Załącznik do Uchwały Nr XL/444/2006 Rady Gminy Kobylnica z dnia 31 marca 2006 roku

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2006 - 2010

Opracowanie: Urząd Gminy Kobylnica - Referat Spraw Społecznych, Promocji i Rozwoju Gminy - Referat Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Środowiska - Referat Inwestycji i Gospodarki Komunalnej

Kobylnica, marzec 2006r.

Spis treści

I.

Postanowienia ogólne

II.

Posiadana dokumentacja dotycząca dóbr kultury w gminie

III.

Wykaz obiektów w ewidencji konserwatorskiej w gminie Kobylnica

IV.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków w gminie Kobylnica

V.

Źródła i przyczyny zagrożeń elementów dziedzictwa kulturowego

VI.

Wytyczne konserwatorskie

VII.

Zestawienie celów priorytetowych i zadań do realizacji w zakresie opieki nad zabytkami

VIII. Zadania Gminnego Programu Opieki Nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010 IX.

Postanowienia końcowe

X.

Bibliografia

2 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

I.

Postanowienia ogólne

1. Ilekroć w niniejszym programie jest mowa o : 1) ustawie – rozumie się przez to ustawę z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz.1568 z późń. zm.) 2) programie – rozumie się przez to „GMINNY

PROGRAM

OPIEKI

NAD

ZABYTKAMI NA LATA 2006-2010” 3) gminie – rozumie się przez to Gminę Kobylnica

2. Cele programowe: 1) włączenie problematyki ochrony zabytków do bieżących

zadań, wynikających z

zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminie, 2) uwzględnianie uwarunkowań prawnych opieki nad zabytkami, 3) rozpoznawanie potrzeb dotyczących podejmowania działań zmierzających do zahamowania procesów degradacji zabytków i doprowadzania do poprawy stanu ich zachowania, 4) eksponowanie zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, 5) podejmowanie

działań

zwiększających

atrakcyjność

zabytków

dla

potrzeb

społecznych, turystycznych i edukacyjnych, 6) tworzenie warunków współpracy z właścicielami zabytków dla zapewnienia

ich

opieki.

II.

Posiadana dokumentacja dotycząca dóbr kultury w gminie

1. „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica”. Studium opracowane zostało na zlecenie gminy w grudniu 2002r. przez Przedsiębiorstwo Powierniczo-Wykonawcze GLOB. Ustalenia Studium obejmują: - uwarunkowania (urbanistyczne, przyrodnicze, zasoby dziedzictwa kulturowego, infrastruktura społeczna, uwarunkowania transportowe i gospodarki komunalnej), - misję i cele strategiczne rozwoju gminy, - kierunki zagospodarowania przestrzennego. Stosowne miejsce w wymienionym dokumencie zajmuje problematyka środowiska kulturowego, w tym: - stref ochrony konserwatorskiej, 3 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

- obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków, - stanowisk archeologicznych w gminie, - pomników przyrody.

Rys. Ochrona dziedzictwa kulturowego Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica

2. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Po stwierdzeniu zgodności z ustaleniami „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica” 29 kwietnia 2005r. Rada Gminy Kobylnica uchwaliła: 1) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Kobylnica – Południe” (obejmujący część wsi Kobylnica, na południe od linii kolejowej Szczecin – Gdańsk i do planowanej obwodnicy Słupska) Ustala się następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków: a) część obszaru planu położona jest w strefie pełnej ochrony archeologicznokonserwatorskiej w związku z czym:

4 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

- obowiązuje zakaz prowadzenia robót budowlanych powodujących przekształcanie powierzchni ziemi bądź przekształcenia krajobrazu, - obowiązuje nakaz uzyskania pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku wykonywania prac porządkowych, pielęgnacyjnych itp.; b) część obszaru planu położona jest w strefach częściowej ochrony archeologicznokonserwatorskiej w związku z czym: - obowiązuje nakaz przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanym pozwoleniu, c) część obszaru planu położona jest w strefach ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej w związku z czym: -

obowiązuje

nakaz

przeprowadzenia

interwencyjnych

badań

archeologicznych

wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanym pozwoleniu, d) w obszarze planu znajduje się obiekt wpisany do rejestru zabytków: Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa (pozycja rejestrowa A–63). Prace remontowe, porządkowanie otoczenia, w tym wycinki drzew wokół kościoła, wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków; e) w obszarze planu występują budynki w ewidencji konserwatorskiej. Wymagana i wiążąca jest opinia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku: przebudowy, rozbudowy budynków, zmian w elewacjach, zwłaszcza budynków o konstrukcji szachulcowej; f) zachowuje się występujące w obszarze planu cmentarze zarejestrowane w ewidencji konserwatorskiej.

2) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Kobylnica - Północ” (obejmujący część wsi Kobylnica na północ od linii kolejowej Szczecin – Gdańsk

i do ulicy

Szczecińskiej). Ustala się następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków: a) część obszaru planu położona jest w strefie częściowej ochrony archeologicznokonserwatorskiej w związku z czym: - obowiązuje nakaz przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanym pozwoleniu, 5 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

b) część obszaru planu

położona jest w obrębie stref ograniczonej ochrony

archeologiczno-konserwatorskiej w związku z czym: -

obowiązuje

nakaz

przeprowadzenia

interwencyjnych

badań

archeologicznych

wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanym pozwoleniu, c) w obszarze planu znajdują się budynki w ewidencji konserwatorskiej, dla których wymagana i wiążąca jest opinia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku: przebudowy, rozbudowy budynków, zmian w elewacjach budynków mieszkalnych, zwłaszcza budynków o konstrukcji szachulcowej.

W toku są prace związane z opracowaniem projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obrębów geodezyjnych Łosino z fragmentem Zajączkowa, Bolesławice, Widzino. Planowany termin uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania na sesjach Rady Gminy Kobylnica: - 23.06.2006 – miejscowy plan zagospodarowania Łosino z fragmentem Zajączkowa, - 28.07.2006 - miejscowy plan zagospodarowania Bolesławice, - 25.08.2006 - miejscowy plan zagospodarowania Widzino. Sukcesywnie w latach przyszłych opracowywane będą mpzp dla pozostałych miejscowości.

III.

Wykaz obiektów w ewidencji konserwatorskiej w gminie Kobylnica

Posiadana w Urzędzie Gminy dokumentacja kwalifikuje niektóre obiekty zabytkowe do ochrony mimo, że nie są wpisane do rejestru zabytków. W tej grupie znalazły się głównie: -

budynki: domy, stodoły, dwory,

-

budowle: zespoły folwarczne, spichlerze, młyny,

-

obiekty sakralne: cmentarze,

-

parki przykościelne i parki w stylu krajobrazowe

W gminie jest łącznie ponad 340 obiektów zakwalifikowanych do wymienionej grupy. W programie nie wymienia się wszystkich tego typu obiektów z różnych względów. Po pierwsze inwentaryzacja była sporządzana dawno i z uwagi na upływ czasu wymaga weryfikacji. Cześć obiektów w sposób naturalny związany z upływem czasu została definitywnie zniszczona. Po drugie uregulowania wymagają stany własnościowe gruntów, na których posadowione są obiekty, co wymaga konfrontacji dokumentacji z danymi ewidencji gruntów. Prace te powinny zostać objęte działaniami

programowymi, dlatego też

uwzględnione zostaną w następnych rozdziałach. 6 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Przykładowe

