Wykład:
“INFORMATION MATTERS” – INFORMACJE JAKO NOWY CZYNNIK PRODUKCJI
Asymetria informacji Asymetria informacji – fakt, iż różne osoby dysponują różnymi wiadomościami. Asymetria informacji jest nie do uniknięcia, jej rozmiary i konsekwencje zależą od struktury rynku. Niedoskonałość informacji jest w gospodarce zjawiskiem powszechnym. Rynki, na których informacja nie jest doskonała, nie są efektywne.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
William Vickrey (1914 - 1996)
James Mirrlees (ur. 1936)
Nagroda Nobla (1996) "for their fundamental contributions to the economic theory of incentives under asymmetric information"
Joseph Stiglitz (ur. 1943)
George Akerlof (ur. 1943)
Michael Spence (ur. 1943)
Nagroda Nobla (2001) "for analyses of markets with asymmetric information"
Asymetria informacji - rynek samochodów używanych
INFORMACJE
KUPUJĄCY
SPRZEDAJĄCY
CENY TRANSAKCYJNE
ŚREDNIE I NISKIE
LICZBA TRANSAKCJI
NIEZBYT WYSOKA
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
MAŁA
WIELE OSÓB NIEZADOWOLONYCH; NABYWCÓW ZNAJDUJĄ NAJGORSZE PRODUKTY
Asymetria informacji na rynku ubezpieczeń
Zakład ubezpieczeniowy nie jest w stanie śledzić stopnia uzależnienia od papierosów, który ma negatywny wpływ na zdrowie. Osoby, które są najmniej narażone na wypadek, mogą się nie zdecydować na wykupienie polisy.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Asymetria informacji - rynek ubezpieczeń na życie
INFORMACJE
UBEZPIECZYCIEL
CENY UBEZPIECZEŃ
ROSNĄ
LICZBA TRANSAKCJI
MALEJE
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
MAŁA
UBEZPIECZONY
Z UBEZPIECZEŃ REZYGNUJĄ OSOBY NAJZDROWSZE; FIRMY UBEZPIECZENIOWE ZACZYNAJĄ PONOSIĆ STRATY
Niedoskonałe informacje a rynek kredytowy
Zdolność interpretacji informacji
Informacja jako narzędzie manipulacji - bait-and-switch ; przynęć i przełącz
Korzyści osób posiadających dostęp do informacji
Posiadanie informacji może mieć skutki redystrybucyjne: zyski tych, którzy dysponują informacją, mogą być osiągane kosztem pozostałych.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Porównanie wartości giełdowej i wartości fundamentalnej akcji na rynku w USA w latach 1925 – 1999
Źródło: Shefrin, 2000
Zachowania menedżerów w warunkach asymetrii informacji Menedżerowie mogą podejmować działania nastawione na realizację własnych interesów kosztem interesów udziałowców. Właściciele nie tylko nie są w stanie monitorować swoich pracowników i menedżerów, ale z uwagi na asymetrię informacji zazwyczaj nie wiedzą nawet, co ci ludzie, którzy działają w ich imieniu, powinni robić. Skłonność „swoich” (osób zaangażowanych w przedsiębiorstwie) do sprzedaży papierów wartościowych własnego przedsiębiorstwa po określonych cenach, zawiera informację o ich poglądzie na temat faktycznej wartości tych papierów.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Ryzyko w warunkach asymetrii informacji
Brak ostrożności ze strony jakiegoś podmiotu, rodzi negatywne efekty zewnętrzne dla pozostałych; tego rodzaju efekty zewnętrzne stają się silne wówczas, gdy informacja nie jest doskonała.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Richard Fuld – CEO Lehman Brothers, 1994-2008 W okresie 1993-2007 zarobił w Lehman Brothers prawie 500 mln USD (w 2007 r. 22 mln USD). W lutym 2007 r. wartość rynkowa Lehman Brothers wynosiła ok. 60 mld USD; wartość aktywów wynosiła 691 mld USD. 15.09.2008 r. ogłoszono upadłość Lehman Brothers. W wyniku kryzysu z 2008 r. kapitalizacja rynkowa firm notowanych na światowych giełdach zmniejszyła się o 10 bln USD.
