Vet. Hil . J)erg. (2001 ), 17,2: 109-11"

BiR KOYUNDA HEPATOSELLOLER KARSiNOM Zabid Yener 1C

HOdaverdi Erer2

Hepatocellular Carcinoma in a Sheep Summary: Hepatocellular carcinoma, detected in a 4-years-old sheep. was described in Ihe present Sludy. Grossly, grayish-white coloured. 1.7xl.5x1cm in dimensions and well circumscribed. a solitary lumor mass were seen in the diaphragmatic aspect of the right tobe of liver. Microscopically, the neoplastic celts were arranged in solid pattern. Tumour was diagnosed as solid. poorfy differentiated hepatocellular carcinoma. Immunohislochemicalty, some tumour markers. such as carcinoembryonic anligen (CEA), alpha-fetoprolein (AFP). of the intermediate filament proteins, Cy1okeratin, and superficial antigens of hepatitis B virus was investigated. and alpha-fetoprotein (AFP) was founded to be positive. Key words: Carcinoma, hepatocellular carcinoma, immunohistochemistry. liver, sheep. Ozet: Bu raporda. 4 ya$lndaki bir koyunda belirfenan HSK' olgusu tenlmlandl. Maktoskobik clarak, karacigerin sag 10bunda gflmtlfak beyaz rankte. 1.7xl.5xlcm boyutlannda ve Slnlrll soliter tOmoral bir kitle g6rOldO. Mikroskobik olarak. lumor hUcreleri genellikle solid yapllar. kimi bOlgelerde de hepatik kordonlar olu$turmu$tu. Tumor. az dilerensiye solid HSK' olarak le$his edildi. Irnmunohistokimyasal olarak. tOmOr markerlerinden alpha-feloprotein (AFP). karsinoembriyonik antijen (CEA), silokeralin va hepatit B virusu yGzey antigeni (HbsAg) ara$tmldl. Bunlardan AFP IOmor hUerelerinde. CEA ve sllokeratin ise sadece safra kapillannda pozitif blItundu. Anahtar kellmeler: HapaloseliOler karsinom. immunohislokimya. karaciger, koyun. Giri~

HepatosellOler karsinom (HSK). pek COk hayvan IOrOnde ve insanlarda gOrUlen, hepatositlerden kaken alan malign bir tum6rdOr (PoPP. 1990). Mezbahada kesilen koyunlarda HSK'un insidensinl Anderson ve Sandison (1969) mityonda 5.1, Monlux ve ark. (1956) milyonda 7.2; sl{Jlriarda ise Wettimuny (1969) %0.9 olarak saptaml~lardlf. Aynca koyunlarda HSK'un kolangiosellOler karsinomdan daha slk garOldOgO kaydedilmi~tir (Anderson ve Sandison, 1968). Hamir (1985) yaptl{Jt mezbaha 9alt~mastnda koyunlarda intestinal adenokarsinom ve lenfosarkomdan sonra en yaygtn gorOlen ItimorOn HSK oldugunu bildirmi~ljr. KOpeklerde lumOrUn 4 ve daha ileri ya~larda garDlebildi{Ji (Patnaik ve ark., 1980). fakat koyunlarda 1 ya~mdan kU9ukierde de saptandl{J1 rapor edilmi~tjr (Monlux ve ark .. 1956; Anderson ve Sandison, 1969). Aynca evcil hayvanlarda bu tOmOr it;:in Irk predispozisyonun bulunmadlOr bildjrilmi~tir

(Popp, 1990).

v

TOmarOn birka em capmda yuvarlak-oval ve soliter killeler veya daha bOyOk capla diHuz ya da Geli~

Tatlhl : 05.09.2000 @:[email protected] I. Y.,Y.O. Vetcriocr FnkOltesi. PatoloJi Anabilim Dalt. VAN. 2. S.U. Vcteriner Fakiihcsi. Patoloji Anabilun Dnh. KO NYA.