wskazane

zostały

wybrane

obiekty

znajdujące

się

w

ewidencji

konserwatorskiej na terenie poszczególnych miejscowości gminnych: 1) Bolesławice - zagroda nr 4: stodoła szachulcowa, budynek gospodarczy, piwnica szachulcowa – koniec XIX w. - stodoła nr 21, szachulcowa, koniec XIX w. - budynek bramny nr 34, szachulcowa, 1 połowa XIX w. 2) Bzowo - zespół folwarczny, murowany, koniec XIX w. - leśniczówka nr 36 - cmentarz rodowy na terenie parku. Krypta zdewastowana, nagrobki zniszczone. Granice założenia wyznaczają brzozy i szpaler żywotnikowy. Wchodzi w skład parku wpisanego do rejestru zabytków. 3) Dobrzecino - dwór, murowany, początek XX w. - zespół folwarczny, 1 ćwierćwiecze XX w. - park krajobrazowy z XIX w. - cmentarz rodowy rodziny von Krockow z 1 połowy XIX wieku. Zniszczone nagrobki i krypty. Zachowane żeliwne krzyże i starodrzew (kasztanowiec, dęby, modrzewie i świerki). 4) Kczewo - zespół folwarczny, murowany, koniec XIX w. - park krajobrazowy z XIX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku. Czytelne granice założenia, zachowane fragmenty licznych nagrobków. Starodrzew zachowany w części. Do cmentarza prowadzą dwie aleje - klonowa i dębowa. 5) Kobylnica - zagroda ul. Witosa nr 2, 2 połowa XIX w. - zagroda ul. Wodna nr 9, koniec XIX w. - stodoła ul. Wodna 10, koniec XIX w. - cmentarzkomunalny z początku XX wieku Zachowane granice pierwotnego założenia. Brak nagrobków. Starodrzew zachowany w 80% (świerki, dęby, wierzba, jesion i żywotnik). - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku Czytelne granice założenia, nie zachowane nagrobki. Zachowany cenny starodrzew (świerki, dęby, klon, jesion). 7 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

6) Komorczyn - zagroda nr 8: budynek mieszkalny i inwentarski, koniec XIX w. - zagroda nr 12: budynek mieszkalny i gospodarczy, koniec XIX w. 7) Kończewo - zespół folwarczny, murowany, 2 połowa XIX w.: rządcówka, kuźnia, stajnia (ob. chlewnia), obora, spichlerz, suszarnia, domy i budynki gospodarcze, - zagroda ul. Szkolna nr 18: budynek mieszkalny, 2 budynki inwentarskie, murowany, koniec XIX w., początek XX w. -

nieczynny cmentarz ewangelicki z końca XIX w. Czytelne granice założenia, nie

zachowane nagrobki. Zachowany starodrzew (brzozy, świerki, dęby) 8) Kruszyna - zagroda nr 10: budynek mieszkalny i inwentarski, szachulcowy, połowa XIX w. - leśniczówka nr 20, murowany - nieczynny cmentarz ewangelicki z końca XIX w. 9) Kuleszewo - zespół folwarczny: oficyna, spichlerz, stajnia, budynek gospodarczy, murowany, 2 połowa XIX w., 1 ćwierćwiecze XX w. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. -

cmentarz

przykościelny.

Stanowi

granicę

wpisu

do

rej.

zabytków

kościoła.

- nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku. Czytelne granice założenia, nie zachowane nagrobki. Zachowany starodrzew (świerki, sosna). 10) Kwakowo - pozostałości zespołu folwarcznego, murowany - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. -

czynny cmentarz katolicki na terenie dawnego cmentarza. Brak przedwojennych

nagrobków. Starodrzew zachowany w znacznym procencie (świerki). 11) Lubuń - zespół folwarczny: rządcówka, budynki mieszkalne, dom kowala z kuźnią, dom ogrodnika, murowany, XIX/XX w. - leśniczówka nr 51, murowany, 1927r. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w.

8 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

- cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku, obecnie czynny cmentarz katolicki. Czytelne granice założenia, zachowane fragmenty licznych nagrobków: żeliwne krzyże, ogrodzenia nagrobków. Zachowany starodrzew.

12) Lulemino - młyn nr 28, murowany, koniec XIX w. - zagroda nr 4: budynek mieszkalny, budynek bramny i inwentarski, murowany, początek XX w. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. 13) Łosino - zespół folwarczny: rządcówka, kuźnia (ob. budynek mieszkalny), obora ze stajnią i spichlerzem (ob. budynek mieszkalny – inwentarski) - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX w. Czytelne granice założenia, nie zachowane nagrobki. Zachowany starodrzew. 14) Płaszewo - zespół folwarczny: stodoła, stajnia (ob. magazyn), remiza, szkoła (ob. budynek mieszkalny), murowany, koniec XIX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z końca XIX w. Czytelne granice założenia, nie zachowane nagrobki. Zachowany nielicznie starodrzew (świerki) 15) Reblino - zespół folwarczny: rządcówka (ob. budynek mieszkalny), stajnia, chlewnia, spichlerz szachulcowy - zespół budynków stacyjnych: budynek dworcowy, budynki mieszkalne, murowane, 1906r. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. - cmentarz rodowy z połowy XIX w. Brak nagrobków. Otoczony starodrzewem dębowym. 9 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

16) Runowo Sławieńskie - pozostałości zespołu folwarcznego, początek XX w.: stajnia i spichlerz - szachulcowy, budynki mieszkalne - zagroda nr 20: budynek mieszkalny, szachulcowy, 2 połowa XIX w., stodoła szachulcowa, 1921r. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. 17) Sierakowo Słupskie - kolonia budynków mieszkalno – gospodarczych nr 1-8, 32-38, murowane, ok. 1925r. - zagroda nr 18: budynek mieszkalny, szachulcowy, połowa XIX w., budynek inwentarski, murowany, szachulcowy, 2 połowa XIX w. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. - cmentarz przykościelny. Stanowi granicę wpisu do rej zabytków kościoła, - czyny cmentarz katolicki na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego. Zachowane nieliczne fragmenty nagrobków przedwojennych. 18) Słonowice - budynek stacyjny, murowany, 1910r. - cmentarz przykościelny. Brak nagrobków. Starodrzew (lipy, kasztanowce, jesiony, klony, graby, świerk) zachowany w 50%, - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX w. czytelne granice założenia, brak nagrobków, drzewostan zachowany w 70% (kasztanowce, czereśnie, dąb). 19) Słonowiczki - zagroda nr 5: budynek inwentarski (murowany), stodoła(murowana) – początek XX w.; budynek gospodarczy (szachulcowy, koniec XIX w.), - budynek inwentarski nr 6, szachulcowy, koniec XIX w. 20) Sycewice - zespół folwarczny, murowany, koniec XIX w.: rządcówka, gorzelnia, budynek gospodarczy i mieszkalny, - zespół budynków kolejowych: budynek stacyjny (murowany, 1860r.), nastawnia wykonawcza (murowany, 1913r.), budynek mieszkalny - nieczynny cmentarz ewangelicki z XIX/XX wieku. Czytelne granice założenia, zachowane nieliczne fragmenty nagrobków, drzewostan przerzedzony (jesion, dęby, świerki), - nieczynny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku. Czytelne granice założenia, zachowane nieliczne fragmenty nagrobków, drzewostan przerzedzony (lipy, dęby, brzozy).

10 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

- cmentarz rodowy z początku XX wieku, na terenie parku. Zdewastowany, nagrobki rozbite, drzewostan parkowy. Wraz z parkiem wpisany do rejestru zabytków

21) Ścięgnica - zespół folwarczny (murowany, 2 połowa XIX w.): rządcówka, dom robotników folwarcznych z budynkiem gospodarczym, obora, stodoła, garaż, kuźnia, transformator, budynki mieszkalne robotników folwarcznych

- leśniczówka, murowana, 1 ćwierćwiecze XX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku. Czytelne granice założenia, zachowane nieliczne fragmenty nagrobków, zachowany starodrzew (dęby, świerki). Kamień pamiątkowy z herbem przeniesiony na teren przy zespole pałacowo-parkowym.

- cmentarz rodowy w lesie. Kamień nagrobny Anny von Bonin z 1939r. 22) Widzino - zagroda ul. Główna nr 65: budynek mieszkalny (murowany, koniec XIX w.), stodoła (szachulcowa, 2 połowa XIX w.), budynek inwentarski (murowany, początek XX w.) - budynek bramny ul. Rzeczna nr 10, szachulcowy, 2 połowa XIX w. 11 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

- park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku. Czytelne granice założenia, zachowane liczne fragmenty nagrobków, starodrzew zachowany w 30% (dęby, jesiony, świerki, lipy, kasztanowiec). 23) Wrząca - rządcówka z dawnego zespołu folwarcznego (obecnie budynek mieszkalny nr 1), murowana, lata 20-te XX w. - domy robotników folwarcznych (obecnie budynki mieszkalne nr 62, 63, 64), murowane, lata 20-te XX w. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX wieku. Czytelne granice założenia, zachowane nieliczne fragmenty nagrobków, dobrze zachowany starodrzew (dęby, świerki). 24) Zajączkowo - zespół folwarczny, murowany, po 1920r. - nieczynny cmentarz ewangelicki z końca XIX wieku. Słabo czytelne granice założenia, zachowane pojedyncze fragmenty nagrobków, przerzedzony drzewostan (świerki, brzozy, dąb). 25) Zagórki - dwór, murowany, połowa XIX w.

