Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kamieniu Pomorskim

informuje Światowy Dzień Zdrowia obchodzony jest każdego roku 7 kwietnia, aby uczcić rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia w 1948 roku. Co roku wybierany jest temat przewodni z zakresu zdrowia publicznego, który w danym okresie wymaga szczególnej uwagi. W roku 2014 tematem przewodnim Światowego Dnia Zdrowia będą choroby przenoszone przez wektory. Termin choroby przenoszone przez wektory obejmuje różnego typu schorzenia, które są wywołane przez patogeny przenoszone przez organizmy takie jak komary, muchy piaskowe czy kleszcze. ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 7 KWIETNIA 2014

CHOROBY WEKTOROWE Wektory to organizmy, które są przenosicielami patogenów i pasożytów.

Poprzez wędrówkę i kontakt z otoczeniem przenoszą groźne drobnoustroje na inne organizmy, często na ludzi. W ten sposób mogą wywoływać choroby, które zagrażają zdrowiu lub życiu człowieka. W latach 1990– 2010 ponad 1,5 mln Europejczyków zapadło na choroby rozprzestrzeniające się w wyniku ukąszenia komara, muchy piaskowej i kleszcza. W Polsce, przykładem chorób przenoszonych przez wektory są głównie borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu , wywołują je patogeny przenoszone przez kleszcze. Na świecie, przykładem chorób przenoszonych przez wektory są: KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU BORELIOZA BABESZJOZA (PIROPLAZMOZA) MALARIA ANAPLAZMOZA GRANULOCYTARNA BARTONELOZA TULAREMIA GORĄCZKA Q GORĄCZKĘ ZACHODNIEGO NILU CHIKUNGUNYA

Obecnie w europejskim regionie WHO są zgłaszane ogniska egzotycznych chorób, np. gorączki Chikungunya.  Ponownie pojawiły się lokalnie przypadki gorączki denga, która zniknęła z Europy ponad 60 lat temu.  Pomimo postępów w eliminowaniu występującej lokalnie malarii w ostatnich latach odnotowano ogniska tej choroby, a liczba zawleczonych zachorowań nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. 



Wzrasta niekorzystne oddziaływanie zdrowotne i zwiększa się zasięg geograficzny niektórych chorób, długotrwale utrzymujących się w regionie, takich jak leiszmanioza i borelioza.

BORELIOZA Borelioza (Lyme borreliosos, Lyme disease) jest chorobą wywołaną przez krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi, afzelii i garinii przenoszone przez kleszcze Ixodes. Choroba charakteryzuje się zajęciem skóry, stawów, układu nerwowego i serca. W Europie przenosicielem choroby z Lyme jest Ixodes ricinus oraz Ixodes persulcatus. Krętki mnożą się w jelicie cienkim kleszcza, przenikają do krwi, a następnie do gruczołów ślinowych. Człowiek ulega zakażeniu Borrelia burgdorferi podczas pokłucia przez kleszcza, ale także przez wtarcie znajdującego się na skórze kału kleszcza w zranione miejsce lub przez rozgniecenie kleszcza i wtarcie jego treści w zranioną skórę. Do zakażenia dochodzi w ciągu 36-48godzin.

Zdjęcia: Kleszcz - Ixodida, Metastigmata oraz

bakterie Borrelia

burgdorferi wykonane

za

pomocą

mikroskopu

z

400

krotnym

powiększeniem

Obraz kliniczny boreliozy jest bardzo zróżnicowany. Jest uzależniony od okresu choroby i zajęcia poszczególnych układów. Najczęściej choroba ma przebieg fazowy, wielonarządowy, zmiany dotyczą głównie skóry, systemu nerwowego, serca, narządu wzroku, a czasem innych narządów.

