Załącznik do Uchwały nr X/77/2011 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 31 sierpnia 2011r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA NOWY TARG 2011 - 2014

MAJ 2010r. aktualizacja GRUDZIEŃ 2010

Opracował: mgr inż. Wojciech Watycha, wersja 08.2011 z uwzględnieniem korekt zgłoszonych na sesji RM

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

SPIS TREŚCI 1. Wstęp……………………………………………………………………………....... 4 2. Podstawa prawna opracowania……………………………………………………...

4

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce………………... 5 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego……………………

6

4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.2. Relacje programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego…………………...

5.1. Relacje programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) ……………….

32

5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu 40 kulturowego Nowego Targu …………………………………………………… 5.2.1. Zarys historii Nowego Targu 5.2.2. Krajobraz kulturowy 5.2.3. Zabytki nieruchome 5.2.4. Zabytki ruchome 5.2.5. Zabytki archeologiczne 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony……………………………………

47

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków………………………………………..

50

5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla miasta ………………………………….. 53 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. Analiza szans i zagrożeń…..

54

7. Założenia programowe………………………………………………………………

57

8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami………………………..

61

9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami………………..

62

10. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami…………………...

63

11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków………..

76

12. Bibliografia………………………………………………………………………….

78

3

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

1. Wstęp Przedmiotem Gminnego programu opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ jest problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. Celem tego opracowania jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Niniejsze opracowanie zostało sporządzone zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162 poz. 1568 z późniejszymi zmianami) oraz z wytycznymi Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków. Gminny program opieki nad zabytkami sporządza burmistrz, po czym jest przyjmowany przez Radę Miasta po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Program jest ogłaszany w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego. Program sporządza się na okres 4 lat, natomiast co 2 lata burmistrz przedstawia sprawozdanie Radzie Miasta z wykonania programu. Program opieki nad zabytkami nie jest aktem prawa miejscowego, natomiast stanowi dokument uwzględniający zadania z zakresu opieki nad zabytkami będący uzupełnieniem dotychczas przyjętych aktów prawa miejscowego. Określa sposób ich realizacji poprzez stosowne działania organizacyjne i finansowe oraz upowszechniające wiedzę o zabytkach.

2. Podstawa prawna opracowania Zgodnie z ww. art. 87 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami burmistrz miasta sporządza raz na cztery lata gminny program opieki nad zabytkami. Program opieki nad zabytkami, w myśl art. 87 ust. 2 tej ustawy, ma na celu: 1. włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3. zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5. podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6. określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7. podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

4

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce •

•

•

•

Obowiązujące, podstawowe akty prawa dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami: - Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej – art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86; - Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.), główny akt prawny regulujący przedmiotowe kwestie; - Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (tj. Dz.U. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) – art. 7 ust. 1 pkt 9 ustala, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy […] kultury, w tym […] ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Inne akty prawne, mające istotny wpływ na ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami: - Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (tj. Dz.U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziału społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (tj. Dz.U. z 2009r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz.U. z 2004r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 25 października 1991r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tj. Dz.U. z 2001r. Nr 13, poz. 123 z późn. zm.); Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach określają: - Ustawa z dnia 21 listopada 1996r. o muzeach (Dz.U. z 1997r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) - Ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.). Ochronę materiałów archiwalnych reguluje: - Ustawa z dnia 14 lipca 1983r. o narodowym, zasobie archiwalnym i archiwach (tj. Dz.U. z 2006r. Nr 97m poz. 673 z późn. zm.).

5

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Zabytki - dawne materialne i niematerialne dobra kultury są ważną częścią składową dziedzictwa kulturowego człowieka. Ich ochrona zadeklarowana została jako konstytucyjny obowiązek Państwa (art. 5 Konstytucji RP – Rzeczpospolita Polska (...) strzeże dziedzictwa narodowego...). Zabytki w swych niematerialnych wartościach są dobrem wspólnym, nad którym pieczę kodyfikuje artykuł 82 Konstytucji stanowiący: obowiązkiem Obywatela (...) jest troska o dobro wspólne. Ochrona i konserwacja zabytków jest istotnym elementem polityki kulturalnej Państwa, są one bowiem nie tylko śladem przeszłości, ale także cennym składnikiem kultury współczesnej, przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego człowiekowi środowiska jego życia. Także rolę zabytków mocno podkreślała już między innymi Europejska Karta Ochrony Dziedzictwa Architektonicznego z 1975 r. (art. 3, 4, 5). Ich zachowanie, ochrona i konserwacja jest działaniem w ważnym interesie publicznym ze względu na znaczenie zabytków w procesie edukacji, humanizacji społeczeństwa, jego kulturowej identyfikacji, wreszcie także znaczenie dla sfery ekonomii i gospodarki. Zadaniem głównym polityki Państwa w dziedzinie ochrony zabytków jest stworzenie w najbliższych latach: - mechanizmów porządkujących tę sferę, dostosowujących ją do warunków gospodarki rynkowej, zarówno poprzez niezbędne uzupełnienia i drobne korekty legislacyjne, jak i poprzez zmiany organizacyjne obejmujące konieczne rozszerzenie zakresu działań istniejących instytucji, - zmiany w strategii i organizacji ochrony. Te niezbędne, wprowadzane na drodze ewolucyjnej zmiany powinny z jednej strony nie dopuścić do utracenia dotychczasowego bezcennego dorobku Polski w dziedzinie ochrony, z drugiej umożliwiający funkcjonowanie i rozwój tej dziedziny w zjednoczonej Europie. Opracowanie krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami jest ustawowym obowiązkiem Ministra Kultury. Program określi cele i kierunki działań oraz zadania, które powinny być podjęte w szczególności przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Program taki ma zostać opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury przez zespół ekspertów powołany przez Ministra Kultury. Celem programu krajowego będzie wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce. Celem stanie się także stworzenie wykładni porządkującej sferę ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich, a to: - zasady primum non nocere, - w zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych), - zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych), - zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa 6

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ niszcząco, zasady czytelności i odróżnialności ingerencji, zasady odwracalności metod i materiałów, zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. Wymienione zasady dotyczą pracowników urzędów, profesjonalnych konserwatorówrestauratorów dzieł sztuki, konserwatorów-architektów, urbanistów, inżynierów budowlanych, archeologów, badaczy, właścicieli i użytkowników, w tym duchownych – codziennych konserwatorów zabytkowych świątyń.

-

W ramach opracowywania strategicznych, długofalowych dokumentów programowych rozwoju społeczno-gospodarczego państwa, a w szczególności w ramach prac nad Narodowym Planem Rozwoju na lata 2004-2013 opracowana została w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 2007-2013 oraz Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 przyjęte w 2005r., będące rządowymi dokumentami tworzącymi ramy dla nowoczesnego mecenatu państwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa, funkcjonującej w warunkach rynkowych, a także dla wspólnoty Polski z Unią Europejska. Głównym celem strategii jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce. Przyjęte zostały następujące priorytety: • Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe. Działania realizowane w ramach tego priorytetu mają na celu materialną poprawę stanu zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców, turystów inwestorów. Realizacja działań pozwoli na zwiększenie atrakcyjności regionów a także wykorzystanie przez nie potencjału związanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym. • Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dokumentem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Kultury w sferze materialnej spuścizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury “Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego”. Program ten jest zgodny z Narodowym Planem Rozwoju oraz z założeniami do Krajowego Programu Ochrony Zabytków. Podstawą do sformułowania Narodowego Programu Kultury “Ochrona Zabytków i dziedzictwa kulturowego” jest uznanie sfery dziedzictwa za podstawę rozwoju kultury i upowszechniania kultury, a także za potencjał regionów służący wzrostowi konkurencyjności regionów dla turystów, inwestorów i mieszkańców. Wytyczone zostały strategiczne cele polityki państwa w sferze ochrony zabytków: - przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami; - podjęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa; - poszukiwanie instrumentów wzmacniających efekty działalności służby konserwatorskiej; - ograniczenia uznaniowości konserwatorów poprzez nałożenie na nich odpowiedzialności za niezgodne z prawem postępowanie, - intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa poprawa stanu zabytków nieruchomych.

7

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, przyjęta uchwałą nr XLI/527/06 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 stycznia 2006r. jest najważniejszym dokumentem przygotowywanym przez samorząd województwa, określającym cele i priorytety polityki rozwoju, prowadzonej na terenie regionu. Strategia jest podstawowym i nadrzędnym dokumentem formułującym politykę rozwoju województwa z perspektywy regionalnej. W systemie zarządzania regionalnego pełni kluczową rolę: - jako generalny plan postępowania regionalnych władz samorządowych na swoim terenie i narzędzie zarządzania tym procesem, - jako dokument informacyjny i promocyjny oraz narzędzie komunikowania się i współpracy z regionalną społecznością Ochrona dziedzictwa kulturowego w strategii rozwoju województwa małopolskiego jest definiowana w Polu B – Rozwój społeczny i jakość życia, w obszarze VII – Dziedzictwo i przestrzeń regionalna, w którym wyznaczono 4 kierunki polityki, z czego 3 kierunki bezpośrednio dotyczą ochrony zabytków, a mianowicie: VII.1 – Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego; VII.3 – Opieka nad regionalnym dziedzictwem kulturowym; VII.4 – Rewitalizacja obszarów zdegradowanych. Miarą sukcesu podjętych działań ma być pozytywna opinia publiczna. Celem pośrednim, który ma zostać zrealizowany poprzez realizację ww. kierunków to wysoka jakość środowiska przyrodniczo-kulturowego i przestrzeni regionalnej. Osiągnięcie tego celu pozwoli m.in. zrealizować cel strategiczny, którym jest stworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia. Zachowanie dla przyszłych pokoleń świadectw rozwoju kultury oraz ochrona i wzbogacanie środowiska kulturowego stanowią – wraz z ochrona środowiska przyrodniczego i sensownym zagospodarowaniem przestrzeni – niezbędne elementy polityki trwałego rozwoju regionu. Nabiera to szczególnego znaczenia w przypadku województwa takiego jak Małopolska – bogatego w zasoby kulturowe i przyrodnicze, a jednoczenie silnie identyfikującego się ze swoim dziedzictwem. W województwie znajdują się unikatowe zabytki oraz zbiory, które są niezwykle cenne z punktu widzenia dorobku kulturalnego kraju. Wiele z nich pozostaje jednak poza szerszym odbiorem, co powoduje ogromne problemy w prawidłowym utrzymaniu, ochronie i ekspozycji. Kuratorom „zapomnianych miejsc” trudno jest zdobyć odpowiednie środki na prawidłową konserwację, nie wspominając o ich promocji. Dziedzictwo Małopolski to nie tylko zabytki, to także odmienna od reszty Polski kultura regionu – rzemiosło, zwyczaje, tradycje, folklor, kuchnia oraz niepowtarzalny krajobraz. Wysoka jakość środowiska kulturowego Małopolski winna stanowić – podobnie jak wysoka jakość środowiska przyrodniczego – przewagę konkurencyjną regionu, zarówno w sferze przemysłów czasu wolnego, jak i w sferze codziennych warunków życia mieszkańców. Województwo Małopolskie to również obszar historycznej wielokulturowości o wyraźnie wykształconej tożsamości regionalnej. Zasoby województwa są bardzo 8

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ bogate zarówno, jeżeli wziąć pod uwagę zabytkowe nieruchomości i ruchomości, jak i bogactwo unikatowego krajobrazu kulturowego i przyrodniczego. Dla ich ochrony konieczny będzie rozwój muzeów skansenowych oraz tworzenie parków kulturowych. Za najważniejsze uznaje się znaczące zwiększenie nakładów finansowych przeznaczanych na prace związane z konserwacja zabytków i rewitalizacją. Wieloletnie zaniechania w zakresie prac i dokumentów inwentaryzujących obecny stan zasobów oraz określających sposób ich utrzymania i poprawy, determinują konieczność pilnych działań zmierzających do odnowy i rewaloryzacji najcenniejszych obiektów miast i zasobów wiejskich. Nieodzownym uzupełnieniem projektów związanych z pracami dokumentacyjnymi i rewaloryzacyjnymi musi być programowy rozwój instytucji opieki nad zabytkami oraz podejmowanie działań edukacyjnych. Łączenie aktywnej ochrony oraz wzbudzanie zainteresowania, nie tylko ciekawymi obiektami, ale także historia i kultura regionu oraz najbliższej okolicy, jest konieczne dla osiągnięcia zmiany w stanie dbałości o zasoby regionalnego dziedzictwa. Podjęcie wyzwań w tym zakresie pozwoli na: • wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego dla ochrony tożsamości regionalnej oraz promocji województwa i jego rozwoju gospodarczego, ochronę, utrzymanie i przywracanie zasobów dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego, • wykorzystanie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego, • zachowanie, ochronę i rewaloryzację historycznych układów przestrzennych, • zachowanie, ochronę i rewaloryzację krajobrazu kulturowego, • zachowanie, ochronę i kształtowanie architektury regionalnej, • zachowanie, ochronę i rewaloryzację obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej, • zachowanie, ochronę niematerialnych wartości kulturowych, stanowiących o tożsamości regionu, • podejmowanie działań organizacyjnych, badawczych i promocyjnych, • integrację ochrony środowiska kulturowego z ochroną środowiska przyrodniczego. W ramach kierunku polityki – ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego, celem działań jest zachowanie najcenniejszych walorów krajobrazu kulturowego oraz rewitalizacja obszarów problemowych i waloryzacja historycznych układów przestrzennych. Wiodące działania mieścić się będą w następującym zakresie: • Rewaloryzacja i rewitalizacja układów urbanistycznych: - podniesienie standardu przestrzeni publicznych, - przeprowadzenie kompleksowych prac remontowo-konserwatorskich najcenniejszych zabytków w regionie, - ożywianie centrów historycznych miast oraz rehabilitacja urbanistyczna starych miast, - budowa centrów miast i miejscowości ukształtowanych wokół zakładów przemysłowych, - sanacja zasobów mieszkalnych. • Integracja wartości historycznych i tradycji lokalnych: - umacnianie tradycyjnych form działalności gospodarczej, 9

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ • -

identyfikacja wsi z produktami regionalnymi, wsparcie rozwoju turystyki opartej o ofertę agroturystyczną, Formułowanie zasad ochrony i kształtowania strefy kulturowej: opracowywanie programów kompleksowej rewaloryzacji zespołów staromiejskich, wdrożenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej, zapewnienie bezpieczeństwa obiektów zabytkowych, przeprowadzenie prac wynikających z systemu ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, tworzenie ofert inwestycyjnych i pozyskiwanie użytkowników dla zabytkowych obiektów, rekompozycja urbanistyczna – porządkowanie przestrzeni, rozwój muzeów typu skansenowskiego, utrzymanie regionalnego zrównoważenia krajobrazu architektonicznego.

W ramach kierunku polityki – opieka nad regionalnym dziedzictwem kulturowym, celem działań jest podniesienie walorów zabytków i wykorzystanie ich dla rozwoju gospodarki regionu. Przewidywane działania obejmują aktywność na rzecz: • Rynkowego zorientowania regionalnego dziedzictwa kulturowego, poprzez: - stosowanie zintegrowanej konserwacji w planach lokalnych, - tworzenie ofert turystyczno-rekreacyjnych, uzdrowiskowych oraz kulturalnych, • Podnoszenia świadomości dziedzictwa kulturowego, poprzez: - powstawanie, rozwijanie i rozpowszechnianie form ekspresji kulturowej, - wzmocnienie edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego, - nobilitacji zabytkowych miejsc i ośrodków kultury, - zwiększenie udziału mieszkańców i lokalnych organizacji pozarządowych w bezpośredniej opiece nad zabytkami i obsłudze ruchu zwiedzających. • Funkcjonalnego zarządzania dziedzictwem, obejmującego takie zagadnienia jak: - wzmacnianie instrumentów regulacji zagospodarowania przestrzennego, - aktywizacja użytkowników – właścicieli zabytkowych obiektów do inwestycji we własne nieruchomości, oraz system wsparcia według zasady partnerstwa publiczno-prywatnego, - prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego, - zapewnienie możliwości kształcenia kadr zarządzających potencjałem dziedzictwa, - zwiększenie roli partnerstwa organizacji pozarządowych dla skutecznego zrządzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego, - utworzenie regionalnej fundacji dziedzictwa kulturowego, - kreacja regionalnej instytucji badań dokumentacji zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego, - stworzenie i zapewnienie powszechnego dostępu do elektronicznych baz informacji o zabytkach, • Podniesienia poziomu opieki nad zbiorami, poprzez: - poprawę wskaźników społecznego odbioru oferty muzeów, - unowocześnienie instytucji opieki nad zbiorami, - kształtowanie wizerunku muzeów w tym wykorzystanie środków informatycznych dla rozwoju muzeów, - wykonywanie prac studialnych i projektowych, w tym systematyczne opracowywanie kompleksowych ofert inwestycyjnych, 10

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

zwiększenie roli uczelni wyższych w działaniach związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego.

W ramach kierunku polityki – rewitalizacja obszarów zdegradowanych, najważniejsze działania wynikające z przygotowanych i zaakceptowanych społecznie programów rewitalizacji: • Adaptacja obiektów i terenów poprzemysłowych, powojskowych i pogórniczych do nowych funkcji gospodarczych, kulturowych lub rekreacyjnych, • Dostosowywanie zdegradowanych obszarów dla potrzeb nowych inwestycji, • Powstawanie i rozwój – inkubatorów przedsiębiorczości, parków przemysłowych, technologicznych, centrów zaawansowanych technologii, • Rekultywacja zdegradowanych terenów z przeznaczeniem na cele publiczne, • Tworzenie sieci współpracy instytucji użyteczności publicznej, mieszkańców, przedsiębiorców, • Poprawa infrastruktury komunikacyjnej, • Rozbudowa i unowocześnienie infrastruktury technicznej, • Rozbudowa i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturowej przy wykorzystaniu zabytkowych obiektów, • Rozbudowa i modernizacja infrastruktury społecznej, • Przedsięwzięcia modernizacyjne w budownictwie mieszkaniowym, • Działania w zakresie bezpieczeństwa publicznego. W 2009r. Zarząd Województwa Małopolskiego podjął pracę nad aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020r. Zgodnie z przyjętymi w lutym 2010r. założeniami aktualizacji strategii, jednym z wyzwań dla Małopolski w 2010r. będą potencjały regionalnej szansy: wysokie technologie, dziedzictwo kulturowe i turystyka. Z uwagi na fakt, że przemysły generowane przez naukę i kulturę, charakteryzują się wysokim poziomem innowacyjności i kreatywności, celowa wydaje się zmiana usytuowania sektora kultury. Konieczne jest przełamanie stereotypu traktującego kulturę w kategoriach luksusu, na który pracuje gospodarka. Traktowanie kultury jako pełnoprawnego czynnika rozwoju i ważnej gałęzi gospodarki regionalnej powinno być standardem skutecznego zarządzania rozwojem województwa. W tym kontekście środki przeznaczone na rozwój kultury oraz zarządzanie dziedzictwem kulturowym traktować należy jako środki inwestowane. Uchwałą nr 1177/10 z dnia 12 października 2010r. Zarząd Województwa Małopolskiego przyjął projekt Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego 2010-2020, która zgodnie z przyjętym harmonogramem zostanie przedstawiona do uchwalenia Sejmikowi Województwa Małopolskiego w I kwartale 2011r. Nowa strategia określa wizję rozwoju województwa jako – „MAŁOPOLSKA 2020 – NIEOGRANICZONE MOŻLIWOŚCI”. Wizja ta będzie realizowana poprzez cel główny, którym jest Efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim. Realizacji celu głównego Strategii „Małopolska 2020” służyć będą polityki publiczne oparte na 7 zasadniczych obszarach aktywności samorządu województwa tj. obszarach polityki rozwoju. Problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego województwa została przedstawiona w 2 obszarze polityki rozwoju – Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego. Celem strategicznym w tak sformułowanym obszarze jest - Wysoka 11

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury. W strategii postępowania określono m.in., że […] rezultatem zaplanowanych oraz realizowanych działań powinno być przejście od pasywnej i biernej ochrony, polegającej głównie na działaniach konserwatorskich, do efektywnego i racjonalnego zarządzania kulturą, zasobami dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego. Konieczne jest zatem podejmowanie przedsięwzięć, których głównym celem będzie nie tylko kompleksowa ochrona i zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego, ale również generowanie impulsów do dalszego ich rozwoju. Tak rozumiane działania powinny stanowić podstawę nowoczesnego modelu zarządzania kulturą, który umożliwi pełne wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych Małopolski. W tym celu niezbędne jest wdrożenie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy przy zachowaniu priorytetowej roli dziedzictwa regionalnego. Ponadto należy dążyć, przy jednoczesnym eksponowaniu ich autentyzmu, do nadania zabytkom nowych funkcji poprzez określenie i upowszechnienie nowoczesnego modelu „użytkowania zabytków”. Model taki będzie łączył ich ochronę, zwiększenie dostępności, poszukiwanie nowych form opieki nad zabytkami, ale również tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju sektora przemysłów czasu wolnego. […] […] Realizacja Strategii służyć będzie osiąganiu spójnej wizji ładu przestrzennego poprzez rozsądne planowanie zarówno w kontekście urbanistycznym, jak i środowiskowym. Niezbędne będzie także lepsze wykorzystanie, obecnie zbyt słabej, współpracy pomiędzy podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego. Realizowane działania powinny prowadzić do wdrożenia skutecznych mechanizmów szczególnie w zakresie edukacji, promocji oraz kształtowania nawyków i potrzeb związanych z dziedzictwem regionalnym, estetyką otoczenia oraz ładem przestrzennym. […] Zostały określone 4 kierunki polityki rozwoju: 2.1 - Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej Działania podejmowane w zakresie opieki nad regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym oraz ochrony i kształtowania krajobrazu obejmować będą m.in.: - kształtowanie zrównoważonego krajobrazu kulturowego, - poprawę stanu i sposobu użytkowania zabytków oraz przeciwdziałanie procesowi ich degradacji, - ochronę i kształtowanie zabudowy historycznych miast i miasteczek, - ochronę tradycyjnej zabudowy regionalnej i układów ruralistycznych, - powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji obiektów zabytkowych i ich otoczenia, - kompleksową rewitalizację obszarów zdegradowanych, - zachowanie i rewaloryzację dziedzictwa kulturowego, w tym przywrócenie rzeczywistej wartości zniszczonym obiektom oraz ponowne określenie dla poszczególnych obiektów ich wartości zabytkowych, wskazanych do bezwzględnego zachowania, - utrzymanie wielokulturowego bogactwa oraz tożsamości lokalnej i regionalnej szczególnie poprzez wspieranie folkloru, tradycji i sztuki ludowej, - funkcjonalne zarządzanie kulturą i dziedzictwem kulturowym, w tym rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego, - badanie i dokumentowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego, - poprawę funkcjonowania instytucji opieki nad zabytkami, 12

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

wdrożenie mechanizmów włączających wartości dziedzictwa w obieg gospodarczy, ochronę, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych, zapobieganie degradacji i ochronę zasobów dziedzictwa przyrodniczego regionu, stworzenie systemu oraz procedur zarządzania dziedzictwem przyrodniczym, zintegrowaną ochronę krajobrazu kulturowego i środowiska przyrodniczego, szczególnie w zakresie wysokiego poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego.

