Gmina Korfantów

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2014 - 2017

Korfantów 2013

Spis treści:

1. Wstęp ................................................................................................................................ (s. 3) 2. Sprawozdanie z „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011”......... (s. 4) 2.1. Działania związane z ochroną zabytków, których właścicielem jest Gmina .......... (s. 4) 2.2. Działania związane z ochroną zabytków leżących na terenie gminy ...................... (s. 7) 2.3. Pozostałe działania .................................................................................................. (s. 9) 3. Podstawa prawna opracowania Programu ...................................................................... (s. 11) 4. System prawny ochrony zabytków w Polsce .................................................................(s. 12) 4.1. Główne uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami ........................(s. 12) 4.2. Organizacja organów ochrony zabytków ..............................................................(s. 14) 4.3. Pozostałe uwarunkowania prawne dotyczące ochrony i opieki nad zabytkami ....(s. 15) 5. Spójność Programu z krajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi dokumentami strategicznymi ............................................................................................................ (s. 19) 5.1. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu krajowym ........(s. 19) 5.2. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu wojewódzkim ..(s. 22) 5.3. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu powiatowym i międzygminnym................................................................................................... (s. 25) 6. Spójność Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi i programami ..............(s. 29) 7. Charakterystyka zasobów i analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy Korfantów ................................................................................................................... (s. 36) 7.1. Krajobraz kulturowy .............................................................................................(s. 36) 7.2. Charakterystyka miejscowości ..............................................................................(s. 38) 7.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony .........................................................(s. 61) 7.3.1. Zabytki nieruchome ......................................................................................(s. 61) 7.3.2 Zabytki ruchome ...........................................................................................(s. 77) 7.3.3. Zabytki archeologiczne .................................................................................(s. 83) 7.3.4. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego ....................................(s. 88) 7.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków (GEZ) ....................................................(s. 89) 7.5. Zabytki będące własnością Gminy Korfantów .....................................................(s. 91) 8. Analiza szans i zagrożeń dla środowiska kulturowego gminy Korfantów ....................(s. 94) 9. Założenia programowe ..................................................................................................(s. 97) 9.1. Zadania gminnego programu opieki .....................................................................(s. 98) 9.1.1. Priorytet 1 – Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym ..................(s. 98) 9.1.2. Priorytet 2 – Kształtowanie krajobrazu kulturowego ................................. (s. 100) 9.1.3. Priorytet 3 – Edukacja w zakresie ochrony zabytków, promocja dziedzictwa kulturowego.............................................................................. (s. 102) 10. Narzędzia służące realizacji Programu ..................................................................... (s. 104) 11. Źródła finansowania Programu ................................................................................. (s. 105) 12. Realizacja i finansowanie przez Gminę zadań z zakresu ochrony zabytków ............ (s. 111)

1. Wstęp Materialne dziedzictwo, zabytki architektury, sztuki i techniki, które pozostawili po sobie nasi poprzednicy – dawni gospodarze tych ziem – nie są nam pozostawione raz na zawsze. Bez odpowiedniej opieki i troski, popartej rzeczywistymi działaniami uwzględniającymi poszanowanie dla historii i tożsamości regionalnej, z czasem jedynym miejscem gdzie będzie można podziwiać zabytki będą jedynie stare, archiwalne fotografie. Gmina Korfantów – dziś malowniczo położona wzdłuż krętej Ścinawy Niemodlińskiej, rozciągnięta pomiędzy jednym młynem w Gryżowie na południu i ruinami drugiego w Smolarni na północy – jako jeden z pierwszych samorządów lokalnych w województwie opolskim (w 2007 r.) podjął kroki w celu opracowania systemowego planu poprawy stanu zachowania zabytków na jego terenie. Tym cenniejsza była to inicjatywa, gdyż Korfantów wraz z okolicznymi wsiami tworzy harmonijny krajobraz kulturowy wraz z bogatymi zasobami przyrodniczymi. Pierwsza część niniejszego opracowania – sprawozdanie z Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011 – podsumuje faktycznie podjęte działania i kroki w tym czteroleciu, odnosząc się do zapisów tamtego dokumentu. Celem drugiej części – Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2014-2017 – będzie opracowanie, w nawiązaniu do poprzednich doświadczeń, aktywnego i efektywnego planu zarządzania zabytkowymi zasobami w gminie. Zostaną wyznaczone najważniejsze kierunki działań na kolejne cztery lata. Oczekiwanymi rezultatami będzie zwrócenie większej uwagi obecnym i przyszłym właścicielom, a także włodarzom gminy na problem ratowania zabytków, co w konsekwencji poprawi ich stan zachowania, wyeksponuje najcenniejsze walory oraz wykorzysta je na potrzeby turystyczne, społeczne i gospodarcze. Program ten wchodzi w życie w przeddzień nowej perspektywy finansowania projektów ze środków europejskich, tak więc konieczny będzie bieżący monitoring wszystkich możliwych funduszy skierowanych na rozwój kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego.

2. Sprawozdanie z „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011” Rada Miejska w Korfantowie w dniu 30 października 2007 r. uchwałą Nr XV/87/07 przyjęła Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011. Warto podkreślić, iż był to jeden z pierwszych takich dokumentów w województwie, stworzony jeszcze przed „Poradnikiem Metodycznym” opracowanym przez ekspertów Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków (ob. Narodowego Instytutu Dziedzictwa). Pierwszym podjętym i zrealizowanym przez gminę działaniem w strategii ochrony zabytków, bezpośrednio przed powstaniem Programu, było opracowanie gminnej ewidencji zabytków (GEZ), która stanowi bazę dla wszelkich dalszych działań w tym zakresie. Program zawierał charakterystykę i ocenę stanu zachowania dóbr kultury w gminie oraz stan prawny na rok 2007. W dokumencie stwierdzono, że stan zachowania zabytkowych obiektów na terenie historycznego układu miasta Korfantowa jest ogólnie dobry. Dotyczyło to zarówno obiektów sakralnych, użyteczności publicznej, jak i kamienic zabudowy bloków przyrynkowych, natomiast stan techniczny kamienic i domów mieszkalnych zlokalizowanych poza ścisłym zespołem staromiejskim był zróżnicowany i w niektórych przypadkach wymagał podjęcia prac remontowych Odnośnie terenów wiejskich stwierdzono, że w zasadzie zachowane są historyczne struktury osadnicze, a współczesne realizacje nie zaburzają historycznych układów wiejskich. Wszystkie obiekty sakralne znajdowały się w dobrym stanie technicznym, i użytkowane były zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem oraz poddawane systematycznym pracom konserwatorskim. Od tego ogólnie dobrego wizerunku gminy odbiegały zespoły rezydencjonalno-folwarczne i folwarczne, zaniedbane i nieprawidłowo użytkowane. Podjęto apel o właściwą politykę Gminy wobec tych obiektów, która mogła być już ostatnią szansą na uratowanie ich od zapomnienia. Główne cele gminnej polityki związane z ochroną zabytków zostały podzielone w Programie na dwie zasadnicze grupy:  działania związane z ochroną zabytków, których właścicielem jest Gmina;  działania związane z ochroną zabytków leżących na terenie gminy. Cele te zostały na końcu uzupełnione o zadania edukacyjne i promocyjne. 2.1. Działania związane z ochroną zabytków, których właścicielem jest Gmina Korfantów 1. Okresowe przeglądy stanu zachowania i zabezpieczeń obiektów zabytkowych. 2. Podjęcie działań w celu znalezienia użytkowników lub właścicieli dla zdegradowanych obiektów zabytkowych na terenie gminy. 3. Prowadzenie bieżących prac pielęgnacyjnych, porządkowych i zabezpieczających na terenie parków gminnych.

4. Przygotowanie oferty prac sezonowych dla bezrobotnych mieszkańców gminy przy pracach pielęgnacyjnych i porządkowych na terenach zielonych, będących własnością gminy. 5. Podjęcie przez Radę Miejską uchwały w sprawie przekazania procentowej części budżetu gminy na dotowanie prac konserwatorskich przy zabytkach. 6. Przygotowanie projektów rewitalizacji obszarów i obiektów zabytkowych w celu pozyskania środków z funduszy strukturalnych UE. 7. Prowadzenie działań mających na celu poprawę wizerunku wsi i estetyki przestrzeni publicznej poprzez podjęcie prac związanych z renowacją, odbudową i aktywizacją obiektów zabytkowych. Ad. 1-7 Gmina Korfantów w latach obowiązywania Programu była właścicielem 33 obiektów (w tym 3 współwłaścicielem) ujętych w gminnej ewidencji zabytków, z czego 9 obiektów (w tym jedna współwłasność) było wpisanych do rejestru zabytków. Wykaz tych obiektów, wraz z krótką charakterystyką stanu zachowania znajduje się w rozdziale 7.5. niniejszego Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 20142017. Przy większości tych obiektów przeprowadzano okresowe przeglądy stanu zachowania i zabezpieczeń. Ponadto systematycznie, w miarę posiadanych środków finansowych, prowadzone są remonty i prace konserwatorskie polegające głównie na renowacji elewacji frontowych, wymianie stolarek okiennych, malowaniu klatek schodowych i wymianie różnych instalacji. Prowadzono także bieżące prace pielęgnacyjne, porządkowe i zabezpieczające na terenie parku w Korfantowie, co nie zmienia faktu, że należałoby przeprowadzić rewitalizację całego założenia parkowego. W latach 2007-2011 Gmina Korfantów prowadziła następujące prace remontowe i konserwatorskie przy własnych obiektach zabytkowych: ROK

2007

2008

PRACE KONSERWATORSKIE Remont elewacji frontowej Malowanie klatki schodowej Wymiana pokrycia dachowego papowego Naprawa instalacji elektrycznej Wymiana części pokrycia dachowego Wymiana instalacji elektrycznej i wodno-kanalizacyjnej Remont elewacji frontowej Remont elewacji frontowej Remont elewacji frontowej Wymiana stolarki okiennej Wymiana stolarki okiennej

OBIEKT Korfantów, Rynek 7 Korfantów, Rynek 12 Korfantów, Rynek 13

KWOTA [PLN] 5 200 600 1 200

Korfantów, Rynek 14 Korfantów, Rynek 1

300 1 500

Korfantów, Rynek 19

400

RAZEM Korfantów, Rynek 12 Korfantów, Rynek 13 Korfantów, Rynek 14 Korfantów, Rynek 12 Korfantów, Rynek 13

9 200 4 000 4 200 3 800 3 500 4 600

2009

2010

2011

Wykonanie instalacji gazowej wewnętrzną Wykonanie bramy wjazdowej Naprawa tynków i malowanie lokalu użytkowego Roboty budowlane oraz nadzór budowlany Wykonanie instalacji gazowej wewnętrznej Opracowanie map, studium wykonalności, aktualizacja projektu budowlanego Naprawa instalacji elektrycznej Wymiana instalacji wodnokanalizacyjnej Wymiana pionu kanalizacyjnego Malowanie klatki schodowej Aktualizacja dokumentacji sanitarnej

RAZEM Korfantów, Rynek 1

20 100 8 000

Korfantów, Rynek 19 Korfantów, Rynek 6

1 800 600

Korfantów, remiza OSP, ul. Kościuszki 4 RAZEM Korfantów, Rynek 7

9 180

19 580 8 200

Korfantów, remiza OSP, ul. Kościuszki 4

24 990

RAZEM Korfantów, Rynek 12 Korfantów, Rynek 12

33 190

Korfantów, Rynek 19 Korfantów, Rynek 13 Korfantów, remiza OSP, ul. Kościuszki 4 RAZEM

300 1 400 9 366

RAZEM 2007-2011

600 480

12 146 94 216

W celu pozyskania środków finansowych z funduszy unijnych na kompleksową rewitalizację miasta Gmina przygotowała Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich Korfantowa na lata 2007-2013 (uchwała Nr VI/37/07 Rady Miejskiej w Korfantowie z dn. 28 marca 2007 r., zm. uchwałą Nr XLVI/267/09 z dn. 16 grudnia 2009 r.). Dokument ten nie przeszedł jednak oceny merytorycznej Zarządu Województwa Opolskiego – Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Opolskiego na lata 2007-2013, Działanie 6.1 Rewitalizacja obszarów miejskich. Niemniej zapisane w nim zadania nie tracą na aktualności, a sam Program po aktualizacji być może zostanie wykorzystany w przyszłych latach w nowej perspektywie finansowania UE (lata 2014-2020). Program zakładał m.in.: przebudowę rynku w Korfantowie wraz z odnowieniem elewacji kamienic, przebudowę i zmianę funkcji zabytkowej remizy OSP w Korfantowie, zagospodarowanie terenu parku miejskiego, oraz przebudowy i budowy kilku dróg i ulic, budowę sieci kanalizacyjnej i sanitarnej, budowę gimnazjum, kompleksu boisk. Gmina natomiast pozyskała środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na zadanie: adaptacja zabytkowej remizy OSP, ul. Kościuszki 4, na centrum społeczno-kulturalno-edukacyjne w Korfantowie wraz z zagospodarowaniem terenu przyległego (Działanie 6.2 RPO WO 2007-2013). Projekt rozłożony na lata 2009-2012 został dofinansowany w kwocie 1 010 907 zł –

całkowita wartość projektu 1 333 200 zł. Obecnie (stan na sierpień 2012 r.) projekt nie został jeszcze zakończony. Gmina podjęła również działania w celu znalezienia użytkowników lub właścicieli dla zdegradowanych obiektów zabytkowych na terenie gminy. W celu aktywizacji bezrobotnych mieszkańców gminy i zaoferowania im prac sezonowych przy mniej skomplikowanych i nie wymagających dużych nakładów finansowych zadaniach Urząd Miejski w Korfantowie we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Nysie realizuje program zwalczania bezrobocia. W jego ramach możliwe jest prowadzenie podstawowych prac pielęgnacyjnych i porządkowych na terenach zielonych, m.in. na terenie parku miejskiego w Korfantowie. Dostępne skromne środki finansowe przeznaczane na ten cel, pozwalają jedynie na ograniczone prowadzenie działań. Rada Miejskie nie podjęła uchwały w sprawie przekazania procentowej części budżetu gminy na dotowanie prac konserwatorskich przy zabytkach. 2.2. Działania związane z ochroną zabytków leżących na terenie gminy 1. Przygotowanie właścicieli i dysponentów obiektów zabytkowych do absorpcji programowych funduszy Wspólnoty Europejskiej. 2. Przygotowanie aktualnych informacji o możliwościach pozyskiwania środków finansowych z zakresu ochrony zabytków (Ministerstwo Kultury, Wojewódzki Konserwator Zabytków, Fundusz Kościelny, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zwolnienia z podatku VAT). Pomoc mieszkańcom gminy w wyszukiwaniu i pisaniu programów na pozyskiwanie środków finansowych z funduszy unijnych. 3. Podjęcie stosownej uchwały przez Radę Miejską o udzielaniu dotacji na prace remontowe i konserwatorskie i roboty budowlane przy obiektach zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków (dotacje mogą być udzielane osobom posiadającym tytuł prawny do zabytku znajdującego się na terenie gminy i wykażą się wkładem własnym na wykonanie prac). 4. Udostępnienie do naukowego badania i dokumentowania zabytku. 5. Prowadzeniu prac konserwatorskich restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku. 6. Zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie. 7. Korzystanie z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości. 8. Popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. 9. Rada Miejska corocznie w uchwale budżetowej określi wysokość środków przeznaczonych na dotacje na prace konserwatorskie , restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru i gminnej ewidencji zabytków. 10. Aktualizacja ewidencji gminnej po dwóch latach obowiązywania programu, polegająca na wykreśleniu z ewidencji obiektów nieistniejących i gruntowanie przebudowanych (zmiana bryły budynku, układu i wielkości otworów okiennych, skucie wystroju elewacji itp.) oraz wprowadzeniu nowych obiektów, dotąd nie

objętych ewidencją, a posiadających wartości zabytkowe, ważne dla kulturowej tożsamości regionu. Ad. 1-10 Rada Miejska nie podjęła stosownej uchwały dotyczącej trybu oraz zasad udzielania dotacji na prace remontowe, konserwatorskie i roboty budowlane przy obiektach zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków. Podjęcie takiej uchwały jest niezbędne w celu dotowania zadań z zakresu ochrony zabytków. Rada Miejska w uchwałach budżetowych nie określała wysokości środków przeznaczonych na wspomniane dotacje. W konsekwencji nie udzielano takich dotacji osobom posiadającym tytuł prawny do remontowanych i restaurowanych zabytków. Nie wypracowano też innych systemów pomocy ochrony dziedzictwa kulturowego. Z terenu gminy Korfantów w latach 2007-2012 właściciele zabytków korzystali z następujących zewnętrznych źródeł finansowych:  Środki Samorządu Województwa Opolskiego 2008 – Konserwacja i restauracja obrazów Stacje Drogi Krzyżowej oraz wykonanie kopii dwóch skradzionych obrazów Stacji Drogi Krzyżowej z kościoła pw. Matki Boskiej Bolesnej z kościoła pielgrzymkowego na Szwedzkiej Górce; beneficjent: Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Floriana w Przydrożu Małym, siedziba w Przydrożu Wielkim nr 5; kwota dotacji 5 000 zł.  Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego RPO WO na lata 2007-2013, Działanie 6.2. – adaptacja zabytkowej remizy OSP, ul. Kościuszki 4, na centrum społeczno-kulturalno-edukacyjne w Korfantowie wraz z zagospodarowaniem terenu przyległego; beneficjent: Gmina Korfantów; kwota dofinansowania: 1 010 907 zł.  Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW na lata 2007-2013, Działanie 313, 322, 323 „Odnowa i rozwój wsi" – wykonanie remontu (odnowienie) elewacji oraz pokrycia dachowego kościoła parafialnego pw. św. Nikazego i Chrystusa Króla w Węży; beneficjent: Rzymskokatolicka Parafia pw. św. Nikazego i Chrystusa Króla w Węży; kwota dotacji 123 302 zł. Ponadto nie pozyskano żadnych funduszy ze środków Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ani Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Planowane jest rozpoczęcie kompleksowego remontu i odnowienia dachu kościoła w Ścinawie Nyskiej z wykorzystaniem środków finansowych pozyskanych z Programu „Leader” (PROW). Ponadto o środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ostatnich latach bezskutecznie aplikowano na następujące zadania: w 2012 r. na konserwację ambony z kościoła w Ścinawie Małej oraz na ołtarz boczny w Ścinawie Nyskiej, w latach 2011-2011 na prace remontowo-konserwatorskie przy elewacji kościoła w Przechodzie.

W celu popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytkach i ich znaczenia dla historii i kultury wydano następujące publikacje: „Dzieje kościoła Trójcy Świętej w Korfantowie”, „Korfantów – dzieje miasta i gminy”, „Monografia przyrodnicza gminy Korfantów” oraz foldery reklamowe i kalendarze. Planowane są dalsze działania promocyjne: wydanie własnego kalendarza ze zdjęciami obiektów zabytkowych, wydanie albumu przedstawiającego m.in. zabytki gminne oraz folderu promującego miasto i gminę Korfantów. Ponadto wykonano aktualizację gminnej ewidencji zabytków polegającą na wykreśleniu z tejże ewidencji obiektów nieistniejących, zrujnowanych, gruntowanie przebudowanych lub nie spełniających wymogów formalnych. 2.3. Pozostałe działania edukacyjne i promocyjne 1. Edukacja mieszkańców w zakresie konieczności ochrony miejscowego dziedzictwa kulturowego. Propagowanie idei poszanowania lokalnej specyfiki budowlanej i zachowania ciągłości tradycji. Wskazane są takie inicjatywy, jak organizowanie spotkań dla ludności z pracownikami służb konserwatorskich, tworzenie ścieżek edukacyjnych dla młodzieży szkolnej, mające na celu uświadomienia roli zabytków w krajobrazie kulturowym. Mogą temu służyć dydaktyczne ścieżki turystyczne np. szlak ginących zawodów. 2. Wskazywanie i promowanie najlepszych inwestycji związanych z zabytkami. 3. Administracyjne egzekwowanie rygorów określonych między innym w planach zagospodarowania przestrzennego, głównie w zakresie wysokości zabudowy jej charakteru i funkcji, a także ochrony wyznaczonych obszarów i budynków. Ważną rzeczą jest również skuteczna egzekucja prawa budowlanego, a co za tym idzie walka z samowolami budowlanymi. To właśnie prawdopodobnie samowole budowlane przyczyniły się do utraty cech zabytkowych przez znaczną część budynków. Należą do nich głównie wymiany okien, najczęściej wiążące się z poszerzeniem otworów, zmiany kształtu dachu, dowolny dobór poszycia, zbijanie tynków i docieplenie kosztem podziałów architektonicznych i wystroju. 4. Ochrona i promocja odrębnych cech lokalnych, pielęgnacja tradycji oraz poszanowanie dla technicznego i przemysłowego dziedzictwa gminy. 5. Rozwój i promocja walorów turystycznych, z wykorzystaniem w tym celu obiektów zabytkowych, a w szczególności zespołów rezydencjonalno-folwarcznych. 6. Monitoring umów dotyczących sprzedaży zabytków osobom i przedsiębiorstwom prywatnym, pod kątem realizacji zobowiązań tych podmiotów względem zakupionych obiektów. 7. Wykorzystanie zabytkowych zasobów gminy do aktywizacji gospodarczej np. w obszarze turystyki i rekreacji. 8. Współpraca ze służbami konserwatorskimi województwa. Powinno się to wyrażać między innymi obligowaniem inwestorów do opiniowania planowanych prac (nawet tych pozornie drobnych – jak wymiana okien, docieplenie ścian) przez Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Ad 1-8 W latach 2007-2012 nie powstały nowe ścieżki edukacyjne i turystyczne dla młodzieży, mające na celu uświadomienia roli zabytków w krajobrazie kulturowym. Nie wskazywano i nie promowano najlepszych inwestycji związanych z zabytkami. Gmina również administracyjne nie egzekwowała rygorów określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, gdyż egzekucja prawa budowlanego jest obowiązkiem Starostwa Powiatowego w Nysie oraz Powiatowego Nadzoru Budowlanego w Nysie. Do rozwoju i promocji walorów turystycznych gminy na pewno przyczynił się remont zamku w Korfantowie, a do aktywizacji społecznej i gospodarczej m.in. w obszarze turystyki i rekreacji przyczyni się remont remizy. W latach 2009-2010 uczniowie i nauczyciele Zespołu Szkół w Korfantowie uczestniczyli w ogólno wojewódzkim projekcie pn. „Nowe technologie na usługach edukacji” współfinansowanym przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (Kapitał ludzki). Celem projektu było lepsze poznanie i zgłębienie lokalnej historii, tradycji i obyczajów, a następnie prezentacja wyników badań. Opracowano następujące tematy: - „Moja parafia – „Ślad na Ziemi” – Kapliczki i Krzyże Parafii Korfantów”; - „Moja gmina – Korfantów znany i mniej znany”; - „Moja szkoła – historia szkoły”; - „Moja okolica – potrawy regionalne wywodzące sie z kultury śląskiej i kultury kresów wschodnich”.

3. Podstawa prawna opracowania Programu Podstawę prawną opracowania Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Korfantów stanowią zapisy art. 87 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (ostatnio nowelizowana 18 marca 2010 r. – Dz.U. z 2010 r. Nr 75, poz. 474) mówiące, że Burmistrz Miasta sporządza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, który po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w formie uchwały przyjmuje Rada Miejskiej. Następnie Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji programu Burmistrz Miasta sporządza co 2 lata sprawozdanie, które przedstawia Radzie Miejskiej. Szczegółowe cele opracowania wymienione są w art. 87, ust. 2. cytowanej Ustawy:  włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju,  uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej,  zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania,  wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego,

podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami,  określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;  podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Ustalenia gminnego program opieki nad zabytkami uwzględnienia się następnie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (art. 19 ust. 2). 

4. System prawny ochrony zabytków w Polsce 4.1. Główne uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Z 1997, Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) Ustawa zasadnicza stanowi fundament systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce: „Rzeczpospolita Polska […] strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5), […] stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (art. 6. ust. 1), oraz że każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa (art. 86)”. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Ustawa stanowi podstawę prawną ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce, określa politykę zarządzania zabytkami oraz wyznacza główne zadnia państwa oraz obywateli (właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych). Szczegółowe zapisy określają przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków. Wprowadza pojęcia ochrony i opieki. Ochrona zabytków (art. 4) polega w szczególności na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu :  zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;  zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;  udaremnienie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;  przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;  kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

uwzględnienie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Natomiast opieka nad zabytkami (art. 5) sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków:  naukowego badania i dokumentowania zabytku;  prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych zabytku;  zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;  korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 

Opiece i ochronie podlegają, bez względu na stan zachowania (art. 6):  zabytki nieruchome – krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne i ruralistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji,  zabytki ruchome – dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcje stanowiące zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych, numizmaty oraz pamiątki historyczne, wytwory techniki, materiały biblioteczne, wytwory sztuki ludowej, rękodzieła oraz inne obiekty etnograficzne, przedmioty upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji,  zabytki archeologiczne – pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie ustawodawczej mogą podlegać również nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Ustawa wskazuje formy ochrony zabytków (art. 7), do których należą:  wpis do rejestru zabytków (prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Do rejestru wpisuje się zabytek na podstawie decyzji wydanej przez WKZ z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy);  uznanie za Pomnik Historii (przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego);  utworzenie parku kulturowego (przez Radę Miejską na podstawie uchwały);  ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.

Zapisy dotyczące samorządu gminnego Ochrona zabytków znajdujących się na terenie gminy należy do jednych z obowiązków i kompetencji samorządu lokalnego. Zadania stojące przed organami administracji publicznej (m.in. zarządami gmin), precyzuje wymieniony już art. 4. Ustawy. Realizacji tych zadań, obok sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87), ma służyć m.in.:  prowadzenie gminnej ewidencji zabytków (art. 22, ust. 4 i 5): „Burmistrz prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez burmistrza w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Ewidencja zabytków stanowi podstawę do sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami:  utworzenie przez Radę Miejską, po zasięgnięciu opinii WKZ, parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej (art. 16). Park kulturowy przekraczający granice gminy może być utworzony i zarządzany na podstawie zgodnych uchwał Rad Gmin (związku gmin), na terenie których ten park ma być utworzony,  uwzględnianie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami się przy sporządzaniu i aktualizacji strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego (art. 18),  udzielanie przez organ stanowiący gminy dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale (art. 81),  powierzenie przez Wojewodę, na wniosek WKZ, w drodze porozumienia, prowadzenia niektórych spraw z zakresu swojej właściwości, w tym wydawanie decyzji administracyjnych gminom, a także związkom gmin, położonym na terenie województwa (art. 96). 4.2. Organizacja organów ochrony zabytków Organami ochrony zabytków są (art. 89): minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków oraz wojewoda, w imieniu

którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Wojewódzki Konserwator Zabytków, który kieruje wojewódzkim urzędem ochrony zabytków. Wojewódzkiego konserwatora zabytków powołuje i odwołuje wojewoda, za zgodą Generalnego Konserwatora Zabytków (art. 91). Do zadań wykonywanych przez WKZ należy w szczególności: 1) realizacja zadań wynikających z krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2) sporządzanie, w ramach przyznanych środków budżetowych, planów finansowania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 3) prowadzenie rejestru i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz gromadzenie dokumentacji w tym zakresie; 4) wydawanie, zgodnie z właściwością, decyzji, postanowień i zaświadczeń w sprawach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych; 5) sprawowanie nadzoru nad prawidłowością prowadzonych badań konserwatorskich, architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i innych działań przy zabytkach oraz badań archeologicznych; 6) organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 7) opracowywanie wojewódzkich planów ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych oraz koordynacja działań przy realizacji tych planów; 8) upowszechnianie wiedzy o zabytkach; 9) współpraca z innymi organami administracji publicznej w sprawach ochrony zabytków. Ponadto na podstawie porozumienia Wojewody Opolskiego ze Starostą Nyskim został powołany powiatowy konserwator zabytków, któremu powierzono prowadzenie niektórych spraw z zakresu właściwości Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (występującego w imieniu Wojewody Opolskiego). Kolejnym stopniem tego systemu byłoby ewentualne powołanie gminnego (miejskiego) konserwatora zabytków, również na podstawie porozumienia Wojewody Opolskiego tym razem z Burmistrzem Korfantowa, co w znaczącym stopniu poprawiłoby jakość zarządzania dziedzictwem w gminie, powiecie, a także w województwie. 4.3. Pozostałe uwarunkowania prawne dotyczące ochrony i opieki nad zabytkami Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) Ustawa reguluje szczegółowy zakres zadań związanych z ochroną zabytków na poziomie lokalnym. Do zadań własnych gminy należy wykonywanie zadań w zakresie m.in. kultury, ochrony zabytków i opieki nad zabytkami a także ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej. Warto zwrócić uwagę, że zakres dotyczący szeroko pojętej ochrony zabytków, mieści w sobie zarówno zapisy ściśle mówiące o ochronie zabytków, jak również pozostałe, dotyczące ochrony środowiska, przyrody, turystyki, zieleni gminnej i zadrzewień a także promocji gminy. Takie całościowe, wielostronne podejście

pozwala skuteczniej chronić oraz lepiej wykorzystywać zasoby zabytkowe gminy, co pozytywnie wpływa na pozostałe dziedziny działalności. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62 poz. 627 z późn. zm.) W Ustawie zapisano, iż prognoza oddziaływania na środowisko, sporządzana przy okazji opracowywania polityk, strategii, planów lub programów powinna „określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, [...] na środowisko, a w szczególności na […] zabytki, jak również w przypadku odstąpienia od przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, Ustawa nakłada obowiązek sprawdzenia, czy decyzja o odstąpieniu uwzględnia: […] „cechy obszaru objętego oddziaływaniem na środowisko, w szczególności obszaru o szczególnych właściwościach naturalnych lub posiadających znaczenie dla dziedzictwa kulturowego wrażliwe na oddziaływania, istniejące przekroczenia standardów jakości środowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu. Niezwykle ważne są przepisy dotyczące planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i wymagających sporządzenia „raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko”. Dla ochrony dziedzictwa kulturowego przepis ten jest istotny w kontekście budowy wież telefonii komórkowej oraz stosunkowo nowej inicjatywy, jaką jest budowa farm wiatrowych i ich oddziaływanie na krajobraz kulturowy, a więc przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. nr 80 poz. 717 z późn. zm.). Ustawa precyzuje co powinno być uwzględniane podczas sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego. W interesującym nas obszarze w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględniania się „wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej” (art. 1), W studium uwzględniać należy uwarunkowania wynikające ze: […] „stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej” (art. 10). Studium oraz plany zagospodarowania przestrzennego winny określać […] „obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk, obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej”. Istotne jest nałożenie na wójtów obowiązków zarówno zawiadomienia m.in. wojewódzkiego konserwatora zabytków o przystąpieniu do sporządzania studiów,

planów zagospodarowania przestrzennego i występowania o opinie i wnioski, jak również opiniowania (studia) lub uzgadniania. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 1994 r. nr 89 poz. 414.) Ustawa traktuje zabytki w sposób szczególny, podkreślając, iż obiekt budowlany należy projektować i budować, zapewniając: „ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską”. Wymienione są rodzaje czynności w procesie budowlanym, również w kontekście obiektów wpisanych do rejestru zabytków, znajdujących się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, obiektów i obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a także ujętych w gminnej ewidencji zabytków. Budynki podlegające takiej ochronie prawnej nie wymagają świadectwa charakterystyki energetycznej. W przypadku obiektów wpisanych do rejestru zabytków wymagane jest uzyskanie pozwolenia na remont tych obiektów lub ich rozbiórkę (ale w tym wypadku dopiero po skreśleniu obiektu z rejestru zabytków przez Generalnego Konserwatora Zabytków). Podobnie jest w przypadku chęci zainstalowania na takim obiekcie tablic i urządzeń reklamowych. Ustawa nakazuje wprost wymóg uzyskania pozwolenia WKZ przed wydaniem pozwolenia na budowę. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115 poz. 741) Jednym z wymienionych celów publicznych jest „opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”. Kolejne zapisy precyzują, jakie działania wymagają pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to sprzedaż, zamiana, darowizna lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących własność Skarbu Państwa (tu wyjątkiem są nieruchomości będące we władaniu Agencji Nieruchomości Rolnych) lub jednostki samorządu terytorialnego oraz wnoszenie tych nieruchomości jako wkładów niepieniężnych do spółek, podział nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków. Ponadto dopuszczono możliwość nałożenia na nabywcę nieruchomości gruntowej, oddawanej w użytkowanie wieczyste, obowiązku (zapisanego w umowie) odbudowy lub remontu położonych na niej zabytkowych obiektów budowlanych. Taki sam obowiązek można nałożyć w decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu. Ważne dla właściciela zabytku i zarządcy nieruchomości będącej w trwałym zarządzie są zapisy mówiące o obniżce o 50% ceny nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków, chociaż dopuszczono tu także możliwość podwyższenia lub obniżenia tej bonifikaty oraz o obniżce o 50% opłat z tytułu trwałego zarządu, która to bonifikata również może być podwyższona lub obniżona. Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży „nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości.”