- zespół dworsko - folwarczny - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX w. słabo czytelne granice założenia, zachowane pojedyncze fragmenty nagrobków. 26) Zbyszewo - zespół folwarczny (murowany, 2 połowa XIX w.): stodoła, obora, stajnia, budynki mieszkalne robotników folwarcznych nr 1, 3, 5, 6 12 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

- park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. 27) Zębowo - zagroda nr 10; budynek mieszkalny (murowany, koniec XIX budynek bramny (murowany, początek XX w.), stodoła (drewniana, początek XX w.) - park kościelny z XIX w. - cmentarz przykościelny. Czytelne granice założenia, zachowane nieliczne fragmenty nagrobków, dobrze zachowany starodrzew (dęby, jesiony, lipy, klony, graby). Stanowi granicę wpisu do rejestru zabytków kościoła. 28) Żelki - zespół dworsko-parkowy, murowany, 2 połowa XIX w. Dwór usytuowany na skraju wsi, w jej pd. części, przy drodze biegnącej od szosy Słupsk – Miastko do wsi, fasadą zwrócony w kierunku pn. – wsch. Dwór późnoklasycystyczny o typowej fasadzie – symetrycznej, z portykiem i wystawką na osi. Od południa, wschodu i zachodu rozległy, ok. 2ha park krajobrazowy, o zatartym obecnie układzie. W parku głównie świerki, buki, olsze, dęby i kasztanowce. - kolonia domów pracowników folwarcznych, koniec XIX w – 1 ćwierćwiecze XX w. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z końca XIX w. 29) Żelkówko - szkoła (ob. budynek mieszkalny nr 18), murowany , lata 20-te XX w. - park krajobrazowy z XIX w. - nieczynny cmentarz ewangelicki z końca XIX w.

IV.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków w gminie Kobylnica

1. Zestawienie obiektów wpisanych do rejestru zabytków Miejscowość

Obiekt

Data powstania

Poz.

Nr decyzji

rej.

z datą

park Bzowo

wraz z

połowa XIX w.

A-371

XIV w.

A-63

koniec XIX w.

A-250

cmentarzem Kobylnica

Kończewo

wieża kościoła zespół pałacowo -

PSOZ-I-5340/26/98 z dn. 22.12.1998r. 530 z dn. 21.12.1965 KL II-5340/23/87 z dn. 01.017.1987r. 13

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

parkowy kościół Kuleszewo

wraz z

połowa XVIII

A-69

cmentarzem Kwakowo

wieża kościoła

XV w.

A-70

Łosino

park

I połowa XIX w.

A-345

Sierakowo Słupskie Sierakowo Słupskie Słonowice

kościół wraz z cmentarzem

XV w., XVIII w., początek XX w.

A-120

dwór z oficyną

początek XIX w.

A-121

wieża kościoła

XV w.

A-130

I ćwierćwiecze XX w.

A-259

park Sycewice

wraz z cmentarzem zespół

Ścięgnica

pałacowo -

305 z dn. 02.02.1961r. 531 z dn. 21.12.1965r. PSOZ-I-5340/10/96 z dn. 23.04.1996r. 306 z dn. 12.02.1961r. 311 z dn. 12.02.1961r. 564 z dn. 15.02.1966 r. KL II-5340/6/87 z dn. 15.06.1987r. KL II-5340/5/87

1880-1890r.

A-239

z dn. 12.03.1987r

parkowy zespół Zajączkowo

pałacowo parkowy kościół

Zębowo

wraz z cmentarzem

1835r., I ćwierćwiecze XX w.

XV w., XVIII w., XIX w.

PSOZ-I5340/14/95 A—336

A-196

z dn. 03.10.1995r.

320 z dn. 08.05.1961r.

Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica

14 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

1) Bzowo Park krajobrazowy z połowy XIX w. wraz z cmentarzem. Własność prywatna.

Opis: Park został założony w II połowie XIX w. przy zabudowaniach majątku na terenie płaskim, lekko obniżającym się w kierunku południowym. Przylegał bezpośrednio do zabudowań gospodarskich i otaczał dwór pobudowany w stylu neogotyckim. W końcu XIX w. wykonano sztuczny staw z dwoma niewielkimi wyspami. Na większej ustawiono ciosane kamienie. Na początku XX w. wykonano kurhan z piwnicami grobowymi. Kompozycja parku oparta jest na zasadach kształtowania parków krajobrazowych i sentymentalnych. Na głównej płaszczyźnie parku otaczającej dwór rozebrany w 1975r. rosną najstarsze drzewa liściaste tworzące grupę o symetrycznej kompozycji względem dworu. Najbliżej dęby, dalej w półkolu buki zwyczajne i lipy, za nimi w okręgu 8 buków. Kompozycyjnie układ ten zamyka kurhan z grobowcem. Południowa granica parku obsadzona jest skupiskiem ozdobnych krzewów, tworzącym tło dla grupy buków, olchy czarnej. Północną część parku stanowi średniej wielkości staw z zachowanymi wyspami. Zamknięcie perspektywy i kompozycji przestrzennej parku stanowią drzewa wysokie rosnące wzdłuż wschodniej granicy parku na styku z obniżeniem łąkowym. Kompozycja i drzewostan parku są dość dobrze zachowane. Park posiada nadal cechy stylu romantycznego. Część zadrzewień uległa zagęszczeniu (samosiew). Park jest zaniedbany - mocno zarośnięty w części wschodniej i w otoczeniu stawu. Najlepiej zachowana jest otwarta płaszczyzna w części zachodniej parku, na której znajduje się najbardziej cenny drzewostan. 15 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Zakres niezbędnej renowacji powinien objąć prace porządkowe oraz pielęgnacyjne drzewostanu.

Pod

względem

kompozycji

należy

doprowadzić

do

odtworzenia

romantycznego charakteru parku, m.in. przez podniesienie poziomu wody w stawie, zabezpieczenie piwnic grobowców oraz usunięcie samosiewu we wschodniej i południowej części parku. Cały teren parku należy ogrodzić celem zabezpieczenia przed niewłaściwym użytkowaniem.

2) Kobylnica Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa, murowany, wieża kościoła pochodzi

r.

prawdopodobnie z XIV w. Istniejący do dziś hełm wieży z latarnią pochodzi z 1781 r. – niegdyś data na chorągiewce. Obecny korpus powstał w 1931 r.

Kubatura: 1 725,5 m3 Powierzchnia użytkowa: 240,3 m2 Opis: Kościół położony w pd.-zach. części miejscowości, przy szosie Słupsk – Bytów na niewielkim wzniesieniu. Kościół murowany z cegły, na fundamentach z kamienia polnego, otynkowany. Strop drewniany belkowy. Więźba dachowa - płatwiowa. Pokrycie dachu – dachówka ceramiczna, karpiówka układana podwójnie, na wieży łupek. Posadzka z brązowych płytek terakotowych. Schody zew. do zakrystii, ceglane oblane cementem 1-biegowe, balustrada pełna, cementowa. Schody wew. na emporę drewniane, zabiegowe, balustrada z drewnianych szczeblin, słupek prostokątny zwieńczony trójliściem.