2.2 - Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego Działania podejmowane w ramach realizacji kierunku polityki skoncentrowane zostaną na rozwijaniu infrastruktury – w powiązaniu ze standaryzacją, kategoryzacją oraz komercjalizacją usług, obejmujących tworzenie i efektywne wykorzystywanie regionalnych produktów, szczególnie w ramach kierunków turystyki, wyznaczających przewagę konkurencyjną Małopolski: - turystyka edukacyjna, kulturowa i pielgrzymkowa, - turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna, - turystyka uzdrowiskowa i prozdrowotna, - turystyka biznesowa, - turystyka przygraniczna. Wspierane w ramach kierunku działania prowadzić będą do podniesienia atrakcyjności turystycznej oraz zwiększenia potencjału rezydencjonalnego Małopolski. 2.3 - Kształcenie kadr dla rozwoju i obsługi przemysłów czasu wolnego - Działania obejmujące rozwój kształcenia oraz doskonalenia kadr w obszarze: o obsługi ruchu turystycznego, o rozwoju i upowszechniania kultury fizycznej, sportu i rekreacji, o przemysłów kultury, animacji kultury oraz zarządzania kulturą i dziedzictwem kulturowym, o zawodów ginących. - Działania obejmujące kształcenie i rozwijanie postaw oraz kompetencji w zakresie: o kultury, w tym odbioru sztuki, poprzez szkolne oraz pozaszkolne projekty edukacyjne i artystyczne, a także zwiększanie dostępności do wysokiej jakości oferty kulturalnej, o upowszechniania kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieży. - Wdrożenie mechanizmów wsparcia dla rozwoju i upowszechnienia zawodów ginących. 2.4 - Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego - Inicjowanie i wspieranie działań mających na celu podnoszenie społecznej świadomości i wrażliwości w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego – zarówno zabytków, jak i obiektów kultury współczesnej, a także podejmowanie działań na rzecz poprawy poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego. - Promocja na rzecz ochrony i wykorzystania dziedzictwa regionalnego dla rozwoju gospodarczego regionu oraz aktywizacji użytkowników do inwestowania we własne nieruchomości i adaptacji ich do nowych funkcji. 13

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ - Aktywna i skuteczna promocja oraz wsparcie regionalnej oferty przemysłów czasu wolnego, w szczególności markowych produktów turystycznych i wydarzeń kulturalnych, w tym artystycznych i twórczych. - Zwiększanie poziomu społecznego uczestnictwa w kulturze oraz aktywnych formach spędzania czasu wolnego poprzez promocję i informację o ofercie kulturalnej oraz zapewnianie jej dostępności i różnorodności. - Intensyfikacja współpracy pomiędzy podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego w zakresie edukacji, promocji oraz poprawy świadomości i postaw obywatelskich w odniesieniu do dziedzictwa regionalnego.

Wojewódzki program opieki nad zabytkami, przyjęty uchwałą nr XXXVII/469/05 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 3 października 2005r. pn. „Wojewódzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski” /obowiązujący do 8 listopada 2010r./ Wojewódzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski ma służyć ochronie, aktywnej rewaloryzacji i lepszemu wykorzystaniu regionalnych zasobów dziedzictwa kulturowego. Osiągnięcie celów zdefiniowanych w Wojewódzkim Programie Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski wymagać będzie głębokich zmian świadomości, szczególnie w obszarze odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego oraz właścicieli zabytkowych obiektów za ich stan oraz wszelkich sfer funkcjonalnych odpowiadających za ład i zagospodarowanie przestrzeni oraz ochronę środowiska naturalnego i kulturowego, a także wyznaczających kierunki rozwoju. Wynikiem powinno być przejście z pasywnej i biernej ochrony i działań konserwatorskich do stosowania zintegrowanego zarządzania zasobami dziedzictwa kulturowego. Ramy programowe Wojewódzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski wyznaczają tezy problemowe, stwierdzające, że niezbędne jest: • konsekwentne, kompetentne i planowe realizowanie zadań kompetencyjnych samorządu Województwa Małopolskiego poprzez wykonywanie programu o charakterze wojewódzkim, • umożliwienie racjonalnego wykorzystania środków finansowych na utrzymanie krajobrazu kulturowego oraz ratowanie obiektów o szczególnych wartościach historycznych, • wspieranie i kreowanie różnorodnych form i metod umożliwiających ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami – stymulowanie zasad partnerstwa oraz odpowiedzialności właścicieli obiektów o podstawowym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego w regionie, • podnoszenie walorów zabytkowych i wykorzystanie ich w promocji kultury i dla rozwoju turystyki w regionie a zwłaszcza jako czynnika wpływającego na rozwój gospodarczy regionu, • umożliwienie kreowania i realizowania regionalnych i lokalnych projektów związanych z kompleksowymi pracami konserwatorskimi i restauratorskimi oraz chroniącymi krajobraz kulturowy dla osiągnięcia zauważalnych i wymiernych efektów jakościowej zmiany, 14

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ • • • • • • • •

kreowanie modelu odpowiedzialności za zasoby dziedzictwa kulturowego w regionie wśród mieszkańców i we władzach samorządowych, wspieranie aktywności lokalnej w działaniach mających na celu poszanowanie materialnego dziedzictwa oraz zachowanie własnej odrębności i tożsamości (odbudowa i wzmocnienie regionalnej tożsamości małopolskiej), stymulowanie zasad partnerstwa publiczno-prywatnego z sektorem przedsiębiorców działających na rzecz dziedzictwa kulturowego (zagospodarowanie obiektów zabytkowych), tworzenie warunków do niwelowania różnic w zakresie stanu zachowania podstawowej substancji dziedzictwa kulturowego w regionie, poszukiwanie i wspieranie projektów związanych z kreowaniem i wdrażaniem nowych form opieki nad zabytkami i ich promocji (np. szlaki, ożywianie zabytków), niwelowanie negatywnych skutków zniekształcania estetycznego i wartościowego wymiaru dziedzictwa kulturowego, zdyskontowanie szans pełnego, pełnoprawnego i kreatywnego uczestnictwa w żywym obiegu kultury zjednoczonej Europy, włączenie kultury i dziedzictwa kulturowego w obszar interwencji i wsparcia zgodnie z zasadami planowania i wdrażania programów prorozwojowych adekwatnie do oczekiwań mieszkańców Województwa Małopolskiego poprzez uznanie znaczenia dziedzictwa kulturowego w rozwoju społecznoekonomicznym Województwa.

Wojewódzki program wyznacza do realizacji trzy cele strategiczne: Cel strategiczny I – Utrzymanie i zarządzanie zasobem regionalnego dziedzictwa kulturowego. W ramach tego celu wyznaczono następujące priorytety: PRIORYTET 1 – Odnowa miejska, Kierunek działań – rewaloryzacja i rewitalizacja układów urbanistycznych, realizowany poprzez poniższe działania: 1. Podniesienie standardu przestrzeni publicznych poprzez pełne zachowanie ich atrybutów kulturowych wyznaczonych historycznymi, kulturowymi i cywilizacyjnymi nawarstwieniami znajdujących odniesienie w opracowywanych planach zagospodarowania. 2. Konsekwentne stosowanie wytycznych konserwatorskich dla wszelkich podejmowanych prac remontowych i budowlanych w obiektach i obszarach objętych nadzorem służb konserwatorskich. 3. Ożywianie centrów historycznych miast rozwój funkcji miejskich – usług handlowych, usługowych, edukacyjnych, kulturalnych, zdrowotnych powiązanych z powstawaniem nowych miejsc pracy jako efektu przeprowadzonych prac remontowych, konserwatorskich, rewaloryzacyjnych a zwłaszcza nadanie najcenniejszym zespołom miejskim cech i funkcji turystycznych (drogi, place, pierzeje, założenia parkowe, otoczenia zabytkowych obiektów itp.). 4. Rehabilitację urbanistyczną starych miast nadanie obiektom chronionym i ich otoczeniu w centrach miast wysokich walorów użytkowych poprzez wprowadzenie nowych sposobów użytkowania w istniejące formy w celu zaspokojenia współczesnych potrzeb, w tym zwłaszcza w miejscowościach uzdrowiskowych. 15

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 5. Opracowywanie lokalnych programów rewitalizacji z uwzględnieniem programów inwestycyjno-budowlanych, ekonomicznych i społecznych dla zakreślonych obszarów z udziałem powoływanych towarzystw odnowy. 6. Rewitalizację obszarów poprzemysłowych i zdegradowanych konieczność przeprowadzenia kompleksowych programów rewitalizacji wynika z procesu ekonomicznych zmian strukturalnych zachodzących w obszarze przemysłu oraz znacznej redukcji zapotrzebowania na powierzchnie ze strony wojska, komunikacji i transportu. Atutem uwalnianych obszarów jest bliskość centrów miast i rozwinięta infrastruktura. Opracowywane będą innowacyjne programy rewitalizacji dla obszarów konwersyjnych, które winny objąć mieszkalnictwo, funkcje produkcyjne, handel, usługi, infrastrukturę socjalną, transport, zieleń itp. w sposób komplementarny. Działania w tym zakresie obejmą większość miast regionu. 7. Sanację zasobów mieszkalnych postulowane jest podjęcie modernizacji około 70% zasobów mieszkaniowych powstałych w ostatnich 50 latach. Plany i programy obejmować będą modernizację systemów grzewczych, termomodernizację, modernizację sieci cieplnych, wodociągowych i kanalizacyjnych, racjonalizację zużycia wody, usprawnienia gospodarki odpadami, segregacji i recyklingu, modernizację infrastruktury technicznej oraz estetyzującej, w tym zwłaszcza zasobów wielkopłytowych. 8. Optymalizację współpracy publiczno-prywatnej dla rehabilitacji miejskiej zespół niepożądanych, destrukcyjnych procesów w sferze przestrzennej, społecznej i ekonomicznej oraz historycznej, który spowodował trwałą degradację obszarów większości zabytkowych miast regionu wymaga, aby uczestnikami programów rewitalizacyjnych i sanacyjnych byli zarówno mieszkańcy, jak i władze lokalne i przedsiębiorcy. Optymalnym rozwiązaniem będą towarzystwa odnowy w formie spółek prawa handlowego. Konieczne staną się specjalne fundusze służące realizacji programów odnowy miejskiej, w tym fundusze rewitalizacji i kredyty sanacyjne oraz ulgi (np. remontowe) i umowy inwestorskie. 9. Upowszechnienie i promocję dobrych praktyk pomoc w promocji najciekawszych miast i zespołów urbanistycznych, w tym tworzenie zintegrowanych regionalnych produktów kultury oraz produktów turystycznych oraz lokalnej atrakcyjności gospodarczej. PRIORYTET 2 – Odnowa zasobów wiejskich PRIORYTET 3 – Rozwój instytucji opieki nad zabytkami Kierunek działań – funkcjonalne zarządzanie dziedzictwem, realizowany będzie poprzez m.in. działania: 1. Wzmacnianie instrumentów regulacji zagospodarowania przestrzennego polegające na wykorzystaniu ram prawnych dla praktycznej realizacji nadzoru budowlanego i urbanistycznego na każdym poziomie (regionalnym, lokalnym) z jednoczesną poprawą ogólnego nastawienia dla nowych inwestycji oraz działań zmieniających tkankę przestrzenną. Istotnym elementem stanie się kreowanie konieczności przeprowadzania konkursów architektonicznych i urbanistycznych pozwalających na naturalne

16

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ wkomponowanie bezinwazyjnych nowych budowli w przestrzeń funkcjonalną miast i wsi oraz stworzenie katalogów projektów. 2. Aktywizację użytkowników – właścicieli zabytkowych obiektów do inwestycji we własne nieruchomości, m.in. poprzez pomoc w opracowywaniu dokumentacji konserwatorskiej oraz grantowy system finansowego wspierania podejmowanych prac rewaloryzacyjno-konserwatorskich, zwłaszcza w ramach wsparcia dla przedsiębiorczości. 3. Prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego poprzez tworzenie zintegrowanych regionalnych i lokalnych produktów kultury oraz produktów turystyki kulturowej z wykorzystaniem metod i instytucji sektora marketingu produktów i usług komercyjnych (uzasadnienie ekonomiczne – dziedzictwo jako zasób gospodarczy). 4. Zapewnienie możliwości kształcenia kadr zarządzających potencjałem dziedzictwa w wyniku rozwoju kierunków studiów na uczelniach wyższych oraz studiów podyplomowych, w tym poprzez wykorzystanie i rozwijanie współpracy europejskiej, doskonalenie zawodowe i kształtowanie kadr, postaw i jakościowych metod zarządzania. 5. Zwiększenie roli partnerstwa organizacji pozarządowych dla skutecznego zarządzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego umocnienie finansowych i pozafinansowych mechanizmów współpracy dla osiągnięcia optymalnie zdefiniowanych celów programowych. 9. Zapewnienie powszechnego dostępu do elektronicznych baz informacji o zabytkach, w szczególności bieżące zarządzanie systemem oraz jego rozbudowę wynikającą z potrzeb zintegrowanego zarządzania zasobem, w tym kompleksowa digitalizacja zasobów oraz ich upublicznienie poprzez systemy elektroniczne. Kierunek działań – podniesienie poziomu opieki nad zbiorami, realizowany będzie poprzez m.in. działania: […] 8. Zwiększenie roli uczelni wyższych w działaniach związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego poprzez prowadzenie oferty edukacyjnej oraz wykonywanie prac badawczych i programowych, w tym podnoszenie umiejętności kadr służących sferze ochrony zabytków. 9. Efektywną decentralizację zadań ochrony i opieki nad zabytkami dla skutecznego powiązania zadań programowych, dokumentacyjnych i badawczych, w tym przekazywanie instytucji publicznych, z kompetencjami samorządów oraz systemowym wspieraniem i finansowaniem zadań opieki nad zabytkami i krajobrazem kulturowy i kolekcjami muzealnymi (konserwator w roli strażnika prawa). Cel strategiczny II – Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego W ramach tego celu wyznaczono następujący priorytet: PRIORYTET 1 – Kształtowanie struktur przestrzennych, Kierunek działań – kształtowanie spójnej przestrzeni małopolskiej sieci powiązań przyrodniczych, realizowany będzie poprzez m.in. działania: […] 17

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 2. Kreowanie tendencji rozwoju terenów osiedleńczych poprzez opracowywanie katalogów form budownictwa i wytycznych architektonicznych zgodnych z tradycją danego obszaru z zachowaniem dojrzałych i rozwiniętych form przyrodniczych. 3. Zachowanie i uczytelnienie istniejących wartości estetyczno-widokowych, m.in. rozwijanie wzorów zabudowy w nawiązaniu do cech regionalnych, przywracanie równowagi przyrodniczej, zwiększanie bioróżnorodności, porządkowanie i odtwarzanie walorów kulturowych oraz odtwarzanie korytarzy ekologicznych. […] 5. Zagospodarowanie i udostępnianie stanowisk archeologicznych, m.in. jako oferta naukowa, dydaktyczna i turystyczna. Kierunek działań – formułowanie zasad ochrony i kształtowania strefy kulturowej, realizowany będzie poprzez m.in. działania: […] 2. Wdrożenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej w wyniku czego przeprowadzone zostaną programy konserwatorskie dla około 100 najcenniejszych obiektów sakralnych i świeckich z zasobu około 250 obiektów, zwłaszcza ujętych w Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce. 3. Szerokie traktowanie prac konserwatorskich obejmujących zespoły i pojedyncze dzieła architektury wraz z otoczeniem oraz zabytkowym wystrojem, w wyniku prowadzenia kompleksowych programów konserwatorskich. Działania konserwatorskie będą obejmować działania o charakterze kompleksowym i służące osiąganiu zakładanych celów poprawy w możliwie najkrótszym czasie. 4. Zapewnienie bezpieczeństwa obiektów zabytkowych poprzez wprowadzenie zintegrowanych zabezpieczeń przeciwpożarowych, przeciwwłamaniowych oraz zabezpieczeń na wypadek klęsk żywiołowych oraz konfliktów zbrojnych. 6. Egzekwowanie zaleceń konserwatorskich w tym w zakresie procesu rewaloryzacji oraz użytkowania obiektów zabytkowych, łącznie z zabytkami techniki, poprzez skuteczny system monitoringu i nadzoru. 7. Stworzenie ofert inwestycyjnych i pozyskiwanie użytkowników dla zabytkowych obiektów, stosując elementy wspomagania oraz zachęt prawnych i finansowych, z jednoczesnym wprowadzeniem funkcji publicznych do najcenniejszych obiektów lub obiektów „trudnych” dla użytkowników komercyjnych. 8. Rekompozycję urbanistyczną polegającą m.in. na eksponowaniu i odtwarzaniu w sylwetach miejscowości dominant architektonicznych oraz osi widokowych i odkrywanie widoków na obiekty zabytkowe, porządkowanie przestrzeni z estetycznego chaosu reklam, informacji oraz sukcesywną iluminację najcenniejszych zabytków. 10. Rozwój muzeów typu skansenowskiego dla zachowania i odtwarzania na ekspozycji obiektów uchronionych od zniszczenia oraz nadania skansenom nowych funkcji związanych z wypoczynkiem, rekreacją i turystyką oraz przemysłem kulturowym („żywe skanseny”). Podstawowe programy obejmą skanseny w Nowym Sączu, Wygiełzowie, Zubrzycy i Szymbarku oraz innych organizowanych jako lokalne inicjatywy. 18

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 11. Utrzymanie regionalnego zrównoważenia krajobrazu architektonicznego, w tym zwłaszcza Podhala, Spisza, Orawy, Pogórza poprzez kultywowanie i propagowanie wzorów oraz powiązanie opieki z nowym budownictwem. Cek strategiczny III – Dziedzictwo żywe – promocja, edukacja i dokumentacja walorów dziedzictwa kulturowego W ramach tego celu wyznaczono następujący priorytet: PRIORYTET 1 – Prowadzenie marketingu małopolskiego dziedzictwa kulturowego, Kierunek działań – rynkowe zorientowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego, realizowany będzie poprzez działania: 1. Stosowanie zintegrowanej konserwacji służącej włączaniu zagadnień ochrony zabytków do każdego etapu procesów planowania lokalnego i regionalnego, znajdywaniu harmonijnego kompromisu pomiędzy doktryną ochrony konserwatorskiej a wieloaspektowymi uwarunkowaniami życia mieszkańców oraz dynamicznymi prawami ekonomii, a także procesami społecznymi. 2. Poszukiwanie rozwiązań ekonomicznych dla ochrony zabytków polegające na aktywnym poszukiwaniu gospodarzy i opiekunów zabytków spoza sektora publicznego, stwarzaniu zachęt inwestycyjnych, skutecznej pomocy publicznej i konsekwentnym podejmowaniu projektów wielofunkcyjnego zagospodarowania i zarządzania dziedzictwem w oparciu o formułę partnerstwa publiczno-prywatnego. 3. Tworzenie ofert turystyczno – rekreacyjnych oraz kulturalnych poprzez szerokie udostępnianie najwartościowszych obiektów i zespołów historycznych, konsekwentne działania zmierzające do wydłużenia sezonu turystycznego, tworzeniu i promowaniu zintegrowanych pakietów produktów turystycznych (szlaki turystyczne - propozycje zawarto w Aneksie do Programu), stymulujących powstawanie miejsc pracy w sektorze usług, w tym w oparciu o zasoby lokalnego dziedzictwa i obyczajów, umiejętności, a zwłaszcza produktów regionalnej produkcji oraz kuchni z wykorzystaniem nowoczesnych technik i narzędzi marketingowych. Kierunek działań – świadomość dziedzictwa kulturowego, realizowany będzie poprzez m.in. działania: 1. Powstawanie, rozwijanie i rozpowszechnianie form ekspresji kulturowej opartej na walorach regionalnego i lokalnego dziedzictwa, twórczo wykorzystywanego i świadomie interpretowanego, stymulującego świadome i aktywne uczestnictwo oraz wolę odbioru przekazu kultury w formach warsztatów, spotkań, przeglądów, konkursów, festiwali itp. 2. Wzmocnienie edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego stymulowanie powstawania nowych programów edukacyjnych dla wszystkich poziomów nauczania, aktywizację oferty nauczania wyższych uczelni, zintensyfikowanie powstawania materiałów naukowych i badawczych oraz ich przepływu i wykorzystania, a także kształcenie profesjonalnych kadr dla zarządzania i wykorzystania zasobów dziedzictwa (konserwacja, opieka, zarządzanie), w tym także podnoszenie oferty instytucji opieki nad zabytkami (zwłaszcza muzeów). 3. Określenie i egzekwowanie kompetencji służb konserwatorskich i urbanistycznych tworząc sprawny system aparatu kompetentnych służb 19

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ konserwatorskich – specjalistów z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami oraz umożliwiając kompleksowe zapewnienie warunków do ochrony zabytków i dóbr kultury, służących racjonalizacji dynamicznych procesów inwestycyjnych i eksploatacyjnych środowiska naturalnego i kulturowego, powstawanie ewidencji i dokumentacji w tym zakresie. 4. Nobilitację zabytkowych miejsc i ośrodków kultury w wyniku realizowanych projektów współpracy między różnymi partnerami, w tym na poziomie europejskim, tworzenie produktów multimedialnych ułatwiających dostęp do poznawania zasobów dziedzictwa, twórczą i dokumentowaną wymianę poglądów i doświadczeń specjalistów, upowszechnienie przedsięwzięć kulturalnych oraz eksponowanie miejsc poprzez ich opisanie i oznakowanie, eksponowanie oraz akcje informacyjne i promocyjne (także szkolenia, seminaria, spotkania, konkursy nagrody itp.). 5. Osiągnięcie dobrego stanu bezpieczeństwa zabytkowych obiektów i zbiorów poprzez działania i inwestycje wynikające z potrzeb zabezpieczeń przeciwpożarowych, przeciwwłamaniowych oraz zapobiegania klęskom żywiołowym, a także stworzenie systemu społecznych opiekunów zabytków oraz profesjonalnych stanowisk monitorujących stan zachowania i użytkowania zabytków, a ponadto regulowanie kwestii własnościowych i prowadzenie prac wynikających z systemu ochrony archeologicznego dziedzictwa kultury w regionie. 6. Prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy, która powodować ma zwiększenie możliwości zatrudnienia w wyniku różnych form aktywnego pośrednictwa pracy, szkolenia na rzecz przekwalifikowania oraz tworzenie sprzyjających warunków do zatrudnienia w sektorze usług kulturalnych i turystycznych związanych z urynkowieniem oferty. 7. Zwiększenie roli społecznego partnerstwa opieki nad zabytkami poszerzanie obszarów współpracy sektora publicznego z tzw. trzecim sektorem określającym postawy społeczne (szkolenia, wymiana informacji i opinii, wspieranie działań) poprzez systemowe programy, konkursy i ukierunkowane akcje, w tym związane ze zintegrowanym systemem promocji kultury i turystyki. 8. Wzmocnienie sektora usług na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego rozwijanie działalności przedsiębiorców wykonujących prace remontowe i konserwatorskie, promocja świadczonych usług, wsparcie dla doskonalenia zawodowego i kształcenia kadr, system dotacji inwestycyjnych oraz praw do ochrony technologii. Podjęte zostaną prace badawcze, studialne i projektowe, dokumentacyjne i ewidencyjne oraz popularyzacyjne z zakresu opieki nad zabytkami i wymiany doświadczeń. Wspomagane będą systemowe rozwiązania związane z informacją kulturalną i turystyczną (w tym elektroniczną) oraz inwestycje w instytucjach kultury oraz zrównoważonym sektorze usług turystycznych. Z uwagi na cezurę końcową Wojewódzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski przypadająca na 2009r. Zarząd Województwa Małopolskiego uchwałą nr 808/08 z dnia 4 września 2008r. przystąpił do sporządzenia wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami województwie małopolskim na lata 2010-2013r. Będzie on kontynuacją i rozwinięciem założeń Wojewódzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski.