multinodUler ~ekilde geti~ti{Ji (MonJux ve ark .. 1956; Patnaik ve ark., 1980), insanlarda multinoduler tipin sirozlu karaeiOerlerde garUldu{JO biidirilmi~lir (Donald ve ark .• 1994). HSK'un neoplastik hOcre kOmeleriyle bitj~ik karaci~er dokusuna surekli olarak invazyon yapllOI, bu invazyonun tumOrun periferinde uniform olarak da{Jil yer yer birkat;: bolgeden meydana geldi{Ji kaydedilmi~tir (Popp,

1990). TumorDn metastaz oranlnln kopeklerde yuksek (Patnaik ve ark.. 1980), sl{Jrriarda dO~uk oldugu (Bettini ve Marcato, 1992) kaydedilm i~ti(. Yapllan bir call~mada (Bettini ve Marcalo, 1992) HSK saptanan 40 slQlfdan sadece 4 'Onde metaslazlar belirienml~tjr. TOmorDn hemalojen YOlla en sik olarak akciger ve karaciOer lenf dOOOmferine, sayrek olarak da kalp. dalak, babrek, baglrsak, beyin ve ovaryuma melastaz yapllgl (Ponomarkov ve Mackey. 1976; Patnaik ve ark .. 1981), aynca direkt invazyon ile de omentum ve peritona yaylldlgl (Trigo ve ark., 1982) belirtilmi~tir. insanlarda ilar1emi~ olgularda slkllkla portal ven trombozunun bulundugu bildirilmj~tir (Donald va ark., 1994).

YENER. ERER

Eved hayvanlarda spontan olarak olu~n hepatosellOler tOmOrierin etiyolojisinin genellikle biIInmedi~i (Popp, 1990). aneak yapllan yall~malarda wal hepatitislerin (Roth ve ark., 1985; Cullen ve ark .• 1989; Une ve ark .. 1996), allatoksin (Shalkop ve Armbrecht, 1974; Chauhan ve ark., 1984), allatoksln·hepatitls a VHUS etkile~lmi (Rajagopalan ve ark. , 1986) ve nitrozamin (Popp, 1990) gibi bazl kimyasal maddelerin HSK'a neden olabitdi~i kay· dadilmi~tir. Yang ve ark. (1992) primer karaei~er to· mOrO bulunan 34 Orde~in 27'sinde DNA hibridizasyon yontemiyre hapatit a virusu saptadlklannl kaydetmi~terdir. Aynea Miyasato (1984) yaptl~1 de· neyser yah~mada, larererde Schistosoma ja· ponicum enfestasyonu iie HSK olu~lurmu~tur. Vi, IOvec (1974) slQlrlarda fasciolasis sonucu olu~an biher Slrozun HSK ila sonuylandlOIOi iten sOrmO~tOr. au ara~tl nel slOlriarda lasciolasis'in daha yok sol Iobda lezyon olu~turdugu va bu lobda aym za· manda HSK'un da slk olarak saptandlOln1 kay· detmi~llr .

Eveil hayvanlarda primer karaeiger tOrnOrlerinin seyrek olmasl ve incelenebilen IiteratOrlerde 01· kemiz koyunlannda HSK ile ilgili rapor bulunmamasl nedanlyla olgunun tanlmlanmasl amayranml~tlr .

$ekll 2. TOm6r hOcrelerinin yer yer kordonlar H.Ex200.

oIu~turd~u

hepatlk

zOnde, kapsOlada belirgin kabankllk oIu~luran 1,7x1,5x1em boyutlannda, gnmllrak beyaz renkte to· mOral bir kitle saplandl. KeSlt yUzOnde tOmOnin homojen ve Slmrll oldugu. perilennda ise kapsOr bulunmadlQI gOzlendi. Ponal lanl dOgumlennde ve di!)er organlarda metastaz saptanamadl. Karaeiger hafif ~i~k.in ve gevrek klvamdaydl. Aynea akeigenn apikal ve kardiyak loplan ile dlyalramallk Ioplann kraniyal klslmlannda ~iddeth pnOmom belirlendi.

