1

RAPORT Z ANALIZY OTOCZENIA I POTRZEB

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK

2

1. Raport z bibliotek

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Raport jest elementem projektu „kierunek: biblioteka” prowadzonego przez Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej w ramach Programu Rozwoju Bibliotek.

Wstęp

1.1. Biblioteki nieposiadające identyfikacji wizualnej 1.1.1. Biblioteka w Brzeźnicy 1.1.2. Biblioteka w Chęcinach 1.1.3. Biblioteka w Gierałtowicach 1.1.4. Biblioteka w Morawicy 1.1.5. Biblioteka w Szczercowie 1.2. Biblioteki posiadające identyfikację wizualną 1.2.1. Biblioteka w Dąbrowie Górniczej 1.2.2. Biblioteka w Wieliczce 2. Główne problemy związane z oznakowaniem bibliotek 2.1. Oznakowanie zewnętrzne 2.2. Oznakowanie wewnętrzne 2.3. Wdrożenie identyfikacji 3. Brief 3.1. Elementy identyfikacji wizualnej dla bibliotek 3.2. Jak powinna być identyfikacja wizualna dla bibliotek?

Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego realizuje Program Rozwoju Bibliotek, który ma ułatwić polskim bibliotekom publicznym dostęp do komputerów, internetu i szkoleń. Program Rozwoju Bibliotek w Polsce jest wspólnym przedsięwzięciem Fundacji Billa i Melindy Gatesów oraz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

3

Wstęp

Autorzy PRB są świadomi tego, iż spójny system oznakowania obejmują-

żek, to także centra informacji z dostępem do Internetu. Szczególnie jest

cy biblioteki na terenie całego kraju przyczyni się do podniesienia rangi

to widoczne w małych miejscowościach, gdzie nie wszyscy są podłącze-

instytucji i nada nową tożsamość bibliotece jako marce na rynku kultury,

ni do globalnej sieci. Biblioteka to dla nich miejsce, w którym mogą sko-

a przede wszystkim ułatwi do niej dostęp czytelnikom. Jak pokazuje obec-

rzystać z tego nowego medium. Poza tym instytucje te dawno przesta-

na sytuacja, wprowadzenie nowego oznakowania i nowoczesnej identyfi-

ły skupiać się jedynie na archiwizacji i wypożyczaniu zbiorów. Dziś sta-

kacji do tych instytucji jest bardzo potrzebne. W dniu dzisiejszym znaczna

nowią ośrodki spotkań lokalnej ludności, wiele inicjatyw organizowanych

większość bibliotek nie posiada czytelnego i komunikatywnego oznakowa-

w ramach tych placówek ma za zadanie wzbogacenie społecznych wię-

nie wewnętrznego i zewnętrznego, nie mówiąc już o całościowym systemie

zi. Biblioteki stanowią też centra osobistego rozwoju, dostarczają nie tyl-

identyfikacji wizualnej.

ko książek, ale także organizują różnego rodzaju warsztaty artystyczne

Raport ten zdaje relację z aktualnego sposobu prezentowania informa-

dla dzieci, młodzieży, które kształtują wyobraźnię i kreatywności młodego

cji w bibliotekach, głównych problemów instytucji związanych z oznako-

pokolenia, oczywiście dysponują także interesującą ofertą dla starszych

waniem oraz potrzeb, jakie mają w tej dziedzinie. Dokument ten zawiera

czytelników: proponują im wieczory autorskie, spotkania z twórcami, li-

cenne wskazówki dla projektantów graficznych jak wygląda obecna sytu-

teratami, szkolenia komputerowe, dyskusje w ramach klubu książki, klu-

acja w bibliotekach.

bu filmowego. Biblioteki mogą poszczycić się jeszcze wieloma innymi zainicjowanymi przez siebie wydarzeniami kulturowymi, których nie sposób tu opisać. Wszystkie realizowane przez siebie projekty przeprowadzają całkowicie nieodpłatnie, dysponując jedynie funduszami własnymi. W tej działalności są one wspierane przez Program Rozwoju Bibliotek, którego najnowszym przedsięwzięciem jest wprowadzenie do bibliotek spójnego, nowoczesnego systemu identyfikacji wizualnej.

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Obecnie biblioteki to nie tylko miejsce przechowania i udostępniania ksią-

Raport z bibliotek

Bardzo dziękujemy za współpracę wszystkim osobom, które podzieliły się swoimi uwagami dotyczącymi specyfiki oznakowania i identyfikacji wizualnej w bibliotece.

Instytucja

Gminna Biblioteka Publiczna w Brzeźnicy

Wiesława Jarguz – Dyrektor Marta Piętoń – pracownik filii

Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Chęcinach

Barbara Woś – Dyrektor

Gminna Biblioteka Publiczna w Gierałtowicach

Lidia Pietrowska – Dyrektor

Gminna Biblioteka Publiczna im. Jana Pawła II w Morawicy

Teresa Badowska – Dyrektor

Gminna Biblioteka Publiczna w Szczercowie

Daniela Wieczorek – Dyrektor

Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Górniczej

Edyta Piekoszewska – kierownik Dziełu Marketingu

Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Wieliczce

Agata Czarnota-Bajorek – Dyrektor

4 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Analiza aktualnego oznakowania i potrzeb bibliotek w zakresie identyfikacji wizualnej została przeprowadzona w instytucjach przedstawionych w tabeli.

Osoba udzielająca informacji na temat oznakowania

Biblioteka w Brzeźnicy W Brzeźnicy brak jakiegokolwiek oznakowania w przestrzeni miejskiej, które informowałoby o lokalizacji instytucji. Warto by zostało umieszczone w centrum miejscowości przy głównym skrzyżowaniu obok innych drogowskazów. Biblioteka w Brzeźnicy znajduje się w budynku Urzędu Gminy przy głównej drodze wiodącej przez miejscowość, mimo to trudno dostrzec napis informujący o jej lokalizacji, jest on umieszczony zbyt wysoko i zasłaniają go elementy budynku. Do biblioteki, Punktu Informacji Turystycznej, sali Domu Kultury, firmy ubezpieczeniowej wiodą te same drzwi. Tablica informacyjna biblioteki jest największa, jest też usytuowana najwyżej, co powoduje, że trudną ją przeczytać z bliskiej odległości. Oznakowanie wewnętrzne Biblioteka znajduje się na piętrze, niestety brak jakiegokolwiek oznakowania o tym mówiącego. Niemniej jednak widać konsekwencje w stosowaniu przyjętego wzoru oznakowania – tablica wisząca na budynku znajduje się również w jego wnętrzu – przy korytarzu prowadzącym do pomieszczeń instytucji oraz na jej drzwiach. Drzwi stanowią także rodzaj tablicy ogłoszeń. Można na nich znaleźć informacje o godzinach otwarcia biblioteki, o możliwości skorzystania z Internetu, o działającym w ramach biblioteki Dyskusyjnym Klubie Książki. Warto by tego typu komunikaty znajdowały się na zewnątrz, by można było je odnaleźć w przestrzeni miejscowości. Tym bardziej, że Brzeźnica rozbudo-

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie zewnętrzne

5

„Identyfikacja wizualna dla biblioteki powinna łączyć w sobie dobre tradycje i nowoczesność. Musi pokazać, że obecnie biblioteka to nie tylko miejsce, w którym można wypożyczyć książki, ale także skorzystać z Internetu” – mówi Pani Marta Piętoń bibliotekarka pracująca w Paszkówce (filii Publicznej Biblioteki w Brzeźnicy). „Należałoby wymyślić uniwersalny znak dla biblioteki, tak jak parking ma „P”, a restauracje łyżkę i widelec, tak też biblioteka powinna mieć znak rozpoznawalny przez wszystkich i wszędzie.” – dodaje Pani Dyrektor Wiesława Jarguz. Aby zachować tę uniwersalność i czytelność znak nie powinien zawierać liter, może mieć formę książki i @ symbolu kojarzącego się z Internetem, jak zasugerowała Pani Dyrektor. „Ważne jest, aby biblioteki na danym terenie tworzyły pewną całość, ale może powinno się odróżnić od biblioteki głównej jej filie” – mówi Pani Marta Piętoń.