16 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Drzwi zew.: zach. drewniane, 2-skrzydłowe, deskowe opierzane deskami, zawiasy pasowe z hakiem, zamek puszkowy; pd. drewniane, 1-skrzydłowe, współczesne; pd. drewniane,1-skrzydłowe, deskowe, opierzane deskami. Drzwi wew.: z wieży do naw 2skrzydłowe, wahadłowe, ramowo-płycinowe, płyciny przeszklone, zawiasy czopowe do zakrystii l- skrzydłowe, deskowe, opierzane deskami, na zawiasach pasowych z hakiem oraz 1-skrzydłowe, ramowo-płycinowe. Okna drewniane, krosnowe, 2-dzielne, 3-poziomowe lub 2-poziomowe, w części prezbiterialnej witrażowe. Kościół na planie prostokąta z węższą, zbliżoną do kwadratu wieżą od zachodu i prostokątnym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium od wschodu. Od południa kruchta, od północy zakrystia - na planach prostokąta. Wejście od zach., pd.i pn. Kościół jednonawowy. Kościół I-kondygnacyjny z II-kondygnacyjną wieżą oraz niższym prezbiterium, kruchtą i zakrystią. Nakryty dachem 2-spadowym z lukarną od pn. w formie "wolego oczka", wieża dachem 4-spadowym z sygnaturka, apsyda 5-spadowym, zakrystia i kruchta dachami 3spadowymi. Elewacja Zach. - wieży 1-osiowa w I kondygnacji, 2-osiowa w II kondygnacji. Otwór drzwiowy zamknięty lukiem ostrym, ujęty ostrołukowym portalem o 3- skokowych glifach. Nad nim mały, zamknięty łukiem pełnym otwór okienny w ostrołukowej wnęce. IÏ kondygnacja podzielona symetrycznie 4 ostrołukowymi blendami - w dwóch środkowych otwory okienne zamknięte łukami odcinkowymi. Gzyms kordonowy schodkowy. Elewacja pn. i pd. wieży - podziały jak w elewacji zach. W elewacji pd. otwór okienny I kondygnacji we wnęce zamkniętej łukiem odcinkowym. W elewacji pn. pod oknem I kondygnacji okrągły otwór okienny. Elewacja pd. kościoła - 4-osiowa, na 2 osi kruchta. Prostokątny otwór drzwiowy we wnęce zamkniętej łukiem odcinkowym z kluczem i datą „A.D.1931". Ściany boczne kruchty 1-osiowe. Otwory okienne małe, prostokątne. Otwory okienne elewacji duże, prostokątne, rozmieszczone symetrycznie. Elewacja wsch. kościoła - otwory okienne w 3-bocznej ścianie zamykającej prezbiterium, zbliżone do kwadratu, we wnękach zamkniętych łukami odcinkowymi. W bocznych ścianach prezbiterium pod otworami okiennymi prostokątne płycin. Elewacja pn. kościoła - 4-osiowa, na 1 osi zakrystia. Wsch. ściana zakrystii 2-osiowa, na 1 osi prostokątny otwór drzwiowy, do którego prowadzą schody, na 2 osi mały, prostokątny otwór okienny. Ściana pn. zakrystii 1-osiowa, os wyznacza mały, prostokątny otwór okienny. Pozostałe otwory okienne elewacji duże prostokątne, rozmieszczone symetrycznie. 17 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Wyposażenie: ołtarz gł. – kompilacja elementów barkowych, prospekt organowy

-

1781r, empora – XIX w.

Stan techniczny 1. Dach a) więźba drewniana – krokwiowo, płatwiowa b) pokrycie - dachówka ceramiczna karpiówka w koronkę -uzupełnić miejscowe ubytki dachówek, częściowo zużyta, pokryta mchem c) rynny - fi. 150 z blachy oc, malowane f. olejną stwierdzono liczne przecieki, d) rury spustowe - fi. 120 jw. e) obróbki blacharskie – przypory pokryte blachą oc, f) kominy - stwierdzono opadanie tynków około 2 m2, g) ławy kominiarskie – brak h) instalacja odgromowa – tylko na wieży, 2. Ściany konstrukcyjne - ceglano - kamienne otynkowane, na fundamencie z kamienia zawilgocone , - na wysokość około 1,20 m boazeria w nawie głównej, - brak izolacji poziomej murów, - zewnętrzne ściany otynkowane, tynki opadają, - miejscowo uzupełnić odpadające tynki, - tynki wewnętrzne wymagają odnowienia, 3. Stropy a) konstrukcja- belki drewniane - wieża, drewno elementy konstrukcyjne i podłogi zaatakowane owadami (kornik ) - chór konstrukcja drewniana (drewno zaatakowane jw), - elementy drewniane i ławki wymagają impregnacji mikologicznej i zabezpieczenia p.poż. po uprzednim zdjęciu warstw z farby olejnej), b) podłogi, podsadzki - kształtki i płytki ceglane, liczne ubytki spoinowania, 4. Klatka schodowa a) wieża – ściany zewnętrzne murowane, górna część wieży pokryta płytkami z łupek, konstrukcja dzwonnicy drewniana, wymaga zabezpieczenia przed owadami (kornik) i p.poż. b) biegi , podesty i balustrady, chór – drewniane zabezpieczenie jw. c) tynki wew. wap. cem. - wymagają cz. uzupełnienia ubytków,

18 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

d) stolarka okienna- ramy drewniane, oszklenie witraże (wymagają cz. uzupełnienia kształtek), e) stolarka drzwiowa – drewniana, 5. Instalacje ogrzewcze - brak 6. Instalacja elektryczna – - instalacja odgromowa - oświetlenie wewnętrzne zabytkowe żyrandole i świeczniki boczne (kinkiety), wymagają konserwacji 7. Instalacje wod. kan. – brak 8. Elewacja a) tynki - stwierdzono miejscowe opadanie tynków i zacieki od rynien i rur spustowych, b) gzymsy- rolka z cegły zabezpieczona i zabudowana deskami okapowymi, c) stolarka - okna drewniaqne z witrażami, ( szkło zbrojone ) stwierdzono ubytki szkła – wymagają częściowego uzupełnienia kształtek witraży, d) inne – zabytkowe organy z XVI w,

9. Teren posesji a) ogrodzenie – murowane z kamienia i cegły z siatki na słupkach stal. od zaplecza, b) drogi – lokalne, c) chodniki – POLBRUK w kolorze cementu, d) tereny zielone- trawniki, krzewy i drzewka ozdobne, e) odwodnienie- powierzchniowe, f) inne – naprawa schodów zewnętrznych 19 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

3) Kończewo Zespół pałacowo – parkowy, XIX/XX w. – park krajobrazowy wraz z pałacem. Własność prywatna.