Olgunun TaOlml Olgunun materyali, Y. Y. O. Vatariner FakOltesi Patoloji Anabilim Dah'na 010 oIarak getJrilen 4 ya~Indaki bir koyundan ahnd .. Yaprlan siSlemik nekropside, karaeiQarde sag lobun diyaframatik yO·

Mikroskobik incelemede, belirgin blr fibrOz stro· ma gOzlenemedi. QOQu bOlgelerde geni~ tOmbr hOere alanlan, yer yer ince sinOzoldal-vaskOler bir damar agl ite ayn l m l ~tl ($ekil 1). Kimi sahalarda ise tUmOr hOereleri sinOzoldler yevresinde, genellikle tek slrall, hepalik kordonlan ammsalan bir yapl olu~· l u rmu~tu ($ekil 2). Seyrek olarak da asiner olu~umlar gOzlendi. Neoplaslik hOefeler kObik veya poligonal. sitoplazmalan az ve ince granOllu, ~ekirdekleri oval, yuvarlak, hiperkromalik veya vezikUlerdi. Qekirdekyikleri ise genellikle belirgin olup, sayllan 1-4 araSlnda deoi~mekteydi ($ekil 3). TOmbr hUcrelerinde anizOSllozis ve anlzonOkleOZls ile birmete, yok saYlda mitotik figOnere de rastlandl . tOx bOyOtmede 15'ln Ozerinde mitotik figOr belirlendi. Kimi hUcrelerde intranOkleer eozinolitik kUyOk psodOinklOzyonlar. bazl hOerelerde da intrasitoplazmik salra pigmenti belirlend.. Aynca baZI bOlgelerde tumOr hOcreleri araSlnda safra kapillan dikkati yektL Tumbr kitlesinin perilerinde neoplastik hUcreler yer yer biti~ik karaciOer parankimine inliltre olmu~ ve bazl bOlgelerde de kompresyone hepatositler tao rafmdan yevrilmi~ l i. Karaeiger parankiminln kimi bOl·

$elol 1. Hepaloselluler karsinom. SinOzoldal vaskOler bir stroma ite ~vrilj solid yaplda neoplastik hOcreler. H Ex200.

110

Sir Koyunda Hepaloselluler ...

~ekll 5. Turn6r hucrelen arasmda sitokeralin POZlt11 re o aksiyon gOsteren salra kapiliafl ImmunoperokSldazHematoksllenX200.

sinoembriyonik antijen (CEA), silokeratin ve hepalll B virOs yOzey antigeni (HbsAg) ara~tlnldl. AFP tOmOr hOcrelerinin siloplazmastnda granOlier ~ek­ linde lokalize olmu~lu ($ekil 4). CEA ve silokeralin tOmOr hOereleri iyin negalif. aneak tOmOr hOcreleri arastnda seyrek olarak bulunan safra kapillan iyin pozitif olarak saplandl ($ekil 5) .

~ekll

3. Tumor hOcrelennm daha buyuk buyOlmede gOrOnOmO. H.EX400.

gelerinde hepalositlerde bulanlk ~i~kinlik ve fokal dissemtne koagulasyon nekrozu dikkati yekti. Aynca Ozellikle portal bOlgelerde belirgin olan, yer yer de parankime doOru yayllan lenfoplazmasiter hOcre infiltrasyonu ve baO doku artl~1 gOzlendi. Bazl safra kanallannda da parazitler (Dicrocelium ssp) , perikolangitis ve epilelyal hiperplazi saplandl. immunohislokimyasal olarak tOmer kenennden alpha-feloprotein (AFP).