6 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

wuje się i przybywa jej nowych mieszkańców – potencjalnych czytelników. W tym celu powinna powstać tablica ogłoszeń, którą można ustawić przed budynkiem lub w innym, wskazanym przez bibliotekę, miejscu. Samo wnętrze jest oznakowane w sposób chaotyczny i niejednolity, czego przykłady możemy zobaczyć po lewej. Działy i poszczególne książki ułożone są według Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej obowiązującej wszystkie biblioteki. Warto by w szczególny sposób zaakcentować Dział Regionalny, który jest bogaty i stanowi zbiór dokumentów opisujących okolicę oraz nowych wydawnictw promujących region. Analiza potrzeb wskazuje, że tego typu działy stanowią ważną część księgozbioru bibliotek.

Identyfikacja wizualna dla bibliotek powinna uwzględniać także takie elementy informacyjne jak:

7

• pieczątka instytucji • naklejka umieszczana po wewnętrznej lub zewnętrznej stronie okładki książki, która znakowałaby dany egzemplarz jako własność biblioteki • oznakowanie katalogu • materiały promocyjne tj. wizytówki, ulotki, zakładki do książek • zewnętrzne drogowskazy, najlepiej w formie strzałek • znak biblioteki (logo), który można umieścić na mapie • identyfikatory dla pracowników

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie biblioteki według Pani Dyrektor powinno: • być czytelne, jasne • pozytywnie się kojarzyć z wiedzą, książką • odróżniać się od przyjętych oznakowań urzędowych w kolorze czerwono-białym • być rozpoznawalne, charakterystyczne • mieć optymistyczny kolor „Taka identyfikacja wizualna to bardzo dobry pomysł. Bo obecnie trzeba traktować bibliotekę nie tylko, jako miejsce, gdzie można wypożyczyć książki, ale jako instytucję kulturalną. Identyfikacja wizualna powinna utrwalić ten obraz w świadomości ludzi. Dlatego im więcej różnych materiałów, gadżetów związanych z biblioteką, z nią się kojarzących, tym lepiej dla samej biblioteki i dla jej pracowników” – stwierdza Pani Dyrektor Wiesława Jarguz i dodaje „Bez promocji się nie istnieje”.

Biblioteka w Chęcinach

Chęciński rynek. Jasny budynek to urząd gminy, w tle XVI-wieczny zamek rycerski.

Obecnie brak jakiegokolwiek drogowskazów informujących o położeniu biblioteki. Niestety przyjeżdżając do Chęcin trudno zorientować się, gdzie zlokalizowana jest ta instytucja. Według słów Pani Dyrektor Barbary Woś oznakowanie jest bardzo potrzebne, szczególnie, że z biblioteki korzystają także osoby przyjezdne – „zwłaszcza studenci geologii z całego kraju, którzy przybywają tutaj na najlepsze stanowisko do badań geologicznych. Znaczną grupę czytelników stanowią także turyści odwiedzający XVI-wieczny chęciński zamek.” Warto zatem, aby oznakowanie w formie drogowskazów stanęło w okolicach zabytku, a także na samym rynku, w pobliżu przystanku autobusowego lub przy Informacji Turystycznej. Biblioteka, która znajduje się przy gminnej szkole, mieści się na parterze Szkolnego Schroniska Młodzieżowego, o czym można się dowiedzieć dopiero podchodząc do samego budynku, który jest oznakowany w sposób nieczytelny. Informacje o tym, że jest to miejsce, w którym można wypożyczyć książki widać z odległości zaledwie kilku metrów. Jest to niekorzystna sytuacja, tym bardziej, że siedziba biblioteki znajduje się na krańcu szkolnego placu. Tablica informująca znajdująca się na przy głównych drzwiach wejściowych, usytuowana jest nieco zbyt wysoko, poza tym sąsiaduje także z innymi oznaczeniami wskazującymi na inne instytucje, które urzędują się w tym samym gmachu. Oznaczenia te nie są spójne i jednolite, wprowadzają chaos komunikacyjny. Szyld biblioteki przedstawia zarys chęcińskiego zamku, taka forma wizualna była pomysłem Pani Dyrektor i podkreśla indywidualność instytucji na tle innych.

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie zewnętrzne

8

Oznakowanie wewnętrzne Wchodząc do budynku trafiamy do dość ciemnego korytarza, jednak dzięki stosownym oznaczeniom od razu możemy zorientować się, które drzwi prowadzą do biblioteki. Znajdują się na nich wydrukowane na kartce A4 godziny otwarcia. Wiadomość jest jednak nieczytelna, poza tym dzieli przestrzeń z innymi informacjami. Pani Dyrektor bardzo chciałaby, aby powstała tabliczka zawiadamiająca o czasie pracy biblioteki, powinny także zostać stworzone oznaczenia dla każdego zróżnicowanego pod względem funkcjonalnym pomieszczenia, czyli wypożyczalni, czytelni, sali informatycznej, magazynu książek. Potrzebne są także informacje o tym, że pewne miejsca w bibliotece są niedostępne dla czytelników. Dlatego pani Dyrektor oraz pracownica biblioteki sugerują również stworzenie tablic zakazujących np. „Zakaz wstępu”, „Zakaz palenia”. Szczególnie, że biblioteka w Chęcinach mieści się w kilku mniejszych pomieszczeniach i pracownicy nie są w stanie kontrolować wszystkich na bieżąco. Z tą sytuacją wiąże się również życzenie Pani Dyrektor, aby użytkownicy byli w stanie, chociaż częściowo samodzielnie korzystać ze zbiorów. Potrze-

9 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Plakaty promujące wydarzenia dziejące się w bibliotece zostały wywieszone w oknie. Według Pani Dyrektor witryna spełnia rolę tablicy informacyjnej. „Z jednej strony łatwo zmieniać zamieszczone w niej materiały, z drugiej nic się nie niszczy” – mówi. Jednak wydaje się, że okno nie jest odpowiednim miejscem na prezentowanie bibliotecznych inicjatyw. Jest usytuowane zbyt wysoko, gdy świeci słońce trudno cokolwiek zobaczyć przez szybę ze względu na odbijające się w niej promienie światła. Główne drzwi prowadzące do budynku również są miejscem umieszczania ogłoszeń i informacji. Niestety dokument „Godziny otwarcia biblioteki” sąsiaduje z innymi notatkami, całość jest chaotyczna i niezbyt atrakcyjna pod względem wizualnym.