20

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Uchwałą nr LII/843/10 z dnia 8 listopada 2010r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2010-2013. Program ten jest kontynuacją i rozwinięciem założeń Wojewódzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski w latach 2005-2009. Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2010-2013 wskazuje cele, priorytety i kierunki działań określone w wyniku przeprowadzonej analizy zasobu dziedzictwa kulturowego w regionie. Decydujący wpływ na wybór priorytetów i działań miała ocena stanu zachowania poszczególnych rodzajów zabytków i krajobrazu kulturowego, analiza zagrożeń oraz występujących tendencji i problemów w zakresie szeroko pojętej ochrony przestrzeni kulturowej. Wyznaczono priorytety i działania o charakterze inspirującym, które mogą być realizowane przez różne podmioty i instytucje zarządzające. W celu ochrony dziedzictwa kulturowego, wojewódzki program przyjmuje zasadę prowadzenia działań służących zachowaniu autentyzmu obiektów i obszarów zabytkowych oraz uznania pojęcia autentyzmu za naczelną wartość dziedzictwa kulturowego. Program zakłada kompleksowość opieki nad dziedzictwem kulturowym, w której rezultacie prowadzone będą działania mające na celu powstrzymanie niekorzystnych i niekontrolowanych przemian przestrzeni kulturowej. Ochrona zasobów kultury materialnej i niematerialnej oraz kształtowanie krajobrazu kulturowego powinny inicjować i wspierać rozwój gospodarczy. W tym celu należy wdrażać mechanizmy wsparcia i aktywizacji użytkowników wartościowych obiektów – zarówno zabytków, jak i dóbr kultury współczesnej – do inwestowania we własne nieruchomości oraz podjęcia zagospodarowania tych, które niszczeją. Program postuluje utworzenie i upowszechnienie nowego modelu „użytkowania zabytków” łączącego ochronę zabytków, poszukiwanie możliwych form opieki nad zabytkami oraz tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju, w szczególności sektora przemysłów czasu wolnego i kreatywnych poprzez nadanie zabytkom nowych funkcji. Misja Wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 20102013 realizowana będzie poprzez 2 cele strategiczne: Ochronę regionalnej przestrzeni kulturowej oraz Zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową. W ramach niniejszych celów określono 5 priorytetów oraz 13 kierunków działań i 64 działania, które mają służyć ich realizacji. CEL STRATEGICZNY 1 - Ochrona regionalnej przestrzeni kulturowej Priorytet 1 - Historyczna ciągłość regionalnego dziedzictwa Kierunek działań 1 – Zachowanie autentyczności regionalnego dziedzictwa kulturowego Działanie 1: Przyjęcie pojęcia autentyczności za naczelną wartość dziedzictwa kulturowego Działanie 2: Stosowanie zasady ochrony zabytków in situ i eksponowanie ich autentyzmu Działanie 3: Wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad obiektami zabytkowymi w regionie Działanie 4: Ochrona zabytków architektury drewnianej Działanie 5: Wzmocnienie poziomu ochrony zabytków przemysłu, techniki i sztuki inżynierskiej Działanie 6: Wzmocnienie poziomu ochrony zabytków o statusie trwałych ruin Działanie 7: Ochrona archeologicznego dziedzictwa kulturowego

21

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Działanie 8: Działanie 9: Działanie 10: Działanie 11: Działanie 12:

Działanie 13: Działanie 14:

Ochrona architektury regionalnej, tradycyjnej zabudowy i układów ruralistycznych Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa i przekształceniom zabudowy oraz układów urbanistycznych historycznych miast i miasteczek Powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji otoczenia obiektów zabytkowych Zachowanie i uczytelnienie istniejących wartości estetycznowidokowych krajobrazu kulturowego Rewitalizacja centrów zabytkowych miast i miasteczek wraz z dekompozycją urbanistyczną prowadzącą do nadania im nowej funkcjonalności Rewitalizacja zespołów zabytkowej zieleni i małej architektury Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych oraz rewaloryzacja zabytków przemysłu, techniki i sztuki inżynierskiej cywilnej i wojskowej.

Kierunek działań 2 - Kompleksowość opieki nad regionalnym dziedzictwem Działanie 1: Skorelowanie polityki ochrony dziedzictwa z polityką rozwoju regionalnego Działanie 2: Wzmacnianie instrumentów regulacji zagospodarowania przestrzennego Działanie 3: Zintegrowana ochrona dziedzictwa i krajobrazu kulturowego oraz środowiska przyrodniczego przez planowanie przestrzenne Działanie 4: Stymulowanie rozwoju projektowania urbanistycznego, chroniącego i wzbogacającego przestrzeń kulturową Działanie 5: Wzmocnienie służb konserwatorskich i urbanistycznych Działanie 6: Inicjowanie i wdrażanie form współpracy administracji publicznej, środowisk naukowych i innych podmiotów w obszarze dziedzictwa kulturowego Priorytet 2 – Tożsamość regionalna i lokalna oraz wielokulturowe bogactwo Kierunek działań 1 - Zachowanie historycznej wielokulturowości regionu Działanie 1: Zagospodarowanie i zapobieganie procesowi degradacji zabytków stanowiących pozostałość po dawnych kulturach i narodach zamieszkujących dawną Małopolskę Działanie 2: Opieka nad folklorem i sztuką ludową oraz zabytkami kultury niematerialnej Działanie 3: Digitalizacja dziedzictwa kulturowego, w szczególności zbiorów muzealnych, bibliotecznych i archiwalnych Działanie 4: Archiwizacja cyfrowa zasobów niematerialnego dziedzictwa Małopolski Kierunek działań 2 – Ochrona tradycji oraz produktów regionalnych i lokalnych Działanie 1: Zachowanie tradycyjnych form działalności gospodarczej Działanie 2: Wspieranie wytwarzania oraz promocja produktów regionalnych i lokalnych Działanie 3: Systemowe wspieranie tradycyjnego rzemiosła i ginących zawodów oraz ich utrzymanie na rynku pracy […] Kierunek działań 3 – Budowanie silnej identyfikacji Małopolan z regionalnym dziedzictwem kulturowym Działanie 1: Zachowanie i umiejętne wykorzystanie lokalnych odrębności kulturowych 22

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Działanie 2: Działanie 3: Działanie 4: Działanie 5: Działanie 6:

Nobilitacja zabytkowych miejsc i ośrodków kultury Integracja wartości historycznych i tradycji lokalnych Wspieranie funkcjonowania zbiorów prywatnych oraz wzrost poziomu ich udostępniania Wspieranie inicjatyw społecznych w zakresie tworzenia muzeów lokalnych i izb tradycji Zwiększenie roli społecznego partnerstwa na rzecz budowania tożsamości kulturowej i świadomości wartości regionalnego dziedzictwa kulturowego

CEL STRATEGICZNY 2 - Zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową Priorytet 1 - Aktywność społeczna i emocjonalne zaangażowanie w opiekę nad regionalnym dziedzictwem kulturowym Kierunek działań 1 – Szerzenie świadomości autentycznych wartości kulturowych Działanie 1: Zwiększenie roli partnerstwa organizacji pozarządowych dla skutecznego zarządzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego Działanie 2: Rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego w celu upowszechnienia wartości dziedzictwa kulturowego Działanie 3: Wzrost poziomu społecznego odbioru ofert muzeów i instytucji realizujących zadania statutowe w sektorze kultury Działanie 4: Prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy - tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad dziedzictwem kulturowym Działanie 5: Aktywizacja użytkowników – właścicieli zabytkowych obiektów do inwestowania we własne nieruchomości i adaptowania ich do nowych funkcji Kierunek działań 2 – Edukacja na rzecz dziedzictwa kulturowego (wczoraj- dziś-jutro) Działanie 1: Edukacja powszechna i podniesienie społecznej świadomości i wrażliwości w kwestii dziedzictwa kulturowego Działanie 2: Badanie, dokumentowanie i upowszechnianie regionalnego dziedzictwa kulturowego Działanie 3: Zapewnienie powszechnego dostępu do elektronicznych baz informacji o zabytkach Priorytet 2 - Funkcjonalne zarządzanie regionalnym dziedzictwem kulturowym Kierunek działań 1 – Harmonijne łączenie walorów zabytków z ich współczesnymi funkcjami Działanie 1: Tworzenie nowoczesnych struktur zarządzania przestrzenią kulturową Działanie 2: Wypracowanie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy. Kierunek działań 2 – Integracja regionalna w oparciu o ideę sieci obszarów, miast i instytucji Działanie 1: Zwiększenie konkurencyjności miejsc i ośrodków kulturowych poprzez utworzenie sieci miejsc funkcjonujących jako zintegrowane systemy powiązane ze sobą fizycznie i wirtualnie, Działanie 2: Wspieranie rozwoju nowych ośrodków kulturowych Działanie 3: Wspieranie tworzenia ponadlokalnych produktów kulturowych

23

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Kierunek działań 3 – Rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego Działanie 1: Promocja partnerstwa publiczno – prywatnego jako skutecznego mechanizmu wykorzystania potencjału dziedzictwa kulturowego Działanie 2: Wykorzystanie najlepszych rozwiązań współpracy publiczno-prywatnej w celu zachowania dziedzictwa kulturowego Kierunek działań 4 – Stworzenie ponadlokalnej struktury koordynującej współpracę w obszarze dziedzictwa kulturowego Działanie 1: Unowocześnienie instytucji opieki nad zbiorami Działanie 2: Wspieranie rozwoju muzeów, muzeów na wolnym powietrzu oraz innych instytucji o charakterze muzealnym Działanie 3: Kreowanie i wspieranie instytucji zarządzających i dokumentujących małopolskie dziedzictwo kulturowe Kierunek działań 5 – Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego Małopolski Działanie 1: Rozpoznanie stanu zachowania oraz potrzeb konserwatorskich i remontowych obiektów zabytkowych Działanie 2: Określenie strategicznych dla regionu zabytków i obszarów dziedzictwa kulturowego oraz poprawa ich utrzymania oraz sposobu użytkowania Działanie 3: Wdrożenie perspektywicznych programów i planów działań konserwatorskich wobec zbiorów muzealnych Działanie 4: Egzekwowanie wytycznych konserwatorskich oraz stosowanie zintegrowanej konserwacji Działanie 5: Wprowadzenie różnorodnych form ochrony dziedzictwa kulturowego, wyselekcjonowanych indywidualnie dla danego zabytku Działanie 6: Wspieranie rewaloryzacji oraz rozwoju przestrzennego krajobrazu kulturowego zgodnego z istniejącymi wartościami estetycznymi i historycznymi Priorytet 3 - Ekonomiczne zorientowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego przemysły kultury i czasu wolnego Kierunek działań 1 – Systemowa promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego Działanie 1: Podnoszenie poziomu świadomości wartości krajobrazu jako elementu niezbędnego do rozwoju przemysłów czasu wolnego Działanie 2: Prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego Kierunek działań 2 – Rozwój przemysłów czasu wolnego opartych na miejscowych tradycjach i autentyzmie lokalnego dziedzictwa kulturowego Działanie 1: Wspieranie rozwoju turystyki kulturowej i rekreacyjnej Działanie 2: Utrzymanie atrakcyjności turystycznej i kulturowej Działanie 3: Wspieranie rozwoju infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej Wspierając realizację działań wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami wyznaczono konkretne zadania programowe o randze ponadlokalnej wynikające z przyjętych priorytetów i określone w oparciu o wytyczne dokumentów planistycznych i rekomendacje służb ochrony zabytków. Zadania te nie stanowią katalogu zamkniętego co pozwala na ich aktualne formułowanie i weryfikowanie. Wspierając realizację działań wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami wyznaczono konkretne zadania programowe o randze ponadlokalnej wynikające 24

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ z przyjętych priorytetów i określone w oparciu o wytyczne dokumentów planistycznych i rekomendacje służb ochrony zabytków, w szczególności dotyczące: 1. zabytków zagrożonych, wymagających prac ratunkowych 2. zabytków o znaczeniu regionalnym posiadających duże znaczenie artystyczne i historyczne, będące wybitnymi przykładami sztuki lub architektury lub zachowanego w niezmienionym kształcie krajobrazu kulturowego 3. obszarów zaproponowanych do objęcia ochroną prawną w postaci parków kulturowych i wpisania do rejestru zabytków oraz uznania za Pomniki Historii 4. zasobów dóbr kultury współczesnej zidentyfikowanych w województwie małopolskim. Zadania, które wpisują się w określone kierunki działań związane z objęciem ochroną prawną obszarów lub obiektów o szczególnych walorach krajobrazowych lub zabytkowych powinny znaleźć odzwierciedlenie w gminnych i powiatowych programach opieki nad zabytkami. Należy podkreślić, że fakt wskazania zadania (obiektu lub obszaru zabytkowego) nie jest jedynym i wystarczającym kryterium przyznania środków z budżetu publicznego na jego realizację. Pełni jedynie funkcję inspirującą i aktywizującą jednostki samorządu terytorialnego oraz właścicieli lub użytkowników obiektów zabytkowych do podjęcia działań w celu wykonania niniejszych zadań oraz pozyskania środków na ich realizację z innych źródeł finansowania.

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego (PZPWM) przyjęty uchwałą Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r. Zadaniem planu zagospodarowania przestrzennego województwa jest sformułowanie celów i kryteriów organizacji struktury przestrzennej regionu, które z jednej strony uwzględniałyby założenia polityki przestrzennej państwa, ujęte w dokumencie rządowym z sierpnia 2001r. pt. „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”, zaś z drugiej tworzyły warunki przestrzenne do realizacji celów i programów zawartych w „Strategii rozwoju województwa małopolskiego”. W Strategii przyjęte zostało założenie, że rozwój regionu powinien wyrastać z określonego sposobu myślenia o rozwoju regionalnym, że - innymi słowy - musi być zakorzeniony w zdefiniowanym modelu rozwoju. W POLU STRATEGII - PEJZAŻ – środowisko i krajobraz - celem nadrzędnym jest wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego. Cel strategiczny to m.in. - B.4. Kształtowanie krajobrazu kulturowego poprzez: B.4.1. Stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego; B.4.2. Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa; B.4.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich; B.4.4. Ochrona tradycyjnych form gospodarowania, szczególnie na terenach górskich; B.4.5. Ochrona zabytków i rewitalizacja starej zabudowy; B.4.6. Humanizacja blokowisk. W sferze kulturowej PZPWM wyznacza następujące główne kierunki działań i wskazania polegające na wykorzystaniu zasobów dziedzictwa kulturowego dla ochrony tożsamości regionalnej oraz promocji województwa i jego rozwoju gospodarczego. 25

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

-

-

-

-

-

-

-

-

Ochrona, utrzymanie i przywracanie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: ustanawianie nowych form ochrony zasobów kulturowych takich jak parki kulturowe; obejmowanie ochroną w studiach uwarunkowań i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wartościowych obiektów i zespołów znajdujących się poza rejestrem zabytków, w tym zabytków inżynierii; egzekwowanie zaleceń konserwatorskich oraz prawidłowości procesu rewaloryzacji i użytkowania obiektów zabytkowych; opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych łączących ochronę z wykorzystaniem gospodarczo-społecznym; opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych architektury regionalnej; opracowanie programu dotyczącego ochrony zespołów architektury militarnej i pól bitewnych oraz miejsc wydarzeń historycznych, w tym martyrologii; kształtowanie świadomości społeczeństwa o wartości zasobów zabytkowych oraz wartościach regionalnych; dokumentowanie i opracowywanie pod względem naukowym zasobów dziedzictwa kulturowego; ochrona dorobku mniejszości etnicznych: stwarzanie warunków do rozwoju kultur subregionalnych w celu integracji społeczności rozdzielonych granicami administracyjnymi. Wykorzystanie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: tworzenie ofert inwestycyjnych i poszukiwanie inwestorów proponujących wykorzystanie zasobów w sposób niekolidujący z charakterem i pierwotną funkcją obiektów; prowadzenie działań promocyjnych, organizacyjnych dla podniesienia świadomości społeczeństwa odnośnie znaczenia i wartości obiektów zabytkowych, a także możliwości ich wykorzystania. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych układów przestrzennych poprzez: opracowanie programów kompleksowej rewaloryzacji zespołów staromiejskich z zachowaniem wymogów konserwatorskich przy zapewnieniu im doboru właściwych funkcji oraz zapobieganiu zagrożeniom wynikającym z oddziaływania układów komunikacyjnych; podejmowanie działań rewaloryzacyjnych zespołów staromiejskich wg. priorytetów wynikających z ich wartości; promowanie wzorów gospodarowania w centrach historycznych miast i miasteczek; obejmowanie kompleksową rewaloryzacją zespołów urbanistycznych i ruralistycznych w obrębie proponowanych rezerwatów i parków kulturowych; eksponowanie i odtwarzanie w sylwetach miejscowości dominant architektonicznych takich jak wieże kościołów, klasztorów, zamków, ratuszy oraz wkomponowywanie nowych; przeciwdziałanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi oraz powstawania ciągów zabudowy wzdłuż dróg powodujących łączenie się odrębnych miejscowości. Zachowanie i ochrona krajobrazu kulturowego poprzez: obejmowanie ochroną w formie rezerwatów kulturowych terenów o wybitnych walorach kulturowych; 26

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

-

-

-

-

-

-

obejmowanie ochroną w formie parków kulturowych terenów o wysokich walorach kulturowych; zagospodarowanie i udostępnianie stanowisk archeologicznych o czytelnej formie krajobrazowej w celach dydaktycznych, turystycznych i naukowych; powstrzymanie zanikania specyficznych i wyjątkowych form krajobrazu poprzez znalezienie dla nich nowych funkcji i sposobów utrzymania; stworzenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej i historycznego krajobrazu naturalno-kulturowego polan gorczańskich oraz ich promocji jako produktu turystycznego; wspieranie tradycyjnych form rolnictwa na terenach górskich, w tym hodowli owiec. Zachowanie, ochrona i kształtowanie architektury regionalnej: utrzymanie zróżnicowania regionalnego krajobrazu architektonicznego (Podhale, Orawa, Spisz, Pogórze, Ziemia Krakowska); ochrona najcenniejszych obiektów „in situ” oraz rozwoju muzeów typu skansenowskiego; obejmowanie w studiach uwarunkowań i planach zagospodarowania przestrzennego problematyki form zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawiązywania nową architekturą do lokalnych form i materiałów; podnoszenie świadomości o wartości architektury regionalnej; tworzenie programów pomocy w zachowaniu i konserwacji zabytkowych obiektów architektury regionalnej. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej: wytypowanie obiektów zabytkowych o randze regionalnej i krajowej; podejmowanie działań na rzecz wpisania na listę światowego dziedzictwa natury i kultury UNESCO obiektów o najwyższej randze; podejmowanie prac dla wytypowania i weryfikowania listy obiektów mogących potencjalnie spełniać warunki wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zachowanie i ochrona niematerialnych wartości kulturowych, stanowiących o tożsamości regionu poprzez: podjęcie prac na rzecz inwentaryzacji zasobów niematerialnych (miejsc kultu, szlaków pielgrzymkowych, ośrodków tradycji, obyczajów i obrzędów); promowanie imprez kultywujących tradycję, regionalny strój, obrzędy; wspieranie zanikających zawodów; wykorzystanie niematerialnych zasobów dziedzictwa kulturowego w ofercie turystycznej województwa. Podejmowanie działań organizacyjnych, badawczych i promocyjnych: inicjowanie i wspieranie współpracy między samorządami na rzecz ochrony i promocji zasobów kulturowych; wspieranie współpracy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego pomiędzy służbami konserwatorskimi i samorządami; wspieranie wydawnictw i autorów publikujących problematykę kultury i tradycji regionu;

27

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

-

-

podejmowanie działań na rzecz komputeryzacji obiektów wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków oraz upowszechnianie wiedzy na ten temat m.in. przez strony www; wspieranie organizacji imprez regionalnych popularyzujących materialne lub niematerialne zasoby kulturowe regionu. Integracja ochrony środowiska kulturowego z ochroną środowiska przyrodniczego: obejmowanie ochroną krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z założeniami urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi; wykorzystanie wartości kulturowych dla rozwoju gospodarczego regionu; opracowanie katalogu ofert kulturowych województwa; wspieranie podmiotów gospodarczych zainteresowanych ochroną i konserwacją oraz wykorzystaniem obiektów zabytkowych; promocja produktu kulturowego Małopolski na rynku krajowym i zagranicznym. W odniesieniu do Nowego Targu PZPWM w zestawieniu proponowanych parków kulturowych na terenie województwa wymienia miasto Nowy Targ. Określenie szczegółowego przebiegu granic proponowanego parku kulturowego wymaga sporządzenia dokumentacji konserwatorsko-krajobrazowej, uwzględniającej wartości kulturowe, stan zachowania obiektów, zespołów i innych elementów składających się na lokalny krajobraz oraz sytuację własnościową obszaru a także pozwoli na określenie zakazów i ograniczeń dla tych form ochrony. Ponadto PZPWM wymienia sieć szlaków kulturowych jako jednej z istotniejszych form ochrony dziedzictwa i wykorzystania jego potencjału. Bogactwo zasobów obszaru pozwala na prowadzenie zróżnicowanych tematycznie tras, umożliwiających poznawanie rozmaitych aspektów kultury regionu. Szlaki dziedzictwa przyrodniczo – kulturowego to produkt turystyczny łączący kraje, regiony, miejscowości oraz ich mieszkańców. Głównymi zadaniami inicjowanych i istniejących szlaków są: wspieranie społeczności lokalnych (rozwój lokalnej przedsiębiorczości, tworzenie miejsc pracy i dodatkowych źródeł dochodów, ochrona tradycyjnych zawodów), korzystanie z lokalnych zasobów (walorów przyrodniczych, kulturowych, bazy noclegowej i żywieniowej oraz innych produktów miejscowych) a także wspieranie i ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Trasy szlaków w wielu miejscach przecinają się i pokrywają się ze sobą, pozwalając zarówno na koncentrowanie się na temacie wiodącym, jak i jednoczesne zwiedzanie obiektów o zróżnicowanej tematyce. Istniejące szlaki kulturowe na obszarze województwa małopolskiego przebiegające przez Nowy Targ: • Szlak Architektury Drewnianej; Proponowane szlaki kulturowe, które mogłyby przebiegać przez Nowy Targ, to np.: - orawski szlak solny na Węgry, - szlak historii lotnictwa - szlak papieski

28

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Obecnie została wdrożona procedura zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Uchwałą nr XLV/732/10 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 31 maja 2010r. w sprawie zmiany uchwały nr XXXIV/493/09 z dnia 3 lipca 2009r. w sprawie przystąpienia do zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego przyjęto harmonogram prac, zgodnie z którym uchwalenie zmiany ww. planu przewiduje się dopiero w IV kwartale 2012r. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Nowotarskiego, na lata 2006-2015 jest podstawowym dokumentem programowym ukierunkowującym politykę Powiatu w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego w wyznaczonym horyzoncie czasu i tworzącym ramy dla prorozwojowych programów i projektów realizacyjnych. Strategia dla obszaru Edukacja i Kultura określa dziedzictwo kulturowe jako jeden z atutów powiatu, natomiast wykazuje również niewystarczające środki finansowe przeznaczone m.in. na cele kulturowe. W strategii wyznaczono obszar Edukacja i kultura, w którym jednym z celów strategicznych jest Wyrównanie szans edukacyjnych w stosunku do innych regionów i państw z zachowaniem dziedzictwa kulturowego regionu. W ramach ww. celu strategicznego wyodrębniono m.in. cel pośredni – Dziedzictwo kulturowe jest chronione i kultywowane. Powiatowy program opieki nad zabytkami Powiatu Nowotarskiego na lata 2009 – 2012, został przyjęty Uchwałą nr 379/XLV/2010 Rady Powiatu Nowotarskiego z dnia 7 stycznia 2010r. Program opieki nad zabytkami Powiatu Nowotarskiego wyznacza następujące cele strategiczne: - inwentaryzacja i określenie stanu technicznego zabytków należących do powiatu - poprawa stanu technicznego zabytków własnych powiatu poprzez ich konserwację, a co za tym idzie pozyskiwanie środków zewnętrznych na finansowanie tych prac; - poprawa skuteczności ochrony i opieki nad zasobem dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu; - inicjowanie działań w celu aktywnej ochrony wybranych obiektów reprezentujących tradycyjną drewnianą zabudowę wiejską; - podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych; - podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb promocji regionu; - podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb turystycznych; - podnoszenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb edukacyjnych; - wspieranie przedsięwzięć sprzyjających wzrostowi środków finansowych na ochronę dziedzictwa kulturowego; - zwiększenie aktywności mieszkańców powiatu w obszarze opieki nad zabytkami; - ustanowienie społecznych opiekunów zabytków; - objęcie ochroną obszarów szczególnie cennych pod względem kulturowym, krajobrazowym i przyrodniczym. Jako priorytety ochrony ww. program ustala m.in.: - ochronę architektury drewnianej sakralnej, zagrodowej oraz uzdrowiskowej; 29

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

ochronę zespołów przyrodniczo-krajobrazowych Doliny Dunajca, […]; ochronę i rewaloryzacja zabytkowych kapliczek i krzyży przydrożnych.