Ustawa o z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92 poz. 880) Ustawa określenie „tereny zieleni” definiuje się jako „tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowymi przemysłowym” Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wydaje WKZ; dotyczy to również drzew owocowych. Ustawodawca posłużył się również pojęciem „wartości historycznych”, „kulturowych”, które są jednym z czynników ważnych przy tworzeniu parków krajobrazowych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, ustanawianiu pomników przyrody i innych czynnościach.

Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 1991 r. Nr 114, poz. 493 z późn. zm.). W Ustawie zapisano że „prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym” (art. 9), natomiast państwo (np. minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego), jako mecenas, wspiera tę działalność, polegającą również na promocji działań i inicjatyw kulturalnych oraz opieki nad zabytkami (art. 1). Sprawowanie opieki nad zabytkami jest jednym z podstawowych zadań instytucji kultury, szczególnie tych wyspecjalizowanych w opiece nad zabytkami (których celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami). Zatem szeroko pojęta opieka nad zabytkami niekoniecznie musi oznaczać bezpośrednie czynności przy zabytku, ale również gromadzenie wiedzy o zabytkach, jej udostępnianie poprzez np. organizację wystaw, edukację społeczeństwa dotyczącą ochrony zabytków, uświadomienie istnienia odziedziczonych po dawnych mieszkańcach dóbr kultury, uwrażliwienie na wyjątkowy charakter tego dziedzictwa.

5. Spójność Programu z krajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi dokumentami strategicznymi Gminny Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Korfantów w celu efektywnej realizacji, uwzględnia wcześniejsze zapisy strategicznych dokumentów szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego. Wszystkie dokumenty odnoszące się (bezpośrednio bądź pośrednio) do dziedzictwa kulturowego gminy Korfantów muszą być współzależne, wzajemnie powiązane i uzupełniające się, by jedne zapisy nie stały w sprzeczności z drugimi. 5.1. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu krajowym Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015 (dokument opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w 2006 r.) W Strategii, wieloletnim dokumencie strategicznym rozwoju społecznogospodarczego kraju, zwrócono uwagę na walory środowiska naturalnego, potencjał kulturowy oraz korzystne położenie na kontynencie Polski. W rozbudowie infrastruktury turystycznej niezbędne jest wsparcie inicjatyw lokalnych przez władze publiczne. Położenie nacisku na rozwój turystyki zgodne jest także z „Wizją Polski do roku 2015”. Zasada zrównoważonego rozwoju oraz pielęgnowanie i zachowanie dziedzictwa kulturowego pozwolą również na osiągnięcie głównego celu Strategii, jakim jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski. Wśród priorytetów Strategii ważnych dla dziedzictwa kulturowego znajdujemy: wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, poprawę stanu infrastruktury technicznej i społecznej (kultura, sport i turystyka), rozwój obszarów wiejskich (rozwój agroturystyki), rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 i Uzupełnienie NSRK na lata 2004-2020 (dokumenty przyjęte przez Radę Ministrów) Tworzy ramy dla mecenatu państwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowocześnie pojmowanej polityki kulturowej państwa, funkcjonującej w warunkach rynkowych, a także dla wspólnoty Polski z Unią Europejską. Głównym celem Strategii jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju kulturowego regionów w Polsce. Do priorytetów zaliczamy: • aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe celem poprawy stanu zachowania zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie dostępności do mieszkańców, turystów i inwestorów, • edukację i administrację na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dokumentem służącym wdrożeniu Strategii w sferze materialnej spuścizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” na lata 2004-2013, w którym wytyczone zostały strategiczne cele polityki państwa w sferze ochrony zabytków:

• przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami, • podjęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa, • poszukiwania instrumentów wzmacniających efekty działalności służby konserwatorskiej, • ograniczenia uznaniowości konserwatorów poprzez nałożenie na nich odpowiedzialności za niezgodne z prawem postępowania, • intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa poprawa stanu zabytków nieruchomych. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (Uchwała Nr 239 Rady Ministrów z dn. 13 grudnia 2011 r. – M.P. z dn. 27.04.2012 r., poz. 252). Najważniejszy dokument dotyczący ładu przestrzennego Polski. Jego celem strategicznym jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych do osiągnięcia: konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia i większej sprawności państwa oraz spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej w długim okresie. KPZK 2030 kładzie szczególny nacisk na budowanie i utrzymywanie ładu przestrzennego. Koncepcja formułuje także zasady i działania służące zapobieganiu konfliktom w gospodarowaniu przestrzenią i zapewnieniu bezpieczeństwa, w tym powodziowego. Obiekty zabytkowe muszą pełnić funkcje użytkowe współcześnie nadane, zgodne z ich potencjałem i wymogami ochrony. W perspektywie najbliższych dwudziestu lat rola dziedzictwa kulturowego w procesach rozwoju przestrzennego będzie rosła – zwiększanie się zamożności społeczeństwa oraz przekształcenia o charakterze kulturowym będą powodowały wzrost znaczenia rozwojowego zarówno materialnych jak i niematerialnych składników dziedzictwa kulturowego. Ich lokalizacja i umiejętność wykorzystania w procesach rozwoju będzie wpływała pozytywnie na tok koncentracji gospodarczej, ludnościowej i rangę kultury i turystyki. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (w trakcie opracowywania) Program określi cele i kierunki działań oraz zadania, które powinny być podjęte w szczególności przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Jego ramy wyznaczają tezy opracowane przez zespół powołany przez Ministra Kultury. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują zapisy odnoszące się odpowiednio do działań o charakterze systemowym, dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod działania oraz kształcenia i edukacji. Część zawartych tam celów i kierunków działań powinna być uwzględniona w lokalnych programach opieki nad zabytkami, co dotyczy w szczególności: 1. integracji ochrony dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego, krajobrazu oraz stosownych zasad zagospodarowania przestrzennego,

2. promocji wartości materialnych oraz wartości niematerialnych dziedzictwa kulturowego, zwłaszcza zabytków w warunkach gospodarki rynkowej, 3. wzmocnienia roli dziedzictwa, zwłaszcza zabytków, w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości, 4. ustalenia czytelnych kryteriów priorytetów oraz usprawnienie systemu rozdziału środków, 5. zorganizowania w skali kraju systemu i służb (również na poziomie j.s.t.) dla monitorowania stanu dziedzictwa kulturowego, 6. kształcenia społeczeństwa w duchu poszanowania dla autentyzmu oraz wartości materialnych i niematerialnych wspólnego, wielokulturowego dziedzictwa, 7. budowanie klimatu społecznego zrozumienia i akceptacji dla idei ochrony i dawności zabytków odczytywanych jako źródło tożsamości, wiedzy i dumy z przeszłości, tradycji, wiedzy o sposobie życia i pracy przodków, poprzez m.in.: edukację na wszystkich poziomach szkół, również wśród kadr nauczycielskich i kadr samorządowych. W założeniach Program ma również uporządkowanie działań w sferze ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1. zasada primum non nocere 2. zasada maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych), 3. zasada minimalnej, niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych) 4. zasada, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to) co na oryginał działa niszcząco, 5. zasada czytelności i odróżnialności ingerencji, 6. zasada odwracalności metod i materiałów, 7. zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020 r. (projekt dokumentu na etapie prac legislacyjnych) Strategia będzie kolejnym dokumentem uwzględniającym zagadnienia szeroko pojętego zarządzania i ochrony dziedzictwa narodowego. Zakres merytoryczny tego międzyresortowego dokumentu został zdefiniowany w Planie uporządkowania strategii rozwoju z dnia 24 listopada 2009 r. Koordynatorem Strategii (SRKS) jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ze względu na szeroki zakres pojęcia kapitału społecznego, Strategia jest dokumentem horyzontalnym i wieloaspektowym, a jego przygotowanie wymagało współpracy i zaangażowania wielu partnerów z różnych resortów, sektorów i środowisk. Obecnie projekt pełnego dokumentu Strategii, zawierający cele, kierunki działań oraz instrumenty realizacji przeszedł przez etapy konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych.

5.2. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu wojewódzkim Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 (uchwała nr XXV/325/2012 Sejmiku Województwa Opolskiego z dnia 28 grudnia 2012 r.). Strategia Rozwoju Województwa jest najważniejszym regionalnym dokumentem strategicznym, stanowi podstawę realizacji polityki rozwojowej w regionie. Planowanie strategiczne rozwoju regionu jest procesem realizowanym na kilku, ściśle powiązanych ze sobą, poziomach. W województwie opolskim przyjęto hierarchiczny układ pięciu poziomów planowania, obejmujący: wizję, wyzwania (5), cele strategiczne (10), cele operacyjne (36) i działania. Hierarchiczność realizacji działań przypisanych do celów operacyjnych warunkuje osiągnięcie celów strategicznych, co z kolei umożliwi zmierzenie się z wyzwaniami rozwojowymi. Wizja: „Województwo opolskie to wielokulturowy region, wykształconych, otwartych i aktywnych mieszkańców, z konkurencyjną i innowacyjną gospodarką oraz z przyjaznym środowiskiem życia”. Najważniejszym, horyzontalnym wyzwaniem rozwojowym jest: „Zapobieganie i przeciwdziałanie procesom depopulacji”. Jest ono odpowiedzią na niekorzystną sytuację demograficzną regionu, uznaną za najważniejszą barierę rozwojową. Równolegle z wyzwaniem horyzontalnym będą realizowane kompleksowe i komplementarne działania w różnych sferach życia społeczno-gospodarczego, poprzez zdefiniowane tematyczne wyzwania rozwojowe:  Przygotowane do rynku pracy aktywne społeczeństwo,  Konkurencyjna gospodarka oparta na innowacyjności i współpracy z nauką,  Atrakcyjne obszary do zamieszkania, inwestowania i wypoczynku  Zrównoważony rozwój aglomeracji opolskiej, miast i obszarów wiejskich regionu. Kwestie ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego poruszone zostały w kilku obszarach tematycznych Strategii:  Cel strategiczny 2 – Aktywna społeczność regionalna, Cel operacyjny 2.2. – Wzbogacanie wielokulturowego dziedzictwa i tożsamości regionalnej;  Cel strategiczny 5 – Nowoczesne usługi oraz atrakcyjna oferta turystycznokulturalna, Cel operacyjny 5.3. – Rozwój usług turystyki, kultury i sportu oraz ich infrastruktury;  Cel strategiczny 7 – Wysoka jakość środowiska, Cel operacyjny 7.3. – Kształtowanie systemu przyrodniczego, ochrona krajobrazu i bioróżnorodności;  Cel strategiczny 8 – Konkurencyjna aglomeracja opolska, Cel operacyjny 8.2. – Rozwój przestrzeni aglomeracji wraz ze wzmacnianiem powiązań instytucjonalnych i społecznych;  Cel strategiczny 9 – Ośrodki miejskie biegunami wzrostu, Cel operacyjny 9.2. – Poprawa ładu przestrzennego i rewitalizacja na obszarach miejskich;  Cel strategiczny 10 – Wielofunkcyjne obszary wiejskie, Cel operacyjny 10.4. – Racjonalne gospodarowanie przestrzenią.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego 2007-2013 (uchwała Zarządu Województwa Opolskiego nr 57/2006 z dnia 20 grudnia 2006 r.) Głównym celem RPO jest zwiększenie konkurencyjności oraz zapewnienie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej dla podniesienia atrakcyjności województwa opolskiego, jako miejsca do inwestowania, pracy i zamieszkania. Z zakresu ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego przyjęto następujące cele: • infrastruktura społeczna i szkolnictwo wyższe – z rozwinięciem na rozwój kultury oraz ochrony dziedzictwa kulturowego (Działanie 5.3), • aktywizacja obszarów miejskich i zdegradowanych – rewitalizacja obszarów miejskich oraz zagospodarowanych terenów zdegradowanych (Działanie 6.1 oraz 6.2). Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Opolskiego (uchwała nr XLVIII/505/2010 Sejmiku Województwa Opolskiego z dnia 28 września 2010 r.) W Planie przyjęto, że „celem polityki przestrzennej jest ochrona dóbr kultury materialnej i niematerialnej a kształtowanie środowiska kulturowego powinno generować rozwój innych dziedzin życia regionu (np. turystyki i rekreacji, osadnictwa, leśnictwa, rolnictwa). Obiekty kultury materialnej winny być wykorzystane i użytkowane z zapewnieniem opieki konserwatorskiej, rewaloryzacji i nadania im odpowiednich funkcji użytkowych”. Dokument powołuje się przy tym na główne cele i priorytety ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte w Programie Opieki nad Zabytkami Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 (uchwała nr XIV/158/2007 SWO z dnia 20.12.2007 r.). Za główne zasady zagospodarowania przestrzennego w zakresie dziedzictwa kulturowego uznano: 1) zachowanie ładu przestrzennego na terenach zabudowy historycznej, 2) obejmowanie prawną ochroną dziedzictwa kulturowego poprzez opracowywanie MPZP z określeniem stref ochrony konserwatorskiej, 3) nadawanie mocy prawnej Gminnym Ewidencjom Zabytków poprzez umieszczanie ich w MPZP, 4) kompleksową ochronę obszarów i obiektów zabytkowych, 5) wykorzystanie obiektów i obszarów zabytkowych do pełnienia określonych funkcji, zgodnych bądź nie kolidujących z ich zabytkowym charakterem, 6) oszczędne kształtowanie krajobrazu kulturowego, a także przeciwdziałanie rozpraszaniu historycznie ukształtowanej zabudowy, 7) harmonizowanie zabytkowych układów urbanistycznych w powiązaniu z rozwojem osadnictwa i komunikacji, 8) zachowanie mieszkalno-usługowego charakteru centrów miast, 9) eksponowanie regionalnych cech środowiska kulturowego województwa opolskiego, 10) inicjowanie nowych form ochrony dziedzictwa kulturowego poprzez tworzenie pomników historii i parków kulturowych w symbiozie z przyrodą i wymogami rozwoju społeczno-gospodarczego. Główne kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego: 1) ochrona zabytkowego krajobrazu kulturowego, 2) ochrona historycznych układów przestrzennych,

3) ochrona obiektów i miejsc dziedzictwa kulturowego, w tym dóbr kultury współczesnej, 4) ochrona dziedzictwa archeologicznego, 5) ochrona materialnych i niematerialnych przejawów tradycji kultury ludowej, 6) ochrona miejsc pamięci narodowej i świadectw przeszłości historycznej, 7) wykorzystanie elementów dziedzictwa kulturowego dla rozwoju regionu. Plan wymienia wśród obszarów prawnej ochrony z terenu gminy: układ ruralistyczny Ścinawy Nyskiej. Wartość wysoka została przypisana dla Gryżowa (ze względu na historyczny ogólny układ przestrzenny) oraz Ścinawie Małej (ze względu na pojedyncze obiekty architektoniczne, pojedyncze cechy i wyróżniki). Program Opieki nad Zabytkami Województwa Opolskiego na lata 2011-2014 (uchwała Nr V/76/2011 Sejmiku Województwa Opolskiego z dnia 29 marca 2011 r.) Dokument o charakterze strategicznym dla efektywnego zarządzania, zachowania i promocji dziedzictwa kulturowego w województwie opolskim. Zakłada trzy główne cele strategiczne ze szczegółowymi priorytetami:  Cel strategiczny I – Utrzymanie i zarządzanie zasobem regionalnego dziedzictwa kulturowego. Priorytet I: Realizacja zadań własnych samorządu wojewódzkiego. Priorytet II: Odnowa wsi w kontekście poprawy stanu zachowania krajobrazu i dziedzictwa regionalnego. Priorytet III: Rewaloryzacja miast. Priorytet IV: Ochrona dziedzictwa archeologicznego. Priorytet V: Rozwój muzealnictwa i wystawiennictwa. Priorytet VI: Rozwój instytucji opieki nad zabytkami.  Cel strategiczny II – Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego. Priorytet I: Dziedzictwo kulturowe jako czynnik stymulujący rozwój gospodarczy. Priorytet II: Wstrzymanie procesu degradacji założeń pałacowo-parkowych. Priorytet III: Wspieranie inicjatyw mających na celu podniesienie rangi obiektów i zespołów zabytkowych. Priorytet IV: Wspieranie funkcjonowania istniejących szlaków oraz inicjatyw na rzecz tworzenia nowych szlaków obejmujących charakterystyczne dla województwa cenne zespoły i obiekty zabytkowe.  Cel strategiczny III – Rozwój turystyki związanej z regionalnym dziedzictwem kulturowym i rozwój tożsamości regionalnej. Priorytet I: Podniesienie poziomu edukacji i wiedzy nt. regionalnego dziedzictwa kulturowego. Priorytet II: Powołanie nowych instytucji do spraw dziedzictwa kulturowego i współpraca z instytucjami już istniejącymi. Priorytet III: Współpraca między regionami. W powyższym Programie zabytki z terenu gminy Korfantów wymieniane są głównie przy okazji zespołu zamkowo-parkowego w Korfantowie podlegającego Samorządowi Województwa Opolskiego (gospodarzem jest Opolskie Centrum

Rehabilitacji). Ponadto wymieniony jest dawny młyn wodny we Włostowej oraz remiza strażacka w Korfantowie. Strategia rozwoju turystyki w województwie opolskim na lata 2007-2013 (dokument nie przyjęty stosownymi uchwałami) Dokument podaje perspektywy oraz cele strategiczne rozwoju turystyki w regionie m.in. powiązane z szeroko pojętą ochroną i zarządzaniem dziedzictwem kulturowym. Dla obszaru gminy Korfantów szczególne znaczenie ma:  Cel strategiczny: Rozwój produktu markowego – turystyka na terenach wiejskich: rozwój agroturystyki (obszar występowania i predestynowany) – tereny wokół Jeziora Nyskiego i Otmuchowskiego. 5.3.

Uwarunkowania ochrony dziedzictwa powiatowym i międzygminnym

kulturowego

na

szczeblu

Strategia Rozwoju Wspólnoty Międzygminno – Powiatowej Ziemi Nyskiej na lata 2004 - 2015 (uchwała Nr XX/174/04 Rady Powiatu w Nysie z dnia 18 czerwca 2004 r. – wersja 2006) Misją Ziemi Nyskiej jest stworzenie warunków do wykorzystania posiadanych bogactw, zasobów i walorów, do zwiększenia własnej atrakcyjności dla współpracy międzyregionalnej w ramach integrującej się Europy w celu wzbudzenia trwałego, zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego poprzez realizację wspólnych projektów przy współfinansowaniu ze środków polskich oraz funduszy strukturalnych. Cele strategiczne: 1. Utrzymanie i rozwój miejscowego potencjału gospodarczego oraz aktywizacja rynku pracy, 2. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej, 3. Rozwój turystyki w oparciu o posiadany potencjał i chronione środowisko naturalne, 4. Wykorzystanie potencjału rolnictwa do trwałego rozwoju produkcji rolno – spożywczej i usług, 5. Uporządkowanie i modernizacja obszarów wiejskich, 6. Rozwój współpracy międzyregionalnej i transgranicznej, 7. Rozwój potencjału kulturalnego i edukacyjnego Ziemi Nyskiej. Cele operacyjne związane z ochroną dziedzictwa kulturowego 5. Kultura 5.1. Rozwój kultury we wspólnocie nyskiej 5.2.Wspieranie rozwoju przygranicznej współpracy kulturalnej 5.3.Ochrona dziedzictwa kulturowego 7. Turystyka 7.2. Tworzenie infrastruktury turystycznej, np. szlaki piesze, rowerowe, wodne, 7.5. Renowacja, konserwacja i utrzymanie zabytków.

Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Nyskiego – do listopada 2013 r. nie został opracowany Program.

Strategia rozwoju turystycznego pograniczna nysko-jesenickiego na obszarze powiatu Nyskiego (uchwała Nr XXXVII/315/10 Rady Powiatu w Nysie z dnia 27 maja 2010 r.), oraz Strategia promocji pogranicza nysko-jesenickiego na obszarze powiatu nyskiego (uchwała Nr XLI/347/10 Rady Powiatu w Nysie z dnia 20 października 2010 r.) Opracowanie obu Strategii było głównym działaniem realizowanego przez Starostwo Powiatowe w Nysie w ramach projektu pn. „Strategia rozwoju turystycznego i promocji pogranicza nysko-jesenickiego na obszarze powiatu nyskiego", współfinansowanego ze środków EFRR (Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Rzeczpospolita Polska 2007-2013 – Fundusz Mikroprojektów Euroregionu Pradziad). Obie Strategie zostały uchwalone przez Radę Powiatu w Nysie stając się tym samym oficjalnymi dokumentami strategicznymi Powiatu. Filarami obu strategii są licznie występujące na tych terenach zabytki architektury sakralnej, rezydencjonalnej oraz militarnej, które pełnią bardzo istotną rolę w promocji regionu i w dużej mierze stanowią o potencjale turystycznym. Powiatowy Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami w Powiecie Nyskim na lata 2004-2007 (uchwała Nr XV/101/03 Rady Powiatu w Nysie z dnia 30 grudnia 2003 r.) Program zawiera diagnozę stanu środowiska i tendencje jego przekształceń w powiecie nyskim, cele ekologiczne i priorytetowe kierunki działań, a także szczegółowe zestawienie zadań do realizacji. W dokumencie uwzględniono wszystkie aspekty ochrony środowiska i zrównoważonego użytkowania jego zasobów – od edukacji ekologicznej, poprzez ochronę gleb, aż po problematykę bezpieczeństwa ekologicznego. Zasoby przyrodnicze powiatu nyskiego, o dużej wartości, są powiązane z dziedzictwem kulturowym i zasługują na wspólną ochronę. Na obszarze gmin: Korfantów i Łambinowice znajduje się fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu „Bory Niemodlińskie”, utworzony w 1988 r. na obszarze 48 189 ha, będący ostańcem dawnej Puszczy Niemodlińskiej. Na terenie gminy Korfantów obszar ten obejmuje zasięgiem wsie Przechód, Kuźnica Ligocka, Rzymkowice i Borek. Obszary mające istotne wartości przyrodnicze, naukowe, kulturowe i krajobrazowe na terenie powiatu zostały objęte ochroną rezerwatową. Na terenie gminy Korfantów jest to rezerwat „Blok”, utworzony w 1959 r. na powierzchni 6,56 ha (grunty wsi Rzymkowice), stanowiący pozostałość dawnej Puszczy Niemodlińskiej.

Pomniki przyrody w gminie Korfantów:

Aleja lipowa przy drodze krajowej 41 – widok w stronę Gryżowa

Program za Cele nadrzędne uznaje: – Czysty ekologicznie powiat – Większa świadomość społeczeństwa – Likwidacja zagrożeń środowiska Ochrona dziedzictwa kulturowego, w połączeniu z ochroną środowiska, została uwzględniona w dwóch celach krótko- i średnioterminowych: Cel 1 – Zachowanie i wzbogacenie walorów krajobrazu i struktury geologicznej Priorytetowe kierunki działań: – powiązanie zadań w zakresie ochrony walorów przyrodniczych z ochroną walorów kulturowych i architektonicznych; – zachowanie przestrzennych powiązań między chronionymi obszarami cennymi przyrodniczo w skali lokalnej i ponadlokalnej. Cel 9 – Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców i promocja walorów przyrodniczych powiatu Priorytetowe kierunki działań: – edukacja na rzecz poszanowania zasobów zieleni urządzonej i dzikiej przyrody; – edukacja na rzecz termoizolacji budynków; – inicjowanie i wspieranie przedsięwzięć na rzecz promocji walorów Nr rej. 419 421 422

Gatunek Aleja lip drobnolistnych (Tilia cordata) – 132 szt., wiek ok. 200 lat Dąb szypułkowy (Quercus robur) wiek ok. 500 lat Dąb szypułkowy (Quercus robur) wiek ok. 500 lat

Miejsce Gryżów park w Korfantowie Kuźnica Ligocka (obręb Wierzbie)

krajobrazowych powiatu; – ścieżki dydaktyczne o zasięgu gminnym i ponadgminnym. Do Programu dołączono zestawienie obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz stanowisk archeologicznych. Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich Gmin: Biała, Korfantów, Prudnik na lata 2007-2013 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Wspólne Źródła – Partnerstwo Obszarów Wiejskich Gmin Korfantów, Prudnik i Biała” powstało w maju 2006 r., obejmując swoim zasięgiem dwie gminy miejsko-wiejskie (Korfantów (miasto i 23 sołectwa) i Prudnik, a w późniejszym czasie również gminę Biała. Powołano ją do życia w celu przystąpienia do opracowania i realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, dostosowując się do nowych wymogów. Misja LGD: Lokalna Grupa Działania „Wspólne Źródła” wspiera wszelką akceptowaną działalność lokalnej społeczności, która zmierza do zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich Gmin: Biała, Korfantów i Prudnik. Wizja LGD: Obszar LGD „Wspólne Źródła” - zadbane, bezpieczne miejsce, gdzie chętnie i aktywnie spędzasz wolny czas, doceniając smak naszej kuchni gościnność przyjaznych gospodarzy, którzy dbają o zachowanie własnej tożsamości i myślą o przyszłości, nie zapominając o przeszłości. LSR określa cele główne i szczegółowe oraz wskazuje planowane przedsięwzięcia służące osiągnięciu poszczególnych celów szczegółowych, w ramach których będą realizowane operacje. W zasadzie wszystkie planowane przedsięwzięcia bezpośrednio lub pośrednio mogą dotyczyć ochrony i zachowania szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowego, w szczególności zabytków: Cel główny 1 – Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich gmin Biała, Korfantów i Prudnik Cel główny 2 – Wsparcie i promocja produktów lokalnych obszaru Cel główny 3 – Rozwój gospodarczy obszaru w oparciu o miejscowe zasoby. Na szczególna uwagę zasługują Cele Szczegółowe: 1.1 – Zagospodarowanie publicznych przestrzeni wiejskich obszaru, 2.1 – Objęcie ochroną tradycyjnych dla obszaru zwyczajów i obrzędów oraz promocja artystycznej twórczości lokalnej i rzemiosła, 3.2 – Zachowanie materialnych zasobów dziedzictwa kulturowego. Szczegóły dotyczące przedsięwzięć dostępne są na stronie internetowej Stowarzyszenia: http://www.wspolnezrodla.pl Program współpracy Powiatu Nyskiego z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w roku 2012 (uchwała Nr XII/102/11 Rady Powiatu w Nysie z dnia 30 grudnia 2011 r., z późn. zm.) W dokumencie ustalono obszary współpracy powiatu z organizacjami pozarządowymi dotyczące zakresu zadań publicznych określonych w art. 4 ust. 1 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W 2012 r. wśród

priorytetowych zadań publicznych nie znalazły się żadne z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego.