Kubatura: 6 422 m3 Powierzchnia użytkowa: 1 218 m2 Opis: Pałac położony na kraju wsi , w pn. Części, na pn. – zach. Od szosy Słupsk – Kępice. Do pałacu prowadzi brukowana droga biegnąca od szosy przez wieś. Podwórze gospodarcze od pn. krajobrazowy park /ok. 7,7 ha/ otacza pałac od pn. wsch. I pd. W parku od pn. Fragmenty pierwotnego ogrodzenia z cegły. Pałac usytuowany na niewielkim wzniesieniu. Pałac murowany z cegły, otynkowany, dekoracja wykonana w tynku. 20 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Stropy nad piwnicami ceramiczne odcinkowe, nad pomieszczeniami piętra drewniane, belkowe z podsufitką. Więźba dachowa – drewniana, krokwiowo – płatwiowa. Pokrycie dachu – papa. Posadzki w piwnicy cementowe i lastrikowe, na piętrze i poddaszu podłogi drewniane, deskowe, w pomieszczeniach sanitarnych i gospodarczych – lastriko. Schody zew. granitowe, 1-biegowe. Schody wew. drewniane, zabiegowe, balustrada tralkowa, tralki wysmukłe, słupek okrągły. Drzwi zew.: w elewacji pn. – zach., drewniane, 2-skrzydłowe z nadświetlem zamkniętym łukiem pełnym, ramowo-płycinowe; w elewacji pn. – wsch. drewniane: 2skrzydłowe z prostokątnym nadświetlem, ramowo-płycinowe, górne płyciny szklone. Drzwi wew.: 1-skrzydłowe, ramowo-płycinowe, ościeżyna pełna; 2-skrzydłowe z zamkniętym łukiem odcinkowym nadświetlem, ramowo-płycinowe, górne płyciny szklone. Okna: skrzynkowe, 2-poziomowe, 2 lub 3-dzielne, dolne skrzydła 2-kwaterowe oraz krosnowe, 3-poziomowe, 3-dzielne z nadświetlem, wielokwaterowe i 2-poziomowe, 1-dzielne. Pałac na planie prostokąta z ryzalitami od pn. - wsch. i pd. - zach., od pd. – wsch. Prostokątna sala reprezentacyjna zamknięta 3-bocznie, po jej bokach prostokątne aneksy. Pałac w części pn. 2,5-traktowy, w części centralnej 2-traktowy, w części pd. 3-traktowy. Wejścia: główne w elewacji pn.- zach., ogrodowe, w elewacji pn. – wsch. klatka schodowa w narożniku pn. – zach. Bryła rozczłonkowana. Pałac na wysokim cokole, podpiwniczony, I-kondygnacyjny z użytkowym poddaszem. Ryzality II-kondygnacyjne. Pałac nakryty dachem 2-spadowym z kwadratową wieżą nakrytą dachem 4-spadowym, sala reprezentacyjna 5-spadowym, aneksy 1-spadowymi. Elewacja pd.- zach. – 10-osiowa, z ryzalitem na 6,7 i 8 osi, niższym aneksem na 9 i 10 osi. Otwory okienne o wykroju wydłużonego prostokąta, aneksu większe. Otwory okienne przyziemia i poddasza małe, prostokątne. Otwory I i II kondygnacji ryzalitu w płaskich opaskach zwieńczonych odcinkami gzymsu. Ryzalit zwieńczony trójkątnym frontem. Cokół pseudoboniowany. Elewacja pd.- wsch. – 4-osiowa. Otwory okienne 3-bocznego zamknięcia Sali reprezentacyjnej, wyznacza 3 pierwsze osie, zamknięte łukami pełnymi. Opaski okienne płaskie z odcinkami gzymsu w zwieńczeniach. Otwór 4 osi /aneks/ mały o wykroku leżącego prostokąta. Cokół pseudoboniowany.

21 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Elewacja pn. – wsch. – 10-osiowa z ryzalitem na 3, 4 i5 osi i niższym aneksem na 1 i 2 osi. Ryzalit poprzedzony portykiem opartym na kompozytowych kolumnach – środkowe kanelowane. Portyk zwieńczony tarasem. Balustrada tarasu pełna podzielona słupkami. Prostokątny otwór drzwiowy na środkowej osi ryzalitu. Otwory okienne jak w elewacji pd.- wsch. W trójkątnym frontonie ryzalitu płaskorzeźbiona dekoracja. Elewacja pn. – zach. – 7-osiowa. Na środkowej osi otwór drzwiowy zamknięty łukiem pełnym. Otwory okienne jak w elewacji pd. – wsch. Nad otworami okiennymi 1 i 7 osi pietra taras z pełną balustradą podzieloną słupkami. Trójkątny fronton z płaskorzeźbioną dekoracją. Stan zachowania: Nieszczelne rynny i rury spustowe – znaczne zawilgocenie ścian zew. i wew. Pokrycie dachu wymiennie – konstrukcja dachowa w stanie dobrym. Wybite okna w wieży. Wnętrze pałacu bardzo zaniedbane. Najpilniejsze prace remontowe: Wymiana rynien i rur spustowych. Remont wnętrz.

4) Kuleszewo Kościół p.w. św. Józefa, połowa XVIII w., konstrukcja szachulcowa

Kubatura: 742 m3 Powierzchnia użytkowa: 127 m2 Opis: Zabytkowy kościół położony jest na owalnym cmentarzu na obrzeżach, którego rosną stare drzewa. Posesja kościoła znajduje się na środku wsi przy zachodniej pierzei drogi. Kościół jest orientowany. Cmentarz otacza współczesny niski murek z ciosanego kamienia,

22 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

na którym wmontowany jest żelazny płot ozdobny z kutego żelaza. Na cmentarz prowadzą dwie bramki jednoskrzydłowe z kutego żelaza. Rzut przyziemia kościoła oparty jest na planie krzyża. Jest to budynek sakralny,, jednokondygnacyjny, bezwieżowy, jednonawowy, z dwoma symetrycznymi bocznymi przybudówkami. Główne wejście dwuskrzydłowe od szczytu zachodniego. Dwa wejścia boczne jednoskrzydłowe prowadzą przez przybudówki. Układ wnętrza. Główne wejścia prowadzi pod antresolą chóru do jedynej nawy, od której odchodzą dwa pomieszczenia boczne usytuowane w połowie długości nawy. W pomieszczeniu lewym mieści się salka katechetyczna, w pomieszczeniu prawym zakrystia. Fundament z kamieni polnych połączonych zaprawą. Ściany obwodowe ryglowe z wypełnieniem ceglanym, pola otynkowane i pobielone na biało. Szkielet ścian z drewna sosnowego poczerniony. Drzwi główne zewnętrzne dwuskrzydłowe, płycinowe o ozdobnej stolarce w stylu neogotyckim. Pozostałe drzwi zewnętrzne i wewnętrzne jednoskrzydłowe, o podobnej stolarce. Ościeże i odrzwia zakończeniu prostym. Okna prostokątne o krzyżowym podziale z podwójnym ostrołukiem, w licu okna, wielokwaterowe. Okna przybudówek krosnowe pojedyncze, dwuskrzydłowe, 4 i 6 kwaterowe. Schody na chór drewniane, drabiniaste obudowane. Dach trójspadowy, pokryty dachówką karpiówką. Szczyt dachowy zachodni ryglowy, z wypełnieniem ceglanym. Konstrukcja dachu krokwiowa podparta w kalenicy pojedynczym, dwuodcinkowym stolcem. Mniej więcej w połowie wysokości dachu stolec z krokwiami łączą poziome banty. Krokwia górą zamocowane w słupie stolca, dołem osadzone w belkach stropowych. W przybudówkach dachy dwuspadowe, jeden daszek kryty karpiówką, drugi felcówką. Strop belkowany nagi z powałą z desek leżących na belkach stropowych, które wspierają skośne mieczy przy ścianach licowych. Posadzka ceramiczna, kładziona z ośmiobocznych płytek.

Wyposażenie: całą szerokość kościoła zajmuje antresola chóru dostawiona do ściany frontowej wsparta na 4 słupach ustawionych w czworobok. Balustrada chóru płycinowa. Na wprost wejścia głównego znajduje się barokowy ołtarz z 1744 r. W górną część ołtarza wkomponowana jest rzeźba o cechach późnego gotyku, przedstawiająca Chrystusa na krzyżu, pochodząca prawdopodobnie z poprzedniego kościoła. Obok ołtarza 23 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

znajduje się płyta epitafijna kanonina z Kołobrzegu Franta Boen z małżonką, ubranego w rycerski strój dworski datowana na 1626 r. Obok epitafium ambona w tym samym stylu co ołtarz. Jest to również pozostałość po poprzednim kościele. Na środku od powały zwisa ozdobny barokizujący świecznik wieloramienny przerobiony na żyrandol elektryczny.

Pierwszą

połowę

nawy

zajmują

dwa

szeregi

ławek

o

prostej

nieskomplikowanej stolarce.