Oznakowanie w formie ręcznie robionych tabliczek stojących na półkach jest widoczne, jednak, gdyby regały były wyższe, zapewne nie byłyby już tak dobrze wyeksponowane i znalezienie interesującego czytelnika działu stałoby się znacznie trudniejsze. Z drugiej strony istotną zaletą tego typu oznakowania jest jego mobilność. Jak wskazuje Pani Dyrektor: „Raczej tablice, które można przestawiać, a nieprzymocowane do ściany bannery, tym bardziej, że w naszej bibliotece ściany to lity beton, dlatego trudno na nich cokolwiek powiesić, poza tym My często się przenosimy i często zmieniamy układ i wystrój samych pomieszczeń w bibliotece. Co jest związane z licznymi wydarzeniami, które dzieją się w tym miejscu, np. dyskusyjnym klubem książki, warsztatami komputerowymi dla pięćdziesięciolatków, zabawami dla dzieci”. Ułożone na górze bibliotecznych półek informacje są w miarę czytelne i widoczne w przeciwieństwie do oznakowań zastosowanych w magazynach, które są trudne do zauważanie, gdyż wtapiają się w książki i jedynie pracownicy biblioteki, którzy obcują z nimi na co dzień są w stanie je odnaleźć. Pani Dyrektor zwraca uwagę na bardzo istotny fakt, mianowicie schemat układu książek w każdej bibliotece jest kwestią wyboru zarządzającego instytucją, a zatem nie jest w żaden sposób ujednolicony w skali ogólnokrajowej. Oczywiście biblioteki stosują Uniwersalny Układ Dziecięcy, ale jest on dostosowywany do księgozbioru i indywidualnych potrzeb biblioteki oraz przestrzeni, w której ona się mieści. „Każdy układa książki tak, żeby bibliotekarzowi było łatwiej” – słowa Pani Barbary Woś wskazują na potrzebę ujednolicenia oznakowania i dostosowania do potrzeb czytelnika, który powinien umieć znaleźć szukaną książkę w każdej bibliotece w kraju. Ozna-

10 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

ba, zatem oznakowania samych regałów i poszczególnych działów, których obecnie najpopularniejsze to: literatura fantastyczna, literatura sensacyjna, literatura dziecięca. Obecnie opisane są one w sposób jaki widzimy na zdjęciach po lewej.

Identyfikacja wizualna dla bibliotek powinna uwzględniać także takie elementy informacyjne jak: • oznakowanie zewnętrzne informujące o lokalizacji biblioteki, o jej ofercie, godzinach otwarcia • oznakowanie budynku, w którym mieści się instytucja, • oznakowanie poszczególnych pomieszczeń, które pełnią różne role • oznaczenia poszczególnych działów książkowych, katalogu książek, katalogu czytelników • oznaczenie sali komputerowej, oznakowanie stanowisk komputerowych • nakazy i zakazy związane z codziennym funkcjonowaniem biblioteki np. zakaz wstępu, zakaz palenia itp. • ujednolicenie wszelkich materiałów promocyjnych, którymi rozporządza biblioteka tj. ulotki informacyjne, kroniki, dyplomy, plakaty

11 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

kowanie powinno uwzględniać tę różnorodność lub przyczynić się do uniwersalizacji bibliotecznych działów. W przypadku biblioteki w Chęcinach mamy do czynienia z podziałem na filozofię, chemię, biologię, nauki o kulturze itp., ale także na literaturę polską, dziecięcą, literaturę amerykańską, chorwacką itp. Warto także wyodrębnić dział „Regionalia”, z którego Pani Dyrektor jest bardzo dumna, a który obecnie nie jest wizualnie wyeksponowany, odznacza się jedynie innym kolorem tła kart informacyjnych. Ponieważ w bibliotece tak jak w każdej instytucji publicznej niezbędne są oznakowania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz użytkowania, wyeksponowane są informacje dotyczące drogi ewakuacyjnej, miejsc, w którym znajduje się gaśnica, czy regulamin BHP. Oznakowania te są uniwersalne dla każdej placówki w całym kraju. Zatem nie można ich zmienić także w przypadku bibliotek.

Oznakowanie biblioteki według Pani Dyrektor powinno:

Na pytanie o to, jaka powinna być identyfikacja wizualna Pani Dyrektor Barbara Woś odpowiada: „Musi przede wszystkim przyciągać czytelnika, być widoczna, informacje muszą być wyraźne, zapisane wyraźnymi czcionkami, bez udziwnień, bo wszelkie ozdobniki w nadmiarze są zbędne i przeszkadzają. Mi się osobiści najbardziej podoba czcionka Calibri, jest czytelna. To musi być coś nowoczesnego. Oczywiście, musi kojarzyć się z biblioteką, ale nie żadna sówka, czy książka, coś na miarę XXI wieku.”

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

• uwzględnić potrzebę stworzenia drogowskazów zewnętrznych, które mogłyby znaleźć się w najczęściej odwiedzanych miejscach Chęcin • być profesjonalne, obecne to napisy drukowane na zwykłym papierze, ręcznie robione oznakowania, co wynika z braku środków finansowych • być jednolite, ale widoczne • być trwałe, estetyczne, uniwersalne, by można było wypełnić je dowolną treścią • uwzględniać fakt, że biblioteka często zmienia siedzibę oraz modyfikowany jest układ jej pomieszczeń

12

Biblioteka w Gierałtowicach Biblioteka znajduje się w Gierałtowicach przy ulicy Ogrodowej 47. Nie jest zlokalizowana w centrum miejscowości. Trudną ją odnaleźć z powodu braku oznakowania zewnętrznego. Według Pani Dyrektor Lidii Pietraszewskiej informacje dotyczące lokalizacji biblioteki powinny zostać umieszczone się w następujących miejscach: • w okolicach przystanku autobusowego, przy głównej trasie Gliwice-Ornontowice wiodącej przez Gierałtowice • w pobliżu ośrodka zdrowia • przy szkole • przy używanej przez mieszkańców najkrótszej ścieżce wiodącej do budynku Za żywopłotem znajduje się najkrótsza droga do biblioteki, jednak nigdzie nie ma informacji dotyczącej lokalizacji placówki.

Mur, na którym według sugestii Pani Dyrektor powinna znaleźć się wskazówka dotycząca lokalizacji biblioteki, w tle szkoła.