6. Spójność Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi i programami Z lokalnego punktu widzenia niezwykle ważne są zapisy prawa miejscowego. Ochrona zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy znalazła swoje miejsce w dokumentach o charakterze strategicznym dla gminy Korfantów oraz opracowaniach wyznaczających kierunki polityki przestrzennej gminy: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin, programów i dokumentów dotyczących ochrony przyrody. Strategia Rozwoju Gminy Korfantów do 2015 r. (uchwała Nr XL/257/05 Rady Miejskiej w Korfantowie z dnia 30 grudnia 2005 r.) Misją Gminy Korfantów jest „tworzenie warunków i prowadzenie działań dla wykorzystania posiadanych zasobów materialnych i ludzkich do wzmocnienia własnego potencjału gospodarczego i zwiększenia szans rozwojowych Gminy w Powiecie Nyskim”. W celu ochrony walorów przyrodniczych i historycznych został wyznaczony Cel strategiczny: Zabezpieczenie środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego. Składają się na niego następujące Cele operacyjne:  poprawa stanu środowiska naturalnego gminy;  zwiększenie udziału energii wytwarzanej ze źródeł ekologicznych, odnawialnych;  stworzenie systemu monitorowania ochrony środowiska;  pozyskiwanie środków na ochronę zabytków. Cele operacyjne dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego zostały poszerzone o Idee Projektów Rozwojowych:  rozszerzenie ochrony prawnej form ochrony przyrody;  wdrożenie programu likwidacji „dzikich wysypisk”;  wprowadzenie Programu Likwidacji Niskiej Emisji;  wdrożenie projektu „Kapliczki Ziemi Korfantowskiej”;  renowacja zabytkowego obiektu starej Remizy Straży Pożarnej;  opracowanie projektu rekonstrukcji Rynku w Ścinawie Małej;  rewaloryzacja Rynku w Korfantowie,  rewaloryzacja zabytkowego Parku Przypałacowego w Korfantowie (Jeleni Ogród + Bażanciarnia). Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Korfantów (uchwała nr LIII/307/2010 Rady Miejskiej w Korfantowie z dnia 30 czerwca 2010 r.) Studium jest jednym z podstawowych instrumentów kształtowania polityki przestrzennej w gminie. Uznając duże znaczenie lokalnego dziedzictwa kulturowego dla

ładu przestrzennego gminy, w dokumencie tym sporo miejsca poświęcono zagadnieniu ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego. W części I Studium – Stan zagospodarowania gminy i uwarunkowania jej rozwoju – cały rozdział 4. poświęcono stanowi dziedzictwa kulturowego i ochronie zabytków. Przedstawiono i krótko scharakteryzowano wszystkie formy ochrony zabytków (również układów urbanistycznych i ruralistycznych) występujące na terenie gminy. Przeprowadzono analizę walorów zachowanych układów urbanistycznych i ruralistycznych w celu określenia potrzeb ich ochrony. Studium proponuje następujące działania związane ze strefami ochrony konserwatorskiej: – rozszerzenie strefy „A” w Korfantowie o przyległy do zespołu zamkowego teren parku krajobrazowego; – rozszerzenie strefy „B” w Korfantowie o dawne przedmieścia miasta, wzdłuż drogi na Białą oraz drogi na Pogórze-Łącznik; – wprowadzenie strefy „A” dla zespołu kościelnego „Na Szwedzkiej Górce”; – wprowadzenie strefy „B” dla wsi:  Przechód (zabytkowy układ ruralistyczny wsi ulicówki, po obu stronach doliny Ścinawy Niemodlińskiej);  Przydroże Małe (zespół pałacowo-folwarczny, z parkiem i przyległą zabudową wiejską o układzie ulicowym);  Ścinawa Mała – Ścinawa Nyska (założenie ruralistyczne genetycznej wsi owalnicy rozwiniętej w układ urbanistyczny osady targowej (Ścinawa Mała), centralna część zabudowy wsi usytuowanej na południe od kościoła (Ścinawa Nyska)) Ze względu na jednolite cechy układu przestrzennego Studium proponuje objąć ochroną wsie: – Rzymkowice (ulicówka); – Kozówka, przysiółek Przechodu (ulicówka); – Węża (owalnica). Ze względu na zachowane indywidualne, zabytkowe cechy kompozycji Studium proponuje objąć ochroną niektóre elementy struktury przestrzennej wsi: – Myszowice (zespół folwarczno-dworski z pozostałościami parku); – Niesiebędowice (pozostałości zespołu folwarcznego z parkiem oraz przyległą zabudową robotniczą); – Przydroże Wielkie (zespół dworsko-parkowy); – Włodary (zespół folwarczno-dworski z pozostałościami parku). Postuluje się też o ochronę krajobrazu kulturowego dla: – strefy „A” oraz „B” w Korfantowie; – strefy „B” w proponowanych do ustanowieniach wsi Przechód, Przydroże, Ścinawa Mała - Ścinawa Nyska. Studium wymienia cenne widoki krajobrazowe i proponuje ochronę ekspozycji: – widoku Gór Opawskich; – widoku zespołu kościoła „Na Szwedzkiej Górce”.

Ponadto do mniej cennych, lokalnych widoków zalicza widoki na historyczną zabudowę wsi Rynarcice, Rzymkowice, Włodary. Brak jest natomiast cennych panoram i widoków na historyczną zabudowę miasta Korfantów oraz wsi Ścinawa Mała Ścinawa Nyska, Przydroże Małe i Przechód. W część II Studium – Kierunki zagospodarowania i polityki przestrzennej – w rozdziale 6 (Ustalenia strefowe, ochrona i kształtowanie przyrody i środowiska, dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz krajobrazu kulturowego) poświęcono sporo miejsca Ochronie dziedzictwa kulturowego, zabytków i dóbr kultury współczesnej, którą uznano za jedno z najważniejszych zadań polityki przestrzennej gminy, której celem jest: – ochrona, zachowanie i rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, świadczącego o historycznej oraz wielokulturowej tożsamości, wpisanej w przestrzeń gminy; – kształtowanie patriotycznych postaw jej mieszkańców; – wykorzystanie zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego dla rozwoju społecznego oraz gospodarczego gminy, w tym szczególnie rozwoju turystyki i wypoczynku. Studium wymienia następujące kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego:  należy objąć strefą „W”, ścisłej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej:  obszar średniowiecznego układu urbanistycznego miasta Korfantów wraz z zespołem zamkowych, w granicach ustanowionej strefy „A”;  zespół kościoła odpustowego „Na Szwedzkiej Górce”, w granicach projektowanej strefy „A”;  średniowieczne grodziska w mieście Korfantów oraz wsi Przechód i Puszyna, wraz z ich otoczeniem;  należy dążyć do objęcia strefą „OW”, obserwacji archeologicznej, obszarów genetycznego osadnictwa gminy, obejmujących tereny położone w obrębie ustanowionej strefy „B” w Korfantowie oraz projektowanej strefy „B” dla wsi Ścinawa Mała – Ścinawa Nyska, Przydroże Małe i Przechód;  należy objąć ochroną stanowiska archeologiczne, stanowiące obszary potencjalnych miejsc archeologicznych badań ratowniczych (zgodnie z wykazem OWKZ);  należy zapewnić ochronę obszarów położonych w ustanowionych i projektowanych strefach „A” (średniowieczny układ urbanistyczny miasta Korfantów wraz z zespołem zamkowym, zespół kościoła odpustowego „Na Szwedzkiej Górce”);  należy zapewnić ochronę obszarów położonych w ustanowionych i projektowanych strefach „B” (historyczne przedmieście miasta Korfantów, zespoły ruralistyczne wsi Ścinawa Mała – Ścinawa Nyska, Przydroże Małe, Przechód);  należy dążyć do ochrony zabytkowych cech układów ruralistycznych oraz zabytkowych elementów struktury przestrzennej gminy w granicach strefy ochrony jednolitych cech zabudowy (Rzymkowice, Kozówka, przysiółek

Przechodu, Węża – układ ruralistyczny wsi; Myszowice, Niesiebędowice, Przydroże Wielkie, Włodary – elementy struktury przestrzennej);  należy dążyć do ochrony konserwatorskiej zieleni zabytkowych parków (Korfantów, Przydroże Małe, Przydroże Wielkie, Myszowice, Włodary);  należy dążyć do ochrony zabytków nieruchomych i ruchomych (wpisanych do rejestru, ujętych w GEZ i MPZP);  należy dążyć do ochrony zabytkowego krajobrazu osadniczego w granicach stref „A” i „B”;  należy dążyć do ochrony stref ochrony ekspozycji cennych panoram (widoków) i punktów widokowych:  panorama Gór Opawskich z drogi krajowej 41, powiatowej 1205 oraz ciągu drogi powiatowej 1530-1556;  panorama zespołu kościoła odpustowego „Na Szwedzkiej Górce” z drogi powiatowej 1527 oraz dróg gminnych 106613 i 106614;  widok wsi Rynarcice z drogi wojewódzkiej 407;  widok wsi Włodary z drogi wojewódzkiej 407;  widok wsi Rzymkowice z drogi powiatowej 1524.  postuluje się utworzenie parku kulturowego, jako wielkoobszarowej formy ochrony krajobrazu kulturowego o znaczeniu regionalnym: krajobraz osadniczy reliktów puszczy odrzańskiej – Bory Niemodlińskie, obejmujący północną część obszaru gminy (grunty wsi Rzymkowice, Borek, Kuźnica Ligocka i Przechód). Wszystkie te propozycje i postulaty zostały uzupełnione o szczegółowe zasady ochrony. Studium stanowi podstawę do opracowania przez burmistrza miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Korfantów Jako akty prawa miejscowego stanowią podstawę planowania przestrzennego oraz ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu w gminie. Mają one wiążące i nadrzędne znaczenie dla gospodarki nieruchomościami. Ustalenia dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego i krajobrazu w MPZP powinny sprzyjać ochronie otoczenia zabytków przed zbyt intensywną działalnością gospodarczą oraz umożliwić uniknięcie inwestycji, które mogłyby zubożyć krajobraz kulturowy. W gminie Korfantów 100% powierzchni jest objęte obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, jednakże Gmina zamierza do części terenów sporządzić zmiany do dziś obowiązujących planów. Pomimo pełnego pokrycia planami miejscowymi nie wszystkie obiekty zabytkowe zostały ujęte w ustaleniach. Dotyczy to ok. 10% zabytków wpisanych do rejestru zabytków i ok. 66% ujętych w gminnej ewidencji zabytków. Pozostałe posiadają dodatkową formę ochrony, jaką są ustalenia w MPZP: – uchwała nr XVII/119/2000 Rady Miejskiej w Korfantowie z dn. 25 kwietnia 2000 r. ws. uchwalania MPZP w rejonie ul. 3 Maja, Powstańców Śląskich, Fredry, Mickiewicza i Słowackiego w Korfantowie;

– uchwała nr XVI/123/2004 Rady Miejskiej w Korfantowie z dn. 28 stycznia 2004 r. ws. uchwalania ogólnego MPZP gminy Korfantów. – uchwała nr XIX/137/2012 Rady Miejskiej w Korfantowie z dn. 28 marca 2012 r. ws. uchwalania MPZP terenów zabudowy usługowo-mieszkaniowej, ograniczonych od zachodu ul. 3 Maja, od południa drogą powiatową nr 1526 O, od wschodu drogami rolnymi oraz od północy drogą wojewódzką nr 407, oraz terenu zabudowy produkcyjnej, ograniczonego od zachodu drogą wojewódzką 405, od południowegowschodu krawędzią doliny Ścinawy Niemodlińskiej oraz od północy planowanym obejściem drogowym w ciągu drogi wojewódzkiej 407. Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich Korfantowa na lata 2007-2013 (uchwała Nr VI/37/07 Rady Miejskiej w Korfantowie z dnia 28 marca 2007 r. z późn. zm.) Dokument ten jest wieloletnim programem działań w sferze przestrzeni, urządzeń technicznych, społeczeństwa i gospodarki, a także środowiska naturalnego, opisującym stan i stopień degradacji terenu za pomocą wskaźników społecznych i ekonomicznych. Program określa planowane do realizacji działania, system ich wdrażania, powinien stwarzać korzystne warunki do dalszego trwałego rozwoju. Przede wszystkim był też niezbędnym narzędziem potrzebnym przy aplikacjach o środki unijne z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – działanie 6.1 „Rewitalizacja obszarów miejskich” Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2007-2013. Dokument ten nie przeszedł jednak oceny merytorycznej Zarządu Województwa Opolskiego. Niemniej zapisane w nim zadania nie tracą na aktualności a sam Program po aktualizacji być może zostanie wykorzystany w przyszłych latach w nowej perspektywie finansowania (2014-2020). Program zakładał realizację następujących zadań:  budowa sieci kanalizacyjnej sanitarnej oraz budowa drogi – ul. Spacerowa;  przebudowa rynku w Korfantowie;  odnowienie elewacji kamienic w rynku miasta;  przebudowa i zmiana funkcji na Gminną Bibliotekę Publiczną zabytkowej remizy OSP w Korfantowie;  przebudowa drogi ul. 3 Maja wraz z kanalizacją burzową;  dokończenie budowy drogi ul. Mickiewicza + nowy odcinek drogi ul. Fredry;  budowa ul. Nowej;  przebudowa nawierzchni drogi ul. Ulianówka;  budowa odcinka ul. Kościuszki – rozwój terenów inwestycyjnych;  utworzenie lokalnej strefy gospodarczej przy ul. Rzemieślniczej;  budowa gimnazjum przy ul. Mickiewicza – II etap projektu;  budowa ulic: Ogrodowej, Długiej, Prusa, Zapolskiej, Zielnej;  budowa kompleksu boisk – dokończenie projektu (oświetlenie, bieżnia, dojazdy, dojścia, boisko do siatkówki, korty tenisowe, ogrodzenie);  zagospodarowanie terenu parku miejskiego;





modernizacja budynku mieszkalnego, wielorodzinnego z nowym zagospodarowaniem przyległego terenu: remont i docieplenie stropodachu, docieplanie ścian, wymiana instalacji co, przebudowa chodników; modernizacja i zagospodarowanie terenu posterunku Policji w Korfantowie.

Roczny Program Współpracy Gminy Korfantów z organizacjami pozarządowymi na 2014 r. (uchwała Nr XL/302/2013 Rady Miejskiej w Korfantowie z dnia 29 listopada 2013 r.) Program jest dokumentem określającym zakres współdziałania samorządu Korfantowa z działającymi na terenie Gminy organizacjami pozarządowymi. Na rok 2014 r. ustalono następujące priorytetowe zadania publiczne w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji, których realizacja jest najpilniejsza:  organizacja imprez kulturalnych, artystycznych o charakterze lokalnym i ponadlokalnym mających na celu wzbogacenie oferty kulturalnej gminy oraz jej promocję;  organizacja lub uczestnictwo w festiwalach, przeglądach, prezentacjach, wystawach;  organizacja zajęć edukacyjnych dla dzieci i młodzieży w okresie wakacji z zakresu kultury, sztuki i wychowania,  wsparcie działań na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego, tradycji i ochrony dziedzictwa narodowego. Plan Odnowy Miejscowości Korfantów na lata 2010-2020 (uchwała Nr LVI/324/2010 Rady Miejskiej w Korfantowie z dnia 25 sierpnia 2010 r.). Plan Odnowy Miejscowości Korfantów jest średniookresowym dokumentem planistycznym, mającym na celu opis planowanych do realizacji zadań. Szeroko pojętej ochrony dziedzictwa kulturowego dotyczą:  remont dachu kościoła p.w. Trójcy Świętej wraz z odnowieniem elementów elewacji zewnętrznej;  rozbudowa i modernizacja Miejskiego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Korfantowie;  adaptacja zabytkowej remizy osp na centrum społeczno-edukacyjne;  modernizacja rynku i dróg przyległych;  zagospodarowanie parku i ochrona pomników przyrody. Programy Odnowy Wsi – są to programy aktywizacji społeczności lokalnych, w ramach których wdrożono metodykę budowania strategii rozwoju na poziomie sołectwa. Są one ważnym narzędziem promującym opolską wieś. Na terenie gminy Korfantów do Programu przystąpiły następujące sołectwa: 2003 – Włodary, Przechód, Borek, Włostowa, Kuropas, 2007 – Puszyna, Rzymkowice, Ścinawa Mała, Ścinawa Nyska, Kuźnica Ligocka, Gryżów, 2008 – Rynarcice, Jegielnica, Niesiebędowice, Stara Jamka, Myszowice, Rączka, Węża. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Korfantów na lata 2004-2015 (uchwała Nr XXI/152/04 Rady Miejskiej w Korfantowie z dnia 30 czerwca 2004 r.)

Naczelną zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Nadrzędny cel Programu sformułowano następująco: „Osiągnięcie trwałego rozwoju Gminy Korfantów i zwiększenie atrakcyjności gminy poprzez poprawę środowiska przyrodniczego”. Celem strategicznym pośrednio dotyczącym ochrony krajobrazu i dziedzictwa kulturowego jest „Ukształtowanie i ochrona miejskiego systemu obszarów ochronnych” w polu „Obszary chronione i tereny zieleni”. Cel krótkoterminowy: „Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych” zawiera następujący kierunki działań:  utrzymanie i ochrona istniejących kompleksów leśnych;  określenie obszarów chronionych na terenie Gminy Korfantów w oparciu o opracowane materiały; -

wytypowanie obiektów przyrodniczych do utworzenia użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych, - utworzenie użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i rezerwatów przyrody;  renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie leśnych i wodno-błotnych;  ochrona i wzrost różnorodności biologicznej (genetycznej gatunkowej i siedliskowej) i krajobrazowej oraz wzrost lesistości miasta i ochrona lasów;  ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym zainwestowaniem;  ochrona istniejącej zieleni urządzonej;  utrzymanie istniejących korytarzy ekologicznych wzdłuż dolin i rzek. Zadania w zakresie ochrony obszarów chronionych zakładały współpracę z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w zakresie ochrony starodrzewia, natomiast harmonogram realizacji Programu Ochrony Środowiska w latach 2004-2015 przewidywał stworzenie i wprowadzenie w życie Programu Ochrony Zabytków na terenie gminy.

7. Charakterystyka zasobów i analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy Korfantów 7.1. Krajobraz kulturowy Miejsko-wiejska gmina Korfantów położona jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego w dorzeczu rzeki Ścinawy Niemodlińskiej. Administracyjnie wchodzi w skład powiatu nyskiego i graniczy z gminami: Tułowice, Łambinowice, Prudnik, Nysa i Biała. Rozciąga się od Borów Niemodlińskich na północy do Płaskowyżu Głubczyckiego na południu. Cały obszar gminy Korfantów przynależy do Niziny Śląskiej – makroregionu Niziny Środkowopolskiej i jest dodatkowo podzielony na dwa tzw. mezoregiony: Równinę Niemodlińską (niemal cała powierzchnia gminy) i Płaskowyż Głubczycki (niewielki fragment na południu). Gmina zajmuje powierzchnię 180 km2 (1,9 % pow. województwa), zamieszkuje ją ok. 9,5 tys. mieszkańców (stan na 31.12.2012r. niski poziom – 53 osoby na 1 km2). Tworzy je jedyne miasto i zarazem stolica gminy – Korfantów (ok. 1,9 tys.), 23 sołectwa: Borek, Gryżów, Jegielnica, Kuropas, Kuźnica Ligocka, Myszowice, Niesiebędowice, Piechocice, Pleśnica, Przechód, Przydroże Małe, Przydroże Wielkie, Puszyna, Rączka, Rynarcice, Rzymkowice, Stara Jamka, Ścinawa Mała, Ścinawa Nyska, Węża, Wielkie Łąki, Włodary i Włostowa, oraz przysiółki (nazwa y formalne oraz zwyczajowo przyjęte) Przechód – Smolarnia, Kozówka, Wilcze, Podgórze, Stara Jamka – Dobrzyków, Włostowa – Wojstraż, Przydroże Małe – Ligota Ścinawska, Przydroże Wielkie – Drewnica, Wielkie Łąki – Ferdynandka.

Mapa gminy Korfantów

Gmina posiada charakter typowo rolniczy – 55% jej powierzchni zajmują grunty orne, 12% łąki, 23% lasy. Stąd też podstawową funkcją gospodarczą jest rozwijające się przy korzystnych warunkach środowiska właśnie rolnictwo (zwłaszcza w południowej części), uzupełniane o funkcje turystyczno-rekreacyjne i mieszkaniowe. Na tym dość jednorodnym tle szczególnie atrakcyjnie wypadają w północnej części gminy tereny leśne (okolice Przechodu, Rzymkowic, Borku i Kuźnicy Ligockiej) znajdujące się w obrębie Borów Niemodlińskich, będących Obszarem Chronionego Krajobrazu ze strefą ciszy. Tereny te cechuje różnorodny krajobraz i bogate środowisko przyrodnicze, znajduje się tu również rezerwat „Blok” położony między Przechodem, a Rzymkowicami, będący pozostałością po dawnej Puszczy Niemodlińskiej. Charakterystyczną cechą, wiążącą się z położeniem gminy, jest łączenie się ekosystemów wodnych, łąkowych i leśnych oraz zadrzewień o charakterze łęgowym. Na krajobraz kulturowy gminy Korfantów w głównej mierze składają się równomiernie rozproszone po całym terenie ruralistyczne układy przestrzenne (głównie wsie o typach ulicówka, łańcuchówka i owalnica). Historyczną osią rozwoju osadnictwa jest tutaj dolina rzeki Ścinawy Niemodlińskiej, wzdłuż której zlokalizowanych jest większość wsi oraz miasto Korfantów. Pomiędzy miejscowościami, w większości o zwartej zabudowie, rozciągają się malowniczo tereny rolnicze o zróżnicowanej rzeźbie terenu, który stopniowo wznosi się w kierunku południowym, mając w tle panoramę Gór Opawskich. Zasadniczą wartością układów wsi jest ich jednolity, harmonijny charakter zabudowy, którego zazwyczaj dominantą przestrzenną jest wieża miejscowego kościoła, często widoczna już z daleka. Cechą charakterystyczną tego osadnictwa wiejskiego jest w dużym stopniu zachowany historyczny sposób rozwoju przestrzeni wiejskiej. Ten rustykalny krajobraz uzupełnia miasto Korfantów, o zwartej zabudowie, w którym do najważniejszych przestrzeni miejskich zaliczyć należy rynek wraz z zabudową, teren pałacowo-parkowy oraz centrum miasta w okolicy kościoła parafialnego. Podstawowymi elementami zachowanego dziedzictwa kulturowego Ziemi Korfantowskiej, której najstarsze ślady osadnictwa pochodzą już z wczesnego średniowiecza (VI w n.e.), są zabytkowe obiekty, układy przestrzenne i krajobrazowe (zespoły pałacowo-parkowe) oraz typowe dla Śląska układy ulicowe wsi z dość dobrze zachowanymi zagrodami oraz charakterystycznymi pojedynczymi obiektami użyteczności publicznej: szkołami, dawnymi karczmami, młynami.

7.2. Charakterystyka miejscowości1 Korfantów Miasto zostało założone prawdopodobnie obok już istniejącej wsi Friedland w 1278 roku (1335 r.). Miasto posiadało 4 place: Plac Kościelny, obok stojącego tam kościoła parafialnego pw. Świętej Trójcy, Plac Młyński (Mühlplatz) – pomiędzy Placem Kościelnym a rynkiem, Plac Zamkowy oraz Rynek, a także 14 ulic: Opolską, Ścinawską, Zamkową, Garncarską, Michała, Burghausa, Szkolną, Parkową, Poprzeczną, Więzienną, Ogrodową, Przy Kanale i Tylną. Północno-wschodnia część miejscowości wcześniej była samodzielną gminą "Korfantów-wieś" i dopiero w 1867 roku połączona została z miastem w jedną administracyjną całość. Ulianówka, wieś założona w 1799 roku przez ówczesnego właściciela Korfantowa i nazwana na cześć jego córki Julii, w 1998 r. została przyłączona do Korfantowa. Plan średniowiecznego miasta jest regularny – centralne miejsce zajmuje prostokątny rynek wytyczony na osi wschód-zachód. Pierwotnie miasto posiadało tylko 5 bloków zabudowy przyrynkowej (po dwa na dłuższych bokach rynku i po jednym na krótszych). Z rynku główne ulice wychodziły ze środka pierzei zachodniej i północnej, a w południowej i wschodniej z narożnika. Południowy i zachodni blok zabudowy przylegał bezpośrednio do doliny Ścinawy Niemodlińskiej i obwiedziony był ulicą obwodową, a północny przylegał do zabudowy zamku. W średniowiecznym układzie przestrzennym miasta dominuje zamek usytuowany za północnym kwartałem zabudowy przyrynkowej. Kościół został usytuowany pomiędzy zabudową wsi Korfantów, a średniowiecznym układem miejskim i zamkiem. Do dzisiaj zachował się zespół zamkowy z parkiem krajobrazowym oraz przyległy do niego układ przestrzenny miasta o średniowiecznej metryce, a także późniejsze przedmieścia miasta (XIX i XX w.), obecnie usytuowane wzdłuż drogi na Białą i Opole.

Korfantów, ul. 3 Maja 2

Korfantów, ul. Prudnicka 21

Oprócz zabudowy przyrynkowej zabytkowy charakter posiadają budynki wzdłuż ul. 3 Maja z końca XIX i początku XX w., wzdłuż ul. Prudnickiej – z końca XIX w.

1

W rozdziale pominięto opis wielowiekowej historii miejscowości gminy, wyczerpująco omówionej np. w publikacji D. Tomczyka i R. Miążka Dzieje Ziemi Korfantowskiej, Opole 1998. Przy opisie założenia Korfantowa korzystano ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Korfantów, oprac. M. Oleszczuk, 2010.

Wzdłuż ulicy Kościuszki znajdują się budynki o charakterze willowym, częściowo przekształcone lub zburzone, co jest przyczyną luk w ciągu zabudowy. Cenne są także pojedyncze budynki – modernistyczny przy ul. Reymonta 4, secesyjny przy ul. Szkolnej 2. Pozostałe budynki posiadają wartość historyczną, będąc przykładem małomiasteczkowej architektury z końca XIX i początku XX w., o niewielkich rozmiarach i raczej bez elementów dekoracyjnych (część z nich zachowała drewnianą stolarką okienną i drzwiową).

Korfantów, ul. Kościuszki 12

Korfantów, ul. Opolska 7

Borek, 1757

Borek na archiwalnej mapie

Fragment szczytowej zabudowy wsi

Zabudowa wsi zgrupowana jest w dwóch ciągach – zachodni to rzędówka z okresu tzw. kolonizacji fryderycjańskiej, w której równomiernie rozmieszczone gospodarstwa znajdują się w dość dużej odległości od siebie, po obu stronach prostej drogi. Pierwotny układ tej części wsi został zniekształcony przez zagęszczenie zabudowy współczesnymi budynkami.

Borek 38. Budynek o tradycyjnej formie, kształtujący widok na wieś od strony południowej. Borek 50. Zachowany dekoracyjny układ szczytu.

Większość zabudowy posiada znikomą wartość zabytkową. Dekoracyjne szczyty zachowały się w budynkach 3a oraz 50; jedynie pojedyncze gospodarstwa znajdują się w dobrym stanie i nie uległy modernizacji. W pozostałych domach główną wartością jest ich usytuowanie względem drogi, tworzące rytmiczny ciąg budynków o podobnych rozmiarach, ze szczytami o prostej kompozycji i dachami o podobnym kącie nachylenia. Należy dążyć do usunięcia szpecących, betonowych przęseł ogrodzeniowych na rzecz tradycyjnych form. Gryżów, 1284

Gryżów ma archiwalnej mapie

Fragment zabudowy wsi

Wieś w typie owalnicy, z nawsiem wydzielonym wrzecionowatymi ulicami. Będące pierwotnie przestrzenią publiczną nawsie, na którym pierwotnie znajdował się plac, zostało zabudowane zagrodami biedniejszych chłopów, przez co układ wsi z czasu lokacji jest praktycznie niewidoczny. Obecnie większość zabudowy znajduje się wzdłuż biegnącej na osi wschód – zachód drogi. Ścinawa Niemodlińska, przepływająca na południe od wsi, była źródłem energii dla młyna wodnego.