Stan techniczny budynku Obiekt odrestaurowany w całości w latach 1998-2000 1. Dach a) więźba drewniana – krokwiowo - jętkowa b) pokrycie - dachówka ceramiczna tzw. ESÓWKA, cz. pokryta mchem, c) rynny - fi. 120 PCV, d) rury spustowe - fi. 100 jw. e) obróbki blacharskie – f) kominy g) ławy kominiarskie – h) instalacja odgromowa – brak, 2. Ściany konstrukcyjne - konstrukcja tzw. szachulcowa wypełniona pustakami pianobetonowymi, wypełnienie otynkowane, stwierdzono miejscowe opadanie tynków elewacji i przy ościeżach, - miejscowo uzupełnić odpadające tynki,

24 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

3. Stropy a) konstrukcja- belki drewniane - wieża, drewno elementy konstrukcyjne i podłogi zaatakowane owadami (kornik) - chór konstrukcja drewniana (drewno zaatakowane jw), - elementy drewniane i ławki wymagają impregnacji mikologicznej i zabezpieczenia p.poż. po uprzednim zdjęciu warstw z farby olejnej), b) podłogi, podsadzki - płytki terakotowe ceramiczne powlekane, 4. Klatka schodowa a) biegi , podesty i balustrady, chór – słupy i podciągi drewniane (elementy spękane), b) tynki wew. wymagają uzupełnienia ubytków przy ościeżach, c) stolarka okienna- ramy drewniane, oszklone, d) stolarka drzwiowa – drewniana (wymiana drzwi do zakrystii), 5. Instalacje ogrzewcze - brak , 6. Instalacja elektryczna – - instalacja odgromowa - brak - wew. pt. oświetlenie - żyrandole i boczne kinkiety, 7. Instalacje wod. kan. – brak, 8. Elewacja a) tynki - na wypełnieniach miejscowo opadają - szkielet nośny drewniany malowany farbą olejną, b) gzymsyc) stolarka - okna drewniane, 9. Teren posesji a) ogrodzenie – murowane z kamienia i cegły, ramy z kształtowników i prętów stalowych, b) drogi – lokalne, c) chodniki – betonowe na gruncie, d) tereny zielone- trawniki, krzewy i drzewka ozdobne, e) odwodnienie- powierzchniowe,

25 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

5) Kwakowo Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, murowany, XV, XIX w.,

Kubatura: 4 000 m3 Powierzchnia użytkowa: 150 m2 Opis: Obiekt jest położony w centrum miejscowości, na niewielkim wzniesieniu i jest otoczony ogrodzeniem z metalowych prętów na kamiennej podmurówce. Obecnie znajduje się wewnątrz budynku 400 miejsc siedzących oraz przestrzeń na 600 miejsc stojących. Budynek świątyni został zbudowany na planie prostokąta z węższą wieżą od zachodu i zamkniętym 3 - bocznie prezbiterium od wschodu – zgodnie z ówcześnie panującą zasadą budownictwa sakralnego budynek kościoła jest orientowany. Przy północnej części prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia. W tylnej części nawy kościoła została wsparta na czterech słupach empora organowa. Konstrukcja kościoła oparta jest na murach wykonanych z kamienia – nawa kościoła – mury wieży wykonane zostały z cegły na fundamencie kamiennym – wątek wendyjski. Pokrycie dachowe wykonane jest z dachówki i zostało już wymienione we wcześniejszym okresie. Posadzka w kościele wykonana jest z płytek terakotowych, a w części prezbiterialnej cementowa. Schody prowadzące na emporę organową i w dalszej części na wieżę kościelną 26 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

są drewniane, zabiegowe, słupek okrągły. Okna w świątyni są wykonane w stolarce drewnianej – krosnowe, a w prezbiterium witrażowe.

Najpilniejsze prace remontowe: Podjęte zabiegi inwestora mają doprowadzić do remontu murów, konstrukcji chóru, wymiany posadzki, remontu schodów wejściowych i wykonanie podjazdu dla niepełnosprawnych, gruntownego remontu wieży kościelnej, remont ogrodzenia i drogi dojazdowej, remont dzwonnicy, budowę lapidarium, odwodnienie budynku, zamontowanie instalacji grzewczej oraz oświetlenie terenu wokół kościoła. W celu podjęcia prac remontowych murów nawy kościoła należy je oczyścić i podjąć działania zmierzające do uzupełniania brakujących spoin, z zastosowaniem preparatu grzybobójczego, a następnie dokonać impregnacji elewacji preparatem hydrofobizującym.

Remont chóru przewiduje wymianę konstrukcji drewnianej – słupów wraz z zastrzałami i belek stropowych. Całkowitej wymianie będzie podlegała podłoga empory balkonowej z desek o grubości 32 mm. Drewno stosowane do ww. robót powinno być wcześniej zaimpregnowane grzybobójczo, owadobójczo oraz ognioochronno. Cementowa posadzka w prezbiterium ma być w początkowej fazie naprawiona z zatarciem na gładko a następnie na niej ma być ułożona nowa posadzka z granitu polerowanego, łącznie ze stopniami. Wewnętrzne mury świątyni mają być odnowione przez przetarcie ich szpachlówką uniwersalną, a następnie zagruntowane i malowane farbami wapiennymi. Drewniane ramy okienne poddane w początkowej fazie ługowaniu i oczyszczeniu mają zostać pomalowane farbą olejną. Obecnie istniejące kamienne schody prowadzące do głównego wejścia świątyni mają zostać wymienione na nowe oraz ma zostać wykonany podjazd do kościoła dla osób niepełnosprawnych. 27 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Drewniane schody prowadzące na emporę organową i w dalszej części na wieżę należy w całości wymienić z zachowaniem wszystkich ich elementów. Drewno zastosowane do tej modernizacji ma być przygotowane podobnie jak w przypadku elementów drewnianych użytych do rekonstrukcji empory organowej. Renowacja wieży kościelnej, na której znajdują się pęknięcia grożące katastrofą budowlaną, w pierwszej fazie polegać będzie na restauracji zewnętrznych murów, w których należy uzupełnić ubytki spoin, wymienić pęknięte cegły na nowe oraz uzupełnić gzymsy. Po wykonaniu tych prac ściany wieży należy zaimpregnować preparatem hydrofobizującym, a następnie wykonać patynowanie murów. Całą stolarkę okienną drewnianą w ilości 16 sztuk należy wymienić na nową.

Dalsza część remontu wieży będzie polegać na wymianie drewnianych podłóg na poszczególnych poziomach wieży. Prace z tym związane należy prowadzić poziomami ze szczególnym zachowaniem zasad BHP. Wymianie będzie podlegało 100% stolarki drewnianej, ze względu na bardzo zły stan obecny. Drewno zastosowane do prac remontowych ma być przygotowane jw. W związku z pracami prowadzonymi wokół kościoła projekt przewiduje również wykonanie odwodnienia budynku przez wykonanie opaski z kostki kamiennej na podsypce cementowo – piaskowej. Opaska ta ma być wykonana ze spadkiem od budynku. W miejscach odchodzenia rur spustowych należy wykonać odprowadzenie wód opadowych do studzienek chłonnych z kostki kamiennej. Plac przed kościołem, jak również droga prowadząca do kościoła ma być wykonana z kostki kamiennej na podsypce cementowej. Wymienione również będą schody prowadzące z

28 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

ulicy głównej na teren kościelny oraz pochylni dla osób niepełnosprawnych. W zakres prac włączono również rozbiórkę istniejących schodów oraz obsianie terenu trawą. Prace związane z remontem ogrodzenia będą polegały na wymianie istniejących przęseł. Nowe przęsła będą wykonane jako ozdobne, z kutego metalu. W cokole i słupkach należy uzupełnić spoinę, wykonać nową bramę wjazdową oraz uzupełnić czapki kamienne na słupkach kamiennych. W ramach omawianego projektu przewiduje się również remont istniejącej dzwonnicy. Jej konstrukcja drewniana ma być w 100% wymieniona na nową i po wcześniejszym demontażu dzwonów mają być ponownie zamontowane. Drewno zastosowane do tego celu ma być przygotowane podobnie jak w poprzednich działaniach. Na terenie przykościelnym inwestor w porozumieniu z konserwatorem zabytków zamierza wykonać lapidarium. Przewidziano montaż płyt kamiennych, które będą ułożone na utwardzonym terenie z kostki kamiennej w kolorze szarym.

6) Łosino Park krajobrazowy z początku XIX w.