Program opieki nad zabytkami określa również zadania powiatu nowotarskiego: I. Wybrane zadania w zakresie inicjowania działań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami dziedzictwa kulturowego. - edukacja oraz akcja informacyjna dotycząca wartości, zagrożeń i przepisów związanych z zabytkami archeologicznymi; - współpraca ze społecznymi opiekunami zabytków poprzez organizację spotkań i akcji promocyjnych; - promocja zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu za pośrednictwem szkół, jednostek muzealnych oraz stowarzyszeń; - patronat nad izbami pamięci i izbami regionalnymi, organizowanymi w domach kultury i szkołach jako element edukacji społecznej; - promocja zasobu kulturowego i krajobrazowego powiatu przy pomocy portali internetowych oraz drukowanych materiałów promocyjnych; - promocja zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu poprzez udział w corocznych Małopolskich Dniach Dziedzictwa Kulturowego organizowanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego oraz Europejskich Dniach Dziedzictwa Narodowego, organizowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków); - inicjatywa tworzenia nowych szlaków turystycznych promujących unikatowe walory kulturowe i krajobrazowe powiatu; - inicjatywa i wsparcie realizacji przedsięwzięć związanych z tworzeniem nowych tras spacerowych i rowerowych powiązanych z zespołami zabytkowymi z terenu powiatu. II. Wybrane zadania w zakresie organizacyjno-prawnym: - ustanawianie społecznych opiekunów zabytków; - sygnalizowanie gminom powiatu konieczności stałej aktualizacji Gminnej Ewidencji Zabytków; - sygnalizowanie gminom powiatu konieczności monitorowania stanu zasobu dziedzictwa kulturowego na ich terenie; - sygnalizowanie gminom powiatu konieczności opracowania Gminnych Programów Opieki nad Zabytkami (tym, które jeszcze go nie opracowały); - podjęcie działań na rzecz uznania za Pomnik historii zabytkowych drewnianych kościołów (wpisanych do rejestru zabytków) znajdujących się na terenie powiatu. Dotyczy to wpisu jako zespołu lub grupy reprezentatywnej: - podjęcie działań przygotowawczych na rzecz rozszerzenia wpisu na listę Światowego Dziedzictwa Kultury kościołów drewnianych (oprócz już wpisanych: Dębno (z powiatu nowotarskiego), Binarowa, Lipnica Murowana, Haczów, Blizne) z terenu powiatu nowotarskiego np. kościół p.w. Św. Anny w Nowym Targu, kościół parafialny p.w. Narodz. NMP w Harklowej lub innych po przeprowadzeniu szerokiej analizy wartości historycznej, artystycznej, stanu zachowania substancji autentycznej itp.; - podjęcie prac studialnych i przygotowawczych do wpisów obszarowych do rejestru zabytków (m.in.): układu urbanistycznego Starego Miasta w Nowym Targu w jego XIVwiecznych granicach, 30

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

systematyczne uzupełnianie rejestru zabytków o wpisy obiektów, zespołów obiektów, które posiadają walory historyczne, zabytkowe i artystyczne, przez co kwalifikują się do prawnej ochrony. - systematyczne uzupełnianie opracowań GEZ przede wszystkim o obiekty drewniane architektury świeckiej, oraz obiekty murowane o wysokich walorach artystycznych, zagrożone potencjalnymi modernizacjami i rozbudową; - sygnalizowanie gminom powiatu możliwości i sposobu powoływania na ich terenach parków kulturowych w wybranych, najcenniejszych obszarach; - dążenie do stałej modernizacji infrastruktury komunikacyjnej znaczących pod względem turystycznym ośrodków miejskich i wiejskich powiatu. Przede wszystkim dla lepszej i bezpieczniejszej dostępności wobec nasilającego się corocznie ruchu turystycznego w obszarze powiatu. Niezmiernie istotne jest także, aby owe modernizacje obejmowały miejsca parkingowe zlokalizowane w pobliżu obiektów zabytkowych; - zainicjowanie opracowania planu ochrony krajobrazu kulturowego Nowego Targu, zagrożonego niekontrolowaną ekspansją targów przygranicznych; - przybliżenie właścicielom obiektów zabytkowych możliwości ubiegania się o środki na ich konserwację i rewaloryzację. III. Zadania w zakresie dokumentacji i badań. - wsparcie i inicjowanie przedsięwzięć mających na celu kolekcjonowanie i dokumentowanie materiałów i informacji historycznych dotyczących zasobu dziedzictwa kulturowego z terenu powiatu. Współpraca z jednostkami badawczymi, stowarzyszeniami oraz młodzieżą szkolną poprzez organizację konkursów i wystaw; - podjęcie prac przygotowawczych oraz zainicjowanie (przy współpracy z gminami) utworzenia bazy informacyjnej dotyczącej zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu, mającej na celu gromadzenie i aktualizację danych zawartych w GEZ. IV. Zadania w zakresie finansowania. - przeprowadzenie rozpoznania co do konieczności i możliwości przystosowania obiektów zabytkowych do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych; - pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych na ochronę i bieżącą konserwację obiektów zabytkowych stanowiących własność powiatu. V. Zadania w zakresie interwencyjnym oraz remontowo konserwatorskim. - prowadzenie monitoringu oraz określenie stanu zachowania, sposobu użytkowania oraz zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów zabytkowych (we współpracy z gminami, właścicielami); - zainicjowanie stworzenia programu rewitalizacji architektury drewnianej w celu ochrony najcenniejszych obiektów budownictwa drewnianego na terenie powiatu; - zainicjowanie opracowania „katalogu” wzorcowych projektów budynków mieszkalnych nawiązujących do tradycyjnego budownictwa, który mógłby być odpłatnie (lub nieodpłatnie) udostępniany zainteresowanym mieszkańcom powiatu oraz inwestorom zewnętrznym; - zainicjowanie opracowania kilku wzorcowych projektów bilbordów i tablic reklamowych, które mogły by być odpłatnie (lub nieodpłatnie) udostępniane zainteresowanym mieszkańcom powiatu oraz inwestorom zewnętrznym.

31

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5. Uwarunkowania kulturowego

wewnętrzne

ochrony

dziedzictwa

5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) Strategia Rozwoju Miasta Nowy Targ, przyjęta Uchwałą Nr 40/XLVII/2002 Rady Miasta w Nowym Targu z dnia 4 października 2002r. Strategia definiuje następującą misję miasta: Będąc Stolicą Podhala dokładamy wszelkich starań aby wspierać zrównoważony rozwój naszych największych szans: małej i średniej przedsiębiorczości, turystyki oraz sportu. Tworzymy dogodne warunki służące poprawie stanu środowiska naturalnego. Propagujemy naszą niepowtarzalną tradycję i kulturę oraz kreujemy atrakcyjną ofertę edukacyjną dla młodzieży z całego regionu. Pragniemy stale zapewniać naszym mieszkańcom oraz gościom wysoki poziom bezpieczeństwa i jakości życia, pozwalający realizować ich własne aspiracje oraz pomysły. W Strategii przyjęto następujące główne kierunki perspektywicznego rozwoju miasta: - podnoszenie jakości życia mieszkańców - rozwój przedsiębiorczości - turystyka i sport - kultura i edukacja - współpraca międzynarodowa i transgraniczna. Analizując przyjęte w strategii domeny, ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego poruszona jest w następujących obszarach: Domena – TURYSTYKA I SPORT, • I - CEL STRATEGICZNY: WYKREOWANIE Z NOWEGO TARGU REGIONALNEGO CENTRUM TURYSTYCZNEGO O SILNIE ROZWINIĘTEJ FUNKCJI RECEPCYJNEJ I OBSŁUGI RUCHU TURYSTYCZNEGO -

I.3 - Cel operacyjny: Rozwój infrastruktury w celu przystosowania miasta do obsługi regionalnego ruchu turystycznego I.3.3 – Zadanie: Adaptacja centrum miasta (Rynku) dla potrzeb ruchu turystycznego: stworzenie atrakcyjnego wizerunku centrum (odnowienie fasad kamienic), stopniowe wyprowadzenie ruchu samochodowego z centrum, wydzielenie miejsc pod ogródki kawiarniane, lokalizacja estrady na Rynku, aranżacja atrakcyjnych terenów zabudowy staromiejskiej (np.: z kapliczką Św. Jana), przywrócenie charakteru placu 32

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

•

-

II - CEL STRATEGICZNY: WYKREOWANIE GŁÓWNYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH NOWEGO TARGU – SWOISTYCH, ALE POZOSTAJĄCYCH W HARMONII Z PRODUKTAMI TURYSTYCZNYMI REGIONU. II.1 - Cel operacyjny: Propagowanie dziedzictwa kulturowego miasta i regionu jako ważnego produktu turystycznego Nowego Targu II.1.3 – Zadanie: Adaptacja budynku Starej Plebani do celów muzealnych II.1.5 – Zadanie: Dążenie do wpisania miasta i jego zabytków w kulturowe szlaki tematyczne przebiegające przez obszar Podhala i całych Karpat oraz wzmożenie ich promocji.

Domena - KULTURA I EDUKACJA • I. CEL STRATEGICZNY: ROZWÓJ DZIAŁALNOŚCI KULTURALNEJ PROMUJĄCEJ NOWY TARG I PRZYCIĄGAJĄCEJ NA JEGO TEREN GOŚCI Z POLSKI I ŚWIATA -

I.2 - Cel operacyjny: Rozwój infrastruktury służącej organizacji imprez kulturalnych i rekreacyjnych I.2.6 - Zadanie: Poprawa estetyki i zagospodarowanie Rynku pod kątem stworzenia głównego miejsca spotkań mieszkańców Nowego Targu – wyprowadzenie parkingu, stopniowe ograniczanie ruchu samochodowego, wydzielenie miejsc pod ogródki kawiarniane i miejsca spacerowe.

Obecnie została opracowana Strategia rozwoju miasta Nowy Targ na lata 2010 – 2020. Zgodnie z przyjętym projektem ww. strategii problematyka dotycząca dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków została przypisana do priorytetowego kierunku rozwoju – TURYSTYKA, REKREACJA I SPORT. • CEL STRATEGICZNY NR II: BUDOWA MARKI NOWOTARSKIEJ -

II.1 - Cel operacyjny: Opracowanie i wdrożenie spójnego systemu promocji turystycznej Nowego Targu. II.1.3 - Zadanie: Dążenie do wpisania miasta i jego zabytków w kulturowe szlaki tematyczne przebiegające przez obszar Podhala i całych Karpat.

33

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Wieloletni Plan Inwestycyjny 2009-2013, przyjęty uchwałą Nr XXVI/296/08 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 27 października 2008r. W WPI w kontekście ochrony zabytków, wymienione zostały jedynie dwa zadanie • Rynek – modernizacja płyty wewnętrznej; • Modernizacja budynku Ratusza

Studium uwarunkowań i kierunków przestrzennego miasta Nowy Targ,

zagospodarowania

zmienione uchwałą Nr XLV/503/2010 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 czerwca 2010r. szeroko dotyka problemu dziedzictwa kulturowego miasta. Zakres studium uwarunkowań dotyczy m.in. obszarów oraz zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; W obszarach zabudowanych i potencjalnie rozwojowych studium uwarunkowań wyznacza m.in.: - tereny o istotnych wartościach kulturowych, w tym głównie zespół staromiejski, które będą porządkowane poprzez eliminację kolizji przestrzenno funkcjonalnych, związanych z utrzymaniem skali i charakteru zespołów, kompozycji wnętrz urbanistycznych oraz ochronę ekspozycji szczególnie wartościowych obiektów zabytkowych, utrzymanie przebiegu ulic stanowiących podstawowy element układu urbanistycznego zespołu staromiejskiego, wykluczenie obiektów o charakterze uciążliwym i kolizyjnych funkcjonalnie w tej części miasta. - tereny zabudowy historycznych przedmieść, zlokalizowane przy głównych ulicach miasta, które będą systematycznie przekształcane, co powinno prowadzić do porządkowania przestrzeni z utrzymaniem skali i charakteru zespołów, kompozycji wnętrz urbanistycznych oraz przebiegu ulic. Kierunki zagospodarowania powinny zapewnić ochronę obiektów zabytkowych, poprawę struktury funkcjonalnej oraz realizację i modernizację systemów i urządzeń infrastruktury technicznej. Kierunki zagospodarowania podporządkowane będą zapewnieniu pełnej integracji historycznych i współczesnych struktur architektonicznourbanistycznych, podnoszeniu walorów użytkowych i architektonicznych obiektów, ochronie obiektów o wysokich wartościach kulturowych, zwłaszcza obiektów zabytkowych oraz estetyki zespołów i wnętrz urbanistycznych, z zastosowaniem współczesnej infrastruktury technicznej. W kierunkach zagospodarowania przestrzennego studium wyznacza tereny objęte formami ochrony konserwatorskiej dóbr kultury. Dotyczy to obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz ewidencji zabytków, chronionych z mocy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, takich jak: 1. OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW WKZ: a. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO P.W. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej, ul. Kościelna (A-40) - murowany, z gotyckim prezbiterium, wystrój barokowy,

34

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

b.

c. d. e.

portal wejściowy z XVIII w. (kościół, dzwonnica, ogrodzenie, plebania, stodoła, stajnia); ZESPÓŁ KOŚCIOŁA CMENTARNEGO P. W. Św. Anny, z XV w. (A-39) drewniany z gotycką rzeźbą św. Jana Ewangelisty ul. Zacisze (kościół, ogrodzenie); Ww. obiekty sakralne wpisane są w Szlak Gotycki – szlak polsko -słowacki; CELA D. WIĘZIENIA I SĄSIEDNIA CELA EKSPOZYCYJNA, obok domu na ul Harcerskiej nr 10 (A-125); LICEUM im. S. Goszczyńskiego, na Placu Krasińskiego nr 1 (A-851); ZABYTKOWA WILLA „ANNA” – przy ulicy Kowaniec 4c (A-127/M).

2. OBIEKTY WPISANE DO EWIDENCJI ZABYTKÓW WKZ, wymienione są w załączniku Nr 2 do Uchwały Rady Miasta Nowego Targu w sprawie „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego”. Uwaga: Skreślenie obiektu z rejestru zabytków lub ewidencji zabytków oraz wpis nowych do rejestru zabytków lub do ewidencji zabytków, zgodnie z przepisami odrębnymi, bez potrzeby zmiany ustaleń studium. 3. STANOWISKA I STREFA OCHRONY ARCHEOLOGICZNEJ, przedstawione na rysunku studium. 4. STREFY OCHRONY KONSERWATORSKIEJ: Zespołu Staromiejskiego i dawnych przedmieść, przedstawione na rysunku studium. Uściślenie granic stref możliwe na etapie opracowania planów miejscowych. Kierunki działań w ww. strefach określono w ustaleniach studium dla obszarów przeznaczonych do zabudowy. Zgodnie ze studium uwarunkowań polityka w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego prowadzona przez władze samorządowe, będzie uwzględniać: a. Ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz ewidencji zabytków, chronionych z mocy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; b. wyznaczenie w planach zagospodarowania przestrzennego stref ochrony konserwatorskiej w obrębie wyznaczonych na rysunku Studium: • Strefy ochrony zespołu staromiejskiego, obejmującej obszar osady przedlokacyjnej „Stare Cło”, teren miasta lokacyjnego z poszerzeniem o XV - to i XVI - to wieczne przedmieścia, teren dworu i folwarku starostwa. Teren wskazany do objęcia ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków, zgodnie z przepisami odrębnymi. • Strefy ochrony d. przedmieść, obejmujące otoczenie zespołu Kościoła Św. Anny, rejon ul. Szaflarskiej, ul. Kowaniec, ul. Waksmundzkiej i ul. Królowej Jadwigi. • Stref ochrony archeologicznej, obejmujących: stanowiska archeologiczne nr 9, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 22, w których należy uwzględnić nadzór archeologiczny przy pracach ziemnych. c. ochronę historycznego tła krajobrazowego, zwłaszcza stoków gorczańskich z utrzymaniem charakteru ich zabudowy (przysiółki), poprzez ograniczanie rozpraszania zabudowy. d. działania zmierzające do estetyzacji wnętrz urbanistycznych i architektonicznych.

35

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Na obszarze miasta obecnie funkcjonuje kilkanaście planów miejscowych. Są to: 1. NOWY TARG 1, uchwała Nr 73/XLII/96 z dnia 31 grudnia 1996r. (Dz. Urzędowy Woj. Nowosądeckiego Nr 10/97, 11.03.1997 ze zmianami); 2. NOWY TARG 3, uchwała Nr 21/LVI/98 z dnia 26 marca 1998r (Dz. Urzędowy Woj. Nowosądeckiego Nr 17/98 z 4 maja 1998 ); 3. NOWY TARG 5, uchwała Nr 22/LVI/98 z dnia 26 marca 1998r (Dz. Urzędowy Woj. Nowosądeckiego Nr 17/98 z 4 maja 1998 r.); 4. NOWY TARG 6, uchwała Nr 47/X/99 z dnia 25 maja 1999r. (Dz. Urzędowy Woj. Nowosądeckiego Nr 30/99 z 5 lipca 1999 r. ze zmianami); 5. NOWY TARG 7, uchwała Nr 58/XXV/2000 z dnia 25 lipiec 2000r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 63/2000 6 września 2000r. ze zmianami); 6. NOWY TARG 8, uchwała Nr 106/XV/99 z dnia 28 października 1999r (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 58/99 z 10 grudnia 1999r.); 7. NOWY TARG 9, Uchwała Nr 57/XXV/2000 z dnia 25 lipca 2000r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Urz. Nr 63/00 z 9 września 2000r.); 8. NOWY TARG 11, Uchwała N 8/XXXI/2001 z dnia 21 lutego 2001r.(Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego nr 34/2001 z 23 kwietnia 2001r.); 9. NOWY TARG 13, Uchwała Nr 86/XXXIII/05 z dnia 26 października 2005r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego nr 736 z 28 grudnia 2005r.); 10. NOWY TARG 14, Uchwała RM Nr 32/XXXIV/01 z dnia 22 czerwca 2001r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 83/2001 z 23 lipca 2001r.); 11. NOWY TARG 15, Uchwała RM Nr 3/IV/03 z dnia 28 stycznia 2003 (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 46/2003 z 7 marca 2003r.); 12. NOWY TARG 16, Uchwała Nr 57/XLI/2006 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 26 lipca 2006r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 573 z 25 września 2006r.); 13. NOWY TARG 17, Uchwała Nr XXVI/293/08 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 27 września 2008r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 713 z 21 listopada 2008r.); 14. NOWY TARG 19, Uchwała Nr VII/35/07Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 marca 2007 r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 406 z 4 maja 2007r.); 15. NOWY TARG 20 Uchwała Nr XIV/124/07 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 29 października 2007r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 70 z 30 stycznia 2008r.). 16. NOWY TARG 22 (Centrum) Uchwała Nr L/550/2010 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 8 listopada 2010r. (Dz. Urzędowy Woj. Małopolskiego Nr 656 z 8 grudnia 2010r.). Zgodnie z art. 15, ust. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późń. zm.), w planie miejscowym określa się obowiązkowo zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Projekt planu, zgodnie z ww. ustawą musi zostać uzgodniony przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Z ww. wymienionych planów miejscowych jedynie trzy obejmują tereny i obiekty objęte ochroną konserwatorską i przez to odnoszą się w szczególny sposób do kwestii ochrony zabytków a mianowicie:

36

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

mpzp NOWY TARG 17 (okolice ul. Nad Czerwonką) w §6 ustala zasady ochrony dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury współczesnej i krajobrazu: 1. W celu ochrony istniejących wartości krajobrazowych terenu planu oraz w celu wytworzenia atrakcyjnych przestrzeni widokowych, wprowadza się: 1) zakaz realizacji nośników reklamowych na terenach [ … ] położonych przy głównej trasie wjazdowej do miasta [al. Tysiąclecia] względu na ochronę panoramy widokowej pasma gorczańskiego; 2) zakaz realizacji obiektów tymczasowych w obszarze planu; zakaz ten nie dotyczy realizacji obiektów związanych z procesem budowlanym (do 25m2; jednak nie dłużej niż na 3 lata od momentu rozpoczęcia budowy); 3) nakaz utrzymania w terenie istniejącej kapliczki [od strony ul. Waksmundzkiej] oznaczonej symbolem graficznym na rysunku planu oraz zapewnienie do niej dojścia pieszego w ciągu zieleni urządzonej. 2. Z uwagi na zarejestrowane stanowisko archeologiczne AZP 114-57 nr 17, wprowadza się nakaz objęcia nadzorem archeologicznym wszelkich prac ziemnych związanych z inwestycjami kubaturowymi na terenie zabudowy usługowo - produkcyjnej oznaczonym na rysunku planu symbolem. - mpzp NOWY TARG 19 (okolice szpitala) w §6 dla budynku starego szpitala zawiera następujące ustalenia - obowiązuje ochrona istniejącego budynku „starego szpitala”, wpisanego do ewidencji zabytków poprzez wprowadzenie nowych funkcji usługowych. Przy przebudowie lub rozbudowie budynku obowiązuje odtworzenie formy i elewacji południowej, wschodniej oraz zachodniej w oparciu o inwentaryzację istniejącego budynku. - mpzp NOWY TARG 22 (Centrum) obejmuje historyczne centrum Nowego Targu. Obowiązującymi elementami ustaleń planu wynikającymi z dokumentów i decyzji wiążących, wg przepisów odrębnych, zawartymi na Rysunku Planu, są: 1) obiekty i obszary zabytkowe wpisane do rejestru zabytków, 2) strefa ochrony konserwatorskiej, 3) strefa nadzoru archeologicznego, Ponadto plan miejscowy reguluje zasady zagospodarowania obiektów wpisanych do ewidencji zabytków, znajdujących się na terenie planu. Zgodnie z §12 ust.1 pkt.2 cztery obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków wskazane są do objęcia ścisłą ochroną i proponowane do wpisu do rejestru zabytków. Są to: kapliczka Św. Jana Kantego, z końca XIX w. lub początku XX w., Rynek, Ratusz, Rynek 1 - budynek z ok. 1905 r., budynek dawnej Bursy Gimnazjalnej, ul. Nadwodnia 5 - zbudowany ok. 1911 r., Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „SOKÓŁ”, pl. Słowackiego 13 - zbudowany ok. 1908 r. Dodatkowo plan wymienia dwie grupy obiektów do objęcia częściową ochroną. Jedna grupa, wobec której obowiązują bardziej restrykcyjne zapisy ochrony zawiera 58 obiektów. Druga grupa z mniej restrykcyjnymi zasadami ochrony obejmuje grupę 162 obiektów. Dla obiektów położonych w obrębie stanowiska archeologicznego wg ewidencji konserwatorskiej AZP 114 – 57/22, zgodnie z §12 ust.5 obowiązuje zapewnienie warunków dla nadzoru archeologicznego lub badań archeologicznych w przypadku podejmowania działań zmierzających do zmiany dotychczasowego zagospodarowania. Ponadto plan miejscowy w §12 ust.6 w celu zachowania zabytkowej struktury przestrzennej wyznacza strefę ochrony konserwatorskiej, dla której obowiązuje:

37

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 1) ochrona układu przestrzennego, w tym układu dróg oraz rozplanowania pierzei, 2) dla nowych lub przebudowywanych obiektów sąsiadujących od strony drogi bezpośrednio z budynkami zabytkowymi obowiązuje nawiązanie do zasadniczych cech formy architektonicznej obiektów objętych ochroną, w szczególności do: a) umieszczenia gzymsów nad parterem oraz nad ostatnią kondygnacją, b) kształtu i rozmieszczenia otworów okiennych, 3) zakaz sytuowania tymczasowych obiektów budowlanych w tym handlowych i gastronomicznych, zgodnie z §5 pkt4, 4) należy dążyć do ujednolicenia form oświetlenia ulicznego i innych elementów małej architektury harmonijnie zakomponowanej w obrębie strefy. Dodatkowo plan miejscowy porządkuje kwestię umieszczania reklam w obrębie centrum miasta. Wprowadzono zakaz lokalizacji reklam i szyldów na płaszczyźnie elewacji frontowej powyżej gzymsu nad pierwszą kondygnacją. W pierzejach przyrynkowych zakaz lokalizacji reklam prostopadłych do elewacji. Ponadto ustalono kolorystykę elewacji budynków, szczegółowe zasady wprowadzając w pierzejach przyrynkowych. Odrębne zasady zabudowy i zagospodarowania ustalono dla Rynku – terenu przestrzeni publicznej np. przy wprowadzaniu wewnętrznego oświetlenia i iluminacji płyty Rynku należy zapewnić ekspozycję budynku Ratusza oraz kapliczki. Obecnie w trakcie sporządzania są plany miejscowe NOWY TARG 21 (obszar lotniska wraz z otoczeniem) NOWY TARG 23 (Niwa-Grel), NOWY TARG 24 (Dział), NOWY TARG 25 (Kowaniec-Kokoszków), NOWY TARG 26 (Równia Szafarska), NOWY TARG 27 (Gliniki), NOWY TARG 28 (Leclerc)

Lokalny Program Rewitalizacji dla miasta Nowy Targ, przyjęty uchwałą Nr XXIV/269/08 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 14 lipca 2008r. Celem programu jest Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez kompleksową odnowę przestrzenną, gospodarczą i społeczną obszaru rewitalizowanego. Cele szczegółowe programu to: Cel I. Poprawa użyteczności i wprowadzenie właściwej funkcji przestrzeni miejskich, Cel II. Rozwój turystyki i kultury w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego Cel III. Rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej Cel IV. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości Cel V. Poprawa stanu zasobów mieszkaniowych wraz z odnową terenów międzyosiedlowych W ramach Celu II - Rozwój turystyki i kultury w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego program rewitalizacji przewiduje następujące działania: 1. Rewaloryzacja obiektów o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym,

38

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 2. Przebudowa i remonty publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, kulturalnych. W ramach Programu ważnym elementem będzie podniesienie rangi najcenniejszych historycznie elementów struktury miejskiej, poprawę ich otoczenia, zwłaszcza obiektów istotnych dla jakości życia mieszkańców i atrakcyjności turystycznej miasta. W ramach Programu przewiduje się m.in. odnowę zespołu parkowo-rekreacyjnego im. A. Mickiewicza oraz rewaloryzacje budynku Ratusza wraz z dostosowaniem go do celów muzealnych. W obszarze rewitalizacji znajdują się także obiekty zabytkowe miasta Nowy Targ.