Tart'fma ve Sonu~

Primer karaciOer tOmOrlerinin evell hayvanlarda seyrek gOrOldO{jO kaydedilmi~lIr (Ponomarkov ve Mackey, 1976; Palnaik va ark., 1981; Tngo ve ark., 1982). Bu tOITlOner histolojik olarak: hepaloseliOler (liver cell), kolangioseliOler (bile duct) ve hepatokolangioseliOler (mixed) ~ekllnde Slnlflandlfl larak ineelenmi~tir (Ponomarkov ve Mackey, 1976; Palnaik ve ark., 1981; Trigo ve ark .. 1962; Izquierdo ve Bosch, 1987). Olkemizde primer karaciQer tOmOrO olarak, ~ift9i ve ark. (1998) kedida, SOnmez va Ozbilgin (1997) kOpek\e kolangioseliOler karsinom, GOrel ve ark. (1994) ise bir kOpekle HSK bildirmi~lerdir. Aynea AydlO ve ark. (1991) da 36 kanatlt hayvanda HSK'a rastladlklannl belirtmi~lerdjr. Aneak koyunlarda HSK ile ilgili bir rapora rasllanamaml~tlr.

markar-

Koyunlarda HSK genellikle mezbahada kesilen hayvanlarda IOmOrlene ilgili insidens 9al l ~malannda bildirilml~ (Anderson ve Sandison . 1969; Monlux ve ark., 1956; Bastianello, 1982; Hamir. 1985). ancak tOmOrOn aynnliit patolojik-anatomik Ozelliklerini inceleyen yall~malann oldukya az saylda (Krishna ve ark .• 1973; Bundza ve ark .. 1984) olduOu dikkali yekmi~lir.

Mezbahada kesilen koyunlarda HSK'un insidensi farkll oranlarda kaydedilmi~ti r (Monlux ve ark., 1956; Anderson va Sandison. 1969; Bas-

~ekil 4. TOmor hOcrelennin stoplazmaslnda AFP. 1m-

munoperoksidaz·HematoksilenX320.

11'

YENER. ERER tianello, 1982). Bu karsinomun sl~lrlarda koyunlardan daha lazla oranda saptandt~1 (Anderson va Sandison, 1969) ve trk predispozlsyonunun da bulunmadtgt belirtilmi~tir (Popp, 1990). Bu larkhlt~tn, kesime gandenlen hayvanlann ya~1 ve ekonomik degeri nedeni ile kesim iyln hastaltklt Stgtrlann daha yok mezbahaya gOnderilmesiyle ilgm olabilecegi ileri sOrulmD~lur (Anderson ve Sandison, 1968).

bildirilmi~lir (Ashley, 1990; Donald, 1994). Sun ulan olguda stromanln oldukya az oldugu dikkati yekmi:;;. diger diagnostik krilerlerin de lama belirlenmi~tir. Aneak bazl ara:;;trncllar (Wettimuny, 1969; Roth ve ark .. 1985; Ashley, 1990) tarallndan HSK'da bildirilen yOk yekirdekli dev hOcreleri, esktramedullar hemotopoiezis odaklan ve nekroz bu olguda saptanmaml:;;trr.

Insanlarda hepalosellOler tOmOrierin lanlstnda yaygrn olarak kullanllan bazl tOmOr markerleri hayvanlarda da ara:;;tlnlml:;;trr (Martin ve ark., 1995. Shiga ve ark.. 1996). Shiga ve ark. (1996) kopeklerin HSK'unda sinuzoidal endolel huerelerinde faktor VIII, desmin ve actin antijenlerini, Martin ve ark (1995) da kOpeklerin primer karaeiger tti· marlerinde AFP, CEA. vimentin ve silokeralin markerlerini ara:;;t lrml~ lIr. Martin ve ark. (1995) HSK dl~rndaki diger primer karaeiger IOmorierinin AFP negalil, CEA iyin sadece kolangiosellOler karsinom ve hepatokolangioseUuler karsinomun pozitil, sitokeratinin ise iyi ve orta derece dilerensiye HSK'larda pozitif. az diferensiye HSK'larda negatil oldugunu kaydetmi~lerdir. Brumm ve ark. (1989) bu markerlerin primer karaciger tumOrlennin dikullanrlabilecegini belerensiyel lanrsrnda lirtmi~lerdir. Ineelenebilen lileratOrlerde koyun HSK'unda immunohistokimyasal yalr~ma sapta namaml~tlr. Sun ulan olguda tUmOr markerlerinden AFP, CEA ve silokeratin im· munohistokimyasal olarak ara:;;11fIIml§, AFP pozitil, CEA ve sitokeratin ise sadece salra kapiJIarr iyln po· zitil, tOmor hOcrelerinde negatil butunmu:;;tur. Bu so· nUfi:lann. Martin ve ark. (1995)'nrn az dilerensiye HSK'larda saptadlklarr sonuylar ile benzer oldugu dikkali yekmi:;;tir.