Są to miejsca bardzo uczęszczane, które odwiedzają nie tylko mieszkańcy. Oznakowanie samego budynku biblioteki jest niejednolite, niespójne i chaotyczne, co widać na poniższych zdjęciach. Szczególną uwagę warto zwrócić na komunikaty umieszczone w oknach, które stanowią swoiste witryny informacyjne. Biblioteka w Gierałtowicach wcześniej także umieszczała różne napisy za pomocą samoprzylepnych liter na oknach, jednak jest to niepraktyczne rozwiązanie, gdyż trudno zmienić treść takiej informacji. W chwili obecnej okno, które znajduje się tuż przy głównym wejściu nie prezentuje się zbyt dobrze (po lewej). Informacje są niespójne pod względem graficznym, nie prezentują się atrakcyjnie. Pani Dyrektor zwróciła uwagę na potrzebę stworzenia tablicy informacyjnej, która mogłaby staną przed biblioteką i stać się jej wizytówką oraz reklamą wydarzeń dziejących się w instytucji. Tablica miałaby stanowić tło, ramę dla zmieniających się treści a zatem powinna stanowić integralną część identyfikacji wizualnej.

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie zewnętrzne

13

Oznakowanie wewnętrzne

Identyfikacja wizualna dla bibliotek powinna uwzględniać także takie elementy informacyjne jak: • tablice z zakazami np. zakaz palenia • regulaminy, przepisy bhp • cenniki usług bibliotecznych • karty biblioteczne, karty książek Regał z literaturą dziecięcą w innym kolorze niż pozostałe

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie wewnątrz biblioteki jest bardziej jednolite, jednak nieczytelne. Brak wizualnej informacji dotyczącej charakteru poszczególnych pomieszczeń. Czytelnie nie są w żaden sposób oznakowane. Trudno poznać zawartość bibliotecznych regałów, gdyż poszczególne działy są wydzielone za pomocą żółtych wkładek (z czarnymi napisami), których nie można przeczytać stojąc naprzeciwko półek. Jedynie z boku widać, gdzie można zaleźć książki na dany temat. Sytuację tę ilustrują poniższe zdjęcia tego samego regału wykonane z dwóch perspektyw. Pracownica biblioteki zwróciła uwagę, iż oznakowanie to powinno być większe, możliwe do odczytania stojąc na wprost regału. Ważne też by uwydatnić pewne konkretne działy, które są najbardziej popularne. W przypadku biblioteki w Gierałtowicach są to „Nowości” oraz „Dział dla dzieci”, które są oznakowane jak widzmy po lewej. „Dział dla dzieci powinien być oznakowany w sposób przyjazny najmłodszym czytelnikom, nawiązywać do treści literackich, jakie zawiera” – mówi Pani Dyrektor. Obecnie dział dziecięcy odznacza się innym kolorem regałów. Warto zaznaczyć, że wiele inicjatyw realizowanych przez bibliotekę w Gierałtowicach jest skierowanych do dzieci oraz ich mam. Biblioteki obecnie bardzo angażują się w wychowanie najmłodszych czytelników. Poza tym znaczną grupę użytkowników stanowią osoby dorosłe, młodzież korzysta raczej z biblioteki szkolnej. Toteż informacja powinna być widoczna, łatwa do wyeksponowania, czytelna i komunikatywna.

14

Oznakowanie biblioteki według Pani Dyrektor powinno: • być proste, ale treściwe, zawierać w sobie misję biblioteki, jako ośrodka skupiającego życie lokalnej społeczności • być optymistyczne, radosne, dlatego też warto utrzymać je w barwach żółto-pomarańczowych, które z jednej strony są widoczne w przestrzeni publicznej, a z drugiej wizualnie nawiązują do kolorystyki Programu Rozwoju Bibliotek, którego elementy identyfikacji wizualnej można odnaleźć w bibliotece • być możliwe do wprowadzenia niewielkim nakładem kosztów (raczej drogowskazy niż np. billboardy czy bannery) Ważnym elementem oznakowania, który pojawia się we wszystkich bibliotekach są materiały z Programu Rozwoju Bibliotek. Identyfikacja wizualne może, zatem uwzględniać także ten wątek. Pracownicy biblioteki mają świadomość tego jak ważny jest sposób przekazania informacji. Pani Dyrektor biblioteki w Gierałtowicach mówi wprost „Ten jest odbierany, kogo widać”. Dodaje także „Biblioteka jest miejsce spotkań lokalnej społeczności, dlatego chcemy, by ludzie wiedzieli, co się u Nas dzieje i gdzie jesteśmy”. W istocie małe biblioteki to ośrodki integrujące mieszkańców małych miejscowości. Obecnie jednak ich istnienie jest zagrożone przez nową ustawę pozwalającą na łączenie ich z lokalnymi ośrodkami kultury lub włączanie w struktury rządowe. Taka sytuacja spowoduje uszczuplenie ich, i tak już niewielkich, środków finansowych, na co zwróciła uwagę Pani Dyrektor Lidia Pietrowska.

15 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

• oznakowanie czytelni, poinformowanie o funkcji poszczególnych pomieszczeń • oznakowanie pracowni komputerowej, stanowiska internetowego • również ulotki, plakaty, kroniki, księgi gości, które obecnie są bardzo różnorodne i w swej oprawie nie wskazują, że dotyczącą tej samej instytucji

Biblioteka w Morawicy Sam budynek znajduje się przy głównej ulicy przebiegającej przez miasteczko, jednak trudno go zauważyć, ze względu na dość niefortunne położenie pod poziomem samej jezdni. Dodatkowo siedziba biblioteki przesłonięta jest murem. Trudno się zorientować, że dziwnie usytuowany budynek jest miejscem, gdzie można wypożyczyć książki i skorzystać z Internetu. Warto zapewne, aby drogowskazy informujące o miejscu położenia biblioteki znalazły się na pobliskim skrzyżowaniu głównych dróg lub przystanku autobusowym. Jednak należy pamiętać, że obecnie biblioteka w Morawicy czeka na nowa siedzibę, która ma znajdować się naprzeciwko aktualnej, w małym parku. Ustawiczna zmiana lokalizacji to problem, z którym biblioteki często się borykają. Oznakowanie zewnętrzne musiałoby, zatem być łatwe do zmodyfikowania, tak by nadążyć za zmianą adresu instytucji. Pani Dyrektor Teresa Badowska zaznacza, że oznakowanie zewnętrzne w przestrzeni Morawicy powinno mieć formę drogowskazów jednoznacznie oznajmiający kierunek, w jakim trzeba się udać by odnaleźć bibliotekę. Tymczasem jedynym oznakowaniem zewnętrznym, jakim dysponuje instytucja jest urzędowa tablica przy wejściu do budynku – ledwie widoczna z drugiej strony ulicy. Pani Dyrektor Teresa Badowska wskazuje, że bardzo przydałby się szyld informujący, że jest to siedziba gminnej biblioteki oraz mówiący o ofercie instytucji. Oznakowanie wewnętrzne Drzwi do biblioteki zaakcentowano poprzez umieszczenie w ich pobliżu plakatu Programu Rozwoju Bibliotek. Jednak komunikat, który on przekazuje jest widoczny z niewielkiej odległości.