W pierwszym okresie choroby u niemal 70-80% zakażonych osób pojawia się rumień wędrujący (erythema migrans - EM), w środku którego widać przejaśnienie. Rumień ma kolor czerwony lub niebieskoczerwony, jest ocieplony ale niebolesny. Rumień wędrujący u chorych nieleczonych może zaniknąć w ciągu 3 - 4 tygodni, u osób leczonych zanika w ciągu kilku dni, pozostawiając czasem przebarwienie lub odbarwienie skóry. Zmianom skórnym czasem towarzyszą objawy grypopodobne takie jak: 

gorączka lub stany podgorączkowe;



uczucie rozbicia, zmęczenie;



bóle głowy, mięśni, stawów;



powiększone węzły chłonne.

W drugim stadium choroby objawy pojawiają się po kilku tygodniach, najczęściej przed upływem 3 miesięcy. Przeważnie dotyczą one skóry, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego oraz układu krążenia. Drugi okres choroby charakteryzuje się wystąpieniem stanów zapalnych stawów, zapaleniem mięśnia sercowego oraz wczesnej neuroboreliozy . Na skórze pojawia się wtórny mnogi rumień wędrujący, występujący niezależnie od miejsca ukłucia przez kleszcza. Obserwuje się również zmianę w postaci ziarniniaka chłonnego (chłoniak rzekomy) - jest to niebolesny, niebiesko-czerwony guzek lub blaszka, któremu towarzyszą złe samopoczucie, stany podgorączkowe, bóle kostno-stawowe, objawy neurologiczne. Miejscem jego występowania jest płatek ucha, małżowina uszna, brodawka sutkowa, moszna. Do późnych objawów boreliozy zaliczamy: 

zanikowe zapalenie skóry kończyn, występujące tylko u osób dorosłych. Charakteryzuje się ono czerwonymi lub niebiesko-czerwonymi zmianami na zewnętrznych powierzchniach kończyn. Zmianom towarzyszy ciastowaty obrzęk, z postępującym zanikiem skóry,



zapalenie stawów i zmiany neurologiczne utrzymujące się co najmniej przez 12 miesięcy.

Diagnoza Do rozpoznania choroby niezbędne jest stwierdzenie charakterystycznych objawów oraz potwierdzenie badań laboratoryjnych. Wyjątek stanowi rumień wędrujący rozpoznawany wyłącznie na podstawie obrazu klinicznego. Leczenie Antybiotykoterapia

Zapobieganie Najlepszą metodą prewencji przed chorobami odkleszczowymi jest unikanie kontaktu z kleszczami, a w przypadku ukąszenia szybkie i prawidłowe usunięcie go ze skóry. Niewłaściwe usuwanie ze skóry pasożyta może skończyć się jego zmiażdżeniem lub sprowokowaniem wymiotów, co z kolei przyczynia się do narażenia na chorobotwórcze patogeny. Pokrycie kleszcza tłuszczem zatyka jego tchawki i jednocześnie wywołuje stres prowokując wymioty, stwarzając niebezpieczeństwo rozprzestrzenienia się wirusów i innych patogenów. Przy usuwaniu pasożyta najlepiej używać pęsety, którą należy uchwycić kleszcza jak najbliżej skóry i zdecydowanym ruchem pociągnąć w górę. Jeśli fragmenty ciała pasożyta pozostały w skórze trzeba je niezwłocznie usunąć a miejsce po ukąszeniu przemyć spirytusem. Wszelkie problemy należy skonsultować z lekarzem. Główne zalecenia profilaktyczne sprowadzają się do noszenia odpowiedniego ubioru podczas ekspozycji na kleszcze: zakładanie koszul z długimi rękawami, długich spodni i zakrytych butów, stosowanie nakrycia głowy, unikanie wypraw w rejony gdzie jest dużo kleszczy, stosowanie środków odstraszających kleszcze (odpowiednich repelentów), sprawdzanie obecności kleszczy na powierzchni ciała po pobycie w lesie, zwłaszcza w zgięciach stawowych, głowie, rękach, nogach, pachwinach.