Stglrlarda primer karaciger !Omarlennin soliter veya multinoduler oldugu ve yogunlukla da karaci~erin sag lobunda yerle~tigi (WeUlmuny, 1969; Bettini ve Marcalo, 1992), benzer bir lokalizasyonun insanlarda da bulundugu kaydedilmi~tir (Ashley. 1990, Donald ve ark., 1994).lncelenebilen kayltlarda bu tOmarun koyunlardaki Iokalizasyonu hakktnda lazla bilgi bulunmadr~r, ancak Krishna ve ark. (1973) Inceledikleri bir olguda, tOmOre sag lobda rastladrklannr belirtmi:;;lerdir. Sunulan 01gumuzda da IOmarCr:n soliter ve karacigerin sag 10bun un diyalramatik yuzunde lokalize oldugu dikkati yekmi:;;tir. Wettimuny (1969) tOmarOn bu yerle~imjnde; sa~ lobun nispeten daha bOyOk hacimde olmastnln ve ince barsak kantnl sa~ loba la:;;ryan portal vendeki kan akl:;;rnln muhlemel bir el· kiSlnin olabilecegini ileri sOrmO:;;tOr. HepalosellOler karsinom, neoplaslik hDcrelerin belirgin histolojik dDzeni ve morfolojisine gore; kordon. trabekOI ve asiner (Wettimuny, 1969) veya trabekUl, solid, ps6ciogiandUfer, pleomorfik, lib· rolamellar ve sklr6z (Benini ve Marcato, 1992) :;;ekIInde slmllandlnlarak incelenmi~tir. Bu ara~trncllar aynl zamanda. bu mo!1olojik tiplerin aynl tOmarde miks olarak da bulunabilecegini kaydetmi~lerdir. insanlarda da benzer morfolojik yapllartn bu · lundugu belirtilmi~lir (Ashley, 1990; Donald, 1994). Aynea evcil hayvanlarda en slk sapIa nan geli~me :;;eklinin trabekOler oldugu kaydedilmi~tir (POPp. 1990). Sunulan olguda neoplastik huereler kimi bOlgelerde yer yef kordon ve asiner yapllar olu:;;tu rmakla birlikte. genelde solid yapld~ oldugu saptanml:;;trr.

HepatoseliOler tOmorlerde invazyon va me· laslaz bulunmadlgrnda ve iyi diferensiye 01duklannda hepalosetiOter adenom ile HSK'un diferensiyel tamSlnln zor olacagl berirtilmj~lir (Anderson va Sandison, 1968; Ponomarkov ve Mackey, 1976; Popp, 1990; Kelly, 1985). Aynea metaslazlarrn da slk gorOlmedigi, 79 hepatoseliGler IOmOrden sadece 13'Onde (karaeiger lenl dO· ~Omleri. akciger ve bronkomediastinal lent dO· gOmlerinde) metastazln saplanabildigi biidirilmi:;;lir (Anderson ve Sandison, 1969; Monlux ve ark., 1956; Wettimuny, 1969; Gupta, 1982; Vilovec, 1983; Bundza ve ark., 1984). Sunuian olguda, 10morOn bazl bOlgelerinde neoplastik huere kOmelerinin biti~ik karaciger dokusuna invazyon yapmasl, 6zellikle az diferensiye HSK'lar da pozltll oldugu bildirilen AFP'nin tespil edilmesi. ayrrca iyi dilerensiya HSK'larda nadir gorOldOgO kaydedilan (PoPP. 1990) milolik ligurlerin de oldukya lazla sa-