29 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Opis: Park leśny był częścią dużego założenia dworskiego. Składało się nań: rozległy dziedziniec z pałacem i licznymi budynkami gospodarczymi, ogrody, sady i omawiany park. Na podstawie wieku drzew i ich rozmieszczenia można sądzić, że park powstał w początkach XIX w. przy założeniu wykorzystano urozmaicenie terenu licznymi zbiornikami i ciekami wodnymi, rzekę Słupię i resztki wiekowej dąbrowy. Do parku przyległa bezpośrednio zabudowa leśniczówki i budynku mieszkalnego pracownika majątku. Po wojnie majątek rozparcelowano. Większość budynków gospodarczych oraz pałac zostały zniszczone. Obecnie park należy do Nadleśnictwa Leśny Dwór. Park zajmuje przestrzeń między rzeką Słupią i wpływającymi do niej kanałami – od strony wschodniej, z drogą od strony południowej i północno-zachodniej. Od tej strony rozchodzące się drogi: zewnętrzna i wewnętrzna parkowa oddzielająca od parku zabudowania leśniczówki wraz z ogrodem i trzema stawami i otoczenie domu mieszkalnego wraz z ogrodem, podwórzem gospodarczym i zabagnionymi stawami. Teren ten jest ogrodzony od strony parku murem ceglanym. Skupiska drzew występują w otoczeniu dużego stawu i przy drodze północnej. Drzewostan parkowy składa się prawie wyłącznie z drzew i krzewów rodzimych. Z gat. Obcego pochodzenia występuje tylko żywotnik zachodni i olbrzymi oraz daglezja. Przeważa ilościowo dąb, którego udział wynosi ok.. 30%. Udział grabu i buka wynosi po ok. 25%, a świerka 20%. Ponadto w niewielkiej ilości występuje lipa, olsza, kasztanowiec, akacja, brzoza, sosna i wierzba biała. Sporadycznie występują drzewa owocowe, wiązy, klony, jesiony i buk purpurowy. Podrost i podszyt złożony z grabu, brzozy, buka, dębu, sosny i leszczyny występuje na 50% powierzchni pod drzewami. W skupiskach występują ponadto krzewy: śnieguliczka, kalina koralowa, bez czarny i bez lilak, suchodrzew, dereń jarzębina, jaśminowiec i karagana. Większość parku jest zadarniona. Drzewa są zdrowe, w kilku przypadkach o imponujących rozmiarach. Najpotężniejszy jest dąb o obwodzie 600cm i potężnej koronie. Ponadto kilka dębów i buków ma obwód 450cm. Niektóre z nich oznakowane jako obiekt chroniony.

30 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

7) Sierakowo Słupskie Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP. Wieża kościoła pochodzi prawdopodobnie z XIV w., nawa z prostokątnym węższym prezbiterium z 1736r.

Kubatura: 1 340 m3 Powierzchnia użytkowa: 122 m2 Opis: Kościół położony w centrum wsi, po zach. stronie drogi głównej. Cmentarz przykościelny na planie zbliżonym do prostokąta ,ogrodzony siatką. Bramka osadzona na granitowych. słupkach zwieńczonych żeliwnymi krzyżami. Kościół orientowany. Przed kościołem, na granitowym postumencie z krzyżem maltańskim i tablicą inskrypcyjna /napis nieczytelny/, figura Chrystusa. Kościół murowany z cegły i kamienia - fundamenty i I kondygnacja wieży. Wątek muru: I kondygnacja wieży - krzyżowy, II kondygnacja wieży – wedyjski, apsyda krzyżowy. Korpus kościoła otynkowany. Obramienia okien i drzwi z cegły. Strop drewniany, płaski otynkowany. Więźba dachowa niedostępna. Pokrycie dachu – dachówka ceramiczna, karpiówka układana pojedynczo i podwójnie - apsyda. Posadzka z białych i czarnych płytek terakotowych. Schody wew. drewniane, zabiegowe, balustrada tralkowa /na emporę/ oraz cementowe 1-biegowe /do zakrystii/. Drzwi. zew.: główne, drewniane, 2-skrzydłowe, deskowo – listwowo - zastrzałowe na zawiasach pasowych z hakiem; boczne, drewniane, 1 -skrzydłowe, ramowo - płycinowe, 31 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

opierzane deskami na zawiasach pasowych z hakiem. Drzwi wew. drewniane ramowo płycinowe, 1 - i 2-skrzydłowe, na zawiasach czopowych. Okna drewniane, krosnowe 2dzielne, 4-poziomowe, witrażowe. Kościół jednonawowy, na planie prostokąta, część wsch. nawy węższa /dawne prezbiterium/ z zamkniętą trójbocznie apsydą. Od zach. Wieża na planie zbliżonym do kwadratu/ Od pn. duża współczesna przybudówka na planie prostokąta mieszcząca zakrystię i salki katechetyczne. Wejście od zach. i pd. Kościół nakryty dachem dwuspadowym, II - kondygnacyjna wieża czterospadowym, niższa od korpusu apsyda dachem pięciospadowym. Elewacja zach. wieży - l-osiowa w I kondygnacji, 2-osiowa w – II kondygnacji. Zamknięty łukiem odcinkowym otwór drzwiowy, ujęty ostrołukowym portalem o 5skokowycn glifach. Otwór drzwiowy i tympanon obramowane ceglaną opaską. W tympanonie okrągły otwór okienny w ceglanej opasce. II kondygnacja podzielona sześcioma ostrołukowymi blendami-w dwóch środkowych niewielkie otwory okienne zamknięte łukami pełnymi. Gzyms kordonowy prosty, koronujący schodkowy. Elewacja pd. wieży – 1-osiowa w I kondygnacji, 2-osiowa w II kondygnacji. W przyziemiu duży otwór okienny umieszczony niesymetrycznie, zamknięty łukiem, ostrym, w ceglanej opasce. Podział II kondygnacji analogiczny do elewacji zach. Dodatkowo pod oknem wyznaczającym 1 oś, mały otwór okienny zamknięty łukiem pełnym. Między środkowymi blendami zegar o drewnianej, okrągłej tarczy /XVIII w./ Elewacja pn. wieży – częściowo zakryta przez współczesna przybudówkę. Podziały II kondygnacji jak w elewacji pd. Elewacja pd. kościoła 4-osiowa. Otwór drzwiowy zamknięty łukiem odcinkowym, na 4 osi. Otwory okienne duże, rozmieszczone symetrycznie, ostrołukowe . Otwory ujęte ceglanymi opaskami. Elewacja wsch. - ściana szczytowa podzielona ośmioma schodkowymi wnękami. Apsyda 3-osiowa z 2-skokowymi przyporami w narożach. Otwory okienne duże ostrołukowe. W narożnikach ściany wsch. ukośne 1-skokowe przypory. Elewacja pn. – zasłonięta w połowie współczesną dobudówką, 2-osiowa. Otwory okienne jak w elewacji pd. Wyposażenie: granitowa chrzcielnica /XIV w./, ambona /XVII w./, konfesjonał – wykonany prawdopodobnie z fragmnentów XVII-wiecznych ołtarzy, zegar na wieży /k. XVIII w./

32 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Najpilniejsze prace remontowe: wymiana lub uzupełnienie pokrycia dachu, zlikwidowanie współczesnej dobudówki.

Stan techniczny: 1. Dach a) więźba drewniana – krokwiowo, płatwiowa, b) pokrycie - dachówka ceramiczna typ. SEGER, c) rynny - fi. 120 PCV, d) rury spustowe - fi. 100 PCV, e) obróbki blacharskie – attyka szczytu i przypory pokryte blacha miedziana, f) kominy - brak, g) ławy kominiarskie – brak, h) instalacja odgromowa – pręt stalowy fi. 6 – 8 wymaga naprawy, 2. Ściany konstrukcyjne - ceglano - kamienna na fundamencie z kamienia, zawilgocone na wysokość około 1,50 m, wymagają osuszenia (drenaż opaskowy, ewentualnie metodą iniekcji) - brak izolacji poziomej murów, - zewnętrzne ściany nawy głównej, salki katechetycznej i zakrystii otynkowane, miejscowo uzupełnić odpadające tynki, - przypory w kształcie pionowych prostopadłościanów o zmiennym przekroju w połowie wysokości nawy głównej, - tynki wewnętrzne wymagają odnowienia i uzupełnienia ubytków (prezbiterium, salka katechetyczna i zakrystii),