39

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Nowego Targu. 5.2.1. Zarys historii Nowego Targu Jak wykazują najnowsze badania archeologiczne dziki i surowy region Podhala zamieszkały był już w epoce kamiennej. Zaledwie 10 km na południowy wschód od Nowego Targu, w skałach jaskini na Obłazowej odkryto ślady osadnictwa sprzed kilkunastu tysięcy lat, w tym najstarszą na terenie Polski kość ludzką oraz bumerang z ciosu mamuta. W czasach średniowiecznych, w pobliżu dzisiejszego centrum Nowego Targu, istniała już zorganizowana osada o nazwie Stare Cło, lub Długie Pole, lokowana przez Cystersów szczyrzkich, których klasztor znajdował się w pobliskim Ludźmierzu. W niedalekim zaś Czorsztynie wznosiła się warownia strzegąca granicy od strony węgierskiej, a na południu niewielki zameczek na Skałce w Szaflarach. Z roku 1326 pochodzi pierwsza wzmianka o Novum Forum, które w 1333r. miało już wójta i plebana. 22 czerwca 1346r. król Kazimierz Wielki powierzył lokację miasta na prawie magdeburskim wójtowi nowotarskiemu Dytrykowi Szyji. Powstało ono na nowym miejscu, w widłach Białego i Czarnego Dunajca, w tym też czasie wykształcił się jego miejski układ urbanistyczny z dużym centralnym rynkiem, od którego na wschód i na zachód odchodziła jedna ulica. Kazimierz Wielki był również fundatorem pierwszego kościoła P.W. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej, będącej patronką miasta. Kościół ten jest najstarszą świątynia Podhala. Dzięki licznym przywilejom królewskim i rozwojowi rzemiosła miasto szybko się rozwijało. Już w 1396r. Nowy Targ był ważnym ośrodkiem administracyjnym i handlowym z działającymi w pełnym składzie władzami samorządowymi. Od początku XVw. był miastem królewskim i siedzibą starosty. W XVIw. było tu już 100 domów, miasto uzyskało prawo składowania wielickiej soli i olkuskiego ołowiu, pobierania cła od wiezionych z Węgier towarów, regularnie odbywały się jarmarki. Starostwo nowotarskie w XVI i XVIIw. zmieniało właścicieli. Byli nimi Ratułowie, Pieniążkowie, Kazanowscy i Komorowscy. Ci ostatni przeszli do historii jako ciemiężyciele miejscowych chłopów. Ciągłe powiększanie obowiązków pańszczyźnianych wywołało protesty i wystąpienia chłopów z Klikuszowej i Czarnego Dunajca. W 1655r. Nowy Targ został zdobyty i splądrowany przez Szwedów. W 1770r. miasto przeszło we władanie austriackie. Pod koniec XIX. wystąpiło znaczne ożywienie gospodarcze. Wybrukowano wtedy ulice, założono w mieście stację telegraficzną, uruchomioną elektrownię, powstały cegielnia i drukarnia. Drukowana w niej była lokalna prasa – najpierw „Gazeta Podtatrzańska” (ok. 1903), a od 1913r. tygodnik „Gazeta Podhalańska” W latach 1882-1886 na terenie dzisiejszego lotniska sportowego powstał unikatowy na skalę Małopolski obiekt militarny tj. austro-węgierski poligon artyleryjski. W jego skład wchodziły kompleks zabudowań koszarowych oraz pole strzelań. W XX wiek Nowy Targ wkroczył jako najważniejszy na Podhalu ośrodek życia społecznego i politycznego. Działały tu Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” i kilka innych organizacji. W 1911 r. powstał w Nowym Targu Związek Podhalan z prezesem Władysławem Orkanem. W roku tym dzięki członkom "Sokoła" utworzono Związek Drużyn Podhalańskich, które weszły później w skład II Brygady Legionów. W 1914 r. oddano do użytku szpital, a miasto osiągnęło liczbę ponad 9000 mieszkańców.

40

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Po odzyskaniu niepodległości w 1918r. Nowy Targ został siedzibą starostwa spiskoorawskiego, połączonego, połączonego w 1925r. ze starostwem nowotarskim w jeden powiat. W 1924 r. wybudowano pierwsze schronisko na Turbaczu (które spłonęło w 1933r.), a w 1925r. utworzono rezerwat przyrody "Na Czerwonem" (później "Bór na Czerwonem"). Rok później wybudowano szkołę powszechną na Kowańcu. W 1927r. powstał tartak, a w 1930 lotnisko nowotarskie. W tym samym roku poświęcono plac pod budowę nowego kościoła. W 1932 r. powstał klub sportowy Podhale Nowy Targ i budynek Komunalnej Kasy Oszczędności (dziś Urząd Miasta). W trakcie jego budowy odkryto kilka monet rzymskich z IV w. n.e. Miały one znaleźć się w zbiorach gimnazjum, a w czasie wojny zaginąć. W 1934r. odsłonięto pomnik Wł. Orkana, a w 1935r. powstała Wysokogórska Szkoła Rolnicza w Kokoszkowie. W czasie hitlerowskiej okupacji wielu mieszkańców miasta i podhalańskich wiosek prowadziło działalność konspiracyjną: w Konfederacji Tatrzańskiej, założonej w 1941r. przez Augustyna Suskiego i Jadwigę Apostoł, w Związku Walki Zbrojnej i w Tajnej Organizacji Nauczania, kierowanej przez Piusa Jabłońskiego. W latach II wojny światowej zginęło ok. 5 tyś. nowotarżan. Lata powojenne przyniosły miastu poważne przeobrażenia gospodarcze, społeczne i kulturalne. W 1951 r. ukończono w stanie surowym budowę nowego kościoła, przerwaną w czasie okupacji, a w 1962 r. został on konsekrowany. W 1955 r. utworzono Nowotarskie Zakłady Przemysłu Skórzanego "Podhale", które w czasach swojej świetności zatrudniały ponad 10 tysięcy ludzi. Pod koniec lat 50. powstały pierwsze osiedla mieszkaniowe: Topolowe, Zawadzkiego (obecnie Suskiego). W 1961r. otwarto halę lodową, a już pięć lat później Podhale Nowy Targ po raz pierwszy zdobyło tytuł mistrza Polski. W latach 70. zbudowano obwodnice centrum miasta – Aleje Tysiąclecia i "Zakopiankę". W 1974r. otwarto Powiatowy Dom Kultury, który trzy lata później otrzymał status Miejskiego Ośrodka Kultury. W 1979 r. na lotnisku nowotarskim mszę świętą odprawił papież Jan Paweł II. W tym samym roku rozpoczęto budowę nowego szpitala, która zakończyła się dopiero w 2008 r. Od 1985 r. trwa budowa hotelu "Skalny", jednego z najwyższych budynków w mieście. Utworzono prewentorium kolejowe im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego na Kowańcu. Po 1989 r. w dawnym Domu Partii umieszczono Urząd Rejonowy, a później siedzibę starostwa. W 1994 utworzono Euroregion Tatry z siedzibą po polskiej stronie w Nowym Targu. Nowy Targ to najważniejsze na Podhalu centrum oświatowe. Początkowo, od 1867r. istniała tu czteroklasowa koedukacyjna Szkoła Główna. Od 1873r. czynione były starania o utworzenie szkoły żeńskiej, która została otwarta w latach następnych. na przełomie XIX i XXw. powstała Szkoła Przemysłowa a w 1923r. Podhalańska Szkoła Haftu „Szarotka”. W 1904r. otwarte zostało nowotarskie gimnazjum. Odegrało ono istotna rolę w kształtowaniu patriotycznych i obywatelskich postaw mieszkańców miasta i Podhala. W latach 1911-1912 wzniesiono gmach Bursy Gimnazjalnej im. Św. Stanisława Kostki. Obecnie na terenie miasta działa kilka szkół średnich, z których najbardziej znane jest Liceum Ogólnokształcące im. Seweryna Goszczyńskiego. Ponad 50 lat ma Szkoła Muzyczna I i II stopnia, w której kształcili się znani popularni muzycy i kompozytorzy jak np. Lucjan i Jerzy Kaszyccy, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Janusz Stokłosa. Od 2001r. działa Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa oraz Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Nowym Targu Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.[13]

41

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.2.2. Krajobraz kulturowy Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami krajobraz kulturowy to przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działalności człowieka, zawierająca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Nowy Targ, miasto położne w widłach Białego i Czarnego Dunajca, od północy oparte o zbocza Gorców. Centrum miasta rozplanowane wokół dużego rynku o wymiarach 138 x 110 m (nieco mniejszego niż w Nowym Sączu). W XVI wieku w mieście znajdowało się 100 domów. Zniszczenia wojenne spowodowały, że w 1664r. w Nowym Targu znajdowały się tylko 84 domy. Miasto rozwijało się jednak i w 1769r. było w nim już 160 domów. Do dnia dzisiejszego można w centrum miasta zaobserwować pozostałości historycznego, sięgającego średniowiecza rozplanowania ulic, szczególnie dotyczy to przebiegu ul. Kolejowej – niegdyś główny trakt w kierunku orawskim oraz ul. Waksmundzkiej wraz z przylegającym obszarem – główny trakt na Nowy Sącz. Rynek otoczony był do końca XVIII wieku drewnianą parterową zabudową. Po pożarze, który w 1784 roku zniszczył wiele budynków mieszkalnych i gospodarczych, a także kościół i dwór przystąpiono do wytyczania nowych ulic na planie szachownicy. Zaczęto wokół rynku budować murowane piętrowe kamienice, przebudowując jednocześnie układ pierzei. Wyprowadzone zostały wówczas z rynku po dwie ulice w narożnikach. W 1820 roku w Nowym Targu znajdowało się 520 domów, które poza bezpośrednim otoczeniem rynku były w większości drewniane. Budowane w XIX w. wokół rynku kamieniczki to budynki dwu lub trzykondygnacyjne, o elewacjach 3 do 5 osiowych. W 2 połowie XIX wieku wybudowany został murowany pseudoklasycystyczny ratusz zwieńczony wieżą z zegarem. W roku 1884 położono brukowaną nawierzchnię rynku. W XIX w. układ urbanistyczny został wzbogacony o ważne obiekty publiczne – gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W latach 1898-1905 założony został w północno-zachodniej części miasta park miejski. W 1904r. powstał budynek Cesarsko-Królewskiego Gimnazjum przy ul. Krasińskiego, a w latach 1911-1912 wzniesiono gmach Bursy Gimnazjalnej im. Św. Stanisława Kostki. W 1912 roku zburzona została stara szkoła, dzięki czemu powstał dzisiejszy kształt Placu Słowackiego. W 1914 r. wybudowany został szpital. W 1932 r. wybudowano gmach Komunalnej Kasy Oszczędności, w którym mieści się dziś Urząd Miasta. W 1934r. odsłonięto pomnik Władysława Orkana. W 1949r. w dawnym więzieniu, w którym przez kilka dni przebywał Lenin, urządzone zostało muzeum. Część budynku związana z tym wydarzeniem wpisana została później do rejestru zabytków. W 1961r. wybudowana została w centrum miasta Hala Sportowa, a w 1962r. oddane zostało do użytku sztuczne lodowisko. W latach 70. powstały Aleje Tysiąclecia oraz Zakopianka, pozwalające na odciążenie układu staromiejskiego od ruchu tranzytowego. Wybudowanie tych dróg spowodowało również przestrzenne domknięcie historycznej struktury miasta: śródmieście okolone dotychczas od wschodu i północy rzeką, zostało ograniczone od zachodu i południa drogami o dużym natężeniu ruchu. Obecnie w panoramie miasta dominuje prócz wieży kościoła P.W. Św. Katarzyny również wieża kościoła NSPJ /tzw. Nowy Kościół/ oraz sylweta wykańczanego w ostatnich latach byłego hotelu „Skalny” – obecnie galeria handlowa. Część północna Nowego Targu, rozłożona na południowych stokach Gorców stanowiących tło krajobrazowe miasta rozwijała się stopniowo wzdłuż potoków Kowaniec, Klikuszówka, Zadział. Obecnie ta część miasta znajduje się pod duża presją 42

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ inwestycyjną nowej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej. Powstają nowe osiedla, zabudowa mieszkaniowa nabiera coraz bardziej intensywnego charakteru. Współczesny Nowy Targ charakteryzuje się złożoną strukturą przestrzenną i społeczno-gospodarczą, będącą wynikiem ewolucyjnego rozwoju miasta, zaburzanego incydentalnymi zdarzeniami o charakterze klęsk żywiołowych /pożary, powodzie/ i dziejowych /m.in. potop szwedzki/ oraz okresowymi trendami w polityce przestrzennej.

5.2.3. Zabytki nieruchome Do najstarszych obiektów zabytkowych na obszarze Nowego Targu należą obiekty sakralne. Najstarszym zabytkiem miasta jest zespół kościoła parafialnego P.W. Św. Katarzyny. Wpisany w układ lokacyjny miasta 1346r. W skład zespołu wchodzą: - Kościół: najstarszy na Podhalu, prezbiterium gotyckie, po 1346r. nawa manierystyczna, ok. 1606-1608; barokowa przebudowa całości 17651766. Murowany. Wystrój wnętrza kościoła utrzymany jest w stylu barokowym. W głównym ołtarzu znajduje się obraz Św. Katarzyny (z 1892 roku). W lewym ołtarzu bocznym mieści się obraz Przemienienia na górze Tabor. Zdobią go figury Mojżesza i Eliasza, zaś w antepedium wprawiona jest tłoczona skóra – kurdyban, wg legendy przywieziony spod Wiednia przez Jana III Sobieskiego. Z prawej zaś strony znajduje się ołtarz św. Józefa który jest kopią bogatego, barokowego ołtarza zniszczonego w pożarze w 1932 roku, w którym znajduje się jego obraz (1970 rok). Drugi obraz, umieszczony w tym ołtarzu, to wizerunek św. Agnieszki Męczennicy. Obydwa te obrazy przysłaniają ukoronowaną figurę Matki Bożej Królowej. Ołtarz wieńczy obraz św. Anny z Maryją i św. Joachimem oraz postać św. Michała Archanioła, depczącego szatana. Niżej na ścianach nawy po każdej stronie jest jeszcze jeden ołtarz – z lewej z figurką św. Antoniego z Dzieciątkiem, św. Teresy i Św. Kunegundy oraz obrazem Matki Bożej Wniebowziętej (z 1899 roku); zaś z prawej ołtarz poświęcony św. Mikołajowi, św. Barbarze oraz św. Teresie, której obraz wisi w tym ołtarzu. Ciekawy jest także chór muzyczny z tyłu kościoła. Dzięki pracom konserwatorskim odsłonięto umieszczone na balustradzie XVIII-wieczne zdobienia i malowidła, będące ilustracją do fragmentów psalmów. Miały one za zadanie wzbudzić pogardę dla wartości doczesnych i ulotnych. Balustrada podzielona jest na 7 pól. Pierwsze i ostatnie malowidło noszą podpisy: "Panie przed Tobą wszelkie pragnienie moie, y wzdychanie moie nie jest tayne Tobie"; oraz: "Me wchodź wsad zsługą twoim, albowiem nie każdy będzie usprawiedliwiony przed obliczem twoim". Więcej na temat wyposażenia kościoła w dalszej części opracowania dotyczącej obiektów wpisanych do rejestru zabytków ruchomych. - Dzwonnica: zbudowana lub gruntownie przebudowana 1727, barokowa murowana; - Cmentarz: założony ok. 1346r. (związany z układem lokacyjnym); mur XVIIIw., barokowy, z bramkami murowanymi; barokową 1765 i pseudobarokową 1987. - Plebania: 2 poł. XIXw. przebudowana 1931r., murowana, parterowa.

43

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

-

-

Zespół kapliczek różańcowych ze sztuczną grotą, tradycyjny, murowany od ok. 1987r. Zespół zabudowań gospodarczych plebani, po wschodniej stronie kościoła, na skarpie nad Dunajcem, przy ul. Kościelnej. Pocz. XXw., przebudowany współcześnie, zgrupowany wokół dziedzińca wewnętrznego. Zespół kościoła P.W. Św. Anny i cmentarza komunalnego: Kościół: wg tradycji 1219r., w rzeczywistości XV/XVIw. gruntownie remontowany przed 1610r. (wówczas erygowano tu bractwo św. Anny), otoczony przez pewien czas sobotami (wzmiankowanymi tylko w 1761), z wieżą dobudowaną zapewne 1772, remontowany 1865, 1879 (wieżyczka na sygnaturkę), 1903 (pokrycie dachu eternitem), 1926 (przywrócenie pokrycia gontowego), 1974, 2002. Drewniany, konstrukcji zrębowej, wtórnie wzmacnianej lisicami, z wieżą konstrukcji słupowej, ściany szalowane deskami, dachy gontowe. Późnobarokowy ołtarz główny pochodzi z 1 poł. XVIII wieku. W jego polu środkowym umieszczono obraz Rodziny N.P. Marii z 1516 r. (przykryty obrazem Św. Rodziny z 1763r.), a w górnej kondygnacji obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z pocz. XVI wieku. W ołtarzach bocznych z końca XVII wieku znajdują się barokowe obrazy: św. Marii Magdaleny i św. Marii Egipcjanki w lewym oraz Matki Boskiej Łaskawej i św. Rozalii w prawym. Malowidła ścienne autorstwa urodzonego w Nowym Targu malarza Hipolita Lipińskiego z ok. 1880 roku, przedstawiają m.in. legendę o założeniu kościoła przez zbójników. Do ciekawszych elementów wyposażenia wnętrza należą także: rokokowa ambona, organy z 2 poł. XVIII wieku oraz dwie gotyckie rzeźby przedstawiające Matkę Boską Bolesną i św. Jana Ewangelistę. Więcej na temat wyposażenia kościoła w dalszej części opracowania dotyczącej obiektów wpisanych do rejestru zabytków ruchomych. Podczas ostatniego remontu, przeprowadzonego w l. 1998–2001, odnowiono m.in. malowidła ścienne i położono marmurową posadzkę. Kościół znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej. Jest to najstarsza góralska świątynia na Podhalu. Cmentarz komunalny: założony 1790r. jako rozbudowa dawnego cmentarza parafialnego przy kościele św. Anny. Rozszerzany systematycznie ku północy i zachodowi i obecnie ku wschodowi (w 1937 i po II wojnie światowej i obecnie). Wielokwaterowy ze starodrzewiem. Najstarsza część otoczona ogrodzeniem z kamienia łamanego. Zachowane nagrobki z II poł. XIXw., obeliski kamienne oraz krzyże żeliwne na cokołach. Kościół parafialny P.W. Najświętszego Serca Pana Jezusa – 1928 zatwierdzony projekt i rozpoczęcie budowy przerwanej w latach 1939-1945, ukończony 1951, konsekrowany 1962. Modernistyczno-neobarokowy, murowany z cegły i kamienia łamanego, kryty blachą. Zwrócony na południe, z wieżą od strony północnej. Teren wokół otoczony metalowym ogrodzeniem, z bramą od strony północnej, przy elewacji północnej krzyż misyjny 1959r. Dawny cmentarz żydowski. Założony 1874, zdewastowany w czasie II wojny światowej, uporządkowany w 1990r. Otoczony siatką, zadrzewiony, bez układu.