TOmar hDcrelerinde; sitoplazmik invaginasyonla olu~lugu du:;;DnDlen intranOkleer psadoinklOzyonlann ve salra pigmentinin saplanmasl, sinOzoidal bir damar aglntn tumor hOerelerini sarmasr. tOmor hucreleri araslnda salra kapillanntn belirlenmesi ve immunohistokimyasal olarak da AFP'nin tespit edilmesinin HSK'un tanlslnda onemo Ii diagnostik kriterfer oldugu rapor edilmi~tir (Donald, 1990). Aynea HSK'da stromantn yok az 01masmrn HSK'un kolangiosellOler karsinomdan dilerensiyel diagnozunda en onemli kriter oldugu 112

IJir Koy un da

H~pa losellUler ...

Ashley. J. B. (1990). Evan's histological appearances 01 tumours. Fourth. Ed.. Churchill Lwingstone, Edinburgh. London.

Ylda saplanmasl, tUmOrun az dilerensiye HSK 01· dugunu du~undOrmO:?tOr. MelaslazlO genellikle ge~ olu~lugu, primer tOmor bOyOk bir kille oldugunda aneak kOCOk metaslazlann gorOlebiidigi ve hayvanm genet durumunun bozulmasmda metaslazlann degil, primer tOmorOn etkili oldugu kaydedilmi:?lir (Popp, 1990) . Sun ulan olguda primer tOmor kitlesinin 1 ,7xl ,5x1cm boyutlannda olmasl ve metaslazlann da gorulmemesi bu kamyl desteklemektedir. Aynea bu olgudaki hayvanln alOm sebebinin pnomoni olabilecegi. saptanan tOmarun rastlantlsal oldugu kamslOdaylz.

Aydin, Y., Atasever, A., K3kuuslu. C. (1991). 1974-1991 yillarmda incelenen kanath hayvan hastahklarl ve tu m3r1eri. A. O. Vet. Fak. Derg., 38. 3. 352-358. Bastianello. S. S. (1982). A survey on neoplasia in domestic species over a 40-year period from 1935 to 1974 in the republic 01 South Alrica. II. Tumours occurring in sheep. Onderstepoort. J. Vet. Res .. 49. 205-209. Bettini. G., Marcato. P. S. (1992). Primary hepatic tumours in canle. A classification 01 66 cases. J. Compo Path ., 107. 19·34. Brumm. C .. Schulze, C., Charels, K .. Morohoshl" T., KI3ppel. G. (1989). The significance 01 alpha·letoprotein and other tumour markers in dillerential Immunocytochemistry of primary liver tumours. Histopath..

HepaloseliOler karsinom ile hepatitis araslOda daima bir jlj~kinin bulundugu (Popp, 1990), Ozelli kle insanlarda (Izquierdo ve Bosch. 1987) ve 6rdeklerde (Roth ve ark., 1985, Cullen ve ark., 1989, Yang ve ark., 1992) bu karsinomda hepatit B viraso enfeksiyonunun onemli rol oynadlgl bildlrilmi~tir. Aynca Vitovec (1974) fasciolasis, Miyasato (1984) schistosomiasis, Ward ve ark. (1994) ise Helicobacter ssp ile bu tOrnOr arasmda patojenik bir ili~kj bulundugunu ileri sOrmO~lerdjr. Insanlarda virus, bakteri ve baZI parazitlerin olu~­ turdugu kronik enfeksiyonlann HSK iCin risk laktorO oldugu, bu kronik enfeksiyon bOlgelerindeki yangl hOcrelerinin ortaya Clkardlgl kimyasal olarak reaklif, potansiyel olarak genotoksik olabilen dO~Ok molekOI aglrllkll maddelerin (nitrik oksit ve aklil oksijen gibi) karsinogenezisi ba~latabilecegi rapor edilmi~lir (Ohshima ve Bartsch, 1994). Sunulan olguda multtfokal hepatoseliOler nekroz ile karaklerize akul hepatitis. portal b61gelerde lenfoplazmasiter hOcre infiltrasyonu ve bagdoku a rt l~1 lie karakterize kronik hepatitis ve paraziter perikolangilis tablosu dikkali cekmi~. yapllan immunohislokimyasal boyamada da HbsAg negalif olarak saplanml~tlr. Ancak, Wogan (1989)'nlO da belirttigi gibi HSK'un etiyolojisinin multifaktOryel 01· dugu; virOs. bakteri, parazit ve kimyasal maddelerin lek veya kombine etki le~iminin soz konusu olabilecegi, !akat bu konuda daha kapsamll CalI~marafin gerekligi kanlslndaYlz.