W głównym korytarzu brak wskazówek dotyczących położenia biblioteki. Zapewne byłyby przydatne, tym bardziej, że w budynku mieszczą się tak-

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie zewnętrzne

16

Identyfikacja wizualna dla bibliotek powinna uwzględniać takie elementy jak: • ulotki, zaproszenia, małe broszury informacyjne • oznaczenie stanowiska komputerowego • drogowskazy, „strzałki” kierujące czytelników do instytucji Oznakowanie biblioteki według Pani Dyrektor powinno: • być czytelne, jasne, widoczne na zewnątrz, rzucające się w oczy • być kolorowe, być może zróżnicowane pod względem barw w zależności od działu, który oznacza np. każdy regał w innym kolorze • jednoznacznie wskazywać, że dotyczy biblioteki

17 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

że inne instytucje. Program Rozwoju Bibliotek jest także widoczny w samym wnętrzu np. na tablicy ogłoszeń, stanowiskach komputerowych. Widać, że biblioteka w Morawica jest bardzo zaangażowana w działalność w ramach PRB. Z dostępu do Internetu korzystają chętnie wszyscy mieszkańcy. Większość stanowią dzieci i młodzież, jednak także osoby dorosłe to znaczna grupa użytkowników. Obecnie biblioteka w Morawicy to centrum informacyjne dla mieszkańców gminy. Jednak Pani Dyrektor nie zamierza na tym poprzestać. W planach ma stworzenie kąciku czytelniczego dla dzieci i wiele innych inicjatyw, które przyczynią się do rozwoju lokalnej społeczności. Niestety ze względu na ograniczony budżet sprawa oznakowania biblioteki schodzi na dalszy plan, ustępując miejsca wydarzeniom dziejącym się pod patronatem placówki. Oznakowanie dotyczące rozmieszczenia księgozbioru prezentuje się jak na zdjęciach po lewej. Komunikaty są czytelne, jednak umieszczone na różnych nośnikach, co stwarza odczucie chaosu komunikacyjnego.

Biblioteka w Szczercowie

Na zdjęciu widzimy kiosk przy ośrodku zdrowia.

Na centralnym placu Szczercowa nie można znaleźć żadnych informacji na temat lokalizacji biblioteki. Można do niej trafić jedynie dzięki wskazówkom mieszkańców, choć znajduje się zaledwie 200 metrów od centrum miejscowości. Brak jakichkolwiek drogowskazów jest znacznym utrudnieniem dla czytelników spoza Szczercowa. Pani Dyrektor Daniela Wieczorek bardzo by chciała, aby takie drogowskazy powstały. „Szczególnie przydałyby się na skrzyżowaniu lub koło kiosku znajdującym się przy Ośrodku Zdrowia (w tym samym budynku funkcjonuje biblioteka)…tak, żeby każdy widział, że My tu jesteśmy.” Przy nim powinien stanąć drogowskaz prowadzący do biblioteki. W chwili obecnej jest ona praktycznie niewidoczna, z powodu braku należytego oznakowania: biblioteka mieści na tyłach przychodni lekarskiej, jest oznaczona jedynie czerwoną tablicą, która bywa zasłonieta przez karetkę pogotowia. To powoduje, że bardzo trudno odnaleźć instytucję. Wejście do samej biblioteki nie jest w żaden sposób zaznaczone, choć potrzebna byłaby strzałka wskazująca kierunek, którym należy iść, aby dotrzeć na miejsce. Oznakowania na otwartych drzwiach biblioteki są pewną wskazówką, jednak gdyby drzwi były zamknięte trudno byłoby trafić do znajdującej się na piętrze siedziby. Drzwi stanowią rodzaj tablicy informacyjnej, na której zamieszczono ogłoszenia samej biblioteki, ale także innych lokalnych instytucji. Tablica podająca godziny otwarcia znajduje się natomiast po zewnętrznej stronie drzwi. Z dołu schodów jest niestety niewidoczna. Być może warto by ją przenieść w inne miejsce. „Ważne jest także, aby postawić tablice informacyjne, które mówiłyby o naszej ofercie w innych miejscach w sołectwie” – stwierdza Pani Dyrektor. W istocie zakres usług, jakie świadczy biblioteka jest szeroki. To nie tylko

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie zewnętrzne

18

udostępnianie książek, czasopism i innych zbiorów, ale także bezpłatny dostęp do Internetu, działania edukacyjno-rekreacyjne oraz wiele wydarzeń „Obecnie informujemy naszych czytelników o tym, co się dzieje w bibliotece przez bezpłatną gazetę , mamy także swój profil na Facebooku, Jednak dobrze by było postawić w okolicznych miejscowościach niedużą tablicę informującą o tym, gdzie znajduje się biblioteka, podać adres, opisać ofertę, żeby ludzie wiedzieli, gdzie jesteśmy” – mówi Pani Dyrektor. Jest to ważne ze względu na trudności, jakie sprawia odnalezienie biblioteki osobom spoza Szczercowa. Oznakowanie wewnętrzne

Oznaczenia ulic w Szczercowie zawierają herb miejscowości.

Sama biblioteka to jedno duże pomieszczenie, mniejszy pokój z księgozbiorem podręcznym, komputerami (nieoznakowane) oraz łazienka. Pani Dyrektor zasugerowała także, aby kolorystyka identyfikacji wizualnej obejmowała przede wszystkim kolor niebieski, który miałby nawiązywać do herbu Szczercowa. W istocie herb ten widoczny jest już przez wejściem do biblioteki. Zapewne warto by został uwzględniony jako element oznakowania, jednak należy pamiętać, że istotą identyfikacji wizualnej jest ich uniwersalność, tzn. możliwość zastosowania w każdej bibliotece w kraju. Zatem wprowadzenie koloru niebieskiego jako symbolicznego odniesienia do określonego herbu nie jest dobrym rozwiązaniem. Być może jednak warto wykorzystać sugestię Pani Dyrektor i uwzględnić w identyfikacji miejsce dla lokalnych znaków, które będą budowały pewną tożsamość biblioteki funkcjonującej właśnie w danej miejscowości. Dodanie do oznakowania elementów lokalnej ikonografii pozwoli zapewne rozpoznać bibliotekę jako część najbliższego środowiska społecznego. Jest to istotne w kontekście nowej roli, jaką przyjmują na siebie te instytucje, która polega na skupianiu i aktywizo-

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

kulturowych skupiających lokalną społeczność.

19

W taki sposób prezentowane są nowe książkowe nabytki.

Sentencje na szablonach pobranych z zasobów internetowych.

20 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

waniu czytelników. Podobny zabieg zastosowano w bibliotece w Chęcinach dodając zarys XVI-wiecznego zamku do tablicy umieszczonej na budynku. Identyfikacja wizualna zatem, nie tylko powinna ujednolicać oznakowanie bibliotek, ale także pozostawiać miejsce na manifestację lokalności i tożsamości, które to wartości biblioteki wypracowały w ciągu wielu lat swojej działalności. Samo oznakowanie wewnętrzne jest niejednolite. Pani Dyrektor włożyła wiele wysiłku w uporządkowanie zbiorów i ich należyte opisanie. Wskazała na potrzebę wyodrębniania działów dla dzieci w różnych kategoriach wiekowych. W chwili obecnej wygląda to następująco. Informacje umieszczone na półkach są trudne do przeczytania dla osoby dorosłej, a praktycznie niewidoczne dla dzieci. Widoczne na zdjęciach oznaczenie działu „Bajka i baśń” to wydrukowany na zwykłym papierze napis. Odpowiednio przycięta kartka została włożona w metalową ramkę. Jednak nie jest to praktyka, która dotyczy wszystkich oznakowań. Są one niejednolite. „Ważne, żeby napisy były duże i czytelne. Jednak nie mogą też być za duże, bo są niepraktyczne” – mówi Pani Dyrektor. Zbyt duża powierzchnia kart informacyjnych utrudnia wyjmowanie książek z półek. Powoduje to niszczenie zarówno samych zbiorów jak i wygięcie i zniekształcenie oznakowania. Trudno znaleźć konkretną książkę na regałach biblioteki w Szczercowie. Jedynie zatrudnione tam osoby nie mają z tym problemu. Wynika to także z braku miejsca i ciasnoty w samej siedzibie instytucji. Jednak Pani Dyrektor stara się jak najlepiej wyeksponować księgozbiór.