44

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Rozetki kamiennych macew z inskrypcjami hebrajskimi. Pomnik ofiar holokaustu gminy żydowskiej Nowego Targu w czasie okupacji. cmentarz choleryczny przy ul. Polnej. Wg tradycji miejsce pochówku żołnierzy rosyjskich zmarłych w czasie epidemii w 1848r. podczas przemarszu z interwencją przeciw powstaniu węgierskiemu w okresie Wiosny Ludów. Trójkątny placyk na skarpie Dunajca, oznaczony figurą wzniesiona w poł. XIXw. w formie słupa na rzucie kwadratu, zwieńczonego dachem namiotowym. Kapliczka św. Jana Kantego, przed zachodnią pierzeją Rynku, koniec XIXw. historyzm, grupa: Święty w todze i birecie prof. oraz klęcząca dziewczyna z rozbitym dzbanem, na wysokim cokole, pod daszkiem blaszanym. Całość otoczona ogrodzeniem kutym między kamiennymi słupkami. Kapliczka Św. Jana Nepomucena, ul. Kościuszki (przy moście na Czarnym Dunajcu), XVIII/XIXw. fundatorzy: F. Rek, A. de Udrys, późny barok, figura kamienna, ogrodzenie metalowem na postumencie z napisem i nazwiskami fundatorów. Kapliczka koło zagrody Buflak nr 10, przy drodze na Turbacz. Wzniesiona 1882, słupowa, z kamienia łamanego, bielona, z wnękami na figury, nakryta dachem namiotowym gontowym, w ostatnich latach odnowiona. We wnękach ołtarzyk z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Pasyjka, Chrystus Frasobliwy. Wszystkie drewniane, polichromowane, barokowo-ludowe z czasów budowy. Kapliczka Niepokalanego Poczęcia NMP, ul. Szaflarska k/nr 94. Wzniesiona w 1874r., murowana, z kamienia łamanego z bogatym wyposażeniem z przełomu XIX/XXw. Wybrane zabytki niesakralne Ratusz – historyzm – późny klasycyzm. Murowany, tynkowany, piętrowy, na planie prostokąta, z ryzalitem, sygnaturką, zegarem i balkonem w elewacji frontowej z przybudówką wejściową w elewacji tylnej. Związany z lokacją 1346. Pierwszy raz wzmiankowany 1594, wielokrotnie niszczony przez pożary; 1657 (po nim na odbudowe ratusza król Jan Kazimierz nadał młyn i tartak), 1729, 1784. Odbudowany XVIII/XIXw. jako murowany (zaznaczony na planie katastralnym 1846). Przebudowany w poł. XIXw. (historyzm) i w okresie międzywojennym. Obecnie gruntownie odnowiony. Gimnazjum, ob. I LO im. Goszczyńskiego, Pl. Krasińskiego 1- 1904, Budynek zaprojektował architekt Teodor Talowski, ten sam, którego dziełem jest kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Budynek jest trzykondygnacyjny, na planie prostokąta o długości 61 metrów i szerokości 19 metrów. Zaprojektowano w nim 13 wielkich pracowni do poszczególnych przedmiotów, bibliotekę i aulę, w której pomieszczono kaplicę. Budynek dawnej bursy gimnazjalnej, ul. Nadwodnia 5, - wzniesiony 1911-1912, proj. K. Wiszniewski, secesyjno-historyzujący, murowany, piętrowy, wolnostojący na rzucie prostokąta z ryzalitami. Fasada siedmioosiowa, artykułowana gzymsami. Parter pokryty pseudorustyką. Stolarka okienna sześciokwaterowa, brama z kutą kratą.

45

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Budynek dawnego Towarzystwa Gimnstycznego SOKÓŁ, pl. Słowackiego 14 – ok. 1908, secesyjny, murowany, piętrowy. Dworzec kolejowy, wzn. 1898r. Murowany, tynkowany. Historyzm. Parterowy, na rzucie wydłużonego prostokąta, z ryzalitem, środkowym piętrowym zajętym przez hall kasowy pośrodku. Fasada jedenastoosiowa, z ryzalitem środkowym trójosiowym, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Gmach Urzędu Miasta, pl. Słowackiego 3, 1931r., proj. S.Meyer, modernistyczny, murowany, dwupiętrowy. Studium historyczno-urbanistyczne Nowego Targu, sporządzone przez zespół pod kierownictwem mgr Zbigniewa Beiersdorfa 1990-1992r. zawiera katalog obiektów obejmujący 853 pozycje, z czego obiekty zabytkowe - 284 oraz obiekty tradycyjne – 569. W niniejszym opracowaniu przedstawiono jedynie kilkanaście obiektów najbardziej znanych i charakterystycznych dla Nowego Targu.

5.2.4. Zabytki ruchome Do zabytków ruchomych należy w pierwszej kolejności zaliczyć wyposażenie kościołów P.W. Św. Anny i Katarzyny wpisane zresztą do rejestru zabytków ruchomych, samochód sprzed II wojny światowej w rękach prywatnych, wybrane okazy sztuki i rzemiosła w Muzeum Podhalańskim im. Czesława Pajerskiego np. maszyna drukarska z końca XIXw. Pojedyncze obiekty znajdują się również w rękach prywatnych. Ostatnio władze miasta zakupiły obraz olejny Adama Gorczyńskiego sprzed 1870r. przedstawiający panoramę Nowego Targu na tle Tatr.

5.2.5. Zabytki archeologiczne Na terenie miasta brak jest znaczących zabytków archeologicznych, natomiast istnieją następujące stanowiska archeologiczne: 1. stanowisko nr 9 – os. Nowe, działka nr ewid. 3256; 2. stanowisko nr 12 – os. Witkówka /Niwa/, działka nr ewid. 1183; 3. stanowisko nr 13 – os. Niwa, działka nr ewid. 1978; 4. stanowisko nr 14 – os. Grel, działka nr ewid. 377, 376; 5. stanowisko nr 15 – os. Niwa, działka nr ewid. 507; 6. stanowisko nr 16 – os. Konfederacji Tatrzańskiej, działka nr ewid. 16079/1, 16078/2; 7. stanowisko nr 17 – os. Podczerwone, działka nr ewid. 16491 8. stanowisko nr 22 – Miasto lokacyjne określone przebiegiem dzisiejszych ulic: od południa – ul. Długa, od zachodu – ul. Sokoła, od północy – obniżenie skarpy rzeki Czarny Dunajec, od wschodu – ul. Jana Kazimierza wraz z obszarem zabudowy przy tych ulicach.

46

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Zgodnie z art. 7 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, formami ochrony zabytków są: 1) wpis do rejestru zabytków; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Na obszarze miasta funkcjonują jedynie dwie z ww. form a mianowicie wpis do rejestru oraz ustalenia planów miejscowych. I. Do rejestru zabytków nieruchomych wpisanych jest 5 obiektów: 1. Zespół Kościoła Parafialnego P.W. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej, ul. Kościelna – nr rej. A-40 z 02.01.1970r. a) kościół b) dzwonnica c) ogrodzenie d) plebania e) stodoła f) stajnia 2. Zespół Kościoła Cmentarnego P. W. Św. Anny, ul Zacisze – nr rej. XII-49-30 z 04.04.1930r. a) Kościół b) Ogrodzenie 3. Gimnazjum, ob. I LO im. Goszczyńskiego, Pl. Krasińskiego 1 – nr rej. A-851 z 28.12.1998r. 4. Dawne Więzienie - Cela, ob. Dom nr 10 – nr rej. 125 z 27.03.1969r. 5. Willa „Anna”, ul. Kowaniec 4c – nr rej. A-127/M z 18.12.2007r., po pożarze pod koniec 2009r. obecnie stanowi ruinę, w związku z czym właściciel wystąpił o skreślenie tego obiektu z rejestru zabytków. II. Do rejestru zabytków ruchomych wpisane są: 1. zabytki malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego stanowiące wyposażenie kościoła parafialnego P.W. Św. Katarzyny, a mianowicie: 1-2/ dwa portale barokowe w dzwonnicy, po stronie wschodniej 1701 i od zachodniej 1765; 3-4/ portal od zakrystii, kamienny, barokowy, w. XVIII z malowanym w owalu portretem ks. Józefa Sawickiego, prepozyta nowotarskiego i restauratora kościoła w 3 ćw. w.XVIII; drzwi dębowe z 2 poł. XVIII w.; 5-7/ ołtarz główny, barokowy, w. XVIII i XIX, przerabiany, z obrazem św. Katarzyny, mal. olej na płótnie w r. 1899 przez Wł. Rossowskiego w tradycji barokowej; oraz obrazem adoracji NP Marii przez świętego – w zwieńczeniu; 8-12/ ołtarz boczny lewy, przy tęczy, barokowy, w. XVIII, z obrazem Ostatniej Wieczerzy mal. olej na płótnie ok. r. 1830 przez Jana Jurczyka, w tradycji barokowej oraz obrazem Przemienienia Pańskiego, barokowym, w. XVIII,

47

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ dwoma rzeźbami śś. Piotra i Pawła po bokach, współczesnymi i kurdybanowym antepedium w stylu „rejencji”; 13/ ołtarz boczny prawy, ludowo-barkowy w. XIX; 14-15/ ołtarz boczny lewy, w nawie, barokowo-ludowy, w. XIX z współczesnym obrazem Wniebowzięcia NP Marii; 16-18/ ołtarz w kaplicy pn., barokowy, w. XVIII, z bramkami, dwoma rzeźbami aniołów po bokach i obrazem Wniebowzięcia NP Marii w zwieńczeniu, mal. olej na płótnie, w tradycji barokowej, w. XIX; 19-20/ ambona barokowa, w. XVIII, z obrazem Chrystusa Dobrego Pasterza na zaplecku i obrazami czterech ewangelistów w płycinach parapetu; 21-22/ chór muzyczny drewniany, barokowy, w. XVIII /pocz./ z malowidłami na parapecie, przedstawiającymi stan duszy uciśnionej; 23/ chrzcielnica z aniołkiem jako kariatydą, barokowa, w. XVIII; 24/ szafa zakrystyjna z malowaną sceną Zwiastowania, barokowa; 25/ lawaterz cynowy, w. XVIII; 26/ obraz Chrystusa Ukrzyżowanego, barokowy, w. XVIII; 27/ obraz Ecce Homo, barokowy, w. XVIII. 28/ portret ks. Józefa Sawickiego, prepozyta nowotarskiego /na plebani/ barokowy, poł XVIII; 29/ obraz Chrystusa Miłosiernego, ludowy w. XIX; 30/ feretron z rzeźba Matki Boskiej, barokowy, w. XVIII /we wnęce dzwonnicy/; 31-33/ grupa Ukrzyżowania za zasłoną ołtarza głównego, barokowa, w. XVIII; 34/ rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego w kaplicy Pd. barokowa, w. XVII; 35-37/ grupa Ukrzyżowania w dzwonnicy, barokowa, rzeźby Matki Boskiej i św. Jana w tradycjach gotyckich, ok. 1600r.; 38-40/ rzeźby Chrystusa i dwóch łotrów w ogrojcu przy wieży, barokowoludowe, w. XVIII; 41-42/ rzeźby śś. Piotra i Sebastiana we wnękach na dzwonnicy, barokowe, w. XVIII; 43-44/ rzeźby Matki Boskiej: 1/ Wniebowziętej, barokowa, w. XVIII na przyczółku kruchty pd. i 2/ Niepokalanie Poczętej, barokowa, w. XVII/XVIII, na zewnątrz pd. ramienia transeptu; 45/ krata w arkadzie kaplicy, barokowa, przed 1761r.; 46/ monstrancja, rokokowa, w. XVIII; 47-48/ dwa kielichy; gładki i renesansowy z r. 1602; 49-54/ sześć relikwiarzy rokokowych i klasycystycznych, w. XVIII i ok. poł. XIXw.; 55/ ornat biały z kolumna haftowaną, w. XVII /1 poł./; 56/ pozostałości sgraffita z fragmentem fryzu i data 1606 na ścianie pd.; 57-58/ bramka w ogrodzeniu kościoła, z rzeźbą św. Jana Nepomucena w zwieńczeniu, barokowa, 1763r. 2. zabytki malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego z wyposażenia kościoła drewnianego P.W. Św. Anny, a mianowicie: 1/ na strychu zakrystii okienko fazowane, ze starą kratą; 2/ ołtarz główny, barokowy, ok. 1700r., architektoniczny, rozbudowany z bramkami i kolumnami oraz rzeźbami śś. Wojciecha, Stanisława B-pa, Wacława i Floriana, współczesnymi a także; 3/ obrazem św. Rodziny, mal. temperą na desce, gotyckim 1516r.;

48

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 4/

obrazem Matki Boskiej z Dzieciatkiem, mal. temperą na desce, gotyckim, z 2 poł. XV w. ze złotym wyciskanym tłem; 5/ ołtarz boczny prawy, barokowy, w. XVII/XVIII, w współczesnym obrazem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz 6/ obrazem św. Marii Magdaleny, barokowym, w. XVIII, a także 7-9/ rzeźbami: św. Jana ewangelisty, gotycką, ok. r. 1470; Matki Boskiej ludową w tradycjach gotyckich, w. XVII/XVIII i Świetej, ludowo-barokowa, w. XVIII/XIX; 10/ boczny ołtarz prawy, barokowy, w. XVII/XVIII, z współczesnym obrazem św. Marii Magdaleny oraz św. Marii Egipcjanki w zwieńczeniu; 11/ ambona rokokowa, 2 poł. XVIII.; 12/ organy rokokowe, 2 poł. XVIII.; 13-15/ obrazy: Matki Boskiej z dzieciątkiem, barokowy, w. XVIII/XIX/; Chrystusa Jerozolimskiego, barokowy, w. XVIII; Św. Anny Samotrzeciej, ludowy, 1868r.; 16-18/ sztychy barokowe z przedstawieniami: Ukrzyżowania /dwa/ i św. Katarzyny, w. XVIII; 19/ Drzeworyty ludowe, 1895r. z przedstawieniami Chrystusa Frasobliwego i Ukrzyżowania; 20-27/ obrazki na szkle, ludowe, w. XIX-XX, z przedstawieniami: Matki Boskiej z Dzieciątkiem /4/, Złożenia w grobie, Bożego Narodzenia /2/, pasterza; 28 fragment polichromii na strychu nad prezbiterium w formie cz. fryzu z motywem wolich oczu, monochromatyczny; 29-30/ płaskorzeźby Zwiastowania i św. Trójcy, ludowo-barokowe, w. XVIII; 31-32/ rzeźba śś. Barbary i Katarzyny, barokowe, w. XVIII; 33-34/ rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, ludowo-barokowe, w. XVII i XVIII; 35/ posążek św. Józefa, rokokowy, 2 poł. w. XVIII; 36/ relikwiarz św. Anny w kształcie ręki, w. XVIII. 3. figurka - dziewczynka z porcelany, miśnia II poł. XVIIIw., własność prywatna III. W obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego jedynie dwa plany miejscowe obejmują tereny i obiekty objęte ochroną konserwatorską i przez to odnoszą się w szczególny sposób do kwestii ochrony zabytków – mpzp NOWY TARG 17, mpzp NOWY TARG 19 i mpzp NOWY TARG 22 (Centrum)– zostało to omówione w pkt. 5.1.

49

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków Zgodnie z przyjętą przez Burmistrza Miasta zarządzeniem Nr 0151 – 178/10 z dnia 9 grudnia 2010r. uaktualnioną gminną ewidencją zabytków, obejmuje ona 560 obiektów. Wśród obiektów wpisanych do ewidencji zabytków dominują budynki mieszkalne, kamienice w centrum miasta, kapliczki, ale i również znajdują się obiekty inżynieryjne. Lista obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków: - ZESPÓŁ KOŚCIOŁA P. W. NSPJ, ul. Królowej Jadwigi (kościół, kancelaria parafialna); - KAPLICZKI: Rynek (Św. Jana Kantego), ul. Kolejowa k/nr 119 (Św. Jerzego), ul. Kolejowa 147 (krzyż), os. Oleksówki k/nr 29, ul. Składowa k/nr 18, ul. Szaflarska k/nr 94 (Niepokalanego Poczęcia NMP), ul. Szafarska 134 (krzyż), os. Niwa k/nr 10, ul. Nadmłynówka k/nr 24 (Św. Franciszka z Asyżu), ul. Kowaniec k/nr 169, ul. Kotlina k/nr 18, os. Buflak k/nr 10 (Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus), ul. Polna, ul. Św Anny – Grel, os. Nowe k/nr 40, os. Robów k/nr 15 (Matki Bożej), os. Robów k/nr 31, ul. Kościuszki k/nr 5 (Św. Jana Nepomucena), ul. Waksmundzka (Św. Doroty), ul. Waksmundzka w str. Waksmunda, ul. Św. Anny – Zacisze (Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem), ul. Dział, ul. Jana Pawła II (Matki Boskiej z dzieciątkiem), ul. Kasprowicza (św. Leonarda), ul. Kokoszków 105, os. Szuflów, os. Buflak 11, os. Niwa 18 (teren szkoły) - dawny CMENTARZ ŻYDOWSKI, ul. Jana Pawła II; - MOST KOLEJOWY - na pot. Czarny Dunajec; - MOST DROGOWY - na pot. Czarny Dunajec, ul. Kościuszki; - Rynek - RATUSZ NR 1, domy NR 2, NR 3, NR 4, NR 5, NR 6, NR 7, NR 9, NR 10, NR 11, NR 12, NR 13, NR 14, NR 15, NR 16, NR 17, NR 18, NR 19, NR 20, NR 21, NR 24, NR 25, NR 26, NR 28, NR 29/30, NR 31, NR 34, NR 35, NR 36, NR 37, NR 38, NR 39; - os. Bereki – domy Nr 5, NR 8, NR 9, NR 17, NR 29, NR 31; - os. Buflak – domy NR 3, NR 4, NR 5, NR 9, NR 10, NR 11, NR 12; - ul. Ceramiczna – dom NR 2, NR 4, NR 7; - ul. Długa – domy NR 3, NR 4, NR 8, NR 9, NR 10, NR 18, NR 22, NR 24, NR 30, NR 32, NR 34, willa NR 35, NR 36, NR 37, NR 54, NR 62, NR 86, NR 98, NR 102, NR 103, NR 114, NR 120, za NR 121, NR 22, NR 24, NR 26, NR 29, NR 151; - os. Gazdy – NR 26, NR 31, NR 35, NR 42 (obok pensjonatu Jodła); - ul. Grel - NR 7, NR 11, NR 13, NR 19, NR 20, NR 22, NR 43, NR 45; - ul. Harcerska – domy NR 3, NR 7, NR 11, NR 12, NR 13; - ul. Jana Kazimierza – domy NR 2, NR 5, NR 6, NR 7, NR 11, Kino TATRY NR 17 /budynek dawnej synagogi/, NR 19, NR 21; - ul. Jana Pawła II – domy NR 10, NR 30, NR 33, NR 38, NR 43, NR 46, NR 73, NR 84; - ul. Kasprowicza – domy NR 8, NR 12, NR 15, NR 16, NR 19, NR 28, NR 60, NR 61, NR 64, NR 65, NR 66, NR 76, NR 88, NR 92, NR 98, NR 100, NR 104, NR 106, NR 112, NR 114; - ul. Kazimierza Wielkiego – domy NR 1, NR 6, willa NR 11, NR 12; 50

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

-

-

-

-

ul. Klikuszówka – domy NR 3, NR 20, NR 25; ul. Kokoszków – domy NR 1, NR 2, NR 9, NR 10, NR 11, NR 14, NR 18, NR 25, NR 34, NR 38, NR 59, SZKOŁA ROLNICZA Kokoszków NR 71, NR 91; ul. Kolejowa – domy NR 2, NR 3, NR 6, NR 31, NR 35, NR 37, NR 39, NR 43, NR 45, NR 59, NR 68, NR 71, NR 72, NR 73, NR 76, NR 96, NR 111, NR 113, NR 115, NR 117, NR 122, NR 124, NR 127, NR 128, NR 130, NR 131, NR 138, NR 140, NR 141, NR 143, NR 150, Pawilon na stadionie NR 161, NR 162, ZESPÓŁ DWORCA KOLEJOWEGO – ul. Kolejowa; ul. Kotlina – domy NR 1, NR 2, NR 3, NR 4, NR 5, NR 7, NR 8, NR 9, NR 10, zespół zabudowań – dom wraz z młynem NR 13, NR 14, NR 15, NR 16, zespół zabudowań – dom wraz z młynem NR 17, ZESPÓŁ ZABUDOWAŃ NR 21 (dom I, dom II, dom III, budynek administracyjny); ul. Kościelna – domy NR 2, NR 7; ul. Kościuszki – budynek poczty NR 2, budynek Straży Pożarnej – NR 3, Galeria Jatki – NR 4 (hala handlowo – magazynowa), domy NR 5, NR 8; ul. Kowaniec – domy NR 6, NR 6b (dawniej NR 2), NR 10, NR 12, NR 14, NR 20, NR 33, willa Jasna za NR 33, NR 38, NR 39, NR 41, NR 43, NR 45, NR 47, NR 48, NR 53, NR 58, willa NR 66, NR 67, NR 69, NR 70, NR 71, NR 94, NR 96, willa NR 106, NR 107, NR 109, NR 117, willa NR 121, zespół szkół ekonomicznych – ul. Kowaniec 125, NR 127, NR 130, NR 143, NR 169, NR 177; ul. Krasińskiego – domy NR 1, NR 2, NR 3, NR 4, NR 7, NR 11, NR 12, NR 17, NR 19, NR 21, NR 23, NR 24, NR 27-29, NR 30, NR 31, NR 34, NR 42, NR 45, NR 47, NR 48, NR 49, NR 50, NR 58, NR 59; ul. Królowej Jadwigi – domy NR 3, willa NR 6, willa NR 12, NR 18/20, NR 26, NR 33, NR 37, NR 39, NR 55, NR 71, NR 90, NR 106, NR 108, NR 110; ul. Krzywa – budynek Urzędu Miasta NR 1 /róg z pl. Słowackiego/; ul. Ludźmierska – dom NR 1, NR 2, NR 4, NR 10, NR 22, NR 25, NR 46, NR 48; os. Marfiana Góra – dom NR 2, NR 3; ul. Nadmłynówka – domy NR 3, NR 5, NR 10, NR 11, NR 13, NR 16, NR 20, NR 23, NR 25, NR 35, NR 41, NR 45; ul. Nadwodnia – domy NR 1, NR 3, budynek dawnej Bursy Gimnazjalnej NR 5, domy NR 6, NR 8, NR 32, NR 34, NR 38; ul. Na Równi – domy NR 3, NR 7, NR 8, NR 10, NR 30, NR 35; os. Niwa – domy NR 3, NR 4, NR 11, budynek NR 18 /szkoła podstawowa nr 4/, NR 23, NR 41, NR 43, NR 92, NR 93a, NR 97, NR 100; os. Nowe – domy NR 5, NR 26, NR 28, NR 30, NR 39, NR 40, NR 41, NR 47, NR 48, NR 54; ul. Ogrodowa – domy NR 1, NR 9, NR 19, NR 26, NR 33, NR 43, NR 48, NR 52, NR 60, NR 66, NR 67, NR 69/71, NR 70, NR 72; os. Oleksówki – domy NR 20, NR 29, PREWENTORIUM KOLEJOWE NR 42; ul. Orkana – domy NR 12, NR 12a, NR 15; ul. Podtatrzańska – domy NR 1, NR 12, NR 15, NR 22, NR 30, NR 40, NR 57: ul. Przechodnia 2; os. Robów – domy NR 1, NR 2, NR 15, NR 31, NR 32; ul. Składowa – domy NR 6, NR 8, NR 12, NR 22; ul. Skotnica – domy NR 3, NR 11, NR 12, NR 23, NR 29; pl. Słowackiego – budynek daw. Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” NR 13,

51

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

-

-

-

-

dom NR 15; ul. Sobieskiego - kamienica NR 5, NR 11, NR 21, NR 23; ul. Sokoła – dom NR 2; ul. Studzienna – dom NR 7; ul. Szafarska – domy NR 1, NR 4, NR 5, NR 7, NR 25a, NR 30, NR 31, NR 33, NR 36, NR 42, NR 44, NR 46, NR 48, NR 51 /przedszkole/, NR 53, NR 59, NR 62, NR 63, NR 65, NR 71, NR 80, NR 82, NR 90, NR 102; ul. Szkolna – domy NR 1, NR 2; ul. Szpitalna - ZESPÓŁ SZPITALA NR 12; os. Szuflów – domy NR 2, NR 3; ul. Św. Anny – domy NR 2, NR 4, NR 6, NR 8, NR 15, NR 40, NR 42, NR 44, NR 45, NR 47, NR 48, NR 52, NR 56, NR 60, NR 72, NR 73, NR 74, NR 80, NR 82, NR 83, NR 84, NR 93, NR 100, NR 107, NR 113, NR 115, NR 117, NR 123, NR 133, NR 135, NR 136; ul. Św. Doroty – domy NR 10, NR 25, NR 31, NR 41, NR 43, NR 49, NR 53; ul. Św. Katarzyny – domy NR 1, NR 3; ul. Ustronie – domy NR 1, NR 8; ul. Waksmundzka – domy NR 1, NR 2, NR 4, NR 9/11, NR 10, NR 13, NR 18, NR 21, NR 34, NR 37, NR 38, NR 39, NR 40, NR 45, NR 53, NR 56, NR 58, NR 60, NR 62, NR 71, NR 72, NR 76, NR 80, NR 86, NR 91, NR 93, NR 97, NR 98, NR 105-107, NR 112, NR 117, NR 118, NR 119, NR 121, NR 122, NR 123, NR 125, NR 127, NR 129, NR 131, NR 134, NR 135, NR 143, NR 151, NR 168, NR 171, NR 174, NR 199, NR 201, NR 229; ul. Zacisze – domy NR 1, NR 3, NR 8, NR 10, NR 12, NR 15, NR 16; os. Zadział – domy NR 4, NR 5, NR 21, NR 23, NR 24, NR 25, NR 28; ul. Zielona – domy NR 6, NR 15, NR 16, NR 17, NR 19.