14,503·513. Bundza, A .. Greig. A. S .. Dukes, T . W. (1984). Pnmary hepatocellular carcmoma tumors in animals kIlled at meat packing plants: Report of 11 cases. Can. Vet. J .. 25. 82-

65. Chauhan, H. V. S., Jha, G. J., Singh, P. N., Singh, K. K. (1984). Hepatocellular carcinoma associated with al· tatoxicosis in pigs. Ind. Vet. J .. 61. 1009·1014. Cullen, J. M .. Manon, P. L., Newbold , J. E. (1989). A se· quential histologic and immunohistochemical study of duck hepatitis B virus infection in pekin ducks. Vet. Path.,

26.164·172. C;::iftt;i. M. K.. Ortatath, M., Avki, S. (1996). Bir kedide kolangioseltuler karsinom olgusu. Vet. Bil. Derg., 14, 1,91-

96. Donald, A .. Slacey. B .• Milk. D. C. And Harold. A. O. (1994). 'Diagnostic Surgical Pathology' Ed. Stephen S. Sternberg. Vol. 2 . Second Ed .• 899-911. Gupta. P. P. (1982). Liver cell carcinoma in abullock. Ind. Vet. J .. 59, 570-57" Gurel. A., Ye~ildere , T., FIrat. patocelluler carcinoma olgusu.

I. (1994). I. O. Vet.

Bir kopekte heFak. Oerg .. 20.

1.142-150. Hamir, A. N. (1985). An abaltoir survey of neoplasm·s. Aust. Vet. J .. 62, 12. 423. Izquierdo. A. F.. Bosch. A. L (1987). 1m· munohistochemicat characterization of 130 cases of pri· mary hepatic carcinomas. Path. Res. Pracl., 182, 783·

SonuC olarak, makroskobik. mikroskobik ve immunohistokimyasal ozellikleri ite az diferensiye solid HSK lanlSl konulan bu olgu, Olkemizdeki koyunlarda primer hepaloselJOler tOmorlerin ilki 01masl baklml ndan onemli bulunmu~tur.

791 . Kelly. W.R. ( 1985). The liver and Biliary System. In. ' Pathorogy of Domestic Animals'. Eds. K.V.F. Jubb. P. C. Kennedy and. N. Palmers. Vol. 2. 4. rd Ed .. pp. 239340, Academic press. London.

Kaynaklar Anderson. L J .. Sandison, A. T .. Jarrett, W. F. H.

Krishna, L; Chattopadhyay, S. K: Iyer, P. K. R.. Sharma. R. M. (1973). A pathological study on hepatocellular carcinoma in sheep. Ind. J. Anim. Sci .. 1973.43. 1,34-37.

(1969). A British abattoir survey 01 tumours in cattle, sheep and pigs. Vet Roc. , 84. 547·551. 113

YENER. ERER Shalkop, W. T.. Ambrecht. B. H. (1974). Carcinogenic response of brood sows led allatoxln for 28 to 30 months. Amer. J. Vel. Res. , 35. 623·627.

