych w 2009r. według kryterium kubatury 120 109
104 100 80 60 47 40 20 9 0 < 1000 m3
1000 -10 000 m3
>10 000 m3
niekubaturowe
W roku 2009 w wyniku zarejestrowanych katastrof budowlanych 39 osób poniosło śmierć, 76 zostało rannych. Ogólna liczba poszkodowanych wynosiła 115 osób. Na tak wysoką liczbę poszkodowanych znaczący wpływ miał poŜar budynku socjalnego w Kamieniu Pomorskim w kwietniu 2009 r., w którym zginęło 21 osób, a 21 zostało rannych.
5
4. Podsumowanie i wnioski Analiza katastrof budowlanych, które zarejestrowano w 2009 roku, a takŜe wyniki działań inspekcyjno – kontrolnych prowadzonych przez organy nadzoru budowlanego wskazują, Ŝe decydujący wpływ na skalę i zakres katastrof miały, podobnie jak w latach ubiegłych, zdarzenia losowe. Wśród zdarzeń losowych dominowały w roku 2009 katastrofy związane z bardzo silnym wiatrem. W trzech ostatnich latach zaobserwowano znaczne zwiększenie liczby takich katastrof. W roku 2006 było ich 55 (16% wszystkich katastrof), w roku 2007 - 401 (77% wszystkich katastrof), natomiast w roku 2008 ich liczba wyniosła juŜ 912 (82% wszystkich katastrof). Wprawdzie w roku 2009 liczba ta zmalała do 124, ale ich udział w ogólnej liczbie katastrof był znaczny (62%). Potwierdza to słuszność obserwacji klimatologów, którzy uwaŜają Ŝe gwałtowne zjawiska przyrodnicze, typu trąby powietrzne i tym podobne, są skutkiem globalnego ocieplenia i naleŜy się liczyć z tym, Ŝe w przyszłych latach nie tylko wzrośnie ich liczba, ale równieŜ gwałtowność. W tym kontekście moŜna stwierdzić, Ŝe na występowanie katastrof spowodowanych zdarzeniami losowymi, w szczególności wynikających z oddziaływania sił natury, wpływ działań człowieka jest nieznaczny, poniewaŜ podczas projektowania obiektów budowlanych nie uwzględnia się obciąŜeń mogących występować w sytuacjach ekstremalnych. W związku z występowaniem w ostatnich latach znacznej liczby katastrof spowodowanych silnym wiatrem, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego uznał za celowe podjęcie działań przyspieszających przyjęcie pakietu Eurokodu 1 do przepisów obowiązujących w Polsce, poniewaŜ posiada on parametry obliczeniowe o ok. 40% wyŜsze niŜ obowiązująca „Polska Norma PN-77B-02011 ObciąŜenia w obliczeniach statycznych. ObciąŜenia wiatrem” i wystąpił w 2008 r. do Ministra Infrastruktury z prośbą o przyspieszenie tych działań. W ostatniej nowelizacji rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, która weszła w Ŝycie 8 lipca 2009 r. w załączniku nr 2, powołano jako obowiązującą normę PN-EN 1991 Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje. NaleŜy jednak zauwaŜyć, Ŝe stosowanie zwiększonych parametrów nie zabezpieczy nas całkowicie przed skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, choć oczywiście moŜe w znacznym stopniu zabezpieczyć przed bardzo silnym wiatrem dachy tych budynków, które będą projektowane wg znowelizowanej normy.
Opracowanie: Departament Prawno-Organizacyjny GUNB
6