Identyfikacja wizualna dla bibliotek powinna uwzględniać także takie elementy informacyjne jak:

Tablica informacyjna w głównej sali biblioteki.

Oznakowanie biblioteki według Pani Dyrektor powinno: • być jak najprostsze, bez zbędnych ozdobników • być funkcjonalne Pani Dyrektor na koniec spotkania dodaje: „Bardzo byśmy chcieli mieć drogowskazy kierujące do biblioteki, jednak żeby je umieścić na terenie Szczercowa potrzebna jest zgoda gminy. To wszystko będzie zależało od rządzących. Tablica informacyjna umieszczona poza Szczercowem mogłaby na przykład mieć w tle mieć zarys budynku, żeby przyjeżdżający mogli od razu rozpoznać naszą siedzibę”.

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

• informacje o lokalizacji biblioteki, oznaczenia poszczególnych pomieszczeń, działów zbiorów • materiały dla czytelników, ogłoszenia • prawa czytelnika, regulamin, zasady korzystania z biblioteki • oznakowanie stanowisk komputerowych • liczne materiały związane z funkcjonowaniem biblioteki, np. zakładki do książek, karty biblioteczne, zakazy i nakazy, kroniki instytucji.

21

Biblioteka w Dąbrowie Górniczej Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Górniczej nie uczestniczy w Programie Rozwoju Bibliotek. Jednak jest instytucją, która stosuje system identyfikacji wizualnej w sposób świadomy i konsekwentny. Jej doświadczenie w tym zakresie może stanowić pozytywny przykład dla mniejszych bibliotek, które będą wprowadzać identyfikację wizualną we własnym otoczeniu. Biblioteka zmieniła siedzibę w 2006 roku. Obecnie mieści się w nowym budynku przy ulicy Kościuszki. Na głównym skrzyżowaniu przy wjeździe do miasta znajduje się informacja dotycząca jej lokalizacji. Jak zaznaczają pracownicy Działu Marketingu biblioteki w Dąbrowie Górniczej podobny drogowskaz powinien stanąć także w centrum miasta przy głównej ulicy, w pobliżu przystanku autobusowego, naprzeciwko Pałacu Kultury. Obecne oznakowanie jest szczególnie skierowane do osób przyjeżdżających autem. Piesi i osoby korzystające z komunikacji miejskiej zapewne bardziej skorzystaliby z kierunkowskazu usytuowanego w pobliżu centrum. Napis na budynku, który jest widoczny ze znacznej odległości, jednoznacznie wskazuje, jakiego rodzaju instytucja się w nim mieści i sprawia, że odnalezienie biblioteki nie przysparza większych trudności. Identyfikacja wizualna Identyfikacja wizualna funkcjonująca w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Dąbrowie Górniczej została stworzona przez Małgorzatę Kapek. Identyfikacja w obecnej formie funkcjonuje od kilku lat. Od tego czasu jest konsekwentnie realizowana, jako podstawowy element komunikacji zewnętrznej świadczący o tożsamości i marce instytucji. Przyjęty schemat graficzny został wdrożony w sposób świadomy i nieprzypadkowy. Jest podstawą wielu materiałów, które można znaleźć w bibliotece tj. Nowy budynek biblioteki w Dąbrowie Górniczej.

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie zewnętrzne

22

Broszura Biblioteki Głównej. Każda fiflia ma swoją własną wersję, jednak wszystkie stanowią realizację przyjętej identyfikacji wizualnej.

Bardzo dobrym pomysłem jest naklejenie napisów na szklanych drzwiach. Być może na zdjęciu nie prezentuje się to zbyt czytelnie, jednak w rzeczywistości ten system jest bardzo funkcjonalny i zgodny z wytycznymi identyfikacji. Jak można zauważyć na powyższych zdjęciach wszędzie starano się zachować przyjęty wzór graficzny. Jednak widoczne są pewne różnice w kolorystyce, które wynikają z różnorodności zastosowanych materiałów oraz sprzętu użytego do ich wydrukowania. „Kolory wychodzą różnie, wszystko zależy od papieru i drukarki. Kolor bazowy identyfikacji to ciemna czerwień, jednak na różnym sprzęcie uzyskujemy różne odcienie. Kolor użyty w identyfikacji nie powinien być wyszukaną mieszanką, musi być jak najłatwiejszy do odtworzenia” – zgodnie mówią pracownice Działu Marketingu. Mimo wielu starań nie wszystkie oznaczenia wewnętrzne pozostają w zgodzie z przyjętym systemem identyfikacji wizualnej. Wynika to głównie z braku środków finansowych. Widoczne na zdjęciach tablice informacyjne zostały zainstalowane przed wdrożeniem systemu identyfikacji wizualnej. Co prawda nie spełniają jej wymogów, jednak są na tyle neutralne, że nie kontrastuje z samą identyfikacją. Aktualne logo Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dąbrowie Górniczej, można spotkać na wielu materiałach związanych z instytucją. Obecne logo biblioteki, które nawiązuje swoją kolorystyką do exlibris stosowanego, można dostosować do wielu potrzeb - widać je na wielu nośni-

23 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

• oficjalnej papeterii instytucji, wizytówek, teczek, reklamówek na książki • kart bibliotecznych, innych materiałów związanych z codziennym funkcjonowaniem instytucji • ulotek, broszur informujących o godzinach otwarcia biblioteki oraz jej ofercie • kart informacyjnych, regulaminów itp. • oznaczeń zróżnicowanych funkcjonalnie pomieszczeń

Oznakowanie mówiące o rozmieszczeniu książek na bibliotecznych regałach wygląda w sposób następujący: • Wypożyczalnia Główna • Wypożyczalnia Dla Dzieci • oznaczenia działów Podział zbiorów na poszczególne działy jest indywidualną sprawa każdej biblioteki, dlatego trudny byłby do wprowadzenia jednolity system, który miałby to porządkować. Często zdarza się, że nawet w danej bibliotece oznakowania regałów są różne, nie wynika to z złej woli bibliotekarza, ale z wymogów samego księgozbioru. „Działy mają różnej dlugości nazwy, różne sygnatury. Obecnie oznaczamy je za pomocą laminowanych kart, co jest bardzo praktyczne. A o to właśnie chodzi, by wszystko było jak najbardziej funckjonalne. Dlatego system identyfikacji powinien przede wszystkim obejmować oznakowanie zewnętrzne.” – mówi Pani Edyta Piekoszewska – kierownik Działu Marketingu Miejsckiej Biblioteki Publicznej w Dąbrowie Górniczej. Istotnie jednolite oznakowanie działów w wszystkich bibliotekach może być bardzo trudne. Ze względu na różne przyzwyczajenia bibliotekarzy i czytelników oraz odmienne księgozbiory. Dlatego identyfikacja wizualna powinna skupić się na oznakowaniu w przestrzeni miejskiej lub wiejskiej, oznaczeniu pomieszczeń oraz zaprojektowaniu materiałów promocyjnych, którymi biblioteka będzie posługiwać się w relacjach z podmiotami zewnętrznymi – czytelnikami, innymi instytucjami publicznymi.