Gryżów 32

Gryżów, dom przy młynie

Kościół znajduje się w środkowej części wsi, naprzeciw dawnego założenia folwarcznego. Mimo dawnego rodowodu wsi, jedynie niewielka część zabudowy posiada wartości zabytkowe. Najbardziej okazałe domy świadczące o dawnym bogactwie wsi, usytuowane są szczytowo do drogi, za nimi znajdują się zabudowania gospodarcze. Domy mają one po dwie kondygnacje oraz użytkowe poddasze, elewacje pozbawione motywów dekoracyjnych (46, 47). Najczęściej są one znacznie przebudowane, symetryczny i elegancki układ ściany szczytowej został zniekształcony przez zamurowywanie jednych i przebijanie innych otworów okiennych, stosowanie ahistorycznych materiałów itp. Smutnym przykładem jest tu dom nr 32, będący kiedyś jednym z bardziej atrakcyjnych budynków we wsi. Istnieją tu także budynki jednokondygnacyjne, usytuowane kalenicowo do drogi, niewielkie domki bez towarzyszących im zabudowań gospodarczych kryte wysokim dachem, itp. Ciekawym, zrujnowanym obecnie budynkiem był wzniesiony w konstrukcji szkieletowej lamus w gospodarstwie nr 19. Wobec dużej różnorodności form, kolorystyki oraz niekontrolowanych modernizacji, całość zabudowy jest chaotyczna i nieuporządkowana. Formę oraz elementy dekoracyjne zachował dom nr 13, usytuowany w zespole młyńskim. Ze względu na dobrze zachowane wyposażenie młyna, zespół ten mógłby po odnowieniu całości stać się atrakcją wsi oraz gminy. Jegielnica, 1285

Jegielnica, mapa archiwalna

Panorama wsi od strony pól

Zabudowa wsi tworzy wielodrożną ulicówkę, z rozproszoną zabudową. Zabytkowy charakter posiada zadbany, usytuowany przy kościele ceglany budynek nr 6, dawniej mieszczący szkołę oraz wzniesiony w 1897 r. kościół – kaplica pw. św. Rozalii: murowany z nietynkowanej cegły, o skromnych cechach neogotyckich, z niewielkim przykościelnym cmentarzem. Kościół został zbudowany na planie prostokąta, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i dobudówkami mieszczącymi kruchtę, klatkę schodową wieży itp. Na czworobocznej, zwieńczonej wysokim hełmem wieży widoczne są ślady po kulach. Będący znaczącą dominantą w krajobrazie kościół zasługuje na wpis do rejestru zabytków.

Kościół w Jegielnicy, widok od strony prezbiterium.

Jegielnica, szkoła, ob. dom.

Kuropas, 1 połowa XIII w.

Kuropas na mapie z lat trzydziestych XX w.

Wieś ulicówka, o małym zagęszczeniu zabudową, przedzielona na pół drogą prowadzącą z Korfantowa. Przy skrzyżowaniu w kształcie litery T znajduje się dawny budynek gospody, ob. dom. Znaczna ilość zabytkowej zabudowy jest przebudowana lub całkowicie zmodernizowana. Forma i usytuowanie na działce nowych budynków nie wynika z kontynuacji miejscowych tradycji budowlanych, lecz jest przykładem popularnych na terenie całego kraju seryjnych projektów. Najbardziej okazałym budynkiem we wsi jest malownicza dawna karczma pod numerem 9, wraz z przyległą do niej częścią mieszkalną. Zachowała się ona

w niezmienionej formie oraz dobrym stanie technicznym i powinna być szczególnie chroniona przed wszelkimi przebudowami i ingerencjami w układ elewacji i wnętrz.

Kuropas 9, dawny zajazd na przedwojennej fotografii (www.niemodlin.org) i obecnie.

W okolicach numeru 34 znajduje się niewielka kaplica wzniesiona na planie prostokąta, z niewielką apsydą. Niedawno odnowiona znajduje się w dobrym stanie, jednak wymaga założenia izolacji poziomej. Pozostałości dekoracji szczytu znajdują się na budynkach 23 i 34. Pozostała część zabudowy nie przedstawia sobą dużej wartości zabytkowej. Niemniej jednak niedopuszczalne jest wprowadzanie w środek historycznego układu wsi o średniowiecznym rodowodzie budynków o całkowicie współczesnej formie!

Kuropas 34a, kaplica.

Dom wybudowany na miejscu w gminnej ewidencji zabytków.

obiektu

W pozostałych budynkach chronione powinny być przynajmniej następujące elementy: - szczytowe usytuowanie budynku względem drogi, skala zabudowy; - rozplanowanie budynków na działce; - kompozycja i dekoracja ściany szczytowej, w miarę możliwości – stolarka okienna; - kąt nachylenia dachu, rodzaj pokrycia dachowego; - niedozwolone jest stosowanie współczesnych materiałów i agresywnych kolorów. Niewłaściwie prowadzone modernizacje wprowadzają chaos kompozycyjny i obniżają walory estetyczne wsi.

Kuropas 24. Pomimo wprowadzonych zmian budynek zachował zabytkowy charakter.

Przykład nieprawidłowo przeprowadzonej modernizacji.

Kuźnica Ligocka, XVIII – XIX w.

Wieś o nieregularnym układzie i zabudowie luźno rozmieszczonej głównie wzdłuż tworzących literę V dróg oraz wokół ich przecięcia. Drogę biegnącą w kierunku północnym przecina Ścinawa Niemodlińska, płynąca w pewnej odległości wzdłuż drugiej drogi na osi wschód – zachód, która skręca pod kątem prostym w kierunku Borka. Na tyłach gospodarstw po jej północnej stronie przepływa strumień, dawniej napędzający młyn wodny. Nie zachowały się pozostałości po istniejącym dawniej we wsi folwarku. Najciekawszymi budynkami we wsi są ob. nieużytkowane kuźnia (nr 22) i szkoła (nr 36) z budynkiem gospodarczym. W przypadku remontu należy dołożyć szczególnych starań, aby zachować zabytkowy charakter tego budynku. W centrum wsi usytuowany jest kościół pw MB Nieustającej Pomocy, otoczony murkiem i zielenią. Powstał on w 1968 r., w wyniku rozbudowy kapliczki z 1886 r.

Kuźnica Ligocka 22, kuźnia, ob. dom.

Kuźnica Ligocka 30, kościół filialny.

Dość duża ilość domów posiada dekoracyjną kompozycję ściany szczytowej: umieszczone są na niej niewielkie kapliczki (4), krzyże, daty (7, 35, 58), stiukowe obramienia okien (17) itp. Elementy te powinny być chronione tak jak i układ i wielkość otworów okiennych w elewacji szczytowej, będącej najbardziej widocznym fragmentem domu.

Kuźnica Ligocka 13.

Kuźnica Ligocka 36, budynek szkoły.

Myszowice, połowa XIII w.

Myszowice na mapie archiwalnej oraz fragment dzisiejszej zabudowy.

Układ ruralistyczny wsi stanowi połączenie ulicówki (południowa część) oraz częściowo zachowanego zespołu dworsko – folwarczno – parkowego wraz z zabudową mieszkaniową pracowników folwarcznych. Pomiędzy nimi, na rozstaju dróg, znajduje się dawna karczma oraz niewielka remiza strażacka. Elementy zespołu w większości są zachowane, jednak znajdują się złym stanie (częściowo zachowany dwór, zdziczały park) lub są zaniedbane (budynki zamykające założenie od strony drogi).

Myszowice, kościół filialny MB Dobrej Rady.

Myszowice 27, dawny zajazd.

Pełniąca funkcję kościoła filialnego kaplica zbudowana jest na planie prostokąta, z trójbocznym zamknięciem i czworokątną wieżą przed wejściem. Wewnątrz znajduje się neogotycki ołtarz oraz droga krzyżowa. Wśród zabudowy mieszkaniowej brak wyróżniających się obiektów. W większości są to budynki o niewielkich rozmiarach, usytuowane szczytowo do drogi, mieszczące pod jedną kalenicą część mieszkalną i gospodarczą.

Myszowice 25, malowniczo położony budynek w środkowej części wsi.

Ważnym, często niedocenianym elementem kształtującym krajobraz są okazałe stodoły.

Niesiebędowice, poł. XIII w. Wieś ulicówka, z częściowo zachowanym folwarkiem w północnej części. Do wsi przyłączona część obszaru Ulianówki (grunty).

Niesiebędowice na mapie archiwalnej oraz współczesny widok głównej ulicy w kierunku północnym.

Wieś wyjątkowo atrakcyjna wizualnie, z zachowanym rytmicznym układem szczytowo usytuowanych budynków. Chociaż jedynie kilka budynków posiada większą wartość zabytkową, to jednak dzięki zachowaniu ogólnego charakteru przebudowywanych domów, a także, co jest ewenementem w skali gminy – dużej ilości historycznych ogrodzeń, wieś ma charakter spójny, jednolity i w zasadzie pozbawiona jest dysharmonizujących obiektów (za wyjątkiem pojedynczych, opuszczonych gospodarstw w północnej części).

Niesiebędowice na fotografii archiwalnej. Od lewej – brama dzisiejszego domu nr 3, nieistniejący zajazd, domy nr 5a i 5, kaplica. Na zdjęciu po prawej - to samo miejsce współcześnie. Z górnej części kapliczki po 1976 r. usunięto neogotyckie blankowanie, w korpusie wybito dodatkowy otwór okienny.

Niesiebędowice 3.

Fragment zabudowy folwarczny.

Najcenniejszym oprócz kaplicy obiektem jest dom nr 3, z zachowanymi zabudowaniami gospodarczymi oraz bramą z przejazdami zamkniętymi łukiem. Całość znajduje się w dobrym stanie i tworzy ważny akcent w ciągu zabudowy. W północnej części wsi znajdował się otoczony parkiem dwór z folwarkiem i niewielkim browarem. Zespół zachował się w niewielkim stopniu, są to m.in. obory i dawna zabudowa mieszkaniowa dla pracowników folwarcznych.

Niesiebędowice 40, słupki przy furtce.

Widok głównej drogi w kierunku południowym – widoczne jednolite elementy ogrodzeń.

Piechocice, 1383 (1412)

Piechocice na mapie archiwalnej oraz fragment głównej drogi wiejskiej.

Dawna ulicówka, przecięta w połowie prostopadłą drogą. Na tyłach gospodarstw po południowej stronie ulicy przepływa strumień Pleśna Woda, przy nim w środkowej części wsi usytuowany jest młyn z zespołem zabudowań, obecnie nieużytkowany (31, 31a). Naprzeciw niego znajduje się okazały budynek dawnej gospody (1). Nieopodal znajduje się kaplica.

Piechocice 8, kaplica pw. Św. Trójcy.

Piechocice 1. Gospoda.

Wszystkie zabudowania w Piechocicach znajdujące się w gminnej ewidencji zabytkowej są istotnymi elementami kształtującymi obraz wsi. Większość z nich posiada elementy dekoracyjne umieszczone w szczytowej elewacji (tradycyjnie są to daty, inicjały, ozdobne gzymsy i obramienia, itp.). Zachowała się znaczna ilość gospodarstw z budynkami gospodarczymi i pomocniczymi.

Należy dążyć do zachowania zabytkowego charakteru tych budynków, ograniczając jednocześnie ilość współczesnej zabudowy.

Piechocice 3a, dom wycużny z 1932 r.

Piechocice 33, stodoła w konstrukcji szkieletowej.

Pleśnica, 1235 Niewielka wieś ulicówka z przynależnym Podlasiem.

Pleśnica na przedwojennej widokówce. Po lewej stronie zajazd, po prawej – szkoła z 1904 r.

We wschodniej części wsi zachowane były ruiny średniowiecznego zamku. Aleja lipowa wzdłuż głównej drogi pochodzi z 1914 r. We wsi znajduje się kapliczka z XIX w., pod wezwaniem św. Andrzeja, pełniąca funkcję kościoła filialnego. Znajdowała się w nim gotycka figurka Matki Bożej z dzieciątkiem z ok. XIV w. Druga kapliczka, w pobliżu dworu, pochodzi z przełomu XVIII i XIX w. i mieści we wnęce narokową figurę św. Jana Nepomucena. Uzupełnienia wymaga gminna ewidencja zabytków dla wsi. Zabudowa mieszkaniowa nie odbiega swym charakterem od pozostałych miejscowości – najczęściej jednokondygnacyjna z poddaszem, usytuowana szczytowo, z częścią gospodarczą na tyłach budynku.

Pleśnica 100, dwór z przyległym parkiem.

Pleśnica, kaplica we wsi.

Przechód, 1311 Wieś ulicówka z dołączonymi przysiółkami, rozplanowana wzdłuż doliny Ścinawy Niemodlińskiej. Osada wyróżnia się dużą ilością obiektów zabytkowych, ujętych w rejestrze oraz gminnej ewidencji zabytków (ok. 70 obiektów). Są wśród nich budynki mieszkaniowe (wśród nich przeważają te usytuowane szczytowe, lecz kalenicowe także nie należą do rzadkości), sakralne, przemysłowe (młyn, tartak), usługowe (sklep, karczma), szkoła, budynki gospodarcze, warsztaty itp.

Przechód, widoki na zabudowę mieszkaniową wsi.

Wobec różnorodności i bogactwa dziedzictwa kulturowego wsi, zaleca się wykonanie odrębnego studium historyczno – ruralistycznego dla jej obszaru. Wszystkie działania budowlano – remontowe przy budynkach w ewidencji powinny być konsultowane z konserwatorem zabytków, w celu uniknięcia przypadkowego zniszczenia wartościowego obiektu. Tak jak i w innych przypadkach, należy dążyć do maksymalnego ograniczenia ahistorycznych modernizacji i budowania według uniwersalnych projektów.

Przydroże Wielkie, 1300 r.

Przydroże Wielkie na mapie archiwalnej

Łańcuchówka z gospodarstwami luźno rozlokowanymi w pewnym oddaleniu od drogi. Na północ od wsi, w Kolonii Przydroże, znajdował się zespół zabudowań skupiony wokół dworu, który jako jedyny element założenia zachował się w bardzo dobrym stanie. Zabudowa Przydroża prezentuje się dość jednolicie, brak w niej szczególnie wyróżniających się budynków. Znacznym problemem jest przerzedzająca się zabudowa – duża ilość gospodarstw jest opuszczona lub znajduje się w ruinie.

Przydroże Wielkie 60, dwór.

Przydroże Wielkie 17.

Przydroże Małe, ok. 1300

Przydroże Małe na mapie archiwalnej

Ulicówka z założeniem pałacowo – folwarcznym w części południowej, tworzącym najbardziej charakterystyczny element wsi. Zachowane w dobrym stanie są dawne zajazd (19) i szkoła (55). W 1901 r. roku zakończono budowę zlokalizowanego na cmentarzu kościoła pw. św. Floriana. Jest to niewielka budowla ze smukłą wieżą i wydłużonym prezbiterium. Najważniejszym zespołem sakralnym jest jednak kościół

pielgrzymkowy pw. MB Bolesnej, wraz z kapliczkami oraz drogą krzyżową położony na Szwedzkiej Górce, oddalonej około kilometra na południowy wschód. W przysiółku Ligota Ścinawska będącej częścią Przydroża Małego znajduje się dawny dwór z zabudowaniami folwarcznymi, niestety bardzo zaniedbany.

Przydroże Małe, kościół pw. św. Floriana

Przydroże Małe 14.

Zabudowa mieszkaniowa wsi posiada skromne formy, brak budynków wyróżniających się skalą i dekoracją. Wyjątkowy jest ozdobny szczyt domu nr 14, z misternie wykonaną stolarką okienną. Duża część budynków została przebudowana, zburzona częściowo lub całkowicie. Niekorzystnym zjawiskiem jest powstawanie współczesnej zabudowy o willowym charakterze pomiędzy historycznymi domami oraz na obrzeżach wsi. Przydroże Małe posiada duży potencjał turystyczny, magnesem jest tu głównie urokliwy zespół pielgrzymkowy, jednak po odrestaurowaniu mógłby dołączyć do niego i pałac. Puszyna, ok. 1300

Puszyna na mapie archiwalnej oraz nieistniejący pałac.

Obecnie zabudowa wsi jest silnie rozproszona, jej pierwotny układ jest bardzo słabo czytelny. Najciekawsze zabudowania znajdują się w południowo – wschodniej części wsi, są to: przy wjeździe od strony południowej modernistyczny budynek szkoły oraz usytuowany bardziej na wschód zespół zabudowań folwarcznych z parkiem. Duży udział w zabudowie wiejskiej tworzą budynki współczesne lub znacznie zmodernizowane, pozostałości historycznej zabudowy znajdują się po zachodniej stronie wsi.

W średniowieczu wieś należała do zakonu Templariuszy. Z tych czasów pochodziła wieża zamkowa istniejąca jeszcze w 1945 roku. W 1844 r. nowy właściciel, hrabia Francen-Sierstorpff, po wschodniej stronie wsi wybudował nowe budynki gospodarcze, stajnie i mieszkania dla służby. W 1855 zburzył stary zamek, pozostawiając jedynie wieżę, a w jego miejscu wzniósł nowy. Później założył również ogród i park otoczonym olchami stawem. Niestety do czasów współczesnych wspaniały pałac nie zachował się.

Puszyna 77.

Puszyna 97, dom zarządcy (?).

Puszyna 92, szkoła.

Puszyna 96, spichlerz w zespole folwarcznym.

Wymienione powyżej budynki powinny być traktowane ze szczególną troskliwością, jako wartościowe przykłady historycznej zabudowy. Rączka, 1364, 1379

Rączka na mapie archiwalnej oraz fragment głównej drogi wiejskiej.

Zabudowania lokowane wzdłuż nieregularnie biegnących dróg, tworzących literę Y. W centrum wsi znajduje się zabytkowa kapliczka z pierwszej połowy XIX w. – dwukondygnacyjna, z czterema trójkątnymi szczycikami wokół wysokiego daszku. We wsi istniał wpisany do rejestru zabytków osiemnastowieczny spichlerz (nr 7). Przykładami zabudowy gospodarczej są zachowane stodoły – murowane i w konstrukcji szkieletowej (np. 1, 11, 27, ). Ozdobne elewacje szczytowe znajdują się w budynkach 15 i 28.

Rączka, kaplica w centrum wsi.

Rączka 28, budynek na rozstaju dróg.

Rynarcice, 1284

Rynarcice na mapie archiwalnej.

Rynarcice, widok na kościół z mostku.

Wieś w typie wielodrożnej łańcuchówki, malowniczo położona nad przecinającymi ją strumieniami. Gospodarstwa przy drodze na północnym skraju wsi, od numeru 14 do 17, posiadają niespotykany w żadnej innej miejscowości w gminie układ budynków w zagrodzie. Linię zabudowy kształtują tu stodoły, usytuowane kalenicowo w przedniej części działki, prostopadle do budynku mieszkalnego. Gospodarstwa nr 11, 48, 49 (z sąsiadującą kapliczką) oraz usytuowany na niewielkim wzniesieniu, wpisany do rejestru zabytków kościół kształtują wnętrze architektoniczne wsi przy wjeździe od strony północnej. Zarówno części mieszkalne, jak i znajdujące się tu budynki gospodarcze powinny być szczególnie chronione przed przebudowaniem lub wyburzeniem.

Rynarcice, gospodarstwa 14-17.

Rynarcice, gospodarstwo nr 48.

W dalszej części wsi, za niewielkim mostkiem z posadowioną przy niej kapliczką, znajduje się jeden z nielicznych w województwie młynów wodnych, którego istnienie nie jest zagrożone. Pomimo utraty pierwotnej funkcji i pewnych zmian w elewacji, jego okazała bryła z zachowanymi dekoracyjnymi detalami na elewacji stanowi prawdziwą ozdobę miejscowości.

Rynarcice 40, dawny młyn.

Rynarcice 49.

Stan zachowania zabudowy mieszkaniowej jest zróżnicowany. Oprócz budynków w bardzo dobrym stanie we wsi znajdują się też gospodarstwa opuszczone lub już zrujnowane. Mało jest natomiast dysharmonizującej zabudowy współczesnej. W części gospodarstw znajdują się okazałe murowane stodoły z motywami krzyża na elewacjach, kryte dachami dwuspadowymi. Ochroną powinny zostać objęte także zabytkowe krzyże oraz kapliczki na terenie wsi. Rzymkowice, 1534 Rzymkowice są rozległą wsią, w której wyróżnić można część południową – ulicówkę z zabudowaniami regularnie rozmieszczonymi po obu stronach prostej drogi oraz część północną, w której zabudowa jest rzadsza, a drogi biegną mniej regularnie.

Rzymkowice wyróżniają się wyjątkowo dużym udziałem zabytkowej zabudowy. Umieszczone w gminnej ewidencji zabytkowej obiekty powinny być chronione ze względu na swe indywidualne walory estetyczne – (dekoracyjne szczyty i detal architektoniczny) jak i rolę w kształtowaniu pierzei (szczytowe usytuowanie budynków, rytmiczny ciąg równoległych połaci dachowych). Duży procent jednolitej, nieprzebudowanej zabudowy tworzy wrażenie uporządkowania przestrzeni wiejskiej. Zagrożeniem dla ładu przestrzennego są opuszczone lub zrujnowane gospodarstwa. Po usunięciu zagrażających bezpieczeństwu ruin pozostaje pusta działka, na której często powstaje budynek o charakterze podmiejskiej willi, dysharmonizujący z otoczeniem. We wsiach, gdzie pierwotny układ zabudowy jest jeszcze dobrze zachowany, szczególnie należy unikać zabudowy nie kontynuującej miejscowej tradycji budowlanej, wyłamującej się skalą, kształtem i usytuowaniem na działce z pozostałej zabudowy. Oprócz zabudowy mieszkaniowej ważnymi obiektami we wsi są: okazała plebania (46), neogotycka szkoła, w której obecnie znajduje się przedszkole, boks garażowy OSP oraz pomieszczenia świetlicowe (7), kaplica z przyległym cmentarzem i zabytkowymi nagrobkami, liczne kapliczki rozmieszczone we wsi oraz malowniczo otoczona starodrzewiem kapliczka wśród pól na północ od wsi. Kościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła wybudowany został w 1904 r., konsekrowany w 1911 r. Ze względu na posiadane przez wieś wartości wskazane jest wykonanie szczegółowego studium historyczno – ruralistycznego wsi Rzymkowice. Stara Jamka, ok. 1300 r.

Stara Jamka na archiwalnej mapie.

Stara Jamka 53-56, ciąg zabudowy przy wjeździe do wsi.

Stara Jamka 5, 5a, 6.

Stara Jamka, szkoła.

Ulicówka z folwarkiem zlokalizowanym w środkowej części wsi, obecnie niezachowanym. Dawniej we wsi znajdowały się także wiatrak, gospoda i sklep, do niedawna – stajnia folwarczna oraz kuźnia. Zabytkowy dzwonek umarłych otrzymał niestety nowoczesną formę. Pozostała zabudowa o niewielkiej wartości artystycznej i najczęściej spotykanym układzie szczytowym. Dekoracja szczytów ogranicza się do prostych gzymsów oraz plakiet z datami, które to elementy powinny być zachowane podczas remontów elewacji. Ścinawa Mała, 1226, 1260 jako miasto. Układ wsi wpisany jest do rejestru zabytków.

Ścinawa Mała i Nyska na mapie archiwalnej.

Ścinawa Mała na przedwojennej fotografii.

Ścinawa Mała to dawne miasto, położone na prawym brzegu Ścinawy Niemodlińskiej. W centrum znajduje się wydłużony rynek, wydłużony na osi wschód – zachód, z ulicami wybiegającymi z narożników. Pośrodku rynku znajdował się ratusz. W planie wsi widoczne są pozostałości pierwotnym układu – owalnicy, przekształconej w trakcie rozwoju targowej osady. Rynek usytuowany jest po w wschodniej stronie zbiegu wrzecionowatych ulic, otoczony był pierzejami zwartej zabudowy. Osada rozwijała się pomiędzy rynkiem a umieszczonym w kierunku południowym kościołem. Oprócz zabytkowego układu ruralistycznego, do rejestru zabytków wpisane są dwa obiekty: kościół i dwór.

Ścinawa Mała, fragment zabudowy jednej z ulic i widok na wymagający rewitalizacji rynek.

Wieś, a szczególnie rynek i jego okolice, wymagają rewitalizacji, zaplanowanej i realizowanej pod nadzorem konserwatorskim w celu maksymalnego wyeksponowania najbardziej wartościowych budynków. Uzupełnienia wymaga gminna ewidencja zabytków dla wsi – m.in. o obiekt przy Klasztornej 14, dziewiętnastowieczną zabudowę przyrynkową (54, 56, 50, 48 itd) oraz inne. Przy ul. Klasztornej 2 usytuowana jest plebania z datą 1746 umieszczoną na chorągiewce na dachu. Część z budynków zachowała zabytkową stolarkę okienną i drzwiową, nieraz o bardzo ozdobnym kształcie. Stroma uliczka wychodząca z ulicy Tylnej, łącząca rynek z kościołem, posiada historyczną nawierzchnię z kamieni polnych. Ścinawa Nyska, 1235, 1236. Wieś stanowiła własność biskupów wrocławskich. Zachowało się w niej kilka starych budowli, wśród nich najcenniejszy jest jeden z piękniejszych na Śląsku kościół pw. Piotra i Pawła, usytuowany na wzgórzu, otoczony kręgiem starych lip i kamiennym murem z renesansową bramką. Przy Nyskiej 25 znajduje się zabytkowy dom. Ścinawa Nyska wraz ze Ścinawą Małą oraz Wężą, jako jedyne w gminie posiadały połączenie kolejowe z innymi miastami – była to krótka trasa kolejowa prowadząca do Nysy. Przy ul. Nyskiej 21 znajduje się dom kultury.

Ścinawa Nyska, kapliczka przy ul. Nyskiej.

Ścinawa Nyska, widok kościoła na wzgórzu.

Gminna ewidencja zabytków wsi wymaga uzupełnienia. Malowniczo położona wieś wymaga rewitalizacji, a atuty w postaci pięknego kościoła i historycznej zabudowy powinny zostać odpowiednio wyeksponowane. Węża, ok. 1300

Węża: fragment zabudowy wsi.

Węża: gospoda i sklep na przedwojennej widokówce.

Rzadko spotykany owalnicowy układ zabudowy jest w Węży dobrze czytelny w planie. Zabudowane nawsie pośrodku wsi mieści w sobie kościół oraz niewielkie gospodarstwa. O zasobności wsi świadczy duża ilość domów dwukondygnacyjnych o użytkowym poddaszu. Dobrze zachowane są gospodarstwa 45 i 43, rozdzielone ceglaną kapliczką. Kapliczki występują we wsi w dużej ilości, zarówno w formie jednokondygnacyjnych budyneczków na planie zbliżonym do prostokąta jak i kapliczek z wnękami mieszczącymi figurki świętych oraz krzyży. Spośród zabudowy gospodarczej wyróżniają się stodoły (np. 22, 26). Miejscami zachowany jest dawny bruk kostkowy. Wielkie Łąki, poł. XIX w.

Wielkie Łąki na mapie archiwalne.

Wielkie Łąki, widok wsi.

Najmłodsza, niewielka wieś w gminie Korfantów, założona w XIX w. o charakterze ulicówki. W niewielkiej odległości znajdował się częściowo zachowany folwark ( Ferdynandka), oraz należące do wsi zabudowania – Wyrębiny. Gospodarstwa są rozmieszczone wzdłuż głównej drogi w dość dużej odległości od siebie. Duży procent stanowią budynki opuszczone lub zrujnowane. We wsi brak obiektów użyteczności publicznej oraz sakralnych, nie zidentyfikowano budynku, w którym dawniej mieścił się zajazd.

Wszystkie budynki usytuowane są szczytowo drogi, jedno – lub dwukondygnacyjnej, bez wyróżniających cech indywidualnych. Wycięto starodrzew tworzący aleję wzdłuż głównej drogi. Włostowa, 1425 r.

Włostowa na archiwalnej mapie.

Włostowa 62a.

Wieś dawniej złożona była z osobnych części Włostowej oraz Wojstraszyc, rozdzielonych Ścinawą Niemodlińską. W południowej części wsi znajdował się młyn wodny (obecnie częściowo zrujnowany) z zespołem budynków gospodarczych. Dalej w kierunku wschodnim znajdują się pozostałości zespołu folwarcznego. Budynki o cechach zabytkowych stanowią niewielki procent wśród dzisiejszej zabudowy Włostowej. Wśród nich najbardziej okazały jest budynek nr 62 a, ze szczytem zdobionym gzymsami i wnękami w kształcie leżącego prostokąta. Dom ten obecnie nie jest użytkowany, na działce towarzyszą mu popadające w ruinę budynki gospodarcze. Włodary, 1284 r. Włodary to wieś w typie łańcuchówki, z gospodarstwami rozmieszczonymi w dość dużej odległości od siebie, wzdłuż wijącej się zakolami drogi. Najważniejszymi budowlami we wsi są otoczony murem kościół z przyległym cmentarzem i obszerny zespół dworsko – folwarczny. Stan zachowania poszczególnych części zespołu jest różnorodny – dwór jest w bardzo złym stanie technicznym, poszczególne budynki folwarczne w zadowalającym. Cały układ został zakłócony przez dom wybudowany na podwórzu folwarcznym. Przy ul. Szkolnej 2 usytuowana jest okazała plebania, przy Leśnej 1 – gospoda, z dobudowaną od południa częścią mieszczącą świetlicę wiejską. Przy ul. Szkolnej 61, na skraju wsi, usytuowany jest zwrócony elewacją w kierunku pól dom o zwieńczonej falistym szczytem nadbudówce.

