28-11-2011

Prof. dr hab. Tomasz Pasierski ZAkład Bioetyki i Humanistycznych Podstaw Medycyny Warszawski Uniwersytet Medyczny

Humanizacja nauczania medycyny w Polsce w XXI wieku

Medycyna jest • najbardziej humanistyczną nauką • najbardziej naukową dziedziną humanistyki

Zreformujcie system nauczania medycyny. Nie o wiedzę wam tylko chodzić powinno lecz i o serce. Rozwijajcie w uczniach współczucie, wszczepiajcie w nich poczucie obowiązku, uczucie, że chory to nie tylko mniej lub więcej ciekawy przypadek patologiczny lecz nieszczęśliwy człowiek, nasz bliźni… Władysław Biegański Aforyzm XIX

1899

Proroctwo Leona Manteuffla Dla Chałubińskiego jako lekarza chory człowiek nie był wycinkiem, fragmentem zagadnienia czy nawet częścią chorego organizmu, lecz całością, był przede wszystkim chorym, cierpiącym czlowiekiem stojącym często w obliczu dramatu osobistego, rodzinnego, społecznego. W czasach dzisiejszych ten typ lekarza zanika, jednakże w przyszłości medycyna powróci do tego sposobu podejścia do pacjenta, jaki charakteryzował Chałubińskiego. Będzie to z pewnością forma odmienna niż dawniej, dostosowana do nowych kierunków i wymagań medycyny. Przedmiotem zainteresowania stanie się znowu chory człowiek, a nie chory narząd, czy oderwany problem naukowy

Mistrz o Mistrzu Myślę, że Profesor(..Tadeusz Butkiewicz…) nie znał na pamięć żadnego paragrafu Kodeksu Etyki Lekarskiej, bo nigdy go nie cytował .Przez osobisty przykład był jednak najlepszym nauczycielem i najsurowszym egzekutorem lekarskiego humanizmu i zasad moralnych. Prof. Tadeusz Tołłoczko

• Holendrzy mówili kolegom z Polski: chory to twoja religia, twoja świętość. Jeśli zada ci sto pytań, odpowiedz także na sto pierwsze, Tego ducha ludzie po Utrechcie przenieśli do swoich placówek prof. M Zembala Polityka 08.2013

Aby odpowiedzieć na oczekiwania zarówno pacjentów jak i studentów ważne jest aby lekarze znali i realizowali kluczowe wartości medycyny takie jak współczucie, kompetencja i autonomia. Wartości te wraz z poszanowaniem praw człowieka stanowią podstawę etyki medycznej

Podręcznik etyki Światowej Organizacji Lekarzy-2004

Humanizacja medycyny w historii edukacji medycznej • XIX, XX w – historia medycyny, Polskafilozofia medycyny • 1950-1960-psychologia,socjologia • 1960-1970- bioetyka • 1970-1990 humanistyka medyczna • 1990-2000 komunikacja medyczna

Tezy wystąpienia • Inteligentne nauczanie etyki medycznej jest nadal podstawą humanizacji nauczania medycyny • Dobra komunikacja jest fundamentem współczesnej medycyny • Komunikacja jest umiejętnością wyuczalną • Komunikacja nie jest nauczana w polskich uczelniach medycznych w odróżnieniu do innych krajów rozwiniętych • Komunikacja medyczna powinna być nauczana jako odrębny przedmiot

Właściwe porozumienie między lekarzem a pacjentem jest jednym z podstawowych warunków skutecznego leczenia na wszystkich jego etapach – zebranie wywiadu medycznego, postawienie rozpoznania, przedstawienie planu leczenia, przekazanie informacji, przekazanie niepomyślnych wiadomości, – ma wpływ na stworzenie właściwej relacji między lekarzem a pacjentem, poziom satysfakcji pacjenta , – zmniejsza ryzyko popełnienia błędu medycznego oraz wypalenia zawodowego, – zmniejsza liczbę procesów sądowych wytaczanych lekarzom – obniża koszty leczenia – zwiększa stosowanie się do leczenia