Martin, M. J., Gomez, J. C., Perez. J., Mozos, E. (1995). Immunohistochemical evaluation of canine primary liver carCinoma: distribution of alpha·fetoprotein, car· cinoembryomc antigen, cytokeratins and vimentin. Res. Vet. SCI. , 59,124·127,

Shiga, A.. ShlrOla, K., Nomura. Y. (1996). 1m· munohistochemical and ultrastuctural studies on the Sl' nusoidal lining cells 01 canine hepatocellular carcinoma. J. Vel. Med. Sci.• 58. 509·914.

Miyasato, M, (1984) . Expenmental study of the inlluence of Schistosoma japonicum infection on carcinogenesis 01 mICe liver treated with N·2·lIuorenylacetamide (2· FAA). Japan. J. Parasitol., 33,1 , 41-48,

Sonmez, G., Ozbllgin, 5. (1997). Bir k6pekle ko· langioselluler karsinom. Vel . BII. Derg .• 13, I, 139-145.

Monlux, A. W, Anderson, W. A, Davis, C. L (1956). A survey 01 tumours occurring in cattle, sheep, and swine. Am. J . Vet. Res. , 17, 646-677.

Trigo. F. J .. Thompson. H.. Breeze. A. G" Nash, A. S. (1982). The pathology liver tumours in the dog. J . Comp. Palh., 92, 21·39.

Ohshlma, H., Bartsch, H. (1994). Chronic infections and Inllammatory processes as cancer risk faclors: possible role of nitric oxide in carcinogeneSIs . Mulat Res., 305, 253·64 .

Une, Y., Talara, S., Nomura, Y.. Takahashi, A. , 58110, Y (1996). Hepatitits and hepatocellular carcinoma in two prairie dogs (cynomys ludovicianus) J . Vet. med. Sci., 58, 933-935.

Patnalk, A. K. , Hurvitz, A. I., lieberman, P. H. (1980). Canine hepatic neoplasms: a clinicopathologic study. Vel . Palh .. 17, 5,553-564.

Vitovec, J. (1974). Hepatocellular carcinomas in cattle and their relation 10 biliary cirrhosis associated with lascioliasis. VeI.Path., 11,6,548·557.

Patnaik, A. K., Hurvitz, A. I., lieberman, P. H.. Johnson, G. F. (1981). Canine hepatocellular carcinoma. Vel. Path ., 18, 4, 427·438. Ponomarkov, V.. Mackey, L J. (1976). XIII. Tumours of the liver and biliar system. Bull. Wid. Hlth. Org., 53, 187· 194.

Ward, J. M., Fox. J. G.. Anver. M. A., Haines. D. C.. Ge· orge, C. V., Collins, M. J. (1994). Chronic active hepatitis and associated liver tumors in mice caused by a persistent bacterial infecti on with a novel Heticobacler spe· cies. J. Natl. Cancer Inst., 86,1222·7.

Popp, J . A. (1990). Tumours of the liver, gall bladder, and pancreas. In: "Tumours in Domestic Animals·, ed. Moulton, J . E, pp. 436·446. University of Calilornia Press, Berkeley, CA.

Wettimuny, S. (1969). Primary liver tumours 01 cattle in ceylon. J. Compo Path., 79, 355·365.

Ra)agopalan, M. S. , Michael, P., Hubert, E., Girish, N. (1986). Interaction of aflatoxin and hepatitis B virus in the pathogenesis of hepatocellular carcinoma. life Sci., 39, 1287·1290.

Wogan. G. N. (1989). Dietary risk factors lor pnmary he· patocellular carcinoma. Detection·and-Prevention, 14. 2, 209-213.

Roth, L., King, J. M., Hornbuckle, W. E. Harvey, H. J .. Tennant, B. C. (1985) . Chronic hepatitis and he· patocellular carCinoma associated with persistent woo odchuck hepatitis virus infection. Vet. Path .. 22, 338·

Yang, G. X., Wang, Q . Y. , Jin, Y. N. , Chi, B. A., U, J. M., Yeo W. F. (1992). Duck hepatitis B virus Infection and duck hepatocellular carCinoma. Chin. Mad. J.. 105, 3, 217·226.

343.

j

114