Historia nauczania w Jasienicy Rosielnej Pierwszy dokument potwierdzający regularną naukę w Jasienicy Rosielnej pochodzi z roku 1828 – taka data znajduje się na zewnętrznej stronie okładki obok tytułu: „Prothocoll der Jasienicer Triwial Schull”. Pierwsze zapiski pochodzą zaś z maja 1830 r. (być może brakuje pierwszych kartek) i kończą się w 1845r. Dokumnet pisany jest w języku niemieckim (okres zaborów). Poszczególne protokoły podpisywane są przez różne osoby. Można odczytać następujące nazwiska: Chrobakowski, Dzieduszycki, Wilusz, Krzyżanowski. Nazwy wymienionych miejscowości prawdopodobnie określają okręg szkolny: Jasienica, Wola Jasienica, Orzechówka, Wola Orzechowska, Jabłonica, Budzin, Malinówka, Koźlenica. Na ostatniej stronie wyżej wymienionego dokumentu znajduje się obwieszczenie w języku polskim. Nie ma przy nim żadnej daty, ale podpisane jest tym samym nazwiskiem co ostania notatka z 1845 roku. Obwieszczenie nazywane prowizorycznym, mówi o warunkach przyjmowania kandydatów do zakładów kształcenia nauczycieli. Kandydaci musieli skończyć 16 lat, kurs miał trwać jeden rok i codziennie „ niemal przez cztery godziny”. Celem tego kursu miało być kształcenie, na „zdatnych nauczycieli dla przyszłych szkół ludu, które będą obejmować teraźniejsze szkółki trywialne i pierwsze trzy klasy szkół głównych”. Następnie znajdują się nazwy przedmiotów i ilość godzin, np.: rachunki z głowy i cyframi z metodyką tychże dwie godziny, religia (nauka wiary i moralności) – dwie godziny, pisanie, ziemiomierstwo, rysunki z ich metodyką – cztery godziny. Na wewnętrznej stronie drugiej okładki znajduje się notatka: „Od roku 1828 istniała szkoła ludowa w Jasienicy do roku 1850 z dobrowolnego funduszu dworu Jasienickiego i ustała. Zaś od roku 1858 została utworzona szkoła parafialna dotacyjna dla nauczyciela w kwocie 142 złr ( …)”. Nauczyciela utrzymywały gminy: Jasienicka, starozakonna, Orzechowska z Wólką, a od 1864r. przyłączyła się Wola Jasienicka. Od roku 1850 do 1858 nie było żadnego nauczyciela. Pan Hieronim Wysocki w swoich wspomnieniach wyjaśnia dlaczego za generała Józefa Załuskiego, który krzewinie oświaty na wsi stawiał na czołowym miejsu, w Jasienicy nie było szkoły przez 8 lat. Otóż nie istniał problem z obsadzeniem nauczyciela. Dopiero „( …) w roku 1858 dnia 1 października został przez Konsystorz Bisk. Przemyski przeznaczony nauczycielem połączeni z organistostwem Ludwik Tabiński, za bytności W. ks. Wincentego Gruczyńskiego proboszcza”. Wróćmy jednak do roku 1833. Wtedy powstał obszerny dokument zatytułowany Inwentarz Ekonomiczny Dóbr Jasienicy z przyległościami (…). Na tenże dokument powołuje się w swoich wspomnieniach pan Hieronim Wysocki, opisując Jasienicę z pierwszej połowy XIX wieku. Tam też znajdują się

pierwsze wzmianki o szkole. W jednym miejscu zapisano: „W tym Miasteczku założona jest Szkółka Trywialna (…)”. Zdj. 1. Pierwszy budynek szkoły.

