GODZENIE YCIA ZAWODOWEGO I RODZINNEGO W POLSCE pod redakcj Cecylii Sadowskiej-Snarskiej

Wydawnictwo Wyszej Szkoy Ekonomicznej w Biaymstoku

Biaystok 2011

Spis treci WPROWADZENIE ...................................................................................................................... 7

CZ I DETERMINANTY ROZWOJU INSTYTUCJONALNEJ OPIEKI NAD MA YM DZIECKIEM JAKO INSTRUMENTU U ATWIAJ CEGO GODZENIE YCIA ZAWODOWEGO Z RODZINNYM ....................................... 9 CECYLIA SADOWSKA-SNARSKA ROZDZIA 1. UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZYZAKADOWYCH PLACÓWEK OPIEKI NAD DZIECKIEM JAKO INSTRUMENTU UATWIAJCEGO GODZENIE PRACY Z YCIEM RODZINNYM .. 11

1.1. Charakterystyka próby badawczej ........................................................................... 13 1.2. Trudno ci w godzeniu pracy zawodowej z yciem rodzinnym ............................... 15 1.3. Wsparcie pracowników w organizacji opieki nad dzie mi ....................................... 19 1.4. Rozwój przyzakadowych placówek opieki nad dzieckiem – perspektywa pracodawców ............................................................................................................ 23 1.5. Rozwój przyzakadowych placówek opieki nad dzieckiem – perspektywa pracownika ............................................................................................................... 35 1.6. Podsumowanie .......................................................................................................... 39

MACIEJ MUCZYSKI ROZDZIA 2. DOSTOSOWANIE SYSTEMU INSTYTUCJONALNEJ OPIEKI NAD MAYM DZIECKIEM DO POTRZEB PRACUJCYCH RODZICÓW ................................................................ 41 2.1. Potrzeby pracujcych rodziców ................................................................................ 42 2.2. Koncepcja badania przedszkoli i obków ................................................................ 46 2.3. System instytucjonalnej opieki nad dzieckiem jako instrument godzenia ycia zawodowego z rodzinnym ........................................................................................ 48 2.4. Podsumowanie .......................................................................................................... 55

MILENA LANGE ROZDZIA 3. ZMIANY ZACHOWA PROKREACYJNYCH W POLSCE A ZAPOTRZEBOWANIE NA USUGI OPIEKU CZE NAD MAYM DZIECKIEM ......................................................................... 57 3.1. Zmiany zachowa prokreacyjnych i ich wpyw na liczb urodze i liczb dzieci w wieku obkowo-przedszkolnym .......................................................................... 58 3.2. obki oraz ich dostpno ....................................................................................... 63 3.3. Przedszkola i ich dostpno .................................................................................... 71 3.4. Prognozowane zmiany zapotrzebowania na obki i przedszkola ........................... 77 3.5. Podsumowanie .......................................................................................................... 79

4

Spis tre ci

MAGORZATA PODOGRODZKA ROZDZIA 4. DOST PNO DO INSTYTUCJONALNEJ OPIEKI NAD MAYM DZIECKIEM A SKONNO DO PROKREACJI W POLSCE W LATACH 1990-2009............................................ 81 4.1. Uwagi wstpne ......................................................................................................... 81 4.2. Wspóczynnik dzietno ci ogólnej a dostpno do opieki instytucjonalnej nad maym dzieckiem ..................................................................................................... 83 4.3. Podsumowanie ......................................................................................................... 92

CZ II OCZEKIWANIA PRACUJ CYCH RODZICÓW W KWESTII WSPARCIA W GODZENIU YCIA ZAWODOWEGO I RODZINNEGO .............................. 95 DOROTA GOGOSZ ROZDZIA 5. ZATRUDNIENIE PRZYJAZNE RODZINIE – OCZEKIWANIA PRACUJCYCH RODZICÓW ............................................................................................................................... 97 5.1. Godzenie ról rodzinnych z zawodowymi – obszary i formy dziaania ..................... 98 5.2. Czego oczekuj pracujcy rodzice? ........................................................................ 101 5.3. Przejawy i skutki konfliktu praca-rodzina .............................................................. 103 5.4. Formy pomocy i ich ocena przez pracowników ..................................................... 106 5.5. Oczekiwania pracowników .................................................................................... 108 5.6. Oczekiwania wobec otoczenia ............................................................................... 110 5.7. Podsumowanie ....................................................................................................... 111

JACEK MIANOWSKI ROZDZIA 6. OCZEKIWANIA PRACOWNIKÓW INSTYTUCJI PUBLICZNYCH W KWESTII GODZENIA YCIA ZAWODOWEGO Z RODZINNYM................................................................... 113 6.1. Czynniki okre lajce natur ludzk ........................................................................ 114 6.2. Spoeczny kontekst godzenia spraw zawodowych i rodzinnych ........................... 115 6.3. Historyczny kontekst podziau zada w rodzinie. Zadania kobiece i mskie. ........ 116 6.4. Spoeczne skutki zmian w wymiarze zawodowym i rodzinnym ............................ 117 6.5. Egzemplifikacja uniwersalnych dylematów etycznych osób aktywnych zawodowo w powizaniu z yciem rodzinnym ...................................................... 119 6.6. Równowaga ycia rodzinnego, osobistego i zawodowego. Przyczyny i zakres komplikacji. ............................................................................................................ 121 6.7. Prezentacja wyników bada wasnych ................................................................... 122 6.8. Podsumowanie ....................................................................................................... 132