Położony na wzniesieniu dom przy Leśnej 47 tworzy dominantę południowej części wsi, niestety zakłóconą nieco przez wprowadzenie współczesnej zabudowy. We wsi znajdują się liczne kapliczki, głównie jednokondygnacyjne, na rzucie niewielkiego prostokąta, z wejściem zamkniętym łukiem. Wiele spośród budynków ujętych w gminnej ewidencji posiada dekoracyjnie opracowane szczyty, będące swoistą wizytówką gospodarstwa i świadczące o jego zamożności. Przy gospodarstwach usytuowane są budynki gospodarcze, często zachowane w dobrym stanie. Znacznym problemem, analogicznie do poprzednich wsi, jest jednak duża ilość opuszczonych gospodarstw, o stopniowo pogarszającym się stanie technicznym.

Włodary, ul. Leśna 47.

Włodary, widok w kierunku kościoła.

7.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 7.3.1. Zabytki nieruchome Zabytkami nieruchomymi są pojedyncze lub tworzące zespoły dzieła architektury i budownictwa, takie jak zamki, pałace, dwory, folwarki, zabytki sakralne, budowle użyteczności publicznej i mieszkalne, zabytki techniki, budownictwa obronnego, a także parki, ogrody, zespoły komponowanej zieleni, układy urbanistyczne i ruralistyczne, cmentarze, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji. W gminie Korfantów znajduje się ponad 40 obiektów zabytkowych objętych wpisem do rejestru zabytków. Obiekty wpisywane są do rejestru zabytków nieruchomych głównie na wniosek właściciela, a jedynie w wyjątkowych, określonych przez ustawę okolicznościach – z inicjatywy wojewódzkiego konserwatora zabytków, więc wiele cennych zabytków nadal znajduje się poza rejestrem. Ponieważ podstawowe wiadomości dotyczące głównych obiektów zabytkowych z terenu gminy są udostępnione w literaturze naukowej i materiałach promocyjnych, opis zabytków został skrócony do niezbędnych informacji. Przedstawione zostały one w grupach tematycznych, pozwalających na określenie ogólnego charakteru zasobu zabytkowego gminy.

LP

MIEJSCOWOŚĆ

NUMER REJESTRU 932/64 z 03.06.1964

Korfantów Korfantów Korfantów

kościół filialny p.w. św. Mateusza, 2 poł. XIII, XVII/XVIII kościół parafialny p.w. św. Trójcy, XIII, XVIII, XX mogiła zbiorowa Polaków z „Polen Lager” na cmentarzu rzym.-kat. zespół zamkowy, 1616 –XX: zamek, ob. szpital zespół zamkowy: budynek bramny zespół zamkowy: oficyna park, ok. 1800, 2 poł. XIX

8.

Korfantów

remiza strażacka, ul. Kościuszki

2030/77 z 25.05.1977

9.

Korfantów

dom, ul. Powstańców Śląskich 8 (ZGKiM)

2031/77 z 24.05.1977

10.

Korfantów

dom (willa pocz. XX), ul. Kilińskiego 2

2023/77 z 14.01.1977

Korfantów

1457/66 z 03.08.1966

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Gryżów

OBIEKT I OBECNY ADRES

Korfantów Korfantów Korfantów

1070/66 z 20.01.1966 252/90 z 06.06.1990 2/50 z 21.11.1950 854/64 z 08.05.1964 855/64 z 08.05.1964 191/88 z 10.11.1988 155/49 z 10.03.1949

12.

Korfantów

dom, ul. Sienkiewicza 2 (pl. Świerczewskiego 61) dom, Rynek 5 (pl. Świerczewskiego 64)

13.

Korfantów

dom, Rynek 6 (pl. Świerczewskiego 65)

1459/66 z 05.08.1966

14.

Korfantów

dom, Rynek 7 (pl. Świerczewskiego 66)

2029/77 z 25.05.1977

15.

Korfantów

dom, Rynek 8 (pl. Świerczewskiego 67)

1460/66 z 05.08.1966

16. 17. 18.

Korfantów

dom, Rynek 9 (pl. Świerczewskiego 68)

1461/66 z 05.08.1966

Korfantów Korfantów

dom, Rynek 11 (pl. Świerczewskiego 70) dom, Rynek 14 (pl. Świerczewskiego 73)

1462/66 z 06.08.1966 1463/66 z 06.08.1966

19. 20. 21. 22. 23.

Korfantów

dom, Rynek 15 (pl. Świerczewskiego 74)

1464/66 z 06.08.1966

Korfantów Korfantów Przechód

dom, Rynek 16 (pl. Świerczewskiego 75) dom, Rynek 17 (pl. Świerczewskiego 76) kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, 1793

1465/66 z 06.08.1966 1466/66 z 06.08.1966 628/59 z 13.11.1959

24.

Przechód Przechód

plebania, 1 poł. XVIII, 1864 ogrodzenie z bramą kościelną

1658/66 z 22.09.1966 629/59 z 13.11.1959

25.

Przechód

kaplica (przy plebanii), k. XVIII

1657/66 z 22.09.1966

Przydroże Małe

zespół kościoła odpustowego „Na Szwedzkiej Górce”, poł. XIX w.

1119/66 z 08.02.1966:

27.

Przydroże Małe

pałac, VIII-XIX

626/59 z 13.11.1959

28.

Przydroże Małe

park oraz mur z basztą

208/89 z 29.03.1989

Przydroże Wielkie

627/59 z 13.11.1959, 1093/65 z 01.08.1965 135/49 z 20.01.1949

11.

26.

1458/66 z 03.08.1966

30.

Przydroże Wielkie

kościół filialny p.w. MB Częstochowskiej, 1823, XIX, zwany też „kaplicą cmentarną” park

31.

Rynarcice

kościół fil. p.w. św. Mikołaja, 1 poł. XVII-XIX

1122/66 z 08.02.1966

Ścinawa Mała

kościół par. p.w. Nawiedzenia NMP, XIV, XVIII, 1896

1124/66 z 08.02.1966

29.

32.

33. 34.

Ścinawa Mała

dwór, ob. dom, ul. Prudnicka 3

Ścinawa Nyska

osiedle zabytkowe (tereny w obrębie Rynku w miejscowości Ścinawa Mała)

(zapis wynikający z decyzji)

36.

Ścinawa Nyska

kościół fil. p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła, 2 ćw. XVIII w. stare drzewa – lipy na cmentarzu przy kościele

37. 38.

Ścinawa Nyska

dom ul. Nyska nr 25, XVIII

1707/66 z 28.09.1966

Węża Włodary

kościół filialny p.w.ChrystusaKróla,1767,1828 kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP, 1749-54 dwór, 1800

1125/66 z 08.02.1966 1199/66 z 12.03.1966

35.

39.

Ścinawa Nyska

1999/73 z 07.02.1973 2192/89 z 14.06.1989 164/57 z 23.09.1957

Włodary

51/59 z 20.10.1959

1028/65 z 21.05.1965 Wykreślono z rejestru zabytków - decyzja Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nr DOZ-OAiK6700/1042/10-[AR-09/14] z dnia 12.10.2012r.

40.

Włostowa 41.

929/64 z 02.06.1964

dawny młyn wodny, ob. elektryczny wraz z wyposażeniem i urządzeniami hydrotechnicznymi, XIX/XX

2069/81 z 20.05.1981 Wykreślono z rejestru zabytków - decyzja Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nr DOZ-OAiK6700/830/12[BS/104/12] z dnia 27.03.2013r.

Pogrubioną czcionką oznaczono obiekty stanowiące własność Gminy Korfantów

A. Historyczne zespoły przestrzenne Ścinawa Mała, osiedle zabytkowe, 164/57 z 23.09.1957 Decyzja wpisująca obszar zabytkowego osiedla opisuje je jako zamknięte ulicami Polną, Piastowską, Niemodlińską, Klasztorną i Tylną wraz z Rynkiem, umiejscawiając je w Ścinawie Nyskiej. Ulice te znajdują się jednak na terenie Ścinawy Małej, której w rzeczywistości dotyczy wpis. Część centralną założenia tworzy wydłużony na osi wschód – zachód rynek, na którym znajdował się ratusz. Na zachód od rynku znajduje się pozostałość po wczesnośredniowiecznego układu wsi w postaci nawsia, ujętego wrzecionowato wygiętymi ulicami. Na południe od rynku zlokalizowany jest kościół, do którego prowadzi brukowana ul. Tylna. B. Zespoły pałacowo – parkowo – folwarczne Korfantów - zespół zamkowy, ul. Wyzwolenia 1616 – XX, nr rej.: 327 z 21.11.1950. Wzniesiony w 1616 r., zapewne z wykorzystaniem wcześniejszych murów. Zlokalizowany w środkowo – zachodniej części miasta zabytkowy zespół tworzą: wydłużony budynek bramny po stronie wschodniej, prostopadła do bramy oficyna po

stronie południowej oraz usytuowany na wzgórzu pałac. Po zachodniej stronie zespołu rozpościera się park. - zamek, ob. szpital, ul. Wyzwolenia 11, nr rej.: 2/50/327 z 21.11.1950

Budowla późnorenesansowa (najstarsze – skrzydło północne i północna część skrzydła środkowego, z renesansowymi krużgankami i piwnicami krytymi kolebką), po zniszczeniach w wyniku pożarów w połowie XIX w. odbudowany w stylistyce neogotyckiej (południowa część skrzydła środkowego, skrzydło południowe, górna część kwadratowej wieży w płn. – wsch. narożu, a także cały wystrój elewacji). Kolejna rozbudowa miała miejsce na pocz. XX w. (skrzydło południowe). Podczas wojny w niewielkim stopniu uszkodzone zostało pokrycie dachowe oraz okolice wieży. W 1962 r. dach uległ zawaleniu. W 1969 r. ukończono najważniejsze prace remontowo – budowlane w obiekcie. W kolejnych latach w budynku prowadzone były prace adaptacyjne i remontowe. Obecnie znajduje się on w stanie dobrym, jednakże zachowane walory zabytkowe zagrożone są postępującą modernizacją obiektu. - budynek bramny, ul. Wyzwolenia 3-19-21 nr rej.: 854/64 z 8.05.1964

Usytuowany równolegle do ulicy. Powstał wraz z pałacem, przebudowany w XVIII w. w stylu barokowym, z przeznaczeniem na mieszkania. Budynek na rzucie wydłużonego prostokąta, parterowy, z nadbudowanym piętrem nad przejazdem bramnym, przesuniętym na nieco południe względem osi środkowej. Obiekt w dobrym stanie technicznym, po niedawno zakończonym remoncie.

- oficyna, ul. Wyzwolenia 5-7-9, nr rej.: 855/64 z 8.05.1964 Budynek zamyka przedni dziedziniec od strony południowej – współczesny reszcie zespołu, przebudowany na przełomie XIX i XX w., spalony w 1961 r. Oficyna pierwotnie parterowa, po spaleniu odbudowana i zaadaptowana na cele mieszkalne. Obecnie dwukondygnacyjna z wysoką nadbudówką ponad okapem. Technicznie obiekt znajduje się w stanie dobrym, jednak daleko idąca modernizacja zatarła jego pierwotny wygląd. - park, ul. Wyzwolenia ok. 1800, 2 poł. XIX, nr rej.: 155 z 10.03.1949 oraz 191/88 z 10.11.1988 Park krajobrazowo – naturalistyczny, założony ok. 1800 r. na terenie dawnych podmokłych łąk, poszerzony w drugiej poł. XIX w. Pierwotnie poprzecinany licznymi nieregularnymi ścieżkami. Najstarszym elementem założenia była aleja lipowo – dębowa, biegnąca wzdłuż grobli i prowadząca do pałacu. Przestrzeń parkową kształtowały głównie nasadzenia leśne z polanami widokowymi. Pierwotna kompozycja parku jest w znacznym stopniu zatarta, park stracił powiązania wizualne i funkcjonalne z pałacem. Założenie wymaga rewaloryzacji. Przydroże Małe - zespół pałacowy, XVIII-XIX: Spośród budynków przedstawionych na obrazie z początku XIX w. zachowały się pałac, południowa oficyna oraz towarzysząca im komponowana zieleń. Zespół folwarczny uległ spaleniu, obecne zabudowania otaczające dziedziniec folwarczny: dawna stajnia, spichlerz, stodoła i chlewnia, wpisane do gminnej ewidencji zabytków, pochodzą z przełomu XIX i XX w. - pałac, nr rej.: 626/59 z 13.11.1959 (wypis z księgi rejestru)

Pałac w Przydrożu Małym: widok elewacji ogrodowej oraz frontowej.

Pałac powstał ok. 1730 r., w 2 połowie XIX w. został przebudowany. Budynek z neogotycką wieżą po stronie północnej, na planie wydłużonego prostokąta z dobudówkami przy tylnej elewacji. Elewacja frontowa piętnastoosiowa, dzielona gzymsami, z obramieniami wokół okien i pozostałościami sztukaterii: m.in. boniowane pasy przy narożach dobudówek. Wejście główne usytuowane pośrodku elewacji, w części akcentowanej przyściennymi filarkami zwieńczonymi sterczynami. Ponad

kamiennym portalem wejściowym - kartusz herbowy. Układ wnętrz dwutraktowy, szczątkowo zachowany wystrój. Częściowo zabezpieczony – założone szczelne pokrycie dachowe oraz system odprowadzający wodę. Posiadający bardzo dużą wartość historyczną pałac wymaga kompleksowych prac remontowo – budowlanych. - park, nr rej.: 208/89 z 29.03.1989 Założony około połowy XIX w. na tyłach pałacu niewielki park o pow. ok. 3,5 2 ha , zajmuje zachodnią część założenia. Niewielki ogród znajdował się także przed elewacją frontową. Częściowo zachowany szpaler lip przy wjeździe oraz zabytkowy drzewostan. Teren parku jest uporządkowany i pielęgnowany. - ogrodzenie z basztą, nr rej.: j. w. Ceglany mur otaczający założenie parkowe, z neogotycką basztą po stronie zachodniej. W długości muru wstawione betonowe przęsła. Część muru otaczająca folwark wzniesiona z kamienia i cegły.

Przydroże Małe: neogotycka baszta w ogrodzeniu oraz fragment parku.

Przydroże Wielkie - park, nr rej.: 135/49 z 20.01.1949 Pozostałości parku założonego przy dworze, o powierzchni ok. 1 ha, obsadzonego głównie gatunkami drzew krajowych. Cały teren założenia został rozparcelowany na liczne działki o niewielkiej powierzchni. Park zdegradowany, o zatartym układzie - wymaga rewaloryzacji.

2

wg decyzji wpisującej park do rejestru zabytków.

Przydroże Wielkie: fragment arch. mapy z widocznym założeniem dworskim, folwarkiem (nie istnieje) oraz parkiem (ob. Kolonia Przydroże Wielkie). Dawny dwór3, ob. nr 60a.

Dwór na fotografii archiwalnej

Ścinawa Mała - dwór, ul. Prudnicka 3, 1600, XVIII, nr rej.: 1999/73 z 7.02.1973 oraz 2192/89 z 14.06.1989

Dwór w Ścinawie Małej na fotografii z 1963 r. (arch. WUOZ) oraz obecnie.

Moment powstania budynku nie jest dokładnie ustalony, prawdopodobnie miało to miejsce na przełomie XVI i XVII w. W 1800 r. został on przebudowany, otrzymując m.in. dzisiejszą formę mansardowego dachu. Później mieścił kolejno gasthaus, magazyny, mieszkania, ob. nieużytkowany. Usytuowany kalenicowo, wzniesiony na rzucie zbliżonym do prostokąta, dwukondygnacyjny na wysokich, sklepionych kolebkowo piwnicach. We wschodniej części przyziemia – sklepienia krzyżowożebrowe. Prowadzony remont elewacji nie jest zgodny z zasadami konserwatorskimi, ze względu na stosowane materiały oraz wprowadzenie nieistniejących wcześniej form w obramieniach okien. Niemniej jednak obiekt wymaga kontynuowania prac remontowo – budowlanych w szerokim zakresie.

3

wpisany do gminnej ewidencji zabytków.

Włodary - dwór, ul. Szkolna 4, 1800, nr rej.: 1028/65 z 21.05.1965

Dwór we Włodarach: widok w 1963 r. (arch. WUOZ) oraz widok czerwiec 2012r.

Budynek zbudowany ok. 1800 r. Usytuowany na skraju szeregu zabudowań folwarcznych, tworzących literę C, otwartą w kierunku ulicy. Piętrowy, na wysokich piwnicach, kryty dachem naczółkowym. Obiekt niezamieszkany od lat siedemdziesiątych XX w., w złym stanie - ruina. C. Budownictwo sakralne Gryżów - kościół fil. p.w. św. Mateusza, 2 poł. XIII, XVII/XVIII, nr rej.: 932/64 z 3.06.1964 Kościół zbudowany został prawdopodobnie w XIII w, przebudowany na przełomie XVII i XVIII w., z częściowym zatarciem pierwotnej, romańsko – gotyckiej stylistyki. Prezbiterium założone na planie kwadratu z półkolistą absydą oraz przylegającą od północy zakrystią z lożą na piętrze. W prezbiterium sklepienie krzyżowo – żebrowe z kamiennym zwornikiem z rzeźbioną głową Jana Chrzciciela (ok. 1300 r.), stropy płaskie. Kościół murowany, tynkowany, z kamiennymi szkarpami w narożach. Dach kryty dachówką ceramiczną, wieżyczka w części północnej obita blachą. Kościół otoczony ceglanym, ażurowym murem na kamiennej podmurówce, z wmurowanymi epitafiami i fragmentami nagrobków oraz żeliwną kratą z warsztatu nyskiego. Budynek w stanie dobrym, otoczenie kościoła uporządkowane.

Kościół w Gryżowie

Korfantów - kościół par. p.w. Świętej Trójcy, ul. Opolska 1, XIII, XVIII, XX, nr rej.: 1070/66 z 20.01.1966 Pierwotny kościół wzniesiono w 2 poł. XIII w., do dziś zachowała się z niego jedynie dolna partia murów wieży (górną jej część wybudowano w XVIII w.) oraz wczesnogotycki, ostrołukowy portal w wejściu do wieży. Obecny kościół powstał w 1903 r. w stylu neobarokowym. Elewacje zdobione są sztukateriami, wnętrze i bogate wyposażenie kościoła jednorodne stylistycznie. Kościół malowniczo usytuowany na wzniesieniu, jego rozbudowana bryła tworzy mocny akcent w zabudowie miasta. Budynek w stanie dobrym, wewnątrz na sklepieniach nawy widoczne niewielkie ślady wilgoci.

Kościół w Korfantowie – widok od strony południowej oraz ołtarz główny.

Przechód - kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, 1793, nr rej.: 628/59 z 13.11.1959 (wypis z księgi rejestru) Obecny kościół zbudowany w 1779 r., posiada wydłużoną, prostą bryłę zwieńczoną wieżą wciągniętą w obrys kościoła, krytą baniastym hełmem. We wnętrzu sklepienia kolebkowe i kolebkowo – krzyżowe. Elewacje skromne, frontowa dzielona pilastrami i profilowanym gzymsem. Okna zamknięte łukiem pełnym oraz owalne. Po bokach wieży niewielkie spływy wolutowe. Budynek w stanie ogólnym dobrym, remontu wymagają m.in. tynki zewnętrzne oraz sztukaterie na elewacji oraz obrazy w ołtarzach i droga krzyżowa. - ogrodzenie z bramą, nr rej.: 629/59 z 13.11.1959 (wypis z księgi rejestru) Ogrodzenie murowane, z końca XVIII w. Brama na rzucie zbliżonym do kwadratu, sklepiona żaglasto, o falistym szczycie zwieńczonym półkolistym gzymsem z trzema kamiennymi wazonami. W bardzo złym stanie są tynki bramy, a także muru, którego odcinki utraciły stabilność.

- kaplica, k. XVIII, nr rej.: 1657/66 z 22.09.1966 Kaplica zbudowana w 4 ćw. XVIII na miejscu drewnianego kościoła. Późnobarokowa, prostokątna z półkolistą absydą i masywnymi szkarpami przed elewacją frontową. Półkolisty gzyms nad głównym wejściem ujęty spływami wolutowymi, wejście w trójkątnym portyku. Wewnątrz – późnobarokowy ołtarzyk. Kaplica wymaga remontu – w złym stanie są zawilgocone, odspajające się tynki, wymiany wymaga zniszczone blaszane pokrycie dachu. Przy szkarpach widoczne niewielkie spękania muru. Wnętrze zawilgocone, wymaga osuszenia i wymiany warstw malarskich. Należy usunąć prowizoryczny system grzewczy.

Przechód: widok kościoła i muru z bramą od strony południowej oraz kaplica.

Przydroże Małe - zespół kościoła odpustowego „Na Szwedzkiej Górce”, poł. XIX, nr rej.: 1119/66 z 8.02.1966: - kościół p.w. MB Bolesnej - dom stróża (nie istnieje) - 6 kaplic (kaplice III i V nie istnieją) - ambona - 14 stacji drogi krzyżowej Położony poza wsią, na wzniesieniu zwanym „Szwedzką Górką”. Założenie pochodzi prawdopodobnie z XVIII w. Kościół wzniesiony w 3 ćw. XIX w., transept i prezbiterium dobudowane w XX w. Przy kościele, wśród starych drzew usytuowane są kapliczki Drogi Krzyżowej, ambona oraz 4 zabytkowe kapliczki z końca XIX w.

Przydroże Małe, Szwedzka Górka. Widok kościoła oraz Drogi Krzyżowej.

Budynki oraz starodrzew znajdują się w bardzo dobrym stanie, natomiast prac konserwatorskich pilnie wymagają malowidła na blasze umieszczone w stacjach Drogi Krzyżowej. Przydroże Wielkie - kościół fil. p.w. MB Częstochowskiej, 1823, XIX, nr rej.: 627/59 z 13.11.1959 oraz 1093/65 z 1.08.1965

Przydroże Wielkie, widok kościoła (kaplicy cmentarnej) oraz fragment muru.

Niewielki budynek wzniesiono w 1823 (1825?) r., kruchta z wieżyczką powstały później, w 2 połowie XIX w. Całość w stylu klasycystycznym, o salowym wnętrzu przekrytym sufitem i zakrystią sklepioną żaglasto. Stolarka drzwiowa drewniana, z wizerunkiem postaci Chrystusa, w zakrystii okna plastikowe. W pobliżu kościoła niewielki budynek oraz nieliczne pochówki, całość otoczona masywnym kamiennym murem. W ścianę zakrystii wmurowane dwa niewielkie epitafia. Wskazane jest odnowienie elewacji kościoła oraz wykonanie izolacji przeciwwilgociowej. Rynarcice - kościół fil. p.w. św. Mikołaja, 1 poł. XVII - XIX, nr rej.: 1122/66 z 8.02.1966

Kościół zbudowany na początku XVIII w., wieża - około połowy XIX w. Budowla bez wyraźnych cech stylowych, murowana z kamienia polnego, salowa

z trójbocznym prezbiterium. Dach kryty dachówką, jednokalenicowy nad korpusem i dwuspadowy nad kruchtą. Stan zachowania dobry. Ścinawa Mała - kościół par. p.w. Nawiedzenia NMP, XIV, XVIII, 1896, nr rej.: 1124/66 z 8.02.1966

Kościół wznoszony wieloetapowo. Gotyckie, kamienne fragmenty murów znajdujące się w nawie są częściowo odsłonięte. Korpus i wieża barokowe, prezbiterium i transept neobarokowe. Budynek opięty jest masywnymi szkarpami, dwuspadowy dach dawniej kryty łupkiem, obecnie dachówką. We wnętrzu sklepienia kolebkowe z lunetami. Elewacje dzielone pilastrami z dekoracją sztukatorską. Elewacje budynku w złym stanie, zawilgocona i silnie zabrudzona. Ścinawa Nyska - kościół fil. p.w. śś. Piotra i Pawła, 2 ćw. XVIII w., 929/64 z 02.06.1964

Ścinawa Nyska, sylweta kościoła ponad wsią oraz fragment muru ogrodzeniowego.

Malowniczo usytuowany barokowy kościół powstał w 2 ćwierci XVIII w., w miejscu wzmiankowanego w 1302 r., z wykorzystaniem wieży i być może fragmentów murów kościoła renesansowego z lat 1585-6. Wnętrze z jednoprzęsłowym prezbiterium z zakrystią i kaplicą po bolach, w nawie emporami z balaskowymi

balustradami i kaplice o rzucie zamkniętym łukiem. Sklepienia nawy żaglaste, zakrystii i kaplicy kolebkowo – krzyżowe, w przyziemiu wieży krzyżowe. Wnętrze o bogatym wystroju malarsko – sztukatorskim w jednolitym stylu barokowym, o ścianach dzielonych pilastrami z kapitelami kompozytowymi. Okna zamknięte łukiem, częściowo w ozdobnych uszakowych obramieniach.Wieża na planie zbliżonym do kwadratu, o czterech dzielonych gzymsem kondygnacjach, zwieńczona attyką w kształcie jaskółczego ogona i ośmiobocznym hełmem. W przyziemiu ostrołukowy portal , powyżej kamień z datą „1585” i inicjałami. Górna kondygnacja wieży zdobiona ślepymi arkadkami, niżej pozostałości XVIIIwiecznego sgraffito. Kościół otoczony jest częściowo zachowaną podwójną linią kamiennych murów, z bramkami po stronie południowej (dolna z XVIII w., górna z XVI, renesansowa). W otoczeniu kościoła kilkusetletnie lipy.

Ścinawa Nyska, portal w przyziemiu wieży oraz zabytkowe lipy przy kościele.

Kościół jest jednym z bardziej wartościowych zabytków na terenie gminy. Jego stan techniczny można ocenić jako dobry, mimo to wymaga on przeprowadzenia szeregu specjalistycznych prac konserwatorskich, zarówno dotyczących bogatego wyposażenia jak i samych murów, tynków zewnętrznych, pozostałości sgraffito oraz otoczenia – bramek i murów. Węża - kościół fil. p.w. Chrystusa Króla, 1767, 1828, nr rej.: 1125/66 z 8.02.1966

Kościół zbudowany w 1767 r., wieżę dobudowano (lub przebudowano) w 1828 r. Wieża wciągnięta w obrys przyziemia, czterokondygnacyjna dzielona prostymi gzymsami, kryta daszkiem namiotowym. Przy prostokątnej nawie zaokrąglone prezbiterium, kryte wspólnym dachem. Za prezbiterium dostawiona prostokątna zakrystia kryta dachem dwuspadowym. Dachy kryte blachą, pierwotnie dachówką. Otwory zamknięte łukami. We wnętrzu sufity, nad zakrystią sklepienie żaglaste. Kościół po przeprowadzonym w ostatnim czasie remoncie znajduje się w bardzo dobrym stanie. Włodary - kościół par. p.w. Narodzenia NMP, 1749-54, nr rej.: 1199/66 z 12.03.1966

Włodary, widok kościoła z północnego zachodu, fragment elewacji bocznej.

Kościół wzmiankowany w 1302 r., obecny zbudowany w latach 1749-54. Bryła kościoła kryta jednokalenicowym dachem, z nieco węższym prezbiterium i częściowo wtopioną w korpus wieżą zwieńczoną hełmem baniastym z latarnią. Po bokach wieży trójkątne spływy wolutowe, w przyziemiu niewielkie, prostokątne wejście. Portal do zakrystii – kamienny. Wokół kościoła częściowo zachowany kamienny mur, być może o średniowiecznym pochodzeniu, oraz murowana bramka z 1718 r., zamknięta łukiem koszowym. Kościół wymaga przeprowadzenia prac remontowych, dotyczących głównie zewnętrznych elewacji oraz dachu. D. Mogiły, cmentarze Korfantów - mogiła zbiorowa Polaków z „Polen Lager”, na cmentarzu rzym.-kat., nr rej.: 252/90 z 6.06.1990

Korfantów, mogiła zbiorowa na cmentarzu.

Ścinawa Nyska, lipy przy kościele.

Ścinawa Nyska Stare drzewa – lipy na cmentarzu przy kościele, 51/59 z 20.10.1959 E. Budownictwo mieszkaniowe Największe skupisko zabytkowej zabudowy mieszkaniowej, wpisanej do rejestru zabytków, ulokowane jest wokół korfantowskiego rynku. Są to domy o adresach: Rynek 2, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 14, 15, 16, 17. Wszystkie powstały w XIX w. i są przykładem skromnej zabudowy miejskiej. Dwukondygnacyjne (oprócz nr 7), usytuowane kalenicowo, w większości o trój- i czteroosiowych elewacjach o skromnej dekoracji w postaci opasek wokół okien, rzadziej – dekoracji architektonicznej. Przyziemia w budynkach po południowej stronie rynku zostały przebudowane – zmieniono układ otworów w elewacji oraz rozkład pomieszczeń. Odnowiono elewacje wszystkich budynków wokół rynku, z nielicznymi wyjątkami – wstawiając w miejsce drewnianej stolarki okna plastikowe, o ahistorycznych podziałach, odmiennych w każdym domu. Przykładem zabudowy willowej jest budynek przy ul. Kilińskiego 2, z początku XX w. Secesyjna willa posiada znaczną ilość stylowego detalu architektonicznego, zachowaną stolarkę okienną, dekorację elewacji i ganku itp. Obiekt znajduje się w złym stanie, jest znacznie zaniedbany i wymaga przeprowadzenia prac remontowo – budowlanych pod nadzorem WUOZ w Opolu, z zachowaniem możliwie największej części pierwotnego wystroju. Dom przy ul. Powstańców Śląskich 8 (nr rej. 2031/77 z 24.05.1977, wpisany pod numerem 160) złożony jest z dwóch prostopadłych do siebie części, tworzących literę T. Neogotyckie, szerokie szczyty budynków oraz gzymsy nad oknami stanowią ich jedyną dekorację. Stan techniczny obiektu jest dobry, zachowano drewnianą stolarkę okienną. Spichrz przy ul. Wyzwolenia 90 lub 18 (nr rej.: 2028/77 z 25.05.1977) nie został zlokalizowany. Spośród licznych na terenie gminy plebanii, do rejestru wpisana jest tylko pochodząca z XVIII w. i rozbudowana w drugiej połowie XIX w. plebania

w Przechodzie. Jest to okazały budynek usytuowany kalenicowo do drogi, naprzeciw kościoła i obok kaplicy. Oprócz niewielkich zawilgoceń tynku w partii cokołu stan techniczny plebanii nie budzi zastrzeżeń.