Szkoła trywialna to szkoła niższego stopnia. Drugi opis znajduje się w inwentarzu budynku „Jatki rzeźnicze i szkółka”. Według cytowanego dokumentu budynek ten znajdował się : „(…) po lewej ręce na zetknięciu się tej ulicy z inną kościelną nad rzeką(…)” „Ta ulica”, to droga prowadząca do dworu ku Poczcie („Starej”). W niej znajdował się „na prawo kominek niski z cegły murowany, dalej piec do ogrzewania ceglany z drzwiczkami żelaznymi do ram takich zapierany, blachą zasuwany. Od tyłu na prawo jest okno, o 8 szybach półarkuszowych, a od frontu drugie o 6 szybach złożone, u każdego tylko jedna połowa do otwierania. (…) Tu są szkolne ławki, 2 dłuższe a 4 krótsze. Tablica na nogach czarno malowana”. Z opisu wynika, że budynek rzeźni był obszerny, a z niego prowadziły pojedyncze drzwi do Szkółki. Na okładce dokumentu z 1828 r. znajduje się notatka: „Od JPana Woyciecha Kielarskiego pisarza (nieczyt.) odebrałem na dniu 20 Maja 830 zabudowanie szkolne, w takowym znajduje się: 6 ławek, tablica z szragamikorbowa, dwie blachy do pieców, a jedna blacha do zamykania komina i Dzwonek Szkolny”. Pod tym zapiskiem nikt się nie podpisał. Kielarski był oficjalistą dworskim. Jak już wiemy w roku 1858 nauczycielem i organistą został Ludwik Tabiński.

Zdj. 2. L. Tabiński – od 1858 r. nauczyciel i organista. We wrześniu 1875 roku proboszcz Jan Steczkowski napisał w księdze parafialnej: „Z powodu oddzielenia szkoły od kościoła przyjmuję rezygnację p. Ludwika Tabińskiego i uwalniam go od obowiązku pełnienia funkcji organisty przy kościele jasienickim”. Z okresu, kiedy nauczycielem był Ludwik Tabiński pochodzi fotografia podpisana „Pierwszy budynek szkolny wybudowany w 1864 r”. Budynek widniejący powyżej na fotografii pełnił rolę szkoły do 1911 r., kiedy to szkołę przeniesiono do nowego budynku, którego 100-lecie obchodzono w 2011 roku.

Zdj. 4. Poświęcenie nowego budynku szkoły w 1911 r. W starym budynku do końca lat czterdziestych ubiegłego stulecia mieściła się organistówka. Pani mgr Danuta Tabińska-Juchasz, prawnuczka Ludwika Tabińskiego, w liście z 15.06.2007 r. skierowanym do Dyrekcji Szkoły Podstawowej w Jasienicy Rosielnej pisze: „Tam uczył i mieszkał L. Tabiński, tam urodziło się jego czworo dzieci. Najmłodszy Jan, mój dziadek absolwent jezuickiej szkoły w Chyrowie był uczestnikiem I wojny światowej. Mój ojciec, też Jan Tabiński urodził się również w Jasienicy, był uczestnikiem II wojny światowej (Francja, Narwik). Najstarszy syn Ludwika, Aleksander Tabiński był nauczycielem w Jasienicy, a później w Orzechówce”. W roku 2010 potomkini L. Tabińskiego odwiedziła Jasienię z nadzieją ujrzenia domu, w którym się urodzili się i wychowali jej przodkowie. Niestety budynek ten już nie istnieje. W archiwum Szkoły Podstawowej w Jasienicy Rosielnej zachowały się „Katalogi” prowadzone przez Ludwika Tabińskiego. Na ich podstawie można prześledzić jak zmieniała się nasza szkoła, ile dzieci do niej chodziło, jakie było ich pochodzenie społeczne. Przy imieniu i nazwisku ucznia nie wpisywano daty urodzenia tylko ilość lat oraz wyznanie (rzymsko-katolickie, mojżeszowe). Ważne też było pochodzenie społeczne dziecka. Dlatego przy imieniu ojca (imię matki wpisywane było tylko wtedy, gdy dziecko pochodziło z nieprawego łoża)