Ograniczanie dostępu do informacji przez polityków Z punktu widzenia polityków istnieje jeszcze inny powód zabiegania o brak jawności: ograniczenie jawności jest równoznaczne ze sztucznie wykreowaną rzadkością informacji i pozwala, jak większość sztucznie stworzonych sytuacji, w których jakieś dobro staje się rzadkie, osiągać rentę, która w niektórych krajach jest zdobywana na drodze nieskrywanej korupcji (poprzez sprzedaż informacji). W innych sytuacjach renta może stać się częścią „wymiany podarunków”, jak w przypadku dziennikarzy, którzy oferują „laurki” i zniekształcone relacje w zamian za uprzywilejowany dostęp do informacji.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Program naprawczy H. Paulsona Plan Paulsona – program ratunkowy dla amerykańskiego sektora finansowego; głównym celem tego planu jest wykup z rynku złych długów udzielonych przez banki klientom, którzy nie mają możliwości ich spłaty. Kwota przeznaczona przez rząd USA na ten cel sięga 700 mld dolarów.
Jako CEO Goldman Sachs zarobił w 2005 r. 37 mln USD, a w 2006 r. 16 mln USD; wartość netto majątku ponad 700 mln USD. W ramach programu ratowania AIG Goldman Sachs otrzymał 12,9 mld USD.
Sekretarz Skarbu w rządzie G. Busha, 2006-2009
Wzrost gospodarczy w wybranych krajach
Wskaźniki gospodarcze 2000-2010/11 Wskaźnik
2000
2010/11
PKB (w mld USD)
9,225
14,593
Dług publiczny (w mld USD)
5,758
14,283
Wydatki budżetowe (w mld USD)
1,717
3,495
Wydatki na obronę (w mld USD)
300
693
Aktywa small businessu (w bln USD)
3,6
4,9
Aktywa korporacji (w bln USD)
8,3
12,6
Aktywa narodowe (w bln USD)
54,2
72,5
Dług narodowy (w bln USD)
25,5
55,6
Sytuacja gospodarstw domowych 2000-2010/11 Wskaźnik Aktywa gospodarstw domowych (w bln USD
2000
2010/11 42,2
55,0
7,8
16,2
Bezrobocie rejestrowane (w tys.)
5,682
13,703
Bezrobocie rzeczywiste (w tys.)
9,638
24,593
18,030
44,357
Średni roczny dochód realny amerykańskiej rodziny (w tys. USD)
71,2
68,0
Mediana dochodów realnych amerykańskich rodzin (w tys. USD)
52,3
49,8
Odsetek gospodarstw domowych uzyskujących rocznie dochody poniżej 15 tys. USD (w %)
12,1
13,0
Zadłużenie gospodarstw domowych (w bln USD)
Korzystający z programów dożywiania (w tys.)