MALARIA

Malaria, nazywana także zimnicą, jest chorobą pasożytniczą, wywoływaną przez pierwotniaki (zarodźce malarii). Przenoszona jest przez ukłucia komarów w tropikalnych i subtropikalnych strefach klimatycznych.

Malaria jest poważnym problemem zdrowotnym mieszkańców krajów rozwijających się, a zarazem stanowi główną, zakaźną przyczynę śmierci osób podróżujących do tropiku. Spośród wszystkich chorób pasożytniczych malaria wywołuje najwięcej zgonów na świecie: rocznie z jej powodu umiera ok. 1–3 milionów osób. Na ciężki przebieg malarii szczególnie narażone są małe dzieci, kobiety ciężarne oraz podróżni z naszej strefy klimatycznej (osoby, które nie miały okazji wykształcić mechanizmów częściowej odporności przeciwko zimnicy). Co roku ponad 10 000 podróżnych choruje na malarię po powrocie z tropików. W Polsce rocznie zapada na tę chorobę do kilkudziesięciu osób. Problemem jest odsetek pacjentów, u których malaria kończy się śmiercią, przewyższający kilka razy średnią europejską. Najczęściej takie sytuacje związane są z niestosowaniem profilaktyki przeciwmalarycznej w podróży oraz zbyt późnym rozpoznaniem i leczeniem zimnicy. Jak się objawia malaria? Minimalny okres wylęgania malarii wynosi ok. 7 dni od ukłucia przez zarażonego komara. W tym czasie chora osoba może nie zauważyć żadnej zmiany w stanie swego zdrowia. Do pierwszych objawów malarii należą m.in.:  gorączka z dreszczami oraz potami  ból głowy i mięśni  osłabienie i ogólne, złe samopoczucie. U chorego mogą wystąpić nudności i wymioty, biegunka, żółtaczka. Nie istnieją dolegliwości typowe dla malarii, a początkowe objawy u zarażonego turysty zwykle nie są charakterystyczne. Dlatego niekiedy łatwo pomylić dolegliwości wywołane przez zarodźce malarii z grypą czy innymi infekcjami wirusowymi, powszechnymi w naszej strefie klimatycznej. Ataki gorączki spowodowane malarią mogą pojawiać się regularnie, co dwa lub trzy dni, jednak najczęściej nie obserwuje się tego zjawiska. Co robić, aby uniknąć zachorowania? Nie istnieje powszechnie dostępna szczepionka przeciwko malarii. Podróżny może chronić się przed malarią i jej groźnymi następstwami poprzez:  świadomość zagrożenia w tropikach (występowanie malarii na świecie), znajomość objawów choroby i ryzyka zdrowotnego związanego z zachorowaniem  stosowanie środków ochrony przed ukłuciami komarów przenoszących malarię  zapobiegawcze przyjmowanie leków przeciwmalarycznych (chemioprofilaktyka malarii)  odpowiednie postępowanie w razie podejrzenia malarii: jak najszybszy kontakt z lekarzem w razie gorączki w podróży lub po powrocie z rejonu malarycznego, a po rozpoznaniu choroby natychmiastowe leczenie.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie? Szybkie podjęcie odpowiedniej terapii najczęściej prowadzi do całkowitego wyleczenia, jednak około 20% chorych, u których doszło do rozwoju ciężkich postaci malarii tropikalnej po powrocie z podróży, umiera pomimo intensywnego leczenia. W zarażeniach niektórymi gatunkami zarodźców konieczne jest zastosowanie szczególnych leków, działających przeciwko tzw. uśpionym formom pasożytów, które mogą przetrwać w wątrobie osoby chorej. To pozwala na uniknięcie nawrotów malarii po zakończeniu terapii.

Zarodziec sierpowaty (Plasmodium falciparum), pierwotniak wywołujący malarię tropikalną