AGNIESZKA GÓRSKA ROZDZIA 7. OCZEKIWANIA PRACOWNIKÓW W KWESTII UATWIENIA GODZENIA YCIA ZAWODOWEGO Z RODZINNYM (NA PRZYKADZIE MIEJSKIEGO ORODKA POMOCY RODZINIE W BIAYMSTOKU) ................................................................................................ 135 7.1. Dotychczas stosowane formy zatrudnienia i organizacji czasu pracy .................... 137 7.2. Oczekiwania pracowników w zakresie formy zatrudnienia ................................... 139 7.3. Oczekiwania pracowników w zakresie organizacji czasu pracy ............................ 141

Spis tre ci

5

7.4. Oczekiwania pracowników w zakresie wprowadzania rozwiza uatwiajcych godzenie ycia zawodowego z rodzinnym ............................................................ 143 7.5. Podsumowanie ........................................................................................................ 145

ARKADIUSZ DURASIEWICZ ROZDZIA 8. GODZENIE YCIA ZAWODOWEGO I RODZINNEGO W OPINII KOBIET SUBREGIONU RADOMSKIEGO ................................................................................................. 147 8.1. Regulacje prawne umoliwiajce godzenie obowizków zawodowych i rodzinnych ............................................................................................................ 148 8.2. wiadczenia w zakresie godzenia obowizków zawodowych i rodzinnych.......... 152 8.3. Godzenie ycia zawodowego i rodzinnego w opinii kobiet subregionu radomskiego ........................................................................................................... 154 8.3.1. Charakterystyka respondentek ...................................................................... 155 8.3.2. Czynniki wpywajce na decyzje prokreacyjne ............................................ 157 8.3.3. Oczekiwania respondentek wobec pastwowej polityki rodzinnej ............. 162 8.3.4. Ocena polityki rodzinnej w Polsce ............................................................... 166 8.4. Podsumowanie ........................................................................................................ 169

CZ III DZIA ANIA NA RZECZ RÓWNOWAGI PRACA-YCIE-RODZINA ......... 171 JOANNA MIROSAW ROZDZIA 9. POLITYKA UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE RÓWNOWAGI PRACA-YCIE. PRZYKADY DOBRYCH PRAKTYK. ......................................................................................... 173 9.1. Potrzeba uregulowa w sferze równowagi praca-ycie w badaniach europejskich............................................................................................................ 173 9.2. Stanowisko Komisji Europejskiej wobec kwestii godzenia pracy z yciem prywatnym .............................................................................................................. 178 9.3. Przykady dobrych praktyk na rzecz godzenia obowizków zawodowych z rodzinnymi, realizowanych w wybranych krajach UE ........................................ 181 9.3.1. Inicjatywy rzdowe....................................................................................... 181 9.3.2. Inicjatywy pracodawców .............................................................................. 185 9.4. Podsumowanie ........................................................................................................ 188

AGNIESZKA SMODER ROZDZIA 10. DZIAANIA NA RZECZ RÓWNOWAGI MI DZY PRAC ZAWODOW I YCIEM OSOBISTYM W FIRMACH W POLSCE ........................................................................................ 191 10.1. Charakterystyka badanych firm ............................................................................ 196 10.2. Dziaania podejmowane na rzecz równowagi midzy prac i yciem pozazawodowym ................................................................................................. 196 10.3. Skutki i bariery prowadzonych dziaa................................................................. 202 10.4. Podsumowanie ...................................................................................................... 203

6

Spis tre ci

ADAM TOMANEK ROZDZIA 11. CZAS PRACY JAKO WYZNACZNIK WORK-LIFE BALANCE ................................ 207 11.1. System warto ci w yciu czowieka ..................................................................... 208 11.2. Praca z perspektywy gospodarki narodowej jako cao ci i jednostki ludzkiej ..... 212 11.3. Równowaga praca-ycie w wietle statystyk czasu pracy .................................... 219 11.4. Podsumowanie...................................................................................................... 226

IZABELA UCJAN ROZDZIA 12. NOWE FORMY ZATRUDNIENIA I ICH WPYW NA JAKO FUNKCJONOWANIA RODZINY ................................................................................................. 229 12.1. Praca w yciu czowieka – wspóczesne oblicze .................................................. 230 12.2. Elastyczno rynku pracy – zaoenia .................................................................. 235 12.3. Podsumowanie...................................................................................................... 241

KRZYSZTOF ARCIMOWICZ ROZDZIA 13. PARTNERSKI MODEL RODZINY W POLSCE. OPINIE – OBRAZY MEDIALNE – REALIA. ................................................................................. 243 13.1. Charakterystyka partnerskiego modelu rodziny ................................................... 245 13.2. Opinie Polek i Polaków na temat modelu rodziny i podziau ról ......................... 249 13.3. Partnerski model rodziny w najpopularniejszych programach telewizyjnych ..... 251 13.4. Podsumowanie...................................................................................................... 256 BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................................... 258 SPIS TABEL ............................................................................................................................ 272 SPIS WYKRESÓW I RYSUNKÓW............................................................................................... 275 INFORMACJA O AUTORACH .................................................................................................... 279