Gospodarka informacyjna Gospodarka informacyjna (ang. new economy lub information economy) to rozwinięta forma gospodarki rynkowej, w której dominuje zatrudnienie w sektorze informacyjnym oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych. Gospodarka informacyjna oznacza przeniesienie środka ciężkości z gospodarek przemysłowych, rolniczych, usługowych, opartych na zasobach kapitału, ziemi i pracy, do bardziej zaawansowanych technologicznie i instytucjonalnie struktur społecznych i gospodarczych, wyrastających przede wszystkim na wiedzy i kapitale intelektualnym. Instytut Otwartego Społeczeństwa Informacyjnego, 2006
Gospodarka informacyjna i społeczeństwo informacyjne
"...OECD uznała, iż gospodarka jutra będzie, w dużym stopniu, "gospodarką informacyjną" a społeczeństwo będzie w rosnącym stopniu "społeczeństwem informacyjnym". Oznacza to, że informacja będzie stanowiła dużą część wartości dodanej większości dóbr i usług a działalności informacyjnie intensywne będą, w rosnącym stopniu, charakteryzować gospodarstwa domowe i obywateli." (ICCP 1998)
Społeczeństwo informacyjne – definicje „Społeczeństwo informacyjne - [ang. information society] nowy system społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji." e-Polska - Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001-2006, Ministerstwo Łączności, Warszawa, 2001
"Termin społeczeństwo informacyjne jest używany do określenia społeczeństwa, w którym jednostki - jako konsumenci, czy też pracownicy - intensywnie wykorzystują informację." Kubicek 1999
Społeczeństwo informacyjne - podstawy
U podstaw społeczeństwa informacyjnego leżą dwa kolejne przełomowe wynalazki techniczne: komputery i telekomunikacja. Ich rola jest podobna do tej, jaką odegrały: maszyna parowa i elektryczność w rewolucji przemysłowej.
Źródło: W. Cellary, w opracowaniu: Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego, 2002
Przedsiębiorstwa wykorzystujące komputery w niektórych krajach europejskich w 2011 r.
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012
Gospodarstwa domowe z dostępem do internetu w domu w krajach europejskich
70,5% gospodarstw domowych w Polsce miało dostęp do internetu w 2012 r. [w 2008 r. 47,6%].
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012
Dostęp do internetu w krajach OECD w 2011 r.
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Liczba i odsetek użytkowników internetu na świecie
2 500
100 90
Individuals using the Internet (in millions)
2 000
80
Individuals using the Internet per 100 inhabitants
1 500
60 50
1 000
40 30
500
20 10
0
0
2001
2002
2003
2004
2005
Źródło: ITU
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Per 100 inhabitants
millions
70
Przedsiębiorstwa posiadające dostęp do internetu w krajach europejskich w 2011 r.
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012
Przedsiębiorstwa w niektórych krajach europejskich posiadające własną stronę internetową w 2011 r.
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012
Firmy sprzedające / kupujące towary i usługi przez internet w 2011 r.
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Gospodarstwa domowe wyposażone w komputery w krajach europejskich 73,4% gospodarstw domowych w Polsce wyposażonych w komputer w 2012 r. [w 2008 r. 58,9%].
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012
Osoby regularnie korzystające z internetu w krajach europejskich
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012
Zamawiający przez internet produkty do użytku prywatnego w krajach europejskich
30,3% w 2012 r.
Łączna wartość zakupów internetowych dokonanych przez mieszkańców naszego kraju w 2009 r. wyniosła ok. 9,5 miliarda złotych, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w poprzednim roku.
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012
Użytkownicy internetu w USA, 2007
Źródło: The Digital Economy Fact Book, 2008-2009
Gospodarstwa domowe korzystające z internetu, wg grup dochodowych (2011)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
ICT sector - definicja WPIIS 1.Produkcja komputery, urządzenia biurowe światłowody, okablowanie urządzenia do przekazu telefonicznego, telewizyjnego i radiowego odbiorniki telewizyjne i radiowe urządzenia pomiarowe, testujące, nawigacyjne urządzenia kontrolne stosowane w procesach produkcyjnych 2.Usługi usługi telekomunikacyjne usługi komputerowe leasing / wynajem urządzeń (w tym komputerów) handel hurtowy urządzeniami komputerowymi i telekomunikacyjnymi Working Party on Indicators for the Information Society
Firmy z sektora ICT, 2011 Firma
Wartość rynkowa (w mld USD)
Obroty (w mld USD)
Dochód netto (w mld USD)
Apple
559,0 (1 m.)
108,6
25,9
Microsoft
270,6 (4 m.)
70,0
23,2
IBM
241,8 (5 m.)
106,9
15,9
Google
165,4 (25 m.)