7 dziedzin doskonałości lekarza •Komunikacja i umiejętności interpersonalne •profesjonalizm i humanizm, •nos diagnostyczny, •dobre poruszanie się po systemie opieki zdrowotnej •wiedza •naukowe podejście do praktyki klinicznej •pasja do medycyny klinicznej . Mayo Clinic Proceedings 2008;83:989-994

„ dobra komunikacja należy do podstawowych kompetencji lekarza

J Groopmann Jak myśli lekarz

Cele komunikacji medycznej-konsensus Kalamazoo •Budowanie więzi między pacjentem i lekarzem •otworzenie dyskusji •pozyskanie informacji •zrozumienie perspektywy pacjenta •przekazanie informacji •osiągnięcie porozumienia co do postępowania

Definicja medycyny skupionej na pacjencie POM

Opieka medyczna szanująca i reagująca na wybory, potrzeby i wartości pacjenta

Institute of Medicine 2002

Medycyna skupiona na pacjencie

•Szacunek dla wartości uznawanych przez pacjenta, jego wyborów i wyrażonych potrzeb • informacja i edukacja •wsparcie emocjonalne dla zmniejszenia lęku i niepokoju •włączenie w proces leczenia rodziny i bliskich chorego

Medycyna skupiona na pacjencie w praktyce • • • •

Komunikacja problemu medycznego pomoc pacjentowi w zrozumieniu jego preferencji w pełni świadoma zgoda bieżąca komunikacja dot. procesu leczenia

Argumenty za nauczaniem komunikacji • Jest to szereg wyuczalnych umiejętności • Doświadczenie nie jest dobrym nauczycielem umiejętności komunikacyjnych • Komunikacji można nauczyć • Nabyte umiejętności komunikacyjne dają się utrzymać • Swoiste metody nauczania konieczne są do osiągnięcia trwałych zmian behawioralnych •

określenie odrębnych umiejętności komunikacyjnych(modułów) – Obserwacja uczących się – Przyjazny ale konkretny feedback – Powtarzenie i trening nabytych umiejętności

Nauczanie komunikacji medycznej nna świecie • • • • • • • • •

• • • • • •

Niemcy- wszystkie uczelnie medyczne, Wielka Brytania- wszystkie uczelnie medyczne, UK consensus statement : http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18761615 , Norwegia- wszystkie uczelnie medyczne, Holandia-wszystkie uczelnie medyczne, Dania –wszystkie uczelnie medyczne, Szwecja-wszystkie uczelnie medyczne, Szwajcaria-wszystkie uczelnie medyczne, USA-wszystkie uczelnie medyczne http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11299158 , Kanada- wszystkie uczelnie medycznehttp://www.collaborativecurriculum.ca/en/modules/CanMEDS/CanMEDS-introbackground-01.jsp , Włochy –wszystkie uczelnie medyczne Hiszpania- część uczelni i kierunków, Grecja -część uczelni i kierunków Portugalia- część uczelni i kierunków, bardzo szybki rozwój kursów Francja- część uczelni medycznych Polska – Lublin, Warszawa

Zaufanie Więź nie zaistnieje, a tym bardziej – nie zacieśni się – bez zaufania chorego. Ze strony lekarza sprowadza się po prostu do tego, by o chorym pamiętać, myśleć, nosić go w sobie. I dlatego na pytanie : Co lekarz o chorym wiedzieć powinien- odpowiadam;” Wszystko o jego chorobie, a o nim samym – niemało”. Nie ma medycyny bez rozmowy Tylko wtedy buduje się zaufanie Andrzej Szczeklik wywiad dla GW, „Kore”

Stosunek chory lekarz winien opierać się na dialogu uwzględniającym wysłuchanie, szacunek i zainteresowanie, winien być prawdziwym spotkaniem między ludźmi wolnymi, winien być spotkaniem zaufania z uczciwością Jan Paweł II (przemówienie do lekarzy włoskich 27.10.1980)

Wnioski • Podstawą humanizacji nauczania medycyny powinno być nauczanie etyki medycznej mocniej zintegrowane z nauczaniem klinicznym • Komunikacja medyczna powinna być dodatkowo nauczana na wydziałach lekarskich jako odrębny przedmiot przez kompetentnych nauczycieli • Nauczanie socjologii, psychologii i historii medycyny powinno być nastawione na kształtowanie humanistycznych postaw studentów