Ponadto w ewidencji zabytków znajduje się 39 zabytkowych nagrobków znajdujących się na cmentarzu komunalnym. Gminna ewidencja zabytków jest na bieżąco uaktualniana. Gminna ewidencja zabytków nie jest jedną z form ochrony zabytków wymienionych w art. 7 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Natomiast zgodnie z art. 19 tej ustawy w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków. Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzenia programów opieki nad zabytkami. Natomiast ustawa z dnia 18 marca 2010r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. nr 75, poz. 474) istotnie wzmacnia rangę gminnej ewidencji zabytków poprzez m.in. obowiązek uzgadniania z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków projektów decyzji o WZIZT oraz projektów budowlanych dotyczących obiektów ujętym m.in. w gminnej ewidencji zabytków.

52

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla miasta Do najwartościowszych zabytków oraz obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie Nowego Targu należy przede wszystkim drewniany kościółek P.W. św. Anny. Powiatowy program opieki nad zabytkami wskazuje nawet potrzebę podjęcia działań przygotowawczych na rzecz wpisu na listę Światowego Dziedzictwa Kultury wybranych kościołów drewnianych z terenu powiatu nowotarskiego w tym kościółka P.W. Św. Anny. Do najcenniejszych zabytków zaliczyć trzeba również obiekty wpisane do rejestru zabytków, takie jak: - kościół P.W. Św. Katarzyny wraz z otoczeniem – wpisany do rejestru zabytków; - budynek Gimnazjum, ob. I LO im. Goszczyńskiego, Pl. Krasińskiego 1 – wpisany do rejestru zabytków, Ponadto, zgodnie z opracowaniem pt. „Aktualizacja obiektów ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków dla Miasta Nowy Targ” sporządzonym w 2008r. przez arch. Małgorzatę Sawicką, arch. Jerzego Głodkiewicza oraz Annę Chmielowską do najcenniejszych obiektów zabytkowych, proponowanych do wpisu do rejestru zabytków należą: - Ratusz, Rynek 1; - budynek dawnej bursy gimnazjalnej, ul. Nadwodnia 5, - budynek dawnego Towarzystwa Gimnstycznego SOKÓŁ, pl. Słowackiego 14; - dawny cmentarz żydowski przy ul. Jana Pawła II - oraz kapliczki: o św. Jana Kantego, Rynek, o przy ul. Szafarskiej, k/nr 94, o os. Bufak k/nr 10, a także Kapliczka Św. Jana Nepomucena, ul. Kościuszki. Za charakterystyczne i cenne należy uznać założenie urbanistyczne Nowego Targu obejmujące zespół staromiejski, obszar osady przedlokacyjnej „Stare Cło”, teren miasta lokacyjnego z poszerzeniem o XV - to i XVI - to wieczne przedmieścia, teren dawnego dworu i folwarku starostwa oraz dawne przedmieścia, obejmujące otoczenie zespołu Kościółka Św. Anny, rejon ul. Szaflarskiej, ul. Kowaniec, ul. Waksmundzkiej, ul. Kolejowej i ul. Królowej Jadwigi.

53

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. Analiza szans i zagrożeń

Chcąc właściwie ocenić stan dziedzictwa kulturowego Nowego Targu oraz możliwości miasta w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego właściwym jest przeprowadzenie analizy SWOT Jest to metoda diagnozy sytuacji w tym przypadku zasobów kulturowych miasta. Nazwa techniki pochodzi od pierwszych liter angielskich słów:

S

- Strengths

- Silne strony, siły, atuty

W

- Weaknesses

- Wady, słabości, słabe strony

O

- Opportunities

T

- Threats

- Okazje, możliwości, szanse - Trudności, zagrożenia

ZASOBY WEWNĘTRZNE ZASOBY WEWNĘTRZNE OTOCZENIE MIASTA OTOCZENIE MIASTA

Technika ta oceniająca zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne czynniki, mogące mieć wpływ na powodzenie programu opieki nad zabytkami, stanowi użyteczne narzędzie prowadzące do dokonania analizy zasobów kulturowych oraz określenia priorytetów niniejszego programu. W celu uzyskania jasnej analizy traktuje się atuty i słabe strony jako czynniki wewnętrzne na które mamy wpływ, a okazje i zagrożenia jako czynniki zewnętrzne, znajdujące się w otoczeniu bliższym i dalszym na które nie mamy wpływu.

54

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

ANALIZA SWOT Atuty -

-

-

-

-

-

-

świetna lokalizacja miasta – centrum Podhala, bogata historia miasta, cenne i wartościowe obiekty wpisane do rejestru zabytków, w tym drewniany kościółek P.W. Św. Anny – jeden z najcenniejszych tego typu obiektów na Podhalu. finansowe zaangażowanie władz samorządowych miasta polegające na wsparciu prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych prowadzonych przy zabytkach – podjęta uchwała dotycząca określenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, położonych na obszarze Miasta Nowy Targ biegnące przez miasto szlaki kulturowe – szlak architektury drewnianej, transgraniczny szlak gotycki, atrakcyjna oferta turystyczna – kampania Miasto ze smakiem. aktualizowana gminna ewidencja zabytków; dobrze zachowany historyczny układ urbanistyczny centrum miasta, imprezy o zasięgu regionalnym kultywujące lokalne tradycje – Jarmark Podhalański, Małopolski Festiwal Smaku, zasoby kulturowe świadczące o unikalnej tożsamości kulturowej miasta – cotygodniowe jarmarki nowotarskie, produkty lokalne – lody nowotarskie wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych, oscypki – szlak bacówek, zespoły regionalne. Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w którym zgromadzono ponad 7 tyś. eksponatów. wysokie walory krajobrazowe miasta tradycja lokalnego rzemiosła i wyrobów regionalnych, silny rynek handlu i usług wynikający z atrakcyjnej lokalizacji miasta, rozwinięta współpraca z gminami partnerskimi.

Słabości -

-

-

-

-

-

-

znaczna liczba obiektów o wysokich walorach zabytkowych, które nie są wpisane do rejestru zabytków. niechęć mieszkańców do działań mających na celu szeroko pojętą ochronę zabytków słaba integracja środowisk działających w obszarze dziedzictwa kulturowego (służby konserwatorskie, administracja, projektanci). brak popularyzacji wiedzy o wartości chronionych obiektów oraz idei ochrony zabytków. niedostateczne środki na badania (architektoniczne, archiwalne), które powinny stanowić podstawę do właściwego postępowania w użytkowaniu i zagospodarowaniu obiektów zabytkowych. niedostateczna liczba parkingów szczególnie w centrum miasta – utrudnienia dla turystów, brak atrakcyjnie urządzonych traktów spacerowych, deptaka, nieatrakcyjna płyta rynku, zaniedbane tereny parkowe, ograniczona przepustowość ulic w centrum miasta, brak spojrzenia na przestrzeń jako dobro publiczne.

55

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Szanse -

-

-

-

-

-

-

-

rewitalizacja centrum miasta w szczególności płyty Rynku i parku miejskiego, możliwość wsparcia finansowego z różnych źródeł w tym ze środków UE. uwzględnienie zagadnień z zakresu ochrony zabytków w programach prorozwojowych miasta wykorzystanie walorów przyrodniczych i zasobów kulturowych dla rozwoju turystyki, rozwój i wzrost skuteczności działań edukacyjnych przybliżających dzieje miasta oraz działań w kierunku poszanowania zabytków. wzrost świadomości w widzeniu obiektu zabytkowego jako doskonałego produktu turystycznego. kreowanie nowych obszarów i produktów turystycznych w oparciu o atrakcyjny sposób zagospodarowania obiektów zabytkowych. rozwój inicjatyw lokalnych i organizacji pozarządowych. poprawa dostępności do zabytków przez wprowadzanie nowoczesnych, bazujących na technologiach internetowych systemów informacji turystycznej. rozwój turystyki i handlu w mieście i okolicy, wyprowadzenie wewnętrznego ruchu tranzytowego z centrum miasta modernizacja układu komunikacyjnego miasta, poprawa estetyki przestrzeni publicznych,

Zagrożenia -

-

-

-

-

uznaniowość służb konserwatorskich, częste podejmowanie działań nieadekwatnych w stosunku do istniejącej wartości substancji zabytkowej. brak jasnych i przejrzystych przepisów regulujących działania przy obiektach zabytkowych nie wpisanych do rejestru zabytków. wprowadzanie elementów obcych – np. nieprzemyślanej, niezgodnej z historyczną kolorystyki, agresywnych nośników reklamowych, architektury niezgodnej z lokalnymi tradycjami. klęski i zdarzenia losowe, szczególnie pożary. brak skutecznej egzekucji prawa. jednowymiarowe postrzeganie zasobów dziedzictwa kulturowego: wyłącznie poprzez pryzmat ich gospodarczego wykorzystania lub przeciwnie – jedynie jako zasobu historycznego. ryzyko degradacji przestrzeni publicznej poprzez m.in. wielkogabarytowe, agresywne reklamy, tymczasowe obiekty handlowe – stragany przy głównych miejskich ciągach komunikacyjnych.

56

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

7. Założenia programowe

Na podstawie przeprowadzonego stanu rozpoznania zasobów kulturowych miasta zostały wypracowane dwa priorytety:

Priorytet I Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Nowego Targu

Priorytet II Promocja dziedzictwa kulturowego i edukacja służąca budowaniu tożsamości kulturowej mieszkańców Nowego Targu

Do priorytetów zostały przypisane kierunki działań, które zostaną osiągnięte poprzez realizację określonych zadań.

57

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Priorytet I - Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Nowego Targu Kierunki działań Zadania -

-

Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków na potrzeby społeczne, turystyczne i edukacyjne

-

-

-

Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego

-

-

-

określenie zasad i ich wdrażanie w zakresie umieszczania szyldów i reklam na obiektach zabytkowych; rewitalizacja centrum miasta, w tym przebudowa płyty Rynku i remont, w nawiązaniu do historycznych, nawierzchni ulic i ciągów pieszych w centrum miasta. modernizacja Parku im. A. Mickiewicza iluminacja zapewniająca atrakcyjną ekspozycję obiektów zabytkowych – dotyczy szczególnie płyty Rynku w tym Ratusza, kościółka św. Anny, budynku Gimnazjum i Sokoła, budynku dawnej Bursy Gimnazjalnej. rewaloryzacja i ochrona zabytkowych obiektów poprzez wprowadzanie nowych funkcji – np. stary szpital – planowana adaptacja na cele PPWSZ. poprzez odpowiednie zapisy w planach miejscowych ochrona istniejących wartości krajobrazowych miasta oraz atrakcyjnych przestrzeni widokowych, w tym ochrona historycznego tła krajobrazowego, zwłaszcza stoków gorczańskich z utrzymaniem charakteru ich zabudowy (przysiółków) poprzez ograniczanie rozpraszania zabudowy, egzekwowanie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego NOWY TARG 22 /Centrum/ opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów o wysokich walorach krajobrazowych /plany miejscowe NOWY TARG 23, 24, 25/; działania zmierzające do estetyzacji wnętrz urbanistycznych i architektonicznych.

58

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

-

Rozszerzenie zasobów prawnych form ochrony zabytków Nowego Targu

-

-

-

wystąpienie do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisanie do rejestru zabytków cennych obiektów zabytkowych, m.in. Ratusz, kapliczka św. Jana Kantego na Rynku, podjęcie starań o wpisanie do rejestru zabytków obiektów nie będących własnością miasta - budynku SOKOŁA przy pl. Słowackiego, kapliczki przy ul. Szafarskiej, k/nr 94, kapliczki na os. Bufak k/nr 10, kapliczki na os. Oleksówki k/nr 29, dawny cmentarz żydowski. wystąpienie do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisanie do rejestru zabytków obszaru zespołu staromiejskiego w granicach określonych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Nowy Targ. ochrona istniejącej substancji zabytkowej poprzez wprowadzanie do obiektów nowych funkcji np. budynek starego szpitala, obejmowanie coraz większych obszarów miasta planami miejscowymi; bieżąca aktualizacja i weryfikacja obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków.

59

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Priorytet II - Promocja dziedzictwa kulturowego i edukacja służąca budowaniu tożsamości kulturowej mieszkańców Nowego Targu Kierunki działań Zadania Szeroki dostęp do informacji o dziedzictwie kulturowym Nowego Targu

-

-

Popularyzowanie wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym

-

-

-

-

Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego służąca kreacji produktów turystyki kulturowej.

-

-

umieszczenie na stronie internetowej gminnej ewidencji zabytków wraz z kartami obiektów; opracowanie interaktywnej mapy miasta z naniesioną lokalizacją obiektów zabytkowych. aktywne włączanie się w organizację obchodów Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego; wydawanie i wspieranie publikacji, folderów promocyjnych, przewodników poświęconych problematyce dziedzictwa kulturowego miasta; organizowanie konkursów szkolnych popularyzujących historię Nowego Targu oraz jego zabytki;

promocja istniejących szlaków kulturowych na terenie Nowego Targu – szlak architektury drewnianej, szlak gotycki, szlak bacówkowym Nowotarski szlak lodowy; wyznaczanie nowych szlaków kulturowych na obszarze miasta: np. turystyczny szlak kolejowy przez Karpaty; orawski szlak solny na Węgry, szlak historii lotnictwa, szlak papieski. opracowanie zintegrowanego systemu informacji wizualnej obejmujący zasoby i wartości dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. adaptacja części pomieszczeń Ratusza na punkt informacji turystycznej – dodatkowy atutem powstanie nowych miejsc pracy.

60

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami Realizacja programu opieki nad zabytkami będzie się odbywać poprzez wskazane zadania gminy na rzecz osiągnięcia priorytetów w nim przyjętych. Podstawę niniejszego instrumentarium stanowią obowiązujące przepisy prawa i zawarte w nich regulacje dotyczące instrumentów prawno-ekonomicznych i finansów publicznych. Zakłada się, że zadania określone w niniejszym programie będą wykonywane za pomoce następujących instrumentów: -

- instrumenty prawne wynikające z obowiązujących przepisów prawnych: - uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów będących własnością gminy

-

instrumenty finansowe: - finansowanie prac i konserwatorskich przy obiektach zabytkowych będących własnością gminy, - korzystanie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowanie dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych

-

instrumenty koordynacji: - realizacja projektów i programów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich , - współpraca w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami z PPWSZ, organizacjami pozarządowymi, związkami wyznaniowymi,

-

instrumenty kontrolne: - aktualizacja i weryfikacja gminnej ewidencji zabytków, - oceny zmian w zagospodarowaniu przestrzennym miasta - analizy stanu zachowania dziedzictwa kulturowego

61

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, burmistrz co dwa lata sporządza sprawozdanie z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami, które przedstawia Radzie Miasta., Wykonanie sprawozdania powinna poprzedzić ocena poziomu realizacji programu uwzględniająca: - wykonanie zadań przyjętych do realizacji w okresie czteroletnim obowiązywania gminnego programu opieki nad zabytkami; - efektywność ich wykonania. Kryteria prowadzenia oceny realizacji programu opieki nad zabytkami Gminy Miasto Nowy Targ :

Priorytet I - Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Nowego Targu -

nakłady poniesione na program rewitalizacji, wielkość udzielonej pomocy finansowej dla prac budowlanych przy zabytkach liczba obiektów wpisanych do rejestru zabytków, powierzchnia miasta objęta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (%),

Priorytet II - Promocja dziedzictwa kulturowego i edukacja służąca budowaniu tożsamości kulturowej mieszkańców Nowego Targu -

liczba opracowanych i wydanych publikacji, folderów promocyjnych, przewodników poświęconych problematyce dziedzictwa kulturowego miasta, liczba utworzonych szlaków kulturowych, liczba zorganizowanych konkursów szkolnych których przedmiotem była historia miasta.

62

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

10. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami Źródła finansowania niniejszego programu opieki nad zabytkami można uzyskać z: 1. Funduszy strukturalnych: a) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko b) Program Operacyjny „Kapitał ludzki” c) Europejska Współpraca Terytorialna – Program Polska - -Słowacja d) Małopolski Regionalny Program Operacyjny 2. Środki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 3. Środków samorządowych Województwa Małopolskiego 4. Środków Gminy Miasta Nowy Targ

Opis poszczególnych źródeł finansowania: 1. Fundusze strukturalne: a) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Środki na projekty z zakresu dziedzictwa kulturowego dostępne są w ramach Priorytetu XI „Kultura i dziedzictwo kulturowe”. W ramach Priorytetu realizowane będą projekty o charakterze ponadregionalnym. Priorytet XI podzielony został na trzy Działania, z czego dwa mogą być wykorzystane w dziedzinie ochrony dziedzictwa: Działanie XI.1 „Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym”, Jego celem jest ochrona, zachowanie i efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym. Dodatkowo wspierane będą działania związane z tworzeniem wirtualnych instytucji kultury (dotyczy wykorzystania w tym celu zbiorów zabytkowych). Pomocy finansowej udziela się podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie: - rewitalizacji, rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, restauracji, zachowania, a także adaptacji na cele kulturalne obiektów wpisanych do rejestru zabytków i zespołów tych obiektów wraz z ich otoczeniem, - zakupu i remontu trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej w obiektach będących celem projektu (wyłącznie jako jeden z elementów projektu), - konserwacji zabytkowych muzealiów, starodruków, księgozbiorów, archiwaliów i zbiorów filmowych, - zabezpieczenia zabytków przed kradzieżą i zniszczeniem, - rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie kultury, w tym: digitalizację zabytkowych zasobów bibliotecznych i muzealnych oraz archiwaliów i zbiorów filmowych,

63

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

tworzenia wirtualnych instytucji kultury (dot. wykorzystania w tym celu zbiorów zabytkowych i/lub o szczególnej wartości historycznej), przygotowania kompleksowej dokumentacji niezbędnej do wnioskowania i realizacji przedsięwzięcia w ramach działania.

Budżet, dofinansowanie, minimalna wartość projektu: Środki EFRR wraz z krajowym wkładem publicznym wyniosą 118,8mln euro. W ramach działania można się ubiegać o dofinansowanie w wysokości do 85% kosztów kwalifikowanych projektu. Minimalna wartość projektu wynosi 20mln zł (w tym dla partnerstw zawiązanych w celu realizacji projektu). Dla projektów dotyczących wyłącznie: - konserwacji zabytków ruchomych, - rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie kultury, w tym digitalizacji zabytkowych zasobów bibliotecznych, muzealnych, archiwalnych i zbiorów filmowych, - zabezpieczenia zabytków przed kradzieżą i zniszczeniem, - tworzenie wirtualnych instytucji kultury (dot. wykorzystania w tym celu zbiorów zabytkowych), w tym realizowanych przez partnerstwa projektowe, minimalna wartość projektu wynosi 4 mln zł. Ponadto dla wszystkich typów projektów realizowanych przez instytucje kultury państwowe i współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego, archiwa państwowe oraz dopuszczone w działaniu typy szkół i uczelni artystycznych minimalna wartość projektu wynosi 4 mln zł. Beneficjenci: W ramach Działania o dotację mogą ubiegać się: - instytucje kultury (państwowe, samorządowe oraz współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego), - jednostki samorządu terytorialnego, - kościoły i związki wyznaniowe, - organizacje pozarządowe, - archiwa państwowe, - szkoły artystyczne (dla których organem prowadzącym jest minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub jednostki samorządu terytorialnego), wyłącznie w zakresie zadań z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorów, konserwacji zabytków ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzieżą i zniszczeniem, - uczelnie artystyczne (nadzorowane przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego) wyłącznie w zakresie zadań z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorów, konserwacji zabytków ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzieżą i zniszczeniem, - publiczne uczelnie wyższe inne niż artystyczne wyłącznie w zakresie zadań z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorów, konserwacji zabytków ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzieżą i zniszczeniem, - partnerstwa zawiązane w ramach określonego w działaniu katalogu beneficjentów.

64

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Działanie XI.2 „Rozwój oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym”. Jego celem jest rozwój oraz poprawa infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym oraz zwiększenie dostępu do kultury. W ramach działania wspierane będą projekty z zakresu rozwoju oraz poprawy stanu niezabytkowej infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym (prace w obiektach zabytkowych wraz z ich otoczeniem mogą być realizowane jedynie jako niezbędny (dodatkowy) element projektu. Pomocy finansowej udziela się podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie: - budowy, rozbudowy, remontu i przebudowy instytucji kultury, - zakupu i remontu trwałego wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej (wyłącznie jako jeden z elementów projektu). Budżet, dofinansowanie, minimalna wartość projektu: Środki EFRR wraz z krajowym wkładem publicznym wyniosą 357,6 mln euro. W ramach Działania można się ubiegać o dofinansowanie w wysokości do 85% kosztów kwalifikowanych. Minimalna wartość projektu wynosi 20 mln zł. Dla projektów, gdzie beneficjentami są instytucje kultury państwowe oraz współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz archiwa państwowe, minimalna wartość projektu wynosi 4 mln zł. Beneficjenci: W ramach Działania o dotację mogą ubiegać się: - instytucje kultury (państwowe, samorządowe oraz współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego), - organizacje pozarządowe, - kościoły i związki wyznaniowe, - archiwa państwowe, - jednostki samorządu terytorialnego, - partnerstwa zawiązane w ramach określonego w działaniu katalogu beneficjentów. b) Program Operacyjny „Kapitał ludzki” PRIORYTET 4 „Szkolnictwo wyższe i nauka”. W ramach tego priorytetu można starać się o dofinansowanie projektów poprzez: Działanie 4.1 „Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy”, Poddziałanie 4.1.1 „Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni”. Celem poddziałania jest wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni, przyczynienie się przyczynia się do budowy potencjału rozwojowego uczelni

65

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ poprzez umożliwienie im rozszerzenia i wzbogacenia oferty edukacyjnej. Pomocy finansowej udziela się podmiotom w zakresie:, - otwierania nowych, atrakcyjnych kierunków studiów, - organizacji praktyk studenckich, - wsparcia stypendialnego, - pomocy studentom niepełnosprawnym w dostępie do oferty wyższych uczelni. Budżet, dofinansowanie, minimalna wartość projektu: Ogółem budżet Poddziałania wynosi 500 mln euro. W ramach Działania można się ubiegać o dofinansowanie w wysokości do 85% kosztów kwalifikowanych projektu. Minimalna wartość projektu wynosi 50 tys. zł, maksymalna nie została określona. Beneficjenci: Wnioski o dofinansowanie mogą składać wszystkie zainteresowane podmioty. Projekt może swym zasięgiem objąć cały kraj. PRIORYTET 7 „Promocja integracji społecznej” W ramach tego priorytetu istnieje możliwość dofinansowania projektów poprzez Działanie 7.2 „Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej" Poddziałanie 7.2.1 „Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym - projekty konkursowe” Poddziałanie 7.2.1 ma na celu poprawę dostępu do zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i rozwijanie sektora ekonomii społecznej. Pomocy finansowej udziela się na projekty: - zakładające utworzenie centrów integracji społecznej w gminnych bibliotekach i domach kultury w celu poprawy dostępu do zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, - zajęcia o charakterze kulturalnym (np. warsztaty muzyczne), mające na celu przywrócenie osób zagrożonych wykluczeniem do życia społecznego, - pozaszkolne formy integracji społecznej młodzieży (np. warsztaty teatralne w domach kultury). Budżet, dofinansowanie, minimalna wartość projektu: Ogółem budżet Poddziałania wynosi 271 758 559 euro. W ramach Działania można się ubiegać o dofinansowanie w wysokości do 85% kosztów kwalifikowanych. Minimalna wartość projektu wynosi 50 tys. zł, maksymalna nie została określona. Beneficjenci: Wnioski o dofinansowanie mogą składać wszystkie zainteresowane podmioty. Projekt może objąć zasięgiem województwo.