Przechód 238, plebania.

Ścinawa Nyska 25, dom.

Jedynym budynkiem mieszkalnym znajdującym się na terenie wiejskim i ujętym w rejestrze zabytków jest osiemnastowieczny dom w Ścinawie Nyskiej (nr 25). F. Budynki użyteczności publicznej

Korfantów, remiza oraz budynek przy ul. Powstańców Śląskich 8

Korfantów - remiza strażacka, ul. Kościuszki, nr rej.: 2030/77 z 25.05.1977 Budynek dwukondygnacyjny, z wieżą przylegającą do elewacji bocznej. W środkowej części elewacji frontowej znajduje się niewielki ryzalit zwieńczony schodkowym szczytem, na którym znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca strażaków trzymających kartusz herbowy. Fasada oraz wieża zwieńczone są krenelażem. W przyziemiu umieszczone są otwory wjazdowe. Remiza nie jest użytkowana, planowana jest jej adaptacja na obiekt społeczno – kulturalny. Korfantów - ul. Powstańców Śląskich 8 (w decyzji – 160), nr rej. 2031/77 z 24.05.1977 Budynek o skromnych cechach neogotyckich, wraz z prostopadłą przybudówką tworzy literę T. Obie części kryte dachami dwuspadowymi, podstawy szczytów poszerzone są schodkowymi elementami dekoracyjnymi. Ponad prostokątnymi oknami znajdują łamane gzymsy. Budynek w bardzo dobrym stanie technicznym.

G. Zabytki techniki Zabytki techniki stanowią niewielki procent w zasobie zabytkowym gminy, w rejestrze zabytków ujęty jest tylko jeden z młynów. Włostowa, młyn wodny, ob. elektryczny, XIX/XX, nr rej.: 2069/81 z 20.05.1981 wraz z urządzeniami hydrotechnicznymi.

Budynek murowany z cegły, trójkondygnacyjny, z przyległymi urządzeniami wodno – energetycznymi: jazem, upustami, przegródkami i zastawkami. W młynie znajdowało się bogate, zabytkowe wyposażenie będące cennym świadectwem techniki młynarskiej. Obecnie część przemysłowa młyna znajduje się w ruinie. Wyposażenie zachowane jest w stopniu szczątkowym – ze względów bezpieczeństwa nie wykonano na potrzeby GPOnZ fotografii wnętrza młyna. Przylegająca do niego część biurowo – mieszkalna jest zaniedbana. Stan większości budynków wpisanych do rejestru zabytków znajdujących się poza Korfantowem jest niezadowalający i wymaga przeprowadzenia prac remontowo – budowlanych. 6.3.2 Zabytki ruchome Na obraz zabytków ruchomych w gminie Korfantów składają się w głównej mierze elementy wyposażenia wnętrz kościelnych, których głównym walorem, poza kilkoma wyjątkami, nie są wybitne wartości artystyczne czy historyczne, a kompletność całej kompozycji wnętrza utrzymanej często w harmonijnej, jednorodnie stylistycznej całości. Natomiast dawne wyposażenia dworów, pałaców w zasadzie w całości się rozproszyło, w wyniku wojen, grabieży, pożarów i wywozów w różnych okresach historii. Zabytki te możemy podzielić na cztery zasadnicze grupy:  wyposażenia kościołów;  rzeźby pomnikowe;  krzyże pokutne;  kapliczki i krzyże przydrożne. Zachowane zabytkowe elementy wystrojów kościołów, a więc ołtarze, ambony, chrzcielnice, prospekty organowe czy ławy, powstawały na przestrzeni wielu stuleci. Najstarsze sięgają XVI w., najmłodsze (uznawane już za zabytkowe) początku XX w.

Stylowo prezentują głównie barok (wszystkie fazy), okres regencji, rokoko, klasycyzm (w mniejszym stopniu) oraz późniejsze neostyle nawiązujące przeważnie do wieku XVIII. Na tym tle wyróżniają się dwa kościoły należące do Parafii Nawiedzenia NMP w Ścinawie Małej: parafialny oraz filialny pw. ŚŚ Piotra i Pawła w Ścinawie Nyskiej. Najcenniejszym pod względem artystycznym zabytkiem jest bez wątpienia drewniana rokokowa ambona autorstwa rzeźbiarza Josefa Hartmanna oraz malarza Andreasa Stephana. Wykonana w latach 1776-1779 pierwotnie dla kościoła św. Jakuba w Nysie, w XIX w. trafiła do Ścinawy Małej. O walorach ambony decyduje oryginalna kompozycja rzeźbiarska i snycerska oraz bardzo dobry warsztat artystyczny, utrzymany jeszcze w duchu rokoka. Na ambonie zostały przedstawione trzy płaskorzeźbione sceny z życia św. Piotra oraz niezwykle ciekawe personifikacje kontynentów: Azjaty w turbanie, półnagiego Murzyna, Indianina z pióropuszem oraz typowo europejskie putta. Z podobnego czasu pochodzą jeszcze Stacje Drogi Krzyżowej wykonane w 1761 r. przez Johanna Melchiora Brandeis z Wrocławia. Natomiast w kościele w Ścinawie Nyskiej na pierwszy plan wybija się stylistyka regencyjna, widoczna głównie w warstwie dekoracyjnej i ornamentalnej. Ołtarz główny, organy i przede wszystkim zestawiona kompozycyjnie chrzcielnica z amboną (nawiązujące do kompozycji w kościele parafialnym w Prudniku) są tutaj regencyjne i wyróżniają się bogatą dekoracją snycerską. Na uwagę zasługują również wystroje kościołów w Korfantowie, Przechodzie i Włodarach, gdzie być może brak jest dzieł wybitnych, za to harmonijna całość wyposażenia stanowi o walorach estetycznych świątyń. W kościele parafialnym pw. Trójcy Świętej w Korfantów dominuje neobarokowe, dwudziestowieczne już wyposażenie. Bogaty i malowniczy wystój nawiązuje ornamentem również do okresu regencji i rokoka. W świątyni znajdujemy również kamienny nagrobek Henryka Wacława Nowaka z 1682 r., wykonany przez lokalnego rzeźbiarza ale wyjątkowy na tle zabytków w gminie. Ponadto cenne i rzadko spotykane są świeczniki procesyjne cechów rzemieślniczych: piekarzy, kuśnierzy, rzeźników, szewców, ślusarzy i krawców, pochodzące z XVIII i XIX w. O wiele skromniejsze wyposażenie kościoła pw. św. Jana Chrzciciela w Przechodzie zasługuje na uwagę ze względu na swój jednolity, późnobarokowy charakter (w redakcji lokalnej). Z końca XVIII w. (ok. 1780 r.) pochodzi: ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, 4 ławki, 14 stacji Drogi Krzyżowej, organy (1792 r.), oraz stanowiące dominantę wnętrza ambona z odpowiadająca jej kompozycyjnie chrzcielnicy z nastawą.

Natomiast w wyposażeniu kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP we Włodarach miesza się już co najmniej kilka epok stylistycznych: regencja (ambona, prospekt organowy z 1733 r. autorstwa Andreasa Josefa Seifferta), rokoko (retabulum ołtarza głównego, dwa ołtarze boczne z obrazami XVIII w.), późny barok (chrzcielnica kamienna z XVIII w.). Pomimo różnic całość wyposażenia, dzięki jednak nie najwyższemu poziomowi warsztatu, buduje jednolity charakter wnętrza świątyni.

Wnętrze kościoła w Przechodzie

Wnętrze kościoła we Włodarach

Ponadto można znaleźć kilka pojedynczych przykładów dzieł wybijających się spośród sporej ilości sprzętów kościelnych o średniej klasie artystycznej:  Gryżów, kościół pw. św. Mateusza: późnogotycka cenna figura św. Anny Samotrzeć z ok. 1500 r., barokowy ołtarz główny z końca XVII w. z kręconymi kolumnami, ciekawa żeliwna płyta wotywna z 2 poł. XVI w. z reliefem „Ukrzyżowania” z parą fundatorów (jeszcze z wpływami gotyku);  Rynarcice, kościół pw. św. Mikołaja: ołtarz główny barokowy fundowany przez Kaspra Sommerfelda 1671 i jego żonę Annę Marię, późnorenesansowa ambona z 1617 r., chrzcielnica z przełomu XVIII i XIX w.;  Węża, kościół pw. św. Nikazego Bp. i Chrystusa Króla: ołtarz z 1 poł. XIX utrzymany w tradycjach regencyjnych, ambona z płaskorzeźbami ewangelistów.

Ambona w kościele w Rynarcicach

Ambona w kościele w Węży

Wyjątkowym miejscem w skali nie tylko gminy Korfantów ale także całego powiatu nyskiego jest kościół odpustowy pw. MB Bolesnej wraz ze Stacjami Drogi Krzyżowej („Szwedzka Górka”). W kapliczkach rozmieszczonych wokół kościoła znajdują się ludowe, utrzymane w tradycjach barokowych rzeźby z XIX w. oraz obrazy malowane na blasze. Zabytki te, jednak o nie najwyższej klasie artystycznej, są cennym elementem regionalnego dziedzictwa kulturowego, dodatkowo malowniczo wpisując się w krajobraz opolskiej wsi.

Drugą grupę zabytków ruchomych stanowią rzeźby pomnikowe przedstawiające niezwykle popularnego na Śląsku i w Czechach św. Jana Nepomucena. Świętego spotykamy m.in. w Ścinawie Nyskiej przy głównej drodze (ul. Nyska), w Gryżowie w kapliczce przydrożnej, Pleśnicy w kapliczce oraz na „Szwedzkiej Górce”, barokowej z XVIII w., wyróżniającej się na tle pozostałych strojem Nepomucena.

Św. Jan Nepomucen na „Szwedzkiej Górce”

Św. Jan Nepomucen w Ścinawie Nyskiej

Najmniej liczną, lecz niezwykle cenną grupą zabytków są krzyże pokutne datowane na XIV-XV w. Te proste i surowe w formie krzyże wykonywane były w ramach zadośćuczynienia przez zabójców najczęściej w miejscach zbrodni.

Krzyż pokutny w Korfantowie przy skrzyżowaniu dróg na Białą, Niemodlin i Ścinawę.

Krzyż pokutny Rynarcicach.

przy

kościele

w

Zasób uzupełniają, mniej cenne artystycznie, ale ważne dla społeczności lokalnej, kapliczki i krzyże przydrożne występujące w prawie każdej wsi:

Krzyże przydrożne: 1. przed Ścinawą Małą; 2. pomiędzy Przydrożem Małym a Pleśnicą; 3. w Piechocicach.

Kapliczki we wsi: 1. Rynarcice; 2. Gryżów; 3. Jegielnica.

Wykaz zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie gminy Korfantów (stan na listopad 2011 r.) LP.

MIEJSCOWOŚĆ

1.

Gryżów

Wyposażenie kościoła filialnego pw. św. Mateusza

2.

Gryżów

Rzeźba św. Jana Nepomucena, w kapliczce przydrożnej

3.

Korfantów

Wyposażenie kościoła parafialnego pw. Trójcy Św.

4.

Korfantów

5.

Korfantów

6.

Korfantów

Krzyż pokutny, przy skrzyżowaniu dróg Biała-Niemodlin Ścinawa Zespół zabytków ruchomych z budynku Wojewódzkiego Specjalistycznego Zespołu Rehabilitacyjno-Ortopedycznego Sikawka strażacka ręczna – Remiza strażacka

7.

Pleśnica

Rzeźba św. Jana Nepomucena, w kapliczce

8.

Przechód

Wyposażenie kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela

9.

Przechód

10.

Przechód

Ołtarz z kaplicy pw. św. Łazarza przy kościele parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela Sikawka strażacka konna – Remiza strażacka

11.

Przydroże Małe

12.

Przydroże Małe

13.

Przydroże Małe

14.

Przydroże Małe

15.

Rynarcice

16.

Rzymkowice

Sikawka strażacka konna – Remiza strażacka

17.

Ścinawa Mała

Wyposażenie kościoła parafialnego pw. Nawiedzenia NMP

18.

Ścinawa Mała

Prospekt organowy wraz z instrumentem

19.

Ścinawa Nyska

Wyposażenie kościoła filialnego pw. ŚŚ. Piotra i Pawła

20.

Ścinawa Nyska

21.

Ścinawa Nyska

Instrument organowy z kościoła filialnego pw. ŚŚ. Piotra i Pawła Rzeźba św. Jana Nepomucena, ul. Nyska

22.

Węża

23.

Włodary

OBIEKT

Wyposażenie kościoła odpustowego pw. MB Bolesnej („Szwedzka Górka”) Zespół rzeźb w kapliczkach przy kościele pw. MB Bolesnej („Szwedzka Górka”) Rzeźba św. Jana Nepomucena przy kościele pw. MB Bolesnej („Szwedzka Górka”) Kapliczki z obrazami, rozmieszczone wokół kościoła odpustowego pw. MB Bolesnej („Szwedzka Górka”) Wyposażenie kościoła filialnego pw. św. Mikołaja

Wyposażenie z kościoła parafialnego pw. św. Nikazego Bp. i Chrystusa Króla Wyposażenie z kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP

NUMER REJESTRU Ks.B.t.II-529/71 11.11.1971 r. Ks.B.t.VI-950/96 31.05.1996 r. Ks.B.t.I-371/67 23.10.1967 r. ks.B.t.V-826/90 15.06.1990 r. ks.B.t.V-738/1-10/88 09.03.1988 r. Ks.B.t.III-245/11 26.10.2011 r. Ks.B.t.I-8/03 14.04.2003 r. Ks.B.t.V-898/92 14.12.1992 r. Ks.B.t.V-899/92 14.12.1992 r. Ks.B.t.III-244/11 26.10.2011 r. Ks.B.t.V-812/1-5/90 14.03.1990 r. Ks.B.t.V-810/1-4/90 05.03.1990 r. Ks.B.t.V-809/90 05.03.1990 r. Ks.B.t.V-811/90 14.03.1990 r. Ks.B.t.VI-944/1-16/95 05.04.1995 r. Ks.B.t.III-243/11 26.10.2011 r. Ks.B.t.III-619/1-11/73 20.09.1973 r. Ks.B.t.II-112/07 21.11.2007 r. Ks.B.t.III-620/1-33/73 21.09.1973 r. Ks.B.t.II-113/07 21.11.2007 r. Ks.B.t.V-870/91 18.11.1991 r. Ks.B.t.VI-947/1-11/95 27.10.1995 r. Ks.B.t.V-900/92 14.12.1992 r.

24.

Włostowa

Sikawka strażacka konna – Remiza strażacka

Ks.B.t.III-242/11 26.10.2011 r.

Wobec braku profesjonalnych instytucji muzealnych w Gminie na uwagę zasługuje działalność miejscowej społeczności, w tym lokalnych animatorów kultury. Wartą odnotowania inicjatywą „paramuzealną” jest Izba Regionalna w Przechodzie przy miejscowym Zespole Szkolno-Przedszkolnym. Izba Regionalna powstała w 1993 roku i początkowo mieściła się na poddaszu budynku przedszkola w Przechodzie. W roku 2009 Izba została przeniesiona do budynku parafialnego w Przechodzie. W Izbie, zwanej przez mieszkańców wsi "małym muzeum", zgromadzono ok. 200 eksponatów, w głównej mierze zebranych przez młodzież szkolną z Przechodu, a także młodzież z Gimnazjum w Korfantowie. W dwóch pomieszczeniach eksponowane są sprzęty rolnicze, stroje regionalne, przedmioty codziennego użytku, mapy, publikacje o Przechodzie, fotografie przedstawiające przeszłość oraz historię najnowszą regionu. Pomysłodawcą, założycielką i opiekunką Izby Regionalnej w Przechodzie jest Elżbieta Buczkowska4. Pomimo nie najwyższych wartości historycznych i artystycznych, wszystkie te pamiątki mają wielkie znaczenie dla społeczności miejscowości i całej gminy, w procesie poznawania historii i dziedzictwa kulturowego dawnych mieszkańców.

Ekspozycja w Izbie Regionalnej (fot. za: http://zsprzechod.prv.pl/izba_regionalna.htm)

7.3.3. Zabytki archeologiczne Na terenie gminy Korfantów w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu znajduje się 110 stanowisk archeologicznych (z czego 54 o nieokreślonej lub nieustalonej lokalizacji – 49%). Natomiast do rejestru zabytków archeologicznych wpisanych jest tylko 3 stanowiska (średniowieczne grodziska w Korfantowie, Przechodzie i Puszynie). Wszystkie te obszary podlegają ochronie konserwatorskiej i prawnej zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dodatkową ochronę prawną powinny stanowić strefy „W”, ochrony 4

Informację za stroną internetową: http://zsprzechod.prv.pl/izba_regionalna.htm.

archeologicznej oraz strefy „OW”, obserwacji archeologicznej wyznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Obecnie wyznaczono tylko jedną strefę „OW” obejmującą obszar tożsamy ze strefą B, ochrony konserwatorskiej w mieście Korfantów. Wszystkie roboty ziemne (takie jak budowy, roboty instalacyjne, gazociągi, wodociągi, kanalizacje, kable energetyczne i telefoniczne, rowy melioracyjne, tworzenie nowych wybierzysk kruszywa i wysypisk śmieci) w obrębie stanowisk archeologicznych i ich sąsiedztwie, muszą być uzgadniane z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i prowadzone (wraz z ich dokumentacją) na koszt inwestora, pod nadzorem specjalisty. Naruszenie stanowiska archeologicznego jest możliwe tylko po wcześniejszym przebadaniu tegoż na koszt inwestora, po uprzednim uzyskaniu pozwolenia OWKZ. Co ważne, o każdorazowym znalezisku archeologicznym należy informować OWKZ. Zestawienie stanowisk archeologicznych z terenu gminy Korfantów (stan na 2008 r.)

LP.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

MIEJSCOWOŚĆ

m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów m. Korfantów

NR STAN.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

14 m. Korfantów 15 m. Korfantów 16 m. Korfantów

14 15 16

17 m. Korfantów 18 m. Korfantów

17 18

19 Borek

1

20 Gryżów

1

TYP STANOWISKA

grodzisko cmentarzysko * punkt osadniczy * punkt osadniczy * punkt osadniczy * punkt osadniczy * punkt osadniczy * punkt osadniczy * ślad osadniczy * ślad osadniczy * punkt osadniczy * punkt osadniczy * punkt osadniczy osada punkt osadniczy punkt osadniczy skarb monet * zamek ślad osadniczy punkt osadniczy osada punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy * punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy pracownia krzemieniarska ślad osadniczy *

CHRONOLOGIA

okres średniowieczny okres rzymski faza B2-C1 paleolit paleolit epoka kamienia epoka kamienia paleolit okres rzymski mezolit epoka kamienia epoka kamienia ? epoka brązu faza D VII-IX w. okres średniowieczny XIV-XV w. późne średniowiecze neolit ? epoka brązu późny okres rzymski wczesne średniowiecze średniowiecze epipaleolit okres rzymski wczesne średniowiecze średniowiecze neolit neolit

NR REJESTRU

A-697/86

21 Gryżów

2

22 Gryżów

3

23 Gryżów 24 Gryżów

4 5

25 Gryżów

6

26 Gryżów

7

27 Jegielnica 28 Jegielnica

1 2

29 Kuropas 30 Kuropas

1 2

31 Kuropas

3

32 33 34 35 36 37 38

2 3 4 7 8 9 10

Kuźnica Ligocka Kuźnica Ligocka Kuźnica Ligocka Kuźnica Ligocka Kuźnica Ligocka Kuźnica Ligocka Kuźnica Ligocka

osada osada ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy * ślad osadniczy punkt osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy * ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy osada

faza C2-C3 XIV-XV w. neolit XIV-XV w. epoka kamienia - epoka brązu epoka kamienia - wczesny okres epoki brązu epoka kamienia - epoka brązu późne średniowiecze neolit, wczesny okres epoki brązu XV w. neolit epoka kamienia- epoka brązu późny okres wpływów rzymskich późne średniowiecze neolit pradzieje wczesne średniowiecze średniowiecze wczesne średniowiecze

39 Myszowice 40 Myszowice

1 2

41 Myszowice

3

punkt osadniczy * ślad osadniczy * ślad osadniczy * ślad osadniczy * ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy osada ślad osadniczy ślad osadniczy osada

42 Niesiebędowice

1

ślad osadniczy *

neolit

43 Piechocice 44 Piechocice

1 2

45 Piechotce

3

ślad osadniczy punkt osadniczy osada punkt osadniczy ślad osadniczy *

neolit pradzieje VIII-IX w. okres średniowieczny neolit

46 Pleśnica

1

47 Pleśnica

2

ślad osadniczy * punkt osadniczy * ślad osadniczy *

48 Pleśnica

3

ślad osadniczy *

49 Pleśnica

4

punkt osadniczy *

epoka brązu

50 Pleśnica

5

punkt osadniczy *

okres wczesnośredniowieczny

51 Pleśnica

6

osada osada

epoka kamienia epoka kamienia starsza epoka kamienia późny okres rzymski epoka kamienia / epoka brązu paleolit schyłkowy późne średniowiecze nowożytność pradzieje pradzieje średniowiecze wczesne średniowiecze

neolit okres wczesnośredniowieczny neolit epoka kamienia

późny okres rzymski IX-X w.

52 Pleśnica

7

1 2

osada punkt osadniczy punkt osadniczy grodzisko ślad osadniczy *

okres rzymski faza C1-C2 XII-1 poł. XIII w. XIV-XV w. średniowiecze epoka kamienia

53 Przechód 54 Przechód 55 Przechód

3

ślad osadniczy *

okres rzymski

56 Przechód

4

ślad osadniczy *

neolit

57 Przechód

5

cmentarzysko *

okres halsztacki

58 Przechód

6

cmentarzysko *

okres rzymski III w.

59 Przechód

7

punkt osadniczy

mezolit ?

60 Przechód

8

obozowisko

61 Przechód

9

punkt osadniczy

paleolit schyłkowy ?

62 Przechód

10

punkt osadniczy

63 Przechód

11

64 Przechód

12

65 Przechód

13

ślad osadniczy osada produkcyjna ślad osadniczy osada produkcyjna punkt osadniczy punkt osadniczy

epoka kamienia lub wczesna epoka brązu epoka kamienia okres rzymski okres wczesnośredniowieczny późny okres rzymski faza C2-C3 XIV-XV w. epoka kamienia

66 Przechód

14

ślad osadniczy

epoka kamienia

67 Przydroże Wielkie 68 Przydroże Wielkie

1 2

punkt osadniczy * punkt osadniczy *

pradzieje epoka kamienia

69 Puszyna 70 Puszyna

1 2

osada * ślad osadniczy *

71 Puszyna

3

punkt osadniczy *

72 Puszyna

4

ślad osadniczy *

neolit

73 Puszyna

5

punkt osadniczy *

neolit

74 Puszyna

6

ślad osadniczy *

neolit

75 Puszyna

7

grodzisko

76 Puszyna

8

ślad osadniczy

epoka kamienia

77 Puszyna

9

osada hutnicza

okres rzymski ?

78 Rączka 79 Rączka

1 2

skarb monet * ślad osadnicza *

80 Rączka

3

punkt osadniczy *

81 Rączka

4

82 Rynarcice

1

punkt osadniczy punkt osadniczy ślad osadniczy *

83 Stara Jamka

1

ślad osadniczy

84 Ścinawa Mała 85 Ścinawa Mała

1 2

cmentarzysko ? * punkt osadniczy

późny OR wczesny okres wędrówki ludów późny okres wpływów rzymskich faza C3-D

86 Ścinawa Mała

3

ślad osadniczy *

neolit

A-541/80

paleolit schyłkowy

neolit mezolit ? neolit ? okres średniowieczny

X-XII w., XIII-XIV w.

XVI-XVII w. okres rzymski wczesne średniowiecze okres rzymski średniowiecze neolit

A-696/86

87 Ścinawa Nyska 88 Ścinawa Nyska

1 2 3

ślad osadnictwa * osada punkt osadniczy osada

neolit neolit XV w., pradzieje neolit, pradzieje

89 Ścinawa Nyska 90 Ścinawa Nyska

4

ślad osadniczy

epoka kamienia

91 Ścinawa Nyska

5

ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy

epoka kamienia wczesny okres wędrówki ludów późne średniowiecze epoka nowożytna

92 93 94 95

Węża Węża Węża Węża

l 2 5 6

96 97 98 99 100

Węża Węża Węża Węża Wielkie Łąki

7 8 9 10 1

101 Wielkie Łąki

2

102 Włodary 103 Włodary

1 2

104 Włodary

3

105 Włodary 106 Włostowa

4 1

107 Włostowa

2

108 Włostowa

3

109 Włostowa

4

osada * ślad osadniczy * ślad osadniczy * punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy * punkt osadniczy * ślad osadniczy * ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy ślad osadniczy osada ślad osadniczy * osada osada osada punkt osadniczy ślad osadniczy osada osada punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy ślad osadniczy

110 Włostowa

5

osada produkcyjna

neolit neolit ? epoka kamienia epoka kamienia późne średniowiecze neolit neolit neolit epoka kamienia pradzieje średniowiecze pradzieje średniowiecze neolit pradzieje wczesne średniowiecze wczesne średniowiecze średniowiecze epoka kamienia IX-XI w. średniowiecze neolit okres rzymski wczesne średniowiecze średniowiecze neolit wczesne średniowiecze epoka kamienia epoka brązu okres rzymski

* – stanowiska archeologiczne oznaczone gwiazdką (*) odkryte w okresie przedwojennym, o bliżej nieokreślonym lub nieustalonym położeniu (w wykazie OWKZ zaznaczone, jako „bez lokalizacji”) – łącznie 54 stanowiska (49 %).