umieszczano dopisek informujący o pozycji społecznej: kmieć (zamożny rolnik), zagrodnik (chłop małorolny), komornik (bezrolny, służący u zamożnych kmieci za komorę i kawałek gruntu). Tylko w kilku przypadkach spotkałam się z dopiskiem „komornik”. Świadczy to o tym, że Jasienica Rosielna i wsie okoliczne nie były bardzo biedne. Może też być inne wytłumaczenie – dzieci komorników nie były posyłane do szkoły. Spotykane nazwy rzemieślników to: szewc, krawiec, stolarz, kowal, kucharz, grabarz, dzwonnik, leśny, organista, mularz, karbownik; przy nazwiskach dzieci żydowskich: introligator, kupiec, handlarz, rabin. Większość uczniów nie chodziła do szkoły przez cały rok. Dzieci pojawiały się w szkole w październiku, listopadzie a nawet w grudniu, a więc wtedy, gdy nie były już potrzebne do pasienia krów, czy do innych prac w gospodarstwie. A od maja znowu zostawały w domu. W 1872 r. pan Tabiński napisał: „W ciągu roku 108 uczniów do szkoły uczęszczało, z tych 27 przestało uczęszczać”. Najwięcej uczniów było w klasie pierwszej, dużo mniej w drugiej, a tylko kilku w klasie trzeciej, np. w roku 1875: kl. I – 86 uczniów, kl. II – 19 uczniów, kl. III – 7 uczniów. Dzieci w wieku 10 – 12 lat potrzebne były do pomocy w gospodarstwie. Uczono języka polskiego, rachunków i religii. Wystawiano również oceny za pilność i obyczaje. Pod koniec wieku XIX i na początku wieku XX „(…) w myśl rozporządzenia c.k. Rady szkolnej krajowej z dnia 12 kwietnia 1899 roku” wprowadzono naukę dopełniającą dla dzieci, które były w wieku szkolnym, a wcześniej nie uczęszczały do szkoły lub jej nie ukończyły. Trzeba jeszcze zwrócić uwagę, że zachowane dokumenty z XIX wieku pisane piórem są czytelne i bardzo starannie prowadzone. Na przestrzeni lat 1828 – 1999 szkoła w Jasienicy ulegała wielu przeobrażeniom: od roku 1828 – 1850 – szkoła trywialna, 1850 – 1858 – przerwa w nauczaniu z racji braku nauczyciela, 1858 – 1872 – Szkoła Ludowa. W tym czasie pojawiają się też nazwy: pospolita i jednoklasowa, jednak ta ostatnia nazwa obrazuje jej charakter. Od roku 1909 – 1920 funkcjonuje Szkoła Ludowa dwuklasowa mieszana. W latach 1921 – 1924 edukuje Szkoła Powszechna czteroklasowa, a od 1925 roku Szkoła Powszechna sześcioklasowa w latach trzydziestych nazywana sześcioklasową Publiczną Szkołą Powszechną. Utworzono wtedy oddział siódmy. W okresie wojny istniała Publiczna Szkoła Powszechna, a zaraz po wojnie Publiczna Szkoła Powszechna trzeciego stopnia. W roku 1960 utworzono Szkołę Podstawową siedmioklasową, zaś od roku szkolnego 1966/67 swą działalność prowadziła Szkoła Podstawowa ośmioklasowa. W roku szkolnym 1975/76 powołano Zbiorczą Szkołę Gminną, która od roku szkolnego 1984/85 zwała się Szkołą Podstawową ośmioklasową. Ostatnia większa reforma oświaty w roku 1999 przekształciła ją w Szkołę Podstawową sześcioklasową.

Zdj.9 i 10. Budynek Szkoły Podstawowej w Jasienicy Rosielnej po rozbudowie i modernizacji trwającej od 8 XII 1988 do sierpnia 2000 r.

Materiał pochodzi z publikacji pt. „100 lat Szkoły Podstawowej w Jasienicy Rosielnej 19112011” wydanej z okazji obchodów stulecia placówki w roku 2011 (praca zbiorowa, do nabycia w sekretariacie Zespołu Szkół w Jasienicy Rosielnej). A oto nowy budynek naszej szkoły. Nowoczesne wejście do szkoły wraz z windą wykonane w 2014 roku.