24 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

kach i wszelkiego rodzaju materiałach, które możemy spotkać w bibliotece. Logo zostało dostosowane także do potrzeb materiałów okolicznościowych i gadżetów reklamowych - imituje płatki śniegu na kartce bożonarodzeniowej, na baloniku jest latawcem.

• identyfikacja wizualna powinna być prosta, ale ciekawa i nowoczesna, należy pamiętać, że biblioteki nie dysponują dużymi środkami finansowymi, a co za tym idzie większość materiałów wykonują same • powinna uwzględniać możliwość i potrzebę samodzielnej jej realizacji przez biblioteki • czcionka, którą będzie zawierała powinna być ogólnodostępna, tak by biblioteki mogły z niej korzystać bez przeszkód • identyfikacja powinna być tak pomyślana by móc z niej korzystać za pomocą najprostszych narzędzi • identyfikacja powinna uwzględniać przestrzeń dla indywidualnej tożsamości biblioteki • wprowadzenie identyfikacji wizualnej powinno zostać uzupełnione instrukcją jej użytkowania, która będzie wyjaśniała ideę samej identyfikacji, jej rolę i uzasadniała potrzebę zastosowania, ale także będzie zawierała praktyczne wskazówki dotyczące jej zastosowania np. przykłady użycia, wskazania elementów, które mogą ulec zmianie i tych, których nie wolno modyfikować, wersję do druku i do użytku samodzielnego

25 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Uwagi Pani Edyty Piekoszewskiej – kierownika Dziełu Marketingu Biblioteki w Dąbrowie Górniczej dotyczące specyfiki funkcjonowania identyfikacji wizualnej w bibliotece:

Biblioteka w Wieliczce Biblioteka w Wieliczce znajduje się przy ulicy Żwirki i Wigury, czyli nieco na uboczu miasteczka. Jednak stosunkowo łatwo trafić w to miejsce. W mieście funkcjonuje czytelne oznakowanie informujące o lokalizacji poszczególnych instytucji i atrakcji turystycznych. Biblioteka publiczna została oznakowana w taki sam sposób jak inne instytucje funkcjonujące w mieście. Niestety osoby kierujące biblioteką nie miały wpływu na wygląd oznakowania ani na miejsce, w którym będzie się ono znajdowało. Jak wskazuje Pani Dyrektor biblioteki – Agata Czarnota-Bajorek bardzo długo musiała starać się o umieszczenie znaków informujących o lokalizacji biblioteki w mieście. Znaki powstały dopiero, gdy władze zdecydowały się na oznakowanie wszystkich instytucji. „Niestety nie mogliśmy zdecydować jak będzie wyglądać to oznakowanie. Jednak cieszymy się, że obecne powstało i spełnia swoją funkcję. Wieliczka staje się sypialnią Krakowa. Mieszka tu coraz więcej osób wykształconych, które lubią czytać i które są zapisane do bibliotek w Krakowie, jednak nawet nie wiedzą, że tutaj także jest miejsce udostępniające książki. Staramy się to zmieniać. Organizujemy akcje, które mają pokazać mieszkańcom, jak wiele dzieje się w naszej bibliotece. Teraz powoli widać tego efekty. Przychodzi coraz więcej osób” – mówi Pani Dyrektor. Zatem zapewne przydałoby się także oznakowanie na głównej drodze wiodącej z Krakowa do Wieliczki. Być może warto pomyśleć o umieszczeniu drogowskazu w okolicach kopalni soli. Widoczne w przestrzeni miejskiej oznakowanie jest estetyczne i czytelne, jednak nie nawiązuje do przyjętej przez bibliotekę identyfikacji wizu-

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Oznakowanie zewnętrzne

26

Identyfikacja wizualna Oznakowanie na zewnątrz budynku stanowi konsekwentną i świadomą realizację wytycznych przyjętej identyfikacji wizualnej. Tablica z godzinami otwarcia znajduje się na płocie przed siedzibą biblioteki, jak i przed samym wejściem do niej. Należy zauważyć, że system identyfikacji pozwala na umieszczenie informacji zarówno w pionie jak i w poziomie. Szczególnie funkcjonalna jest widoczna na zdjęciu tablica na stojaku przy drzwiach.Wiele bibliotek wskazało na taką formę prezentowania komunikatu jako najbardziej praktyczną, możliwą do zastosowania w wielu sytuacjach, zarówno wewnątrz budynku jak i na zewnątrz. Można ją przenieść w dowolne miejsce, nie zajmuje zbyt wiele przestrzeni, a informacja jest na wysokości oczy, dzięki czemu całość jest łatwa do zauważenia i czytelna. „Ważne jest żeby oznakowanie powstało na trwałym materiale. My dysponujemy płytami PCV i to jest bardzo dobre rozwiązanie. One są trwałe, łatwe do utrzymania w czystości. Bardzo sobie je chwalę.” – mówi pani Dyrektor. Biały napis na czerwonym tle to standardowy wzór oznakowania instytucji pożytku publicznego w Polsce. Takie też tablice znajdują się na budynku biblioteki w Wieliczce oraz innych instytucjach tego typu. Wnętrze budynku oznakowane jest w sposób czytelny. Bez problemu można odnaleźć określone pomieszczenia, które są opisane w sposób jaki widzimy po lewej.

27 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

alnej. Nie jest to winą samej biblioteki, wynika raczej z sposobu zarządzania oznakowaniem w mieście, który zależy od władz samorządowych – to one decydują o tym, czy i w jakiej formie powstanie oznakowanie. Jest to problem, z którym będą musiały się borykać biblioteki chcące wprowadzić identyfikację wizualną w oznakowaniu zewnętrznym.