37,9
9,7
Oracle
145,1 (32 m.)
35,6
8,5
Intel
140,5 (33 m.)
54,0
12,9
Źródło: Fortune 500.
Rentowność 250 największych firmach ICT Relacja dochodu netto do przychodów
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Firmy sektora ICT wydające najwięcej na R &D (w mln USD)
Źródło: OECD Information Technology Outlook 2010
Światowe wydatki na produkty i usługi sektora ICT (w mln USD, ceny bieżące)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Wydatki na produkty i usługi sektora ICT w krajach OECD (w mln USD, ceny bieżące)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Eksport dóbr sektora ICT (w mld USD)
Eksport ICT Kraje OECD 2006 774 mld USD 2009 609 mld USD Polska 2006 5,5 mld USD 2009 9,5 mld USD
Źródło: OECD
Średni wzrost wydajności w USA, 1973-2003
Źródło: Digital Economy, 2003, U.S. Department of Commerce.
Wzrost produkcji w sektorze ICT (w % r/r)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Tempo wzrostu wartości dodanej w sektorze ICT
Źródło: OECD Information Technology Outlook 2010
Wkład sektora informacyjnego w procesy wzrostu gospodarczego w wybranych krajach, 1990-2002
Wkład sektora ICT w procesy wzrostu gospodarczego, 1985-2006
Źródło: The Digital Economy 2008, Statistics Netherlands, 2009
Prywatne inwestycje w sprzęt komputerowy i oprogramowanie w USA, 1990-2003
Udział sektora ICT w inwestycjach (poza mieszkaniowymi)
Źródło: OECD
Zatrudnienie w branży IT w USA, 1993-2002
Źródło: Digital Economy, 2003, U.S. Department of Commerce.
Udział sektora ICT w zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Wzrost zatrudnienia w sektorze ICT
Źródło: OECD Information Technology Outlook 2010
Zatrudnienie w 250 największych firmach ICT 2000=100
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Średni przychód na 1 zatrudnionego w 250 największych firmach sektora ICT (w tys. USD)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
250 największych firmach ICT Obroty i zatrudnienie
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Zatrudnienie w sektorze IT wg poziomu wykształcenia / kwalifikacji (USA)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Wpływ branży IT na zmiany cen w USA, 1994-1998
Zmiany cen w sektorze informacyjnym, USA 1994-1998
Postrzeganie informacji jako kluczowego czynnika produkcji
Opinie dotyczące informacji rynkowych “Informacja może być traktowana jako czynnik produkcji (podobnie jak praca, kapitał i ziemia)” “Informacja rynkowa jest jednym z głównych czynników sukcesu firmy” “Dzięki informacjom rynkowym można znacznie zmniejszyć ryzyko podjęcia nietrafnych decyzji”
zdec. tak
raczej tak
ani tak ani nie
raczej nie
zdec. nie
52 %
38 %
7%
3%
0%
56 %
32 %
8%
3%
1%
62 %
28 %
3%
5%
2%
Źródło: Szczepaniec, 1998.
Najważniejsze atrybuty jakości informacji
Atrybuty jakości informacji wiarygodność / rzetelność użyteczność / przydatność decyzyjna aktualność kompletność / pełen zakres szczegółowość dokładność porównywalność inne atrybuty Źródło: Szczepaniec, 1998.
% wskazań (n=120) 34 21 18 17 5 3 3 0
Stopień korzystania z informacji rynkowych a wyniki firm Stopień korzystania z informacji rynkowych bardzo duży duży średni mały bardzo mały RAZEM
Firmy w dobrej lub bardzo dobrej kondycji finansowej 11% 24% 29% 13% 22% 100%
Firmy w średniej kondycji finansowej 0% 11% 40% 16% 32% 100%
Źródło: Szczepaniec, 1998.
Firmy w złej lub bardzo złej kondycji finansowej 0% 10% 20% 40% 30% 100%