7.3.4. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Cały obszar gminy Korfantów posiada opracowany i uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jest to akt prawa miejscowego zawierający szczegółowe zapisy wynikające również z potrzeb ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Ustalenia dotyczą przede wszystkim zabytkowych obszarów i obiektów wpisanych do rejestru zabytków, ujętych w gminnej ewidencji zabytków a także stanowiska archeologiczne. Jednakże ok. 10 % zabytków wpisanych do rejestru (zespół kościelny „Na Szwedzkiej Górce”, spichlerz w Rączce (nie istnieje), dwa domy w Ścinawie Małej, dom oraz stare lipy w Ścinawie Nyskiej) nie ujęto w ustaleniach MPZP. Obiekty te chroni jedynie ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ponadto ok. 2/3 zabytków widniejących w gminnej ewidencji zabytków (m.in. wszystkie obiekty z Niesiebędowic, Piechocic, Pleśnicy, Przechodu, Przydroża Małego, Przydroża Wielkiego, Puszyny, Rączki, Rynarcic, Rzymkowic, Starej Jamki, Ścinawy Małej, Ścinawy Nyskiej, Węży, Wielkich Łąk, Włodar, Włostowej, oraz pojedyncze z Korfantowa, Gryżowa i Kuźnicy Ligockiej) nie ujęto w ustaleniach MPZP. W praktyce pomimo ujęcia ich w GEZ nie chroni je żadne prawo lokalne. Postuluje się w przypadku tworzenia zmian w MPZP o uzupełnienie brakujących zapisów chroniących wspomniane zabytki. MPZP zawierają nie tylko ogólne zasady ochrony dóbr kultury, również wyznaczają kilka stref ochrony konserwatorskiej („A”, „B”, „OW”), brak natomiast jest stref „W” i „K”). Wszystkie te zapisy obligują właścicieli zabytków do ubiegania się o pozwolenia organu właściwego do spraw ochrony zabytków (Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków) na wszelkie inwestycje, prace budowlane i konserwatorskie (przebudowy, remonty, adaptacje) w przypadku obiektów wpisanych do rejestru; oraz z uzgadnianiem działań inwestycyjnych przy pozostałych obiektach ujętych w gminnej ewidencji zabytków z uwzględnieniem istniejących już związków przestrzennych i planistycznych. W MPZP określono ogólne zasady ochrony wartości kulturowych dla obiektów wpisanych do rejestru zabytków jak i ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków (dawniej ewidencji WKZ). Ponadto tworzy się strefy ochrony konserwatorskiej:  strefa A – ścisłej ochrony konserwatorskiej – zabytkowy zespół zamkowy w Korfantowie wraz ze średniowiecznym układem urbanistycznym (Rynek, ul. Wyzwolenia, ul. Żeromskiego, ul. Sienkiewicza, część ul. Parkowej i ul. Prudnickiej);  strefa B – ochrony konserwatorskiej – przyległa do zamku część parku krajobrazowego i dawnego centrum wsi, zawartego pomiędzy zespołem zamkowym, a kościołem i genetyczna wsią „Korfantów” (ul. Reymonta, Plac Wolności, część ul. Wyzwolenia i ul. Parkowej, ul. Spacerowa, część ul. Prudnickiej i ul. Opolskiej, ul. Szkolna, ul. Kilińskiego, część ul. Powstańców Śląskich, ul. Piastowska)



strefa B – ochrony konserwatorskiej – fragment dawnego przedmieścia miasta lokacyjnego wraz z zabytkową zabudową pochodzącą z przełomu XIX-XX wieku (przebieg historycznych traktów ulicznych ul. Prudnickiej i ul. 3 Maja);  strefa OW - obserwacji archeologicznej - tożsama ze strefą B, ochrony konserwatorskiej, (przedmiotem ochrony w strefie OW są potencjalnie występujące zabytki archeologiczne związane z miejscem lokalizacji historycznego przedmieścia miasta lokacyjnego). W m.p.z.p. brak jest jednak odniesienia do nawierzchni ulic i placów leżących w strefie „A”, brak jest też informacji o nawarstwieniach kulturowych średniowiecznego i nowożytnego miasta, które podczas prac ziemnych muszą być przebadane. Postuluje się o uzupełnienie w/w zapisów i informacji w MPZP po wcześniejszym uzgodnieniu z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 7.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków (GEZ) Lista obiektów ujętych w wykonanej w 2007 roku Gminnej Ewidencji Zabytków jest bardzo obszerna. Po przeanalizowaniu jej treści zauważa się dużą ilość budynków wpisanych już w stanie ruiny lub wręcz nieistniejących lub też niezlokalizowanych (!), część budynków to obiekty współczesne. Niepokojącym zjawiskiem jest duża ilość budynków zburzonych lub nieodwracalnie przebudowanych w stopniu stawiającym pod znakiem zapytania celowość dalszej ich ochrony. Jest to proces niezwykle szkodliwy, przynoszący znaczne szkody nie tylko w zasobie zabytkowym gminy, ale i estetyce wsi. Dobitnie świadczy o konieczności wykształcenia wśród właścicieli świadomości znaczenia otaczającego ich dziedzictwa kulturowego, wykształcenia chęci i umiejętności postępowania z zabytkowymi obiektami. Z drugiej strony Ewidencja wymaga uzupełnienia o obiekty pominięte, np. w Puszynie poza nią znalazły się modernistyczna szkoła oraz zespół dworsko – folwarczny, w Pleśnicy – dwór, itp. Należy też dążyć do zgodności pomiędzy ewidencją a obiektami objętymi ochroną na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Budynki w gminnej ewidencji w pierwszej kolejności można podzielić na te położone na terenie miasta Korfantowa oraz znajdujące się na terenie wsi. Ochroną objęte są układy ruralistyczne wsi Gryżów (pierwotnie owalnica, dziś już słabo widoczna w planie), Przechód (ulicówka, z licznymi przyłączonymi przysiółkami) oraz Ścinawa Mała. Znakomitą większość ewidencji stanowią budynki łączące funkcje mieszkaniowe z gospodarczymi, usytuowane szczytowo do drogi. Wielu towarzyszy typowy układ zagrody, z budynkami gospodarczymi usytuowanymi za częścią mieszkalną, stodołą zamykającą działkę w jej tylnej części. Niezbyt często występują popularne na innych terenach domy wycużne, budowane równolegle do głównego budynku mieszkalnego, z przodu działki. Skala zabudowy zależna jest od zasobności danej wsi. Na terenie gminy najczęściej występują podłużne domy jednokondygnacyjne z użytkowym poddaszem, kryte dwuspadowym dachem. Domy

dwukondygnacyjne, także z poddaszem, spotykamy np. w Gryżowie, Włodarach itp. Powtarzają one w większej skali opisany wyżej układ zabudowy. Zabudowa wiejska na terenie gminy ma umiarkowane wartości artystyczne, jej zaletą jest kontynuowanie wielowiekowej tradycji budowlanej, która doprowadziła do powstania kompletnych organizmów wiejskich. Oprócz gospodarstw ważną rolę w kształtowaniu indywidualnego charakteru wsi są obiekty takie jak szkoły, zajazdy, sklepy, zabudowania sakralne – kościoły, kaplice nie umieszczone w rejestrze zabytków nieruchomych, towarzyszące kościołom plebanie, zabytki techniki – reprezentowane głównie przez młyny, niewielkie remizy, itp. Budynki wznoszone z przeznaczeniem na szkołę powstały w Jegielnicy, Kuropasie, Kuźnicy Ligockiej, Piechocicach, Przechodzie, Przydrożu Wielkim, Przydrożu Małym, Rynarcicach, Rzymkowicach, Starej Jamce, Puszynie. Część z nich użytkowana jest jako domy mieszkalne (Jegielnica, Kuropas), w jednej znajduje się plebania, dwie nie są użytkowane i zapewne zostaną w przyszłości zaadaptowane do nowych celów (Puszyna, Kuźnica Ligocka) – przykładowo zamknięta w 2009 roku szkoła w Rzymkowicach mieści obecnie remizę. Szkoły nie reprezentują ujednoliconego typu. Budynki wzniesione w XIX w. są niewielkie kubaturowo, jednobryłowe, usytuowane kalenicowo, z wejściem w osi centralnej i dużymi oknami, czasem zdobione motywami neogotyckimi, najczęściej pozbawione dekoracji. Ich pierwotna funkcja jest dziś słabo czytelna. Szkoły wzniesione w początku XX wieku mają już bardziej rozbudowane bryły, mieszczące nie tylko salę klasową, ale i gimnastyczną itp. Największą z nich jest rozległa szkoła w Przechodzie, najbardziej wartościową pod względem formy i detalu architektonicznego - szkoła w Puszynie. Jednymi z najbardziej okazałych, reprezentacyjnych budynków we wsi były gospody, chętnie uwieczniane na pocztówkach wraz z innymi miejscowymi atrakcjami. Na terenie gminy zachowały się one w Kuropasie, Myszowicach, Piechocicach, Przydrożu Małym, Rzymkowicach i Włodarach. Charakterystycznym dla gminy Korfantów elementem jest duża ilość młynów: dawniej wodnych, później elektrycznych. Znajdują się one w Gryżowie (z zachowanym pełnym wyposażeniem!), Piechocicach, Przechodzie (w centrum i poza wsią), we Włostowej – młyn wpisany do rejestru zabytków. Towarzyszy im zazwyczaj zespół budynków gospodarczych, w skład którego wchodzi stodoła, spichlerz, dom młynarza. Żaden z nich nie jest użytkowany, za wyjątkiem młyna gryżowskiego – ich stan techniczny jest alarmujący. Na tym tle jako wart naśladowania przykład wymienić należy dawny młyn w Rynarcicach. Znajdujący się poza ewidencją budynek został co prawda zmodernizowany i adaptowany na cele mieszkalne, lecz w dalszym ciągu w panoramie wsi czytelna jest jego bryła i dawna funkcja. Remizy strażackie, będące niewielkimi budynkami mieszczącymi garaż na pojazd strażacki, wyjątkowo zwieńczone wieżyczką, znajdują się w większości wsi. W większości nie są one już użytkowane zgodnie z przeznaczeniem, jednak posiadają wartość historyczną i sentymentalną. (Myszowice, Włodary – przebudowana, Piechocice).

Dawniej w większości wsi znajdował się folwark, do czasów obecnych dotrwała jedynie część z nich. Część z nich to budynki nieużytkowane lub zaniedbane. Na terenie gminy żaden z budynków folwarcznych nie jest objęty wpisem do rejestru zabytków, część z nich nie znajduje się nawet w ewidencji. Najczęściej wpisywanymi elementami tych założeń są stodoły oraz spichlerze, zawsze murowane, o wydłużonym kształcie, często ze sklepieniami wspartymi na kolumienkach. Stodoły znajdujące się w gospodarstwach wiejskich usytuowane są w tylnej części działki, najczęściej – równolegle do ulicy. Częściej murowane były w konstrukcji szkieletowej, jednak przykładów budownictwa tego typu zachowały się jedynie pojedyncze przykłady. Praktycznie wszystkie obiekty sakralne na terenie wsi objęte są ochroną – pochodzące z początku XX w. kościoły, niewielkich rozmiarów kaplice pełniące funkcje kościołów filialnych, mniejsze kapliczki kubaturowe, przydomowe kapliczki z figurkami świętych oraz kamienne i drewniane krzyże. Część z tych obiektów powinna zostać objęta ochroną zapisami w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Ta grupa obiektów jest najmniej zagrożona zniszczeniami, prawie w całości zadbana i otoczona troską. Nawet kiedy wyburzeniu ulega zrujnowane gospodarstwo, pozostawiana jest usytuowana przy drodze kapliczka – często jedyny ślad po istniejącym tu budynku. Gminna Ewidencje Zabytków stanowi podstawę do ustalania zapisów formy ochrony zabytków w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Do 2010 r. Gminna Ewidencja Zabytków traktowana była wyłącznie jako materiał informacyjno-dokumentacyjny a ujęcie zabytku nieruchomego w Ewidencji nie stanowiło jeszcze formy jego ochrony. Po nowelizacji ustawy o ochronie zabytków zmienił się jej charakter prawny. Zmiany w GEZ nie powodują nieważności ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami. Przy obiektach ujętych w ewidencji zabytków oraz posiadających zapisy w MPZP. ochronie podlega forma architektoniczna obiektu (gabaryty wysokościowe, forma dachu i rodzaj pokrycia, kompozycja i wystrój elewacji, forma stolarki okiennej i drzwiowej). 7.5. Zabytki będące własnością Gminy Korfantów Lista obiektów i obszarów zabytkowych będących własnością Gminy Korfantów, ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków oraz wpisanych do rejestru zabytków

Lp. 1. 2. 3. 4.

Miejscowość Korfantów Korfantów Korfantów Korfantów

Obiekt Remiza strażacka Dom Dom Dom

Ulica i nr Kościuszki 4 Powstańców Śląskich 8 Sienkiewicza 2 Rynek 1

Uwagi w rejestrze w rejestrze w rejestrze

5. 6. 7. 8. 9.

Korfantów Korfantów Korfantów Korfantów Korfantów

Dom Dom Dom Dom Dom

Rynek 4 Rynek 6 Rynek 7 Rynek 8 Rynek 9

10. 11. 12. 13. 14.

Korfantów Korfantów Korfantów Korfantów Korfantów

Dom Dom Dom Dom Dom

Rynek 10 Rynek 14 Reymonta 4 Prudnicka 21 Prudnicka 23

15. 16.

Korfantów Korfantów

Dom Dom

Targowa 4 Wyzwolenia 10

17.

Jegielnica

Dom

6

18.

Kuźnica Ligocka

Dom

41

19. 20.

Myszowice Myszowice

Dom Park

32 przy posesji 32

21. 22.

Przechód Przechód

Dom Dom

143 239

23.

Dom

17

24.

Przydroże Wielkie Rynarcice

Dom

11

25. 26.

Rzymkowice Rzymkowice

Dom Dom

7 48

27.

Ścinawa Nyska

Dom

Nyska 21

28.

Włostowa

29.

Włostowa

30.

Włostowa

Dawny młyn wodny, 31 obecnie elektryczny wraz z wyposażeniem Spichlerz przy 31 młynie Stodoła 31

31. 32. 33.

Włodary Włodary Włodary

Remiza strażacka Dom Przedszkole

Szkolna 14 Szkolna 53 Nyska 3

w rejestrze w rejestrze w rejestrze w rejestrze współwłasność prywatna z Gminą w rejestrze

współwłasność prywatna z Gminą

współwłasność prywatna z Gminą w rejestrze

Spośród obiektów ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków będących własnością Gminy w bardzo dobrym stanie są: dom w Jegielnicy 6, przedszkole we Włodarach oraz, w zakresie elewacji – w Korfantowie domy przy Prudnickiej 23 i Rynek 10. Nie wymagają one w ciągu najbliższych lat prac remontowych. W dobrym stanie znajdują się budynki przy ul. Reymonta 4, Rynek 4, a także szkoła podstawowa w Przechodzie, w Rynarcicach budynek z numerem 11, w Rzymkowicach – 7 i 48. Wymagają one nadzoru technicznego w zakresie szczelności pokrycia dachowego, stanu elewacji i instalacji wewnętrznych. Domy w Korfantowie przy ul. Prudnickiej 23, Sienkiewicza 2, Rynek 1, w Ścinawie Nyskiej przy ul. Nyskiej 21 wymagają remontu (zaniedbane elewacje i klatka schodowa, zawilgocona strefa cokołowa) Zaniedbane są domy w miejscowościach Kuźnica Ligocka 41, Przechód 143 i Włodary, ul. Szkolna 53. W złym lub bardzo złym stanie są częściowo zachowany dawny dwór w Myszowicach wraz z przyległym parkiem (nr 32) oraz dom nr 143 w Przechodzie. Elementy zespołu młyńskiego we Włostowej są w stanie daleko posuniętej ruiny (spichlerz) lub zostały wyburzone (stodoła). Remiza we Włodarach została przebudowana w sposób powodujący utratę wartości zabytkowej.

8. Analiza szans i zagrożeń dla środowiska kulturowego gminy Korfantów W celu określenia priorytetów i kierunków działań Programu Opieki nad Zabytkami oraz możliwości w zakresie ochrony zabytków gminy Korfantów opracowano analizę SWOT (Strenghts, Weaknesses, Opportunities, Threats). Określono w niej słabe i mocne strony (czynniki wewnętrzne) oraz szanse i zagrożenia (czynniki zewnętrzne) mające realny wpływ na stan dziedzictwa kulturowego gminy i perspektywy jego ochrony. Pod uwagę wzięto czynniki oddziałujące nie tylko na same zabytki i ich bezpośrednie otoczenia, ale też na promocję gminy, turystykę, przyrodę. MOCNE STRONY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO    

        

jednorodność zasobów zabytkowych; zachowany w znacznym stopniu historyczny układ wsi oraz tradycyjny układ zagrody; stopniowa poprawa estetyki sołectw; stosunkowo wysokie wartości dziedzictwa kulturowego wsi (szczególnie wsi Przechód, a także Ścinawa Mała, Gryżów), liczne nagrody i wyróżnienia w konkursie „Piękna Wieś Opolska”: 2011 – Przechód, I m., „Najpiękniejsza Wieś”; 2010 – Przechód, wyróżnienie, „Najpiękniejsza Wieś”; – Włodary, wyróżnienie, „Najlepszy projekt odnowy wsi” („Centrum aktywności wiejskiej we Włodarach”); 2008 – Przechód, wyróżnienie, „Najpiękniejsza Wieś”; 2004 – Przechód, III m., „Najlepszy projekt”; aktualne „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”, w dużym stopniu uwzględniające problematykę ochrony zabytków; działalność powiatowego konserwatora zabytków w Nysie; dobrze rozwinięta i doceniana lokalna tradycja i kultura – udział młodzieży w projektach edukacyjnych; położenie w pobliżu cennych przyrodniczo i turystycznie obszarów: Borów Niemodlińskich, Gór Opawskich i Jeziora Nyskiego; wysokie walory środowiska przyrodniczego oraz terenów o walorach ekologicznych, niski poziom zanieczyszczenia środowiska; dobrze funkcjonujące rolnictwo; brak przemysłu – czynnik sprzyjający ochronie środowiska kulturowego; położenie w pobliżu wielu ważnych arterii komunikacyjnych i przejść granicznych, niewielka odległość od autostrady; współpraca między miastami partnerskimi „Frydland”.

SŁABE STRONY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO 

znikoma ilość zabytków o wybitnych wartościach historycznych i artystycznych – zabytki o znaczeniu lokalnym;

       

      



nieład przestrzenny i architektoniczny miasta Korfantów; brak realnych narzędzi do egzekwowania zapisów w MPZP; niska jakość walorów estetycznych zabytkowego centrum miasta; degradacja charakterystycznej, zabytkowej zabudowy wiejskiej, zabytków techniki (młyny); zaniedbanie obiektów o znaczeniu historycznym i kulturowym (np. park miejski), szczególnie wpisanych do rejestru zabytków; duża ilość nieczynnych lub opuszczonych obiektów budowlanych, głównie na terenach wiejskich; brak środków z budżetu Gminy na dotacje do remontów i prac konserwatorskich; brak lub niska skuteczność pozyskiwania środków zewnętrznych na ochronę zabytków (zwłaszcza ze środków regionalnych: Powiatu Nyskiego, Samorządu Województwa Opolskiego oraz OWKZ); niski poziom wykształcenia ludności w zakresie kultury i sztuki; niewystarczająca promocja miasta i gminy; słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna, brak informacji turystycznej oraz oznakowania atrakcji, słabo rozwinięte ścieżki rowerowe; miasto Korfantów mało atrakcyjna pod względem możliwości zatrudnienia i spędzania wolnego czasu; brak nowego budownictwa komunalnego w Korfantowie oraz w znacznym stopniu wyeksploatowany stan techniczny budynków komunalnych; uciążliwy układ komunikacyjny w centrum Korfantowa; migracja zarobkowa młodszych pokoleń i związane z tym zatracanie więzi z regionem, niezadowalająca aktywność społeczna mieszkańców – brak identyfikacji z miastem; wysoka stopa bezrobocia, niski poziom dochodów mieszkańców miasta; słaba kondycja i sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych, spadek dochodów ludności wiejskiej.

SZANSE DLA OCHRONY ZABYTKÓW  

    

korzystne warunki środowiska przyrodniczego i krajobrazu sprzyjające rozwojowi turystyki i rekreacji w części gminy; uwzględnienie w większym stopniu dziedzictwa kulturowego w dokumentach strategicznych i programach rozwojowych gminy oraz powiązanie promocji zabytków z turystyką; polityka sprzyjająca rozwojowi obszarów wiejskich; wykorzystanie nieczynnych lub opuszczonych obiektów budowlanych; preferencyjny system sprzedaży nieruchomości; wielokulturowość mieszkańców Ziemi Korfantowskiej; kontakty z miastami partnerskimi złączonymi historyczną nazwą „Friedland” (przyjazny kraj): Friedland (Niemcy – Meklemburgia-Pomorze Przednie), Friedland (Niemcy – Brandenburgia), Friedland (Niemcy – Dolna Saksonia), Frydlant nad Ostrawicą (Czechy – kraj morawsko-śląski), Frydlant (Czechy – kraj

        

liberecki), Prawdinsk (Rosja – obwód kaliningradzki), Mieroszów (woj. dolnośląskie); zwiększenie korzystania z wszelkich programów pomocowych, w celu pozyskania środków na remonty obiektów zabytkowych Gminy oraz rozwój turystyki; oznakowanie tras turystycznych pod kątem zabytków i atrakcji turystycznych; opracowanie „produktu turystycznego” Gminy Korfantów; zwiększanie świadomości poprzez wydawane informatorów, folderów, publikacji; działania na rzecz ochrony środowiska – produkcja, taniej i ekologicznej energii; wykorzystanie walorów przyrodniczych (budownictwo letniskowe i agroturystyka, głównie w północnej części gminy); rozpoczęcie nowego okresu programowania w UE (2014-2020); zarezerwowanie środków na ochronę zabytków w budżecie Gminy i rozpoczęcie dotowania remontów i prac konserwatorskich przy zabytkach; budowa zbiorników retencyjnych – możliwość rozwoju turystyki.

ZAGROŻENIA DLA OCHRONY ZABYTKÓW       

         

niedostatek środków finansowych Gminy; niestabilność prawa w zakresie ochrony zabytków; degradacja stanu budownictwa komunalnego; pogarszający się stan techniczny obiektów zabytkowych na terenie miasta i gminy; duża ilość opuszczonych i niezamieszkałych obiektów zabytkowych i gospodarstw; tendencja do modernizacji obiektów zabytkowych, skutkująca często utratą wartości historycznych i artystycznych – odchodzenie od miejscowej tradycji; negatywne nastawienie części właścicieli i użytkowników do ochrony zabytków, postrzeganej nie jako szansa zachowania wspólnego dziedzictwa, a źródło represji i ograniczeń; ograniczony wpływ samorządu gminy na sytuację ogólną; brak wysoko wykwalifikowanej kadry menedżerskiej w administracji wszystkich szczebli; niski (ogólny) stan świadomości ekologicznej; brak profesjonalnej i ciągłej informacji o zabytkach oraz dostatecznego oznakowania zabytków; proces starzenia się ludności, szczególnie na wsi - ujemny przyrost naturalny; dalszy odpływ ludności, szczególnie młodzieży, niż demograficzny; kolizyjny przebieg dróg krajowych przez tereny zabudowane – brak obwodnicy miasta, przeciążenia komunikacyjne; zbyt długie podejmowanie decyzji o znaczeniu strategicznym w regionie i w kraju; zbyt niskie środki przeznaczone w ramach funduszy strukturalnych na rozwój lokalny; utrzymanie skomplikowanych procedur pozyskania funduszu pozabudżetowych na realizację przedsięwzięć przez przedsiębiorców, rolników, gminy.

9. Założenia programowe Nadrzędnym celem polityki gminnej w zakresie ochrony zabytków jest zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, jego ochrona przed degradacją, systematyczna poprawa stanu technicznego, promocja oraz wykorzystanie zabytkowych zasobów w rozwoju turystki i gospodarki. Osiągnięcie tego celu pozwoli w pełni wykorzystać potencjał związany z posiadanym lokalnym dziedzictwem kulturowym. Pełna realizacja poniższych celów i zadań dotyczących ochrony zabytków z terenu gminy Korfantów uzależniona jest z jednej strony od planowych i konsekwentnych działań samorządu w zakresie ochrony zabytków, z drugiej od włączenia problematyki ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych gminy. Priorytety, kierunki działań i zadania sformułowane w Programie Opieki nad Zabytkami Gminy Korfantów zostały wytyczone w oparciu o trzy filary: zarządzanie zabytkami, ochrona krajobrazu kulturowego, edukacja i promocja, które na każdym etapie realizacji Programu muszą się dopełniać i uzupełniać: PRIORYTET 1

KIERUNKI DZIAŁAŃ

OCHRONA I ZARZĄDZANIE DZIEDZICTWEM KULTUROWYM Zahamowanie procesu degradacji lokalnych zabytków Rewaloryzacja zabytkowego centrum Korfantowa Poprawa stanu zachowania krajobrazu kulturowego terenów wiejskich Ochrona dziedzictwa archeologicznego

PRIORYTET 2

KIERUNKI DZIAŁAŃ

KSZTAŁTOWANIE KRAJOBRAZU KULTUROWEGO Podnoszenie rangi obiektów i zespołów zabytkowych Ochrona zabytkowych układów ruralistycznych Stymulowanie rozwoju gospodarki i turystyki z wykorzystaniem zasobów dziedzictwa kulturowego

PRIORYTET 3

KIERUNKI DZIAŁAŃ

EDUKACJA W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW, PROMOCJA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Podnoszenie poziomu edukacji i wiedzy nt. lokalnego dziedzictwa kulturowego Promocja lokalnych walorów zabytkowych i przyrodniczych Promocja szlaków turystycznych Działania zwiększające atrakcyjność zabytków na potrzeby społeczne, turystyczne i edukacyjne

9.1. Zadania gminnego programu opieki 9.1.1. Priorytet 1 – Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym Zadania w perspektywie długoterminowej   

 

   

    

planowe, konsekwentne i kompetentne realizowanie zadań samorządowych w zakresie ochrony zabytków; systematyczny monitoring realizacji Programu; systematyczna rewaloryzacja zabytkowego układu urbanistycznego miasta Korfantów, w tym:  wykonanie badań archeologiczno-konserwatorskich;  opracowanie koncepcji pełnej rewaloryzacji założenia starego miasta;  prace konserwatorskie przy najcenniejszych kamienicach w obrębie rynku (przywrócenie oryginalnej kolorystyki, tynków, prace konserwatorskie przy detalu architektonicznym, zniszczonych stolarkach okiennych i drzwiowych, odtworzenie oryginalnych pokryć dachowych);  określenie zasad w zakresie umieszczania i ujednolicania szyldów i reklam na obiektach zabytkowych;  remont i ujednolicenie nawierzchni ulic, placów i chodników (kostka brukowa) oraz remont oświetlenia;  wprowadzenie iluminacji najważniejszych obiektów;  wprowadzenie funkcji związanych z obsługą ruchu turystycznego do obiektów należących do gminy; nadzór nad rewitalizacją terenów wiejskich; w opracowywanych zmianach do Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego bardziej szczegółowe traktowanie zapisów dotyczących ochrony konserwatorskiej; objęcie ochroną konserwatorską w MPZP wszystkich obiektów ujętych w GEZ; objęcie ochroną konserwatorską w MPZP obiektów nie ujętych w GEZ, ale o dużym znaczeniu dla lokalnej społeczności, tj. kapliczek i krzyży przydrożnych; kontrola i administracyjne egzekwowanie zapisów zawartych w MPZP; utrzymywanie w dobrym stanie, prowadzenie robót budowlanych i prac konserwatorskich w obiektach zabytkowych należących (w całości lub tylko w części) do Gminy Korfantów; ściślejsza współpraca z OWKZ oraz innymi jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego; ochrona dziedzictwa archeologicznego w ścisłym połączeniu z ochroną środowiska kulturowego i przyrodniczego; wspieranie badań archeologicznych poprzez inwentaryzacje terenowe stanowisk archeologicznych w ramach AZP; wzmożenie inspekcji i wykopalisk ratowniczych; rozpoznanie miejskich nawarstwień kulturowych w ramach badań prowadzonych nowoczesnymi, nieinwazyjnymi metodami;





podejmowanie działań umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami, szkolenie rzemieślników reprezentujących tzw. „ginące zawody”; promocja tworzenia lokalnych izb o charakterze muzealnym. Zadania w perspektywie krótkoterminowej

    

     

       

nadzór nad realizacją i monitoring projektu remontu dawnej remizy w Korfantowie w ramach RPO 2007-2013 (Działanie 6.2); uchwalenie trybu i zasad udzielania dotacji do prac konserwatorskich; coroczne rezerwowanie środków w budżecie gminnym przeznaczonych na dofinansowania prac konserwatorskich i remontów dla właścicieli zabytków; rozpoczęcie wspierania finansowego prac konserwatorskich i robót budowlanych przy zabytkach w formie przyznawanych dotacji z budżetu Gminy; podjęcie prac remontowych i konserwatorskich przy budynkach wpisanych do rejestru zabytków z uwzględnieniem szczegółowych postulatów zawartych w rozdziale 7 niniejszego Programu; wzmożenie prac renowacyjnych przy budynkach komunalnych; bezzwłoczne podjęcie prac konserwatorskich przy zachowanych dworach folwarcznych, będących w co raz gorszym stanie technicznym; prowadzenie i aktualizacja gminnej ewidencji zabytków wraz z kartami zabytków – wspólnie z wojewódzkim konserwatorem zabytków; nadzorowanie prac przy obiektach wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków, ze szczególnym naciskiem na zachowanie bryły i historycznej elewacji; szkolenie pracowników Urzędu Miejskiego odpowiedzialnych za ochronę zabytków oraz za zagospodarowanie przestrzenne; ew. zatrudnienie osoby odpowiedzialnej w Gminie tylko za ochronę dziedzictwa kulturowego, w zakresie obowiązków której byłby monitoring realizacji Programu, dotacje do remontów zabytków, poszukiwanie środków zewnętrznych, bezpośrednia współpraca z Opolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków; nadanie nowych funkcji obiektom poprzemysłowym; adaptacja zabytków techniki (np. młynów) na tzw. żywe muzea; nadzór nad planowanymi sprzedażami gminnych obiektów m.in. dawnej szkoły w Puszynie; remont kapliczek z zastosowaniem metod konserwatorskich; promowanie i nagradzanie „dobrych praktyk” konserwatorskich przy obiektach będących własnością prywatną; pokazywanie udanych realizacji, informowanie o możliwościach pozyskania środków finansowych; montaż zabezpieczeń antypożarowych i antywłamaniowych kościołów z terenu gminy; uzupełnianie dokumentacji konserwatorskiej – kart ewidencyjnych zabytków ruchomych i nieruchomych,

proponuje się włączyć do Gminnej Ewidencji Zabytków następujące obiekty:  szkołę w Puszynie,  budynek dawnego klasztoru w Ścinawie Małej, ul. Klasztorna 14,  dwór w Pleśnicy,  dwór w Ligocie Ścinawskiej (Przydroże Małe),  układ ruralistyczny wsi Przydroże Małe i Ścinawa Nyska;  proponuje się rozpocząć prace nad wpisaniem do rejestru zabytków następujących obiektów:  kościoła fil. pw. św. Rozalii w Jegielnicy,  kościoła par. pw. św. Floriana w Przydrożu Małym,  kościoła par. pw. ŚŚ Apostołów Piotra i Pawła w Rzymkowicach; 

na terenach wiejskich:  dbałość o zachowanie linii zabudowy, niezależnie od ochrony pojedynczych, najcenniejszych budynków, dążenie do utrzymania układu przestrzennego wsi, a więc skali zabudowy, układu budynków, wyeksponowanie istotniejszych budynków użyteczności publicznej (szkoły, remizy, gospody, itp.) i charakterystycznych dla miejscowości, jako elementów wyróżniających wieś spośród innych osad i nadających jej niepowtarzalny charakter;  zachowanie najcenniejszych kompozycji i dekoracji ścian szczytowych, które ze swoim pierwotnym układem otworów okiennych, niewielkimi kapliczkami, inicjałami właścicieli itp. są nie tylko prywatną własnością, ale też elementem kształtującym obraz całej wsi;  zachowanie detalu architektonicznego przy remontach elewacji budynków, wtórne wykorzystanie detalu;  ujednolicenie ogrodzeń, renowacja tzw. małej architektury;  opracowanie gminnego programu umożliwiającego zasiedlenie opuszczonych i niezamieszkanych gospodarstw, np. poprzez utworzenie mechanizmu pozwalającego przekazywać takie budynki w długoletnią dzierżawę w zamian za przeprowadzenie remontu, podejmowanie przez Gminę starań mających na celu uporządkowanie sytuacji prawnej opuszczonych obiektów;  specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych związane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym;  zwrócenie się do WKZ z prośbą o wykonanie kart ewidencyjnych (tzw. „kart białych)” zabytków należących do gminy. 9.1.2. Priorytet 2 – Kształtowanie krajobrazu kulturowego Zadania w perspektywie długoterminowej integrację ochrony dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego i krajobrazu w strategii rozwoju gminy oraz dokumentach planistycznych;  uwzględnianie dziedzictwa kulturowego jako potencjału rozwojowego gminy; 