28 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Katalog kartkowy wkrótce zostanie zastąpiony przez elektroniczny, jednak w mniejszych bibliotekach prawdopodobnie ten system będzie funkcjonował jeszcze dłuższy czas, dlatego warto, aby identyfikacja wizualna uwzględniała ten element. Istotne jest także oznakowanie: • stanowisk komputerowych • działów książkowych • rozmieszczenia książek na regałach • tablic informacyjnych, które stałyby się miejscem na zamieszczanie bieżących wiadomości Identyfikacja wizualna funkcjonująca w bibliotece w Wieliczce od trzech lat. Prawa autorskie posiada do niej biblioteka, dzięki czemu może w pełni z niej korzystać. Kubki, torebki, zakładki, baloniki, bannery, notesy, ołówki, wizytówki, ulotki, samoprzylepne znaczki to tylko niektóre przykłady materiałów promujących bibliotekę realizujące identyfikację wizualną. „Oczywiście czasem brak pewnych rzeczy, po prostu nas na nie nie stać. Zdarza się, że pewne materiały są sponsorowane przez firmy. Dostajemy od nich tysiąc zakładek, na których w dyskretny sposób umieszczone jest logo przedsiębiorstwa, ale zawsze biblioteka jest na pierwszym miejscu” – mówi Pani Dyrektor. Sponsorowanie materiałów dla bibliotek przez komercyjne firmy w zamian za reklamę, może być jednym ze sposobów uzyskania tych materiałów przez instytucje niedysponujące zbyt dużym budżetem. Identyfikacja wizualna w bibliotece w Wieliczce funkcjonuje w sposób konsekwentny i świadomy. Pracownicy bardzo dbają o to, aby logo było należycie wyeksponowane w każdym miejscu. „Odkąd mamy logo i identyfikację staramy się z niej korzystać zawsze. Tak by ludzie zaczęli kojarzyć nas jako instytucję. W dzisiejszych czasach biblioteki powinny, podobnie jak firmy komercyjne, pracować nad swoją marką. Tak, jest to bardzo ważne. A identyfikacja bardzo w tym pomaga” – mówi Pani Dyrektor.

Uwagi Pani Dyrektor Biblioteki w Wieliczce dotyczące specyfiki funkcjonowania identyfikacji wizualnej w bibliotece:

IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

• elegancka kolorystyka, nowoczesna forma to podstawa • czcionka powinna być jak najprostsza, zawarta w zasobach najpopularniejszych programów do edycji tekstu • logo powinno być proste, uniwersalne, tak by mogło funkcjonować odrębnie od napisu oznajmiającego, że dotyczy ono biblioteki • identyfikacja wizualna łatwo powinna poddawać się modyfikacją (oczywiście w ramach przyjętego schematu graficznego) • identyfikacja powinna wymykać się stereotypom i unikać oczywistości takich jak sowa czy książka

29

Oznakowanie zewnętrzne W chwili obecnej często brak jakiegokolwiek oznakowania zewnętrznego w przestrzeni miejskiej. Nie ma znaków, drogowskazów, tablic, które mówiłyby o lokalizacji biblioteki. Jeśli istnieje oznakowanie zewnętrzne to pozostaje ono w gestii samorządu terytorialnego i biblioteki nie mają wpływu na jego formę i umiejscowienie. Najczęściej oznakowanie to jest zgodne z wzorem przyjętym przez lokalne władze, jak ma to miejsce w Wieliczce i Dąbrowie Górniczej. Tego typu drogowskazy powinny stanąć w miejscach uczęszcanych przez mieszkańców i przyjezdnych tj. szkoły, kościól, rynek, przystanek autobusowy, skrzyzówanie głównych dróg. Oznakowanie samego budynku stanowi najczęście tablica urzędowa (biały napis na czerwonym tle). Choć jej umieszczanie nie jest obowiązkowe, posiada je większość bibliotek. Tymczasem tablice te są niewielkich rozmiarów, trudno je zauważyć, szczególnie gdy biblioteka znajduje się w tym samym budynku, w którym mieści się Urząd Gminy lub Dom Kultury, co zdarza się często. Oznakowanie wewnętrzne Obecnie często brak tablic informujących o funkcji danego bibliotecznego pomieszczenia. Stali czytelnicy orientują się gdzie znajduje się czytelnia lub wypożyczalnia, jednak osobom po raz pierwszy odwiedzającym bibliotekę trudno ustalić przeznaczenie poszczególnych sal. Identyfikacja wizu-

30 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

Główne problemy związane z oznakowaniem bibliotek – podsumowanie

Wdrożenie identyfikacji Równie istotne jak powstanie adekwatnej dla potrzeb identyfikacji wizualnej jest jej wdrożenie. Jest to problem, który można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze od strony mentalności samych zainteresowanych. Tego na ile bibliotekarze dostrzegą konieczność i opłacalność wprowadzenia oraz konsekwentnego realizowania wytycznych identyfikacji. Po rozmowach z dyrektorami instytucji i pracownikami działów marketingu

należy zaznaczyć, że rośnie świadomość pozytywnych skutków traktowana biblioteki jako pewnej marki, jak przedsiębiorstwa, którego najważniejszymi zasobami są kultura i wiedza, a bibliotekarze chętnie wprowadzą zmiany, jeśli tylko będą mieli do tego narzędzia. Druga płaszczyzna, na której należy rozpatrywać problem wdrożenia identyfikacji wizualnej to praktyczna strona zagadnienia związana z bardzo ograniczonymi środkami finansowymi-w tym procesie jest wsparcie ze strony lokalnej władzy. Jednak nie zawsze samorząd gminy dysponuje odpowiednim budżetem lub wyraża chęć pomocy bibliotece. Często zdarza się, że biblioteki traktowane są jako instytucje, które utrzymywane są tylko ze względu na obowiązek wynikający z ustawy. Taka postawa nie ułatwia funkcjonowania biblioteką, a może przyczynić się do wielu trudności z wdrożeniem identyfikacji. To samorząd decyduje, gdzie i jakie oznakowanie może stanąć w obrębie miejscowości. Dlatego istotne jest przeprowadzenie akcji informacyjnej dla wójtów, sołtysów i burmistrzów o istotności systemu identyfikacji wizualnej bibliotek podobnej do tej, jaka miała miejsce przy wprowadzaniu całego Programu Rozwoju Bibliotek.

31 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb

alna powinna uwzględnić potrzebą oznakowania funkcjonalnie zróżnicowanych pomieszczeń. W bibliotece znajduje się wiele oznaczeń informujących czyteników o miejscu położenia książki na regale. Ich treść jest regulowana przez Uniwersalny Układ Dziesiętny, który obowiązuje wszystkie polskie biblioteki. Jednak w rzeczywistości system ten jest nieczytelny dla użytkownika, dlatego bibliotekarze często upraszczają go. Nazwy działów wg UKD są bardzo rozbudowane lub krótkie – składają się z jednego słowa, dlatego trudno ujednolicić sposób ich oznakownia. Oznakowanie działów powinno łatwo poddawać się modyfikacji ze względu na dynamikę zbioru, który się powiększa i nieustannie zmienia. Zmienia się także sam układ regałów w bibliotece. Oznakowanie informacyjne powinno uwzględniać konieczność przystosowania do tych działań. Głównym problemem oznakowania wewnątrz bibliotek jest jego nieczytelność, niejednolitość, chaotyczność, brak konsekwencji w jego stosowaniu. Poza oznakowaniem funkcjonalnym związanym z biblioteką jako instytucją udostępniającą informacje, identyfikacja wizualna musi uwzględnić marketingowy aspekt jej działalności i przyczynić się do zbudowania spójnej tożsamości jej marki. Dlatego też należy docelowo zaprojektować wszelkiego rodzaju materiały promocyjne tj. papeteria, wizytówki, identyfikatory pracowników, kubki, długopisy, ołówki, ulotki, torby, koszulki itp.

32 IDENTYFIKACJA WIZUALNA BIBLIOTEK / raport z analizy otoczenia i potrzeb