66

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

c) Europejska Współpraca Terytorialna – Program Polska - -Słowacja Głównym celem Programu jest wzmocnienie opartej na partnerstwie współpracy polsko-słowackiej, mającej na celu trwały rozwój obszaru przygranicznego. Całkowity budżet Programu wynosi 185,2 mln euro. O środki na projekty z zakresu ochrony dziedzictwa można się ubiegać w ramach Priorytetu 2 „Rozwój społeczno-gospodarczy”, Temat 2.2 „Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego”. Temat 2.2 „Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego” Głównym celem tematu jest wspieranie ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego pogranicza polsko-słowackiego. Pomocy finansowej udziela się podmiotom na działania, mające na celu ochronę różnych gatunków roślin i zwierząt, a także przygotowanie wspólnych programów ochrony przyrody oraz dziedzictwa kulturowego i historycznego. Łączny budżet Priorytetu 2 wynosi 62,9 mln euro. Maksymalna wielkość dofinansowania dla polskich partnerów wynosi 85%. Minimalna i maksymalna wartość projektu nie została określona. O dotację w ramach Tematu 2.2 mogą ubiegać się m.in.: - jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, - jednostki administracji państwowej i jednostki samorządowe utworzone w celu zapewnienia usług publicznych, - organizacje pozarządowe non-profit, - Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej.

d) Małopolski Regionalny Program Operacyjny Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego dysponuje środkami na projekty z zakresu ochrony dziedzictwa w ramach Priorytetu 3 „Turystyka i przemysł kulturowy”: • Działanie 3.2 „Rozwój produktu dziedzictwa kulturowego”, Typy projektów: - projekty z zakresu Dziedzictwa kulturowego i rewaloryzacji układów przestrzennych: projekty związane z konserwacją, renowacją, rewaloryzacją, zachowaniem oraz zabezpieczeniem przed zagrożeniami obiektów (wraz z ich otoczeniem) wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków, na listę światowego dziedzictwa UNESCO, uznanych za Pomnik Historii, objętych formą parku kulturowego, miejsc pamięci narodowej i martyrologii lub innych miejsc

67

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

-

-

-

historycznych powołanych za pomocą odrębnych ustaw oraz skansenów wraz z ich przystosowaniem dla celów kulturalnych i turystyki kulturowej, projekty związane z konserwacją, renowacją, rewaloryzacją, zachowaniem publicznych zabytków inżynierii, techniki i przemysłu objętych formą ochrony zabytków (wymienione w pkt 1) wraz z ich otoczeniem w celu przystosowania ich na cele kulturalne, np. muzea, domy i ośrodki kultury, centra sztuki nowoczesnej, galerie sztuki oraz turystyki kulturowej, ze szczególnym uwzględnieniem projektów angażujących nowoczesne technologie, projekty związane z konserwacją publicznych zbiorów zabytków ruchomych oraz zabytkowych księgozbiorów i archiwaliów, a także tworzeniem kompleksowych systemów informacji i zabezpieczeń przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki oraz zabezpieczeniem zabytków ruchomych i nieruchomych przed kradzieżą i zniszczeniem, z zastrzeżeniem, iż zbiory i zabytki będące przedmiotem projektu są ogólnodostępne dla mieszkańców regionu, projekty związane z konserwacją, renowacją, rewaloryzacją, zachowaniem oraz zabezpieczeniem przed zagrożeniami układów przestrzennych (urbanistycznych i ruralistycznych) o wybitnych wartościach historycznokulturowych. W przypadku zespołów architektury muszą one zostać wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków ( jako układy lub zespoły urbanistyczne, ruralistyczne) lub być ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jako strefa ochrony konserwatorskiej lub też zorganizowane w formie parków kulturowych, rozumianych jako obszarowa forma ochrony krajobrazu i dziedzictwa kulturowego regionu.

Wkład ze środków EFRR: 32 mln euro. W ramach Działania można się ubiegać o dofinansowanie w wysokości do 75% kosztów kwalifikowanych projektu. W ramach Działania o dotację mogą ubiegać się: - jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, - jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, - parki narodowe i krajobrazowe, - PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, - instytucje kultury, - szkoły wyższe, - organizacje pozarządowe, - kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych. Dopuszczalne wartości projektów: - projekty dotyczące utrzymania i ochrony dziedzictwa kulturowego: maksymalna wartość całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych projektu poniżej 20 mln zł, - projekty dotyczące konserwacji zabytków ruchomych, rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie zasobów bibliotecznych, archiwalnych, filmowych oraz zasobów wirtualnych muzeów, galerii, fonotek, fototek, filmotek,

68

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ cyfrowych bibliotek itp., zabezpieczenia zabytków przed kradzieżą i zniszczeniem oraz projektów realizowanych przez instytucje kultury państwowe i współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego, archiwa państwowe oraz dopuszczone w działaniu typy szkół i uczelni artystycznych: maksymalna wartość całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych projektu poniżej 4 mln zł. Działanie swym zasięgiem obejmuje województwo małopolskie. • Działanie 3.3 „Instytucje kultury”, Typy projektów: - projekty z zakresu Rozwoju infrastruktury kulturalnej: W ramach działania przewiduje się wsparcie przedsięwzięć o charakterze ponadlokalnym, realizowanych przez instytucje dbające o rozwój kultury, ochronę dziedzictwa kulturowego: inwestycje dotyczące zarówno istniejących, jak i nowych obiektów, wyposażenie istniejących i nowych obiektów publicznej infrastruktury kulturalnej przyczyniającej się do aktywnego udziału społeczeństwa w kulturze. Preferowane będą przedsięwzięcia związane z zaangażowaniem nowoczesnych technik przekazu i ekspozycji, umożliwiające interaktywną prezentację oferty kulturalnej beneficjenta, rozumiane wyłącznie jako część szerszego projektu. - projekty z zakresu organizacji imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym w szczególności festiwale, targi w obrębie sfery kultury, wystawy i przeglądy form artystycznych (imprezy cykliczne będą wspierane tylko wówczas, gdy stanowią nową ofertę, ich zakres zostanie poszerzony w stosunku do oferowanego dotychczas). Wkład ze środków EFRR wynosi 29 mln euro. Dopuszczalne dofinansowanie: - dla projektów z zakresu Rozwoju infrastruktury kulturalnej dofinansowanie może wynieść do 75% kosztów kwalifikowanych, - dla projektów z zakresu organizacji imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym dofinansowanie może wynieść do 50% kosztów kwalifikowanych. W ramach Działania o dotację mogą ubiegać się: - jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, - jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, - instytucje kultury, - organizacje pozarządowe, - kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych. Maksymalna wartość projektu: Projekty z zakresu Rozwoju infrastruktury kulturalnej:

69

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ -

-

minimalna wartość całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych projektu od 1 mln zł, maksymalna wartość całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych projektu: poniżej 20 mln zł, dla projektów, dla których beneficjantami są państwowe instytucje kultury oraz współprowadzono z ministrem właściwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego oraz archiwa państwowe: maksymalna wartość całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych projektu poniżej 4 mln zł.

Projekty z zakresu organizacji imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym: - minimalna wartość całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych projektu: od 500 tys. zł, - maksymalna wartość całkowitej kwoty wydatków kwalifikowanych projektu: poniżej 2 mln zł. Działanie swym zasięgiem obejmuje województwo małopolskie. 2. Środki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rokrocznie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłasza nabór do programu „Dziedzictwo kulturowe” Priorytet 1 Ochrona zabytków. Celem programu jest: 1. ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego; 2. konserwacja i rewaloryzacja zabytków; 3. udostępnianie zabytków na cele publiczne. Rodzaje kwalifikujących się zadań: a) prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji niewymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych; b) prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji wymagające wyłonienia wykonawcy na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych; c) prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia wniosku (tzw. refundacja). Uwaga! Do priorytetu nie kwalifikują się projekty realizowane przy udziale środków europejskich (np. Regionalnych Programów Operacyjnych). Budżet programu na 2010r. wynosił 50 mln zł. Minimalna wnioskowana kwota wynosiła: 25 000 zł dla wniosków o dofinansowanie instalacji sygnalizacji pożaru i instalacji sygnalizacji włamania i napadu 75 000 zł dla pozostałych wniosków

70

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Na program w 2010r. nabór został zakończony. Kolejna edycja ma 2011r. będzie dostępna od IV kwartału 2010r. 3. Środki samorządowe Województwa Małopolskiego Z budżetu Województwa Małopolskiego udzielane są dotacje celowe na prace konserwatorskie obiektów ruchomych i nieruchomych, posiadających istotne znaczenie historyczne, artystyczne lub naukowe oraz znajdujących się w złym stanie technicznym. Celem programu jest: - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; - konsekwentne stosowanie wymogów konserwatorskich i kompleksowość podejmowanych działań; - odnowa regionalnej architektury i ochrona przed zniszczeniem, - wspieranie i zachęcanie właścicieli zabytkowych obiektów do podejmowania prac rewaloryzacyjno-konserwatorskich; - wdrożenie programowej ochrony zabytków architektury drewnianej (zwłaszcza ujętych w Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce); - zapewnienie bezpieczeństwa obiektów zabytkowych oraz utrzymanie atrakcyjności turystycznej regionu opartej na walorach dziedzictwa kulturowego. Dotacje obejmują prace na zabytkach nieruchomych – będących układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi; dziełami architektury i budownictwa, także obronnego i dawnego przemysłu, zabytkowymi cmentarzami i miejscami upamiętniającymi wybitne osoby i wydarzenia historyczne – oraz zabytków ruchomych będących wybitnymi dziełami dawnej sztuki (malarstwa sztalugowego, rzeźby, polichromii), rzemiosłem artystycznym i sztuką użytkową; kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych oraz wytworami techniki charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujących poziom nauki i rozwój cywilizacyjny. Samorząd Województwa Małopolskiego każdego roku przeznacza środki finansowe na wspieranie prac konserwatorskich podejmowanych przez właścicieli zabytkowych obiektów w regionie - w latach 1999-2008 przekazano w sumie 18 125 262 zł. Sejmik Województwa uchwałą podjął decyzję o udzieleniu dotacji na 2009 rok w kwocie ponad 8 741 000 zł, na realizację 127 zadań. Uchwałą z 3 lipca 2009 sejmik podjął uchwałę o przydzieleniu dotacji na kwotę 2 376 500 zł na realizację 61 dodatkowych zadań. Łącznie na wspieranie prac konserwatorskich łącznie 188 zadań w 2009 z funduszy marszałkowskich przewidziano 11 117 500 zł. Zadania, na realizację których może być udzielona dotacja z budżetu Województwa Małopolskiego: 1) przedsięwzięcia, które polegają na prowadzeniu prac konserwatorskich lub restauratorskich przy najwartościowszych i najcenniejszych, z punktu widzenia wartości dziedzictwa kulturowego i wartości artystycznej, zabytkach

71

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytków, będących: - układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi; - dziełami architektury i budownictwa; - dziełami budownictwa obronnego; - obiektami dawnego przemysłu; - zabytkowymi cmentarzami; - miejscami upamiętniającymi wybitne osoby i wydarzenia historyczne. 2) prace konserwatorskie dotyczące zabytków ruchomych, wpisanych do rejestru zabytków, w szczególności: - wybitnych dzieł dawnej sztuki (np.: polichromie, rzeźby, malarstwo sztalugowe, ołtarze), rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej; - kolekcji stanowiących zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych; - wytworów techniki charakterystycznych dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujących poziom nauki i rozwój cywilizacyjny. 3) opracowanie programów prac konserwatorskich, 4) badania konserwatorskie, architektoniczne lub archeologiczne substancji zabytkowej. Dotacja na prace lub roboty budowlane przy zabytku może finansować nakłady konieczne, obejmujące: 1) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej, architektonicznej lub budowlanej, z zastrzeżeniem ust. 5, w tym: a) sporządzanie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; b) przeprowadzenie badań konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych; c) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej; d) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich; e) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego; f) sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz; 2) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 3) stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku; 4) odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 5) odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50 % oryginalnej substancji tej przynależności; 6) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; 7) modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności; 8) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; 9) uzupełnienie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych;

72

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 10) działania zmierzające do wyeksponowania istniejących oryginalnych elementów zabytkowych układu parku lub ogrodu; 11) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonywania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt. 7 i 15; 12) zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej. Wniosek o udzielenie dotacji nie może dotyczyć jedynie kosztów wykonania dokumentacji konserwatorskiej, architektonicznej lub budowlanej. Dotacje z budżetu Województwa Małopolskiego powinny być przeznaczane na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane unikatowych zabytków Małopolski, w pierwszej kolejności: 1) wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO; 2) uznanych za pomnik historii; 3) włączonych do parku kulturowego; 4) najcenniejszych obiektów w skali kraju i regionu spośród wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków. Przy udzielaniu dotacji respektuje się zasady otwartości, konkurencji, jawności, przejrzystości, niekomercyjności, apolityczności i partycypacji społecznej. O dotację może ubiegać się każdy podmiot będący właścicielem lub posiadaczem zabytku, jeżeli posiadanie to oparte jest o tytuł prawny do zabytku wynikający z użytkowania wieczystego, ograniczonego prawa rzeczowego, trwałego zarządu albo stosunku zobowiązaniowego. Dotacja może być udzielona na dofinansowanie nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich i prac budowlanych przy zabytkach, które wnioskodawca zamierza wykonać w kolejnym roku – w przypadku złożenia wniosku z terminem naboru do dnia 15 grudnia lub w roku złożenia wniosku – w przypadku złożenia wniosku z terminem naboru do dnia 30 maja. Na zasadach określonych w niniejszej uchwale, wnioskodawca może wystąpić z kilkoma wnioskami o dotacje dla prac lub robót budowlanych przy więcej, niż jednym zabytku. Dotacja z budżetu Województwa Małopolskiego na wykonanie prac lub robót budowlanych przy jednym i tym samym zabytku w danym roku może być udzielona w wysokości do 70 % ogółu nakładów na te prace lub roboty. Jeżeli zabytek posiada wyjątkową wartość historyczną, artystyczną lub naukową albo wymaga przeprowadzenia złożonych pod względem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych, albo gdy sytuacja wymaga niezwłocznego podjęcia prac lub robót budowlanych przy zabytku – dotacja może być udzielona w wysokości do 100 % nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót budowlanych.

73

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Łączna kwota dotacji udzielonych ze środków publicznych na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauracyjnych lub robót budowlanych przy zabytku, nie może przekroczyć wysokości 100 % nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót. Maksymalna kwota oczekiwanej przez wnioskodawcę dotacji z budżetu Województwa Małopolskiego nie może być większa niż 200 000 złotych, z wyjątkiem dotacji na ratowanie zabytków, których istnienie zagrożone jest skutkami kataklizmów lub katastrofy budowlanej.

PROGRAM KONSERWATOR: Samorząd Województwa Małopolskiego w poczuciu odpowiedzialności za dziedzictwo kulturowe regionu, mając na uwadze problem aktywizacji osób bezrobotnych zainicjował i wdrożył Program Konserwator - pierwszy w Polsce program czasowego zatrudnienia osób długotrwale bezrobotnych zagrożonych wykluczeniem społecznym przy pracach związanych z zachowaniem i rewitalizacją substancji zabytkowej oraz ochroną krajobrazu kulturowego. Program Konserwator realizowany jest na terenie województwa małopolskiego od 2004 roku na podstawie uchwał Sejmiku Województwa Małopolskiego oraz uchwały Zarządu Województwa Małopolskiego z 2007 roku w sprawie przyjęcia Programu Konserwator. Uwzględnia założenia dokumentów strategicznych dla rozwoju regionu - Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 20072013 oraz Wojewódzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski. Podstawowym celem programu jest zmniejszenie ryzyka wykluczenia społecznego osób długotrwale bezrobotnych poprzez zwiększenie ich atrakcyjności na rynku pracy w wyniku stworzenia możliwości nabycia nowych kwalifikacji i umiejętności oraz udzielenie wsparcia jednostkom samorządu terytorialnego, instytucjom kultury oraz innym podmiotom realizującym zadania na rzecz ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego w regionie.

74

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

4. Środki Gminy Miasta Nowy Targ Zgodnie z uchwałą Nr 32/XXIX/05 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 kwietnia 2005r. w sprawie określenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, położonych na obszarze Miasta Nowy Targ wraz z późniejszymi zmianami osoby fizyczne, jednostki organizacyjne będące właścicielem lub posiadaczem, bądź też posiadające tytuł prawny do zabytku wynikający z użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego mogą ubiegać się o udzielenie dotacji celowej z budżetu Miasta Nowego Targu na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Dotacja może być udzielona na dofinansowanie nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku, ustalonych na podstawie kosztorysu zgodnego z programem prac zaakceptowanym przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, które zostaną przeprowadzone w roku złożenia przez wnioskodawcę wniosku o udzielenie dotacji.

75

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków. W ramach zadań z zakresu ochrony zabytków Gmina Miasto Nowy Targ w ostatnich latach konsekwentnie wspiera prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane prowadzone przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków jak i tych nie wpisanych ale cechujących się walorami zdefiniowanymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Szczególnie dotyczy to obiektów będących świadectwem historii naszego miasta. Tylko w ostatnich latach dofinansowano następujące prace konserwatorskie: w kościółku P.W. Św. Anny: - posadzka, - polichromia ścienna, - nadzór wizyjny, - wykonanie montażu instalacji zabezpieczenia p.pożarowego w postaci mgły niskociśnieniowej systemu FOG. w kościele P.W. Św. Katarzyny: - konserwacja 3 rzeźb barokowych z płd. elewacji dzwonnicy, - kuta krata zabezpieczająca w przejściu pod dzwonnicą, - konserwacja 3 rzeźb – tzw. „Grupa ukrzyżowania”, - portal przed wejściem głównym, - figura Matki Boskiej, tablica – akt erekcyjny, fryz dekoracyjny, - wykonanie okładziny kamiennej z piaskowca Brenna cokołu kościoła, - przegląd i modernizacja systemu przeciwpożarowego i antywłamaniowego, renowacja kapliczki św. Jana Nepomucena, renowacja pomnika Adama Mickiewicza, konserwacja obrazu olejnego „Wesele” Michała Rekruckiego, zakup majolik autorstwa Anny Dobrzańskiej, konserwacja rzeźb Edwarda Sutora – drewnianych i kamiennych, renowacja kapliczki św. Rodziny przy ul. Jana Pawła II, renowacja kapliczki Matki Bożej przy ul. Zacisze. Koszt dofinansowania ww. prac – ok. 400 tyś. zł. Ponadto samorząd miasta Nowego Targu finansuje od 12 lat działalność Muzeum Podhalańskiego, w którym zgromadzono ponad 7 tysięcy eksponatów. Kwota dofinansowania ww. Muzeum wynosi 517 850zł. Corocznie odnawiane są zabytkowe pomniki na cmentarzu nowotarskim. W ramach niniejszego programu opieki nad zabytkami, w okresie 4 lat obowiązywania tego programu przewiduje się następujące zadania do zrealizowania przez Miasto Nowy Targ: 1. Kontynuowanie działań zgodnie z uchwałą Nr 32/XXIX/05 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 kwietnia 2005r. w sprawie określenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, położonych na obszarze Miasta Nowy Targ.

76

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 2. Wdrażanie programu rewitalizacji centrum miasta, szczególnie dotyczy to przebudowy i modernizacji płyty Rynku oraz parku miejskiego im. Adama Mickiewicza – koszt ok. 22mln zł. 3. Egzekwowanie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego NOWY TARG 22 (Centrum) – obejmującego historyczne centrum miasta – zapisy planu miejscowego są jedną z form ochrony zabytków. 4. Sporządzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów o wysokich walorach krajobrazowych – mpzp NOWY TARG 23 (Niwa-Grel); mpzp NOWY TARG 24 (Dział), mpzp NOWY TARG 25 (Kokoszków – Kowaniec). 5. Wystąpienie do wojewódzkiego konserwatora zabytków o wpis do rejestru zabytków obszaru zespołu staromiejskiego w granicach określonych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Nowy Targ. 6. Wystąpienie do wojewódzkiego konserwatora zabytków o wpis do rejestru zabytków obiektów będących własnością miasta: - Ratusza, Rynek 1, prace renowacyjne zakończone w 2009r., koszt ok. 738 000 zł,; - kapliczki św. Jana Kantego, Rynek; 7. Podjęcie starań o wpisanie do rejestru zabytków obiektów nie będących własnością miasta: - budynku dawnego Towarzystwa Gimnastycznego SOKÓŁ, pl. Słowackiego 14; - dawnego cmentarza żydowskiego przy ul. Jana Pawła II - kapliczki przy ul. Szafarskiej, k/nr 94, - kapliczki na os. Bulak k/nr 10, - kapliczki Św. Jana Nepomucena, ul. Kościuszki. - budynek dawnej Bursy Gimnazjalnej 8. Utworzenie w budynku Ratusza punktu informacji turystycznej w ramach małopolskiego systemu informacji turystycznej - nowe miejsca pracy.

77

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

12. Bibliografia: 1. Gminny Program Opieki nad Zabytkami, Poradnik Metodyczny – KOBiDZ Warszawa 2008r. 2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, przyjęta uchwałą nr XLI/527/06 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 stycznia 2006r. 3. Projekt Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego 2010-2020 przyjęty uchwałą nr 1177/10 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 12 października 2010r. 4. Wojewódzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Małopolski przyjęty Uchwałą Nr XXXVII/469/05 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 3 października 2005r. 5. Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2010-2013 przyjęty Uchwałą nr LII/843/10 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 8 listopada 2010r. 6. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego - uchwała Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r. 7. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Nowotarskiego na lata 20062015 8. Powiatowy program opieki nad zabytkami Powiatu Nowotarskiego na lata 20092012 przyjęty uchwałą nr 379/XLV/2010 Rady Powiatu Nowotarskiego z dnia 7 stycznia 2010 r. 9. Strategia rozwoju miasta przyjęta Uchwałą Nr 40/XLVII/2002 Rady Miasta w Nowym Targu z dnia 4 października 2002r. 10. Projekt Strategii rozwoju miasta Nowy Targ na lata 2010-2020 11. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Nowy Targ, 12. Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego NOWY TARG 22 (Centrum), 13. Aktualizacja obiektów ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków dla miasta Nowy Targ, mgr inż. arch. Małgorzata Sawicka, mgr inż. arch. Jerzy Głodkiewicz, mgr inż. Anna Chmielowska – luty 2008r. 14. Polsko – Słowacki przewodnik po atrakcjach turystycznych Nowy Targ – Kieżmark, Jagoda Jurkowska, Nowy Targ 2007, 15. Dzieje Miasta Nowego Targu, Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół nauk w Nowym Targu, 1991r. 16. Nowy Targ Studium historyczno-urbanistyczne, mgr Zbigniew Beiersdorf, Kraków 1990-1992r. 17. Gorczańskie kapliczki i krzyże – przewodnik turystyczny, ks. Dariusz Ostrowski, Tomasz Koszarek, Wydawnictwo COMPASS, Kraków 2008 18. www.nowytarg.pl, www.wikipedia.pl, www.mkidn.gov.pl, www.kobidz.pl.

78