     

wspieranie projektów pośrednio związanych z opieką nad zabytkami i zagospodarowaniem obiektów zabytkowych; wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych w zabytkowych obiektach budownictwa wiejskiego i dworskiego; ochrona układów ruralistycznych na obszarach wiejskich; rewitalizacja terenu parku zamkowego w Korfantowie; wstrzymanie procesu degradacji założeń pałacowo-parkowych poprzez kształtowanie zasad partnerstwa publiczno-prywatnego; opracowanie „Planu ochrony zabytków Gminy Korfantów na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych”. Zadania w perspektywie krótkoterminowej

 

     

 



montaż iluminacji świetlnych kościołów z terenu gminy; podjęcie działań zmierzających do utworzenia Parku Kulturowego w północnej części gminy Korfantów i na terenie kilku sąsiednich gmin, związanych tematycznie z krajobrazem osadniczym reliktów Puszczy Odrzańskiej – Bory Niemodlińskie (grunty wsi Rzymkowice, Borek, Kuźnica Ligocka i Przechód); rewitalizacja centrum miasta Korfantów oraz wsi Ścinawa Mała i Ścinawa Nyska; rozpocząć prace nad wpisem układu urbanistycznego miasta Korfantowa do rejestru zabytków; opracowanie studium widokowo-krajobrazowego obszaru gminy; opracowanie studium historyczno-ruralistycznego dla wsi Przechód, Rzymkowice, Ścinawa Nyska, Ścinawa Mała; pracowanie katalogu form budownictwa regionalnego (zasięgiem obejmującym np. powiat nyski); współpraca z placówkami oświatowymi, stowarzyszeniami, organizacjami społecznymi, fundacjami, kościołami i innymi instytucjami w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami (w tym zwłaszcza z Narodowym Instytutem Dziedzictwa w Opolu oraz Towarzystwem Opieki nad Zabytkami); wspieranie działań zmierzających do powoływania archeologicznych parków kulturowych; promowanie i wspieranie działań, które w sposób szczególny uwzględniają zabudowę wsi o zachowanych cechach stylowych mogące stanowić wyróżnik na tle Śląska; proponuje się utworzyć następujące strefy ochrony konserwatorskiej w uchwalanych w przyszłości zmianach do Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego:  strefa „A” ścisłej ochrony konserwatorskiej: rozszerzenie strefy „A” w Korfantowie o przyległy do zespołu zamkowego teren parku krajobrazowego, wprowadzenie strefy „A” dla zespołu kościelnego „Na Szwedzkiej Górce”;  strefa „B” ochrony konserwatorskiej: rozszerzenie strefy „B” w Korfantowie o dawne przedmieścia miasta, wzdłuż drogi na Białą oraz drogi na Pogórze-



 



Łącznik, wprowadzenie strefy „B” dla zabytkowego układu ruralistycznego wsi Przechód, Przydroże Małe, Ścinawa Mała i Ścinawa Nyska; strefa „W” ścisłej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej układu urbanistycznego miasta Korfantów w granicach ustanowionej strefy „A”, zespołu kościoła odpustowego „Na Szwedzkiej Górce”, w granicach projektowanej strefy „A”, średniowiecznych grodzisk w mieście Korfantów oraz wsi Przechód i Puszyna, wraz z ich otoczeniem; strefa „OW” obserwacji archeologicznej dla obszarów obejmujących tereny położone w obrębie ustanowionej oraz planowanych stref „B”; strefa „K” ochrony krajobrazu kulturowego dla strefy „A” oraz „B” w Korfantowie oraz strefy „B” w proponowanych do ustanowieniach wsi Przechód, Przydroże, Ścinawa Mała - Ścinawa Nyska; strefa „E” ochrony ekspozycji panoramy Gór Opawskich, widoku zespołu kościoła odpustowego „Na Szwedzkiej Górce” oraz widoku wsi Rynarcice, Włodary i Rzymkowice. 9.1.3. Priorytet 3 – Edukacja w zakresie ochrony zabytków, promocja dziedzictwa kulturowego Zadania w perspektywie długoterminowej

wykorzystanie walorów zabytkowych, kulturowych i przyrodniczych, jako czynnika wpływającego na rozwój i promocję gminy;  podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność przestrzeni gminy oraz zabytków dla potrzeb edukacyjnych, społecznych i turystycznych;  zachęcanie mieszkańców do prowadzenia działalności agroturystycznej połączonej ze zwiedzaniem regionu;  wspieranie badań i dokumentacji dziedzictwa kulturowego gminy. 

Zadania w perspektywie krótkoterminowej utworzenie profesjonalnego Punktu Informacji Turystycznej;  opracowanie kompleksowej koncepcji utworzenia we wsi Przydroże Małe regionalnego centrum pielgrzymkowo-turystycznego z wykorzystaniem zasobów zabytkowych – zespołu kościelnego „Na Szwedzkiej Górce” oraz dworu i parku w centrum wsi (hotel, restauracja);  działania promocyjne, edukacyjne, kulturalne i wydawnicze zwiększające świadomość wśród mieszkańców i gości gminy, m.in. wydanie albumu ze starymi pocztówkami i archiwalnymi fotografiami miejscowości, opracowanie przewodnika Gminy Korfantów po zabytkach (połączonego z atrakcjami turystycznymi, szlakami, tradycjami i legendami lokalnymi itp.);  udział Gminy a także lokalnych społeczności w Europejskich Dniach Dziedzictwa (wrzesień) oraz Międzynarodowym Dniu Ochrony Zabytków; 



 



  

propagowanie wśród mieszkańców zabytkowych domów (nie tylko tych wpisanych do rejestru!) wiedzę o wartości detalu architektonicznego, np. poprzez odpowiednie broszurowe opracowania, konkursy na poprawnie przeprowadzone prace konserwatorskie, artykuły w prasie lokalnej; aktywna współpraca z regionalnymi mediami w celu promocji zabytków i upowszechnienia działań związanych z opieką nad zabytkami; edukacja mieszkańców, począwszy od poziomu szkoły podstawowej, polegająca na pokazywaniu dziejów regionu, historii Korfantowa i poszczególnych wsi na przykładzie zachowanych zabytków, w tym zabytkowej zieleni; prowadzenie szlaków rowerowych przy odpowiednio oznakowanych obiektach – niekoniecznie zabytkowych, ale istotnych ze względu na historię lub układ miejscowości; rozpowszechnianie informacji o obiektach ujętych w gminnej ewidencji zabytków; utworzenie strony internetowej poświęconej historii, tradycji i dziedzictwu kulturowemu gminy; organizacja wspólnych spotkań i warsztatów między społecznościami miast partnerskich.

10. Narzędzia służące realizacji Programu W celu efektywnej realizacji Programu zadania w nim określone powinny być wykonywane w oparciu o następujące instrumenty: 

instrumenty prawne – wynikające z przepisów ustawowych, np. uchwalanie zmian w MPZP oraz egzekwowanie zapisów już istniejących, uwzględnianie w większym stopniu dziedzictwa kulturowego w strategicznych dokumentach dot. np. promocji gminy, turystyki, ochrony środowiska czy gospodarki, tworzenie parków kulturowych, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów będących własnością gminy, weryfikowanie gminnej ewidencji zabytków, wykonywanie decyzji administracyjnych np. wojewódzkiego konserwatora zabytków;



instrumenty finansowe – rozpoczęcie przyznawania dotacji z budżetu Gminy Korfantów na prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane przy zabytkach, korzystanie z programów finansowanych z funduszy europejskich oraz subwencje, dofinansowania, nagrody, zachęty finansowe lub ulgi podatkowe dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych;



instrumenty koordynacji – realizacje projektów i programów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego itp., współpraca z ośrodkami naukowymi i akademickimi, współpraca z organizacjami pozarządowymi, kościołami i związkami wyznaniowymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami;



instrumenty społeczne – działania edukacyjne, promocyjne, współdziałanie z organizacjami społecznymi, działania prowadzące do tworzenia miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami, kulturą, turystyką, udział Gminy w Europejskich Dniach Dziedzictwa, Dniu Ochrony Zabytków.



instrumenty kontrolne – aktualizacja gminnej ewidencji zabytków, monitoring stanu zachowania dziedzictwa kulturowego oraz monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego, sporządzanie co dwa lata sprawozdania z realizacji Programu oraz aktualizacja Programu związana z ustawowym czteroletnim okresem obowiązywania, a przede wszystkim związana z nowymi wymogami formalnymi dotyczącymi Programu, dostosowania go do nowych zapisów prawnych oraz możliwości finansowania głównie z funduszy europejskich (od 2014 r. obowiązywać będą nowe zasady finansowania). Zmiany Programu powinny być zatwierdzane uchwałami Rady Gminy.

11. Źródła finansowania Programu Jednym z najważniejszych elementów Programu są źródła finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego, a w szczególności rewitalizacji obszarów zabytkowych, konserwacji, restauracji, prac budowlanych przy zabytkach, a także opracowywania dokumentacji. Środki z większości źródeł przeznaczane są (w formie dotacji celowych) wyłącznie na obiekty wpisane do rejestru zabytków, natomiast w roli beneficjentów najczęściej występują kościoły i związki wyznaniowe, organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego, rzadziej wspólnoty mieszkaniowe czy osoby prywatne. Natomiast właściciele zabytków nie wpisanych do rejestru mogą skorzystać z dotacji np. na remonty czy prace konserwatorskie w ramach funduszy lub programów związanych z obecną funkcją budynków i miejsc, realizując projekty bezpośrednio nie związane z ochroną zabytków. Dotyczy to głównie placówek oświatowych (szkoły, przedszkola, biblioteki) lub związanych z turystyką i ulokowanych w obiektach zabytkowych (hotele, restauracje). Środki przeznaczone na ochronę zabytków pochodzić mogą z budżetów jednostek samorządów terytorialnych, budżetu państwa lub funduszy europejskich. W ostatnich latach zauważa się pozytywną tendencję uaktywniania nowych źródeł oraz do zwiększania kwot na dotacje wśród już funkcjonujących. Dotacje przeznaczane mogą być na prace wymienione w art. 77 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, na szczegółowych zasadach i w trybie ustalonym przez podmioty dotujące (oczywiście w ramach obowiązującego prawa). • Środki Gminy Korfantów - brak Postuluje się aby Rada Miejska w Korfantowie w drodze uchwały określiła tryb i zasady udzielania dotacji na dofinansowanie prac budowlanych, konserwatorskich i restauratorskich przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, a następnie w uchwale budżetowej każdego roku rezerwowała środki przeznaczane na ten cel. • Środki Powiatu Nyskiego Zasady udzielania dotacji określa uchwała Nr VI/59/07 Rady Powiatu w Nysie z dnia 27 kwietnia 2007 r. „w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach, sposobu ich rozliczania i kontroli wykonania zaleconych zadań”. Dotacja (do wysokości 50% nakładów koniecznych) może być udzielona na dofinansowanie prac, które zostaną przeprowadzone w roku kalendarzowym, w którym dotacja została przyznana oraz na prace rozpoczęte w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku lub w roku złożenia wniosku i kontynuowane w roku, w którym dotacja ma być udzielona. Wniosek należy złożyć do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, w którym dotacja może być przyznana. Z terenu gminy Korfantów do tej pory nie pozyskano żadnej dotacji z budżetu Powiatu Nyskiego.

• Środki Województwa Opolskiego Samorząd Województwa Opolskiego udziela dotacji celowych na prace konserwatorskie i budowlane w drodze konkursu. Zasady i tryb udzielania dotacji określa uchwała nr XXXII/345/2009 Sejmiku Województwa Opolskiego z dnia 26 maja 2009 r. (zmieniona uchwałą nr XL/398/2009 z dnia 17 grudnia 2009 r.). Wniosek należy złożyć w terminie wyznaczonym przez Zarząd Województwa Opolskiego (I kwartał) w ramach corocznie ogłaszanego konkursu. Z terenu gminy Korfantów do tej pory jedynym beneficjentem dotacji z budżetu Województwa była w 2008 r. Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Floriana w Przydrożu Małym (siedziba w Przydrożu Wielkim), która otrzymała środki na konserwację i restaurację obrazów Stacji Drogi Krzyżowej oraz wykonanie kopii dwóch skradzionych obrazów Stacji Drogi Krzyżowej z kościoła pw. Matki Boskiej Bolesnej z kościoła pielgrzymkowego „Na Szwedzkiej Górce” (kwota 5 000 zł). • Środki Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Zasady udzielania dotacji określa Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. Wniosek należy złożyć do 28 lutego roku, w którym ma być udzielona dotacja na dofinansowanie prac, które zostaną przeprowadzone lub do 30 czerwca roku, w którym dotacja ma być udzielona na dofinansowanie prac przeprowadzonych w okresie 3 lat poprzedzających rok złożenia wniosku. Z terenu gminy Korfantów w ostatnich latach nie pozyskano żadnej dotacji z budżetu OWKZ. Została ponadto opracowana „Instrukcja w sprawie przyjmowania i rozpatrywania wniosków oraz udzielania i rozliczania dotacji celowej udzielanej przez OWKZ na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane (…)” www.wuozopole.pl • Środki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Wnioski o dofinansowanie zadań ze środków Funduszu można składać w dowolnym terminie. Rada Nadzorcza w uchwale nr Nr 45/2007 z dnia 12.10.2007 r. określiła kryteria wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków Funduszu. Jednym z kryterium selekcji według którego jest „Ochrona przyrody oraz krajobrazu i leśnictwo – zachowanie cennych elementów przyrody oraz krajobrazu przez przywracanie walorów zabytkowym założeniom parkowym, pałacowo-ogrodowym i ogrodom”. Realizowane będą przede wszystkim zadania służące osiąganiu celów strategicznych i operacyjnych w zakresie ochrony i kształtowania środowiska, wynikających z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego.

W 2013 r. priorytetem objęto przedsięwzięcia zmierzające do realizacji celów średniookresowych obejmujących m.in. „Ochronę przyrody i krajobrazu” (ochrona i rozwój systemów obszarów chronionych, ochrona krajobrazu kulturowego). • Środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Programem Ministra dofinansowującym ochronę zabytków jest „Dziedzictwo kulturowe” Priorytet 1 „Ochrona zabytków”. W ostatnim roku wnioski należało złożyć w następujących terminach: do 30 listopada 2011 r. – wyłącznie dla prac planowanych do przeprowadzenia w roku udzielenia dofinansowania; do 31 marca 2012 roku – dla prac przeprowadzonych w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia wnioskuję. Przewidywany budżet Programu wynosił 80 mln zł. Szczegółowe zasady określał Regulamin dostępny na stronie: http://www.mkidn.gov.pl/media/po2012/dokumenty/Regulamin_Dziedzictwo_kulturow e-priorytet_1-Ochrona_zabytkow.pdf Drugim Programem wspierającym materialne dziedzictwo kulturowe był Priorytet 5 „Ochrona zabytków archeologicznych” (Instytucja Zarządzająca – Narodowy Instytut Dziedzictwa). Przewidywany budżet Programu wynosił 2 mln zł. Szczegółowe zasady określa Regulamin dostępny na stronie: http://www.mkidn.gov.pl/media/po2012/dokumenty/Regulamin_Dziedzictwo_kulturow e-priorytet_5-Ochrona_zabytkow_archeologicznych.pdf Ponadto funkcjonuje Program „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego”, którego celem jest zwiększenie efektywności wykorzystania środków europejskich na rzecz rozwoju kultury. Program polega na dofinansowaniu przez Ministra wkładu krajowego do wybranych projektów kulturalnych, realizowanych ze środków europejskich. Przewidywany budżet Programu wynosił 13 mln zł. Szczegółowe zasady określa Regulamin dostępny na stronie: http://www.mkidn.gov.pl/media/po2012/dokumenty/Regulamin_Promesa_Ministra_Kul tury_i_Dziedzictwa_Narodowego.pdf • Środki Funduszu Kościelnego Fundusz, będący obecnie w dyspozycji Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji (Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych) powstał w oparciu o art. 9 ust. 1 Ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego i § 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 sierpnia 1990 r. w sprawie rozszerzenia celów Funduszu Kościelnego (Dz. U. Nr 61, poz. 354). Dotacje z Funduszu Kościelnego są udzielane wyłącznie na remonty i konserwację zabytkowych obiektów o charakterze sakralnym i to tylko na wykonywanie podstawowych prac zabezpieczających sam obiekt (w szczególności remonty dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolację, remonty i wymianę zużytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwłamaniowej i przeciwpożarowej itp.).

Z Funduszu nie finansuje się remontów i konserwacji obiektów towarzyszących (takich jak np.: dzwonnice wolnostojące, krzyże), ruchomego wyposażenia obiektów sakralnych oraz otoczenia świątyni, a także stałych elementów wystroju wnętrz (takich jak np.: polichromie, freski, witraże i posadzki). Od 2010 r. ze środków Funduszu nie przyznano jednak żadnej dotacji na ochronę zabytków sakralnych.  Środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wnioski o dofinansowanie zadań ze środków Funduszu mogą składać właściciele założeń parkowych lub ogrodowych wpisanych do rejestru zabytków woj. opolskiego oraz umieszczonych na „Liście preferencyjnej parków i ogrodów zabytkowych dla NFOŚiGW”. Wniosek o umieszczenie na Liście jest opiniowany przez WKZ w Opolu i musi być poprzedzony opracowaniem i złożeniem przez właścicieli danego obiektu całościowego planu działań związanych z ratowaniem i odtworzeniem historycznego układu parku/ogrodu. Szczegółowych informacji udziela WUOZ w Opolu oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa. • Środki Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich – Program „Leader” Działania w ramach Osi IV zakładają możliwość wspierania dziedzictwa kulturowego wsi opolskiej poprzez realizowanie Lokalnych Strategii Rozwoju i sukcesywnie podpisywane przez Zarząd Województwa Opolskiego umów z Lokalnymi Grupami Działania. Środki na ochronę i promocję zabytków w gminie Korfantów można pozyskiwać poprzez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Wspólne Źródła – Partnerstwo Obszarów Wiejskich Gmin Korfantów, Prudnik i Biała” z siedzibą w Korfantowie (ul. Reymonta 4), które opracowało i realizuje Lokalną Strategię Rozwoju. Zapisano w niej cele ogólne i szczegółowe oraz wskazano planowane przedsięwzięcia. Nabory wniosków odbywają się w ramach działania „Małe projekty”, „Odnowa wsi”, „Różnicowanie” i Mikroprzedsiębiorstwa”. Szczegóły dotyczące wniosków można znaleźć na stronie internetowej: http://www.wspolnezrodla.pl/. Z tego źródła w 2012 r. planowane jest finansowanie remontu i odnowienia dachu kościoła w Ścinawie Nyskiej. • Środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2007-2013. Obecnie zakończyły się nabory w ramach Działania 5.3, Działania 6.1, Działania 6.2, które to w latach 2007-2013 głównie dotyczyły finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego. Dla gminy Korfantów do roku 2012 priorytetem będzie efektywne wykorzystanie środków przyznanych na projekt adaptacji zabytkowej remizy OSP, ul. Kościuszki 2a, na centrum społeczno-kulturalno-edukacyjne w Korfantowie wraz z zagospodarowaniem terenu przyległego, w którym Gmina jest głównym beneficjentem.

Z kolejnych dotacji najprawdopodobniej będzie można skorzystać w latach 2014-2020 w ramach nowego okresu programowania RPO, nad którym obecnie trwają prace. • Środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013 Głównym celem Programu jest współpraca transgraniczna i rozwój czeskopolskiego pogranicza. W ramach Programu realizowany jest tzw. ciągły nabór wniosków. Oznacza to, że Partnerzy wiodący mogą składać wnioski projektowe w przeciągu całego okresu realizacji Programu. W stosunku do programu Interreg IIIA Czechy – Polska m.in. zwiększono dostępne środki do 219,46 mln EUR, zwiększono maksymalną wysokość dofinansowania do 85 %, ustalono minimalną wysokość dofinansowania z EFRR wyższą niż 30 000 EUR. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie: www.cz-pl.eu/pl. •

Środki Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 10 czerwca 2011 r. podpisano memorandum wdrażania Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego na kolejny okres programowania. Na jego mocy w latach 2012-2016 Polska w formie bezzwrotnej pomocy finansowej otrzyma od trzech krajów EFTA należących również do EOG (Islandii, Liechtensteinu i Norwegii) 578 mln euro na realizację 19 programów. Jednym z priorytetów Mechanizmów będzie: Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego (budżet 70 mln euro). W jego ramach wdrażane będą dwa programy: • Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego i naturalnego – program inwestycyjny (60 mln euro) • Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego – wsparcie przedsięwzięć kulturalnych (10 mln euro). Operatorem programów będzie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ponadto na stypendia z zakresu kultury zostanie przeznaczonych 10% z 5 mln euro przeznaczonych na wdrażanie Funduszu Stypendialnego, którego Operatorem będzie Fundacja Systemu Rozwoju Edukacji. Pierwsze nabory przewidziane są na rok 2012. Szczegóły na stronie: http://www.eog.gov.pl/. • Fundacja Wspomagania Wsi Założycielem był ks. Kardynał Józef Glemp. Misją Fundacji jest wspieranie inicjatyw gospodarczych, społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi i małych miast oraz inicjatyw związanych z poprawą infrastruktury technicznej obszarów wiejskich. Fundacja prowadzi m.in. cykliczne konkursy dotacyjne dla organizacji pozarządowych i grup nieformalnych działających na terenach wiejskich, internetowe konkursy dla młodzieży, a także warsztaty, podczas których można zdobyć wiedzę z zakresu: planowania i realizacji projektów społecznych, zarządzania projektami społecznymi czy

księgowo-prawnych podstaw zarządzania lokalną organizacją pozarządową. Fundacja zaangażowała się również w proces poprawiania przepisów dotyczących inwestycji na terenach wiejskich. W ubiegłych latach realizowano kolejne edycje konkursu „Kultura Bliska. Chronimy nasze dziedzictwo kulturowe”. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie fundacji: www.fundacjawspomaganiawsi.pl. • Fundacja Bankowa im. L. Kronenberga Fundacja udziela wsparcia w ramach zadań dotyczących edukacji i rozwoju lokalnego. W tym zakresie finansuje m.in. inicjatywy dotyczące dziedzictwa kulturowego i tradycji oraz twórczości artystycznej dzieci i młodzieży. O dofinansowanie mogą ubiegać się fundacje, stowarzyszenia, szkoły, domy kultury, biblioteki oraz jednostki samorządu terytorialnego działające na rzecz dobra publicznego. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie fundacji: www.citibank.com/poland/kronenberg/polish/index.htm. • Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej Jedną z dziedzin, będących w kręgu zainteresowania Fundacji jest ochrona i zachowanie wspólnego dziedzictwa kulturowego. Od 2012 r. wnioski o dotację mogą być przesyłane za pomocą Internetowego Systemu Obsługi Wniosków (ISOW) z zachowaniem poniższych terminów:  wnioski o dotację do 10 000 PLN / 2 500 EUR można składać na bieżąco, jednak nie później niż 2 miesiące przed terminem rozpoczęcia projektu;  wnioski o dotację powyżej 10 000 PLN / 2 500 EUR można składać maksymalnie raz na 3 miesiące, jednak nie później niż 4 miesiące przed terminem rozpoczęcia projektu. Fundacja finansuje projekty, które są realizowane w ramach współpracy pomiędzy polskimi i niemieckimi partnerami. Jednym z priorytetów jest: „Kultura – Wspieranie wzajemnego porozumienia poprzez kulturę (w szczególności poprzez działalność literacką i artystyczną, dotyczącą Polski, Niemiec i UE) oraz działania na rzecz zachowania wspólnego dziedzictwa kulturowego”. Fundacja jednak nie wspiera robót budowlanych. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie fundacji: www.fwpn.org.pl. • Środki prywatne Sektor prywatny jest istotnym, ale mało wykorzystanym źródłem wspomagania zadań publicznych sfery ochrony i opieki nad zabytkami, co jest uwarunkowane odpowiednimi rozwiązaniami prawnymi. Do zwiększenia udziału środków prywatnych w tym zakresie mogą przyczynić się działania państwa realizowane za pomocą tzw. partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) i pomocy publicznej (na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym). Istotą PPP jest współdziałanie w uzgadnianiu wspólnych celów i w skutecznej ich realizacji. Wspieranie działań przedsiębiorców na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami przez udzielenie pomocy ze środków publicznych jest dopuszczalna w Unii Europejskiej, lecz podlega zasadniczym ograniczeniom. Pomoc publiczna to określone

zasady wsparcia podmiotu gospodarczego przez państwo, władze samorządowe lub np. organizacje, które oferują pomoc na podstawie zleceń pochodzących od organów państwowych w jakiejkolwiek formie (np. dotacji, rozłożenia spłaty podatku na raty, zwolnienia z zaległości podatkowych, udzielenia preferencyjnej pożyczki lub kredytu). 12. Realizacja i finansowanie przez Gminę zadań z zakresu ochrony zabytków Gmina Korfantów obecnie realizuje zadania z zakresu ochrony zabytków finansując remonty i prace konserwatorskie we własnych obiektach zabytkowych, głównie w domach zlokalizowanych wokół rynku w Korfantowie. Są to przede wszystkim prace związane z renowacją elewacji frontowych, wymianą stolarek okiennych, malowaniem klatek schodowych i wymianą różnych instalacji. Skala tych prac w głównej mierze determinowana jest skromnymi środkami finansowymi, niewystarczającymi w stosunku do koniecznych remontów dość dużej liczby zabytków własnych (33 obiekty zabytkowe). W ostatnim czasie większą inwestycją Gminy związaną z zabytkami jest adaptacja remizy Ochotniczej Straży Pożarnej w Korfantowie (ul. Kościuszki 4) na centrum społeczno-kulturalno-edukacyjne, na którą pozyskano środki z Regionalnego Programu Operacyjnego. Projekt rozłożony na lata 2009-2012 został dofinansowany w kwocie 1 010 907 zł, przy całkowitej wartość projektu szacowanej na 1 333 200 zł. Jednak w celu pełnej realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami konieczne jest finansowe i merytoryczne zaangażowanie Gminy Korfantów. Dotyczy to zarówno Rady Miejskiej w Korfantowie – organu stanowiącego i kontrolnego gminy, Burmistrza – organu wykonawczego, jak i Urzędu Miejskiego w Korfantowie – jednostki organizacyjnej realizującej uchwały Rady Miejskiej i zadania Gminy określone przepisami prawa państwowego. Samorząd gminny do tej pory nie przyznawał żadnych środków finansowych na remonty i prace konserwatorskie dla właścicieli zabytków wpisanych do rejestru zabytków. Postuluje się aby w przyszłych latach w gminnym budżecie uwzględnić finansowe wsparcie na zadania z zakresu opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego (prace budowlane, konserwatorskie i restauratorskie przy zabytkach). Początkowo wsparcie takie, w formie dotacji celowej, mogło by dotyczyć tylko najpilniejszych potrzeb konserwatorskich lub remontów związanych z najcenniejszymi zabytkami w gminie lub z budynkami dotkniętymi nieszczęśliwymi wypadkami (podtopienia, pożary). Kwota przeznaczana na dotacje, na początku nawet nie wysoka, na pewno stałaby się impulsem do działań dla lokalnych właścicieli zabytków. W miarę możliwości finansowych kwota ta powinna utrzymywać się w każdym roku na stałym poziomie (np. procentowym udziale w corocznie uchwalanym budżecie). Postuluje się, aby pierwszym krokiem w tym zakresie było ustalenie trybu i zasad udzielania takich dotacji w formie uchwały Rada Miejskiej w Korfantowie, opierając się na zapisach ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (rozdział 7, art. 71-83), które podają ogólne ramy formalno-prawne. W kompetencji Rady Miejskiej jest natomiast ustalenie szczegółowych zasad, najkorzystniejszych

z perspektywy gminy, dostosowanych zarówno do potrzeb lokalnej społeczności, jak i możliwości samorządu (art. 81 ust. 1). Kolejnym rozwiązaniem polepszającym stan zachowania lokalnych zabytków byłoby występowanie Gminy w roli partnera przy projektach unijnych lub ministerialnych, w których beneficjenci (właściciele zabytków) często nie są w stanie zapewnić wkładu własnego. Takie działania z pewnością podniosłoby poziom życia mieszkańców oraz atrakcyjność turystyczną gminy Korfantów. Zadania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami mogą też być realizowane przez instytucje kultury podległe Gminie lub funkcjonujące na jej terenie (np. Miejsko Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji, czy Izbę Regionalną) w ramach działalności bieżącej. Ponadto, w zakresie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, Gminy mogą wspierać działalność kulturalną związaną z ochroną zabytków i tradycji prowadzoną przez organizacje pozarządowe (m.in. stowarzyszenia, parafie).