33 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

3. Stropy a) konstrukcja- belki drewniane - wieża, drewno elementy konstrukcyjne i podłogi zaatakowane owadami (kornik - chór konstrukcja drewniana (drewno zaatakowane jw), - elementy drewniane i ławki wymagają impregnacji mikologicznej i zabezpieczenia p.poż.), b) podłogi, podsadzki - płytki Gres 4. Klatka schodowa a) wieża – ściany zewnętrzne murowane, stwierdzono liczne pęknięcia i zarysowania pionowe i poziome niebezpieczne dla stateczności konstrukcji (wieża niebezpiecznie odchylona od pionu, konstrukcja dzwonnicy drewniana, wymaga zabezpieczenia przed owadami (kornik) i p.poż. b) biegi, podesty i balustrady, chór – drewniane zabezpieczenie jw. c) tynki wew. wap. cem.- wymagają cz. uzupełnienia ubytków, d) stolarka okienna- ramy stalowe, oszklenie witraże (wymagają cz. uzupełnienia kształtek), e) stolarka drzwiowa – drewniana,

5. Instalacje ogrzewcze - w części nowej elektryczne i gaz bezprzewodowy, 6. Instalacja elektryczna – brak oświetlenia zew. - instalacja odgromowa -pręt stal. fi 6 , wymaga naprawy połączeń, - oświetlenie wewnętrzne zabytkowe żyrandole i świeczniki boczne (kinkiety), wymagają konserwacji , 34 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

7. Instalacje wod. kan. – brak, 8. Elewacja a) tynki - główna nawa otynkowana, stwierdzono miejscowe opadanie tynków, b) gzymsy - rolka z cegły zabezpieczona deskami okapowymi, c) stolarka - pomiędzy przyporami okna stalowe z witrażami, stwierdzono ubytki szkła – wymagają częściowego uzupełnienia kształtek witraży, - drzwi zewnętrzne wymagają wymiany w uzgodnieniu z konserwatorem zabytków, 9. Teren posesji a) ogrodzenie – siatka na słupkach stalowych, b) drogi – lokalne, c) chodniki – na gruncie betonowe, spękane, rozwarstwione, d) tereny zielone – skwery, trawniki, drzewka i krzewy ozdobne, e) odwodnienie- powierzchniowe, 8) Sierakowo Słupskie Dwór nr 23, początek XIX w. i oficyna dworska nr 24, początek XIX w., murowana. Własność prywatna.

Kubatura: 1 526 m3 Powierzchnia użytkowa: 425m2 Opis: Dwór położony w południowej części wsi, po wschodniej stronie głównej drogi wiejskiej, na wprost skrętu drogi w kierunku Kończewa. Dwór oddalony od drogi ok. 100 m. Fasadą zwrócony na północ. Ok. 200 m na południe od dworu zniszczony i zarośnięty obecnie park, do którego prowadzi aleja. Od wschodu dawna oficyna dworska, niegdyś 35 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

połączona z dworem łącznikiem, obecnie w dużym stopniu przebudowana i zniszczona straciła swój historyczny charakter. Od zachodu łąki. Od północy XIX-wieczny budynek gospodarczy (obora) położony po zachodniej stronie brukowanej drogi prowadzącej do dworu. Dwór murowany z cegły, na fundamencie kamiennym, otynkowany - tynk wapienny. We wschodnim pomieszczeniu narożnym traktu południowego zbity został tynk wewnętrzny i odsłonięty fragment ściany nośnej. Ściana ta postawiona została z cegły suszonej (od wewnątrz) i cegły wypalanej (na zewnątrz). Ściany działowe na poddaszu o konstrukcji szachulcowej - wypełnienia z gliny. Stropy nad piwnicami ceramiczne, odcinkowe na belkach stalowych oraz sklepienia ceramiczne, kolebkowe; nad I kondygnacją stropy drewniane, belkowe z otynkowana, podsufitką, w środkowym pomieszczeniu traktu południowego (salon) dekoracja sztukatorska w formie rozety. Więźba dachowa drewniana, krokwiowo-jętkowa. Pokrycie dachu dachówka ceramiczna, holenderka. Podłogi z szerokich, dębowych desek, podzielone na 4 części węższymi krzyżującymi się deskami ściętymi w miejscach tyku. W pomieszczeniu pod schodami płytki terakotowe w kolorze białym i czarnym ułożone w szachownice. Schody zew. cementowe, 1-biegowe. Schody wew. drewniane, dębowe, policzkowe, zabiegowe, zachowany fragment okrągłego słupka. Drzwi zew. drewniane, 2-skrzydłowe na kutych zawiasach pionowych z hakiem górne krawędzie zawiasów wycięte w ząbki, ramowo-płycinowe, skrzydła 3-płycinowe, górna płycina kwadratowa z wachlarzową rozetą, środkowa o wykroju wydłużonego prostokąta ozdobiona rombem, dolna mniejsza o wykroju wydłużonego prostokąta z nałożonych na ramę desek z płaskorzeźbioną dekoracją w formie romboidalnej kratki. Rozety w drzwiach południowych dorabiane współcześnie. Drzwi wew. drewniane, 2-lub 1-skrzydłowe na kutych zawiasach tarczowych z hakiem, ramowo-płycinowe, skrzydła 3-płycinowe. W drzwiach 1skrzydłowych górne i dolne płyciny o wykroju leżącego prostokąta, w 2-skrzydłowych o wykroju zbliżonym do kwadratu. Środkowe płyciny w drzwiach 1-skrzydłowych o wykroju zbliżonym do kwadratu, w 2-skrzydłowych wykroju wydłużonego prostokąta. Środkowe płyciny ozdobione rombem. Szyldy zakończone trójliściem, proste z rozetką wokół klamki i kluczyną w formie rozetki oraz kuty (w drzwiach sieni) o jednym boku łukowo wygiętym, drugim wycięty faliście, nieregularnie. Ościeżyny pełne, opaski obustronnie sfazowane, w narożnikach kwadratowe małe płyciny o sfazowanych brzegach. Nadproża w formie odcinków belkowania. 36 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Okna drewniane, dębowe, skrzynkowe, 2-dzielne, 2-poziomowe, słupek ozdobiony toskańskim pilastrem, ślemie profilowane, w krzyżu woluta. Część okien wymieniona współcześnie, wykonane na wzór pierwotnych. Dwór na planie prostokąta, 2-traktowy. Trakty podłużne, Równej szerokości, jedynie w części środkowej zmiana szerokości traktów przez wydzielenie obszernego salonu w trakcie południowym. Wejścia od północy (główne), od południa (ogrodowe) i od zachodu (boczne). W zachodnim pomieszczeniu narożnym traktu południowego - sień ze schodami. Następne pomieszczenia w tym trakcie to kuchnia, salon i dwa pomieszczenia mieszkalne. W trakcie

północnym

w

narożniku

zachodnim

pomieszczenie

mieszkalne,

następne

pomieszczenie mieszkalne z wydzieloną spiżarnią, sień z wejściem do piwnicy i w narożniku wschodnim duże pomieszczenie mieszkalne. Bryła zwarta. Dwór w połowie podpiwniczony, l-kondygnacyjny z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym. Elewacja frontowa (pn.) 9-osiowa. Na 4-6 osi pseudoportyk - 4 półkolumny toskańskie podtrzymujące trójkątny fronton obwiedziony wydatnym gzymsem. W tympanonie półokrągły otwór okienny. Na 5 osi prostokątny otwór drzwiowy, na 4 i 6 osi otwory okienne o wykroju wydłużonego prostokąta. Nadproże i nadokienniki otworów psendoportyku w formie odcinków gzymsu. Otwory okienne elewacji o wykroju wydłużonego prostokąta. Elewacja boczna (zach.) 1 osiowa w I kondygnacji, 4-osiowa na poddaszu. Na 1 osi I kondygnacji prostokątny otwór drzwiowy. Na 1 i 4 osi poddasza małe, owalne otwory okienne. Na 2 i 3 osi otwory o wykroju wydłużonego prostokąta. Elewacja ogrodowa (pd.) jak elewacja frontowa. Elewacja boczna (wsch.) 4-osiowa na poddaszu. Otwory okienne jak w elewacji zachodniej. Wnętrze: układ pierwotny nie zmieniony.

37 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

9) Słonowice Kościół p.w. św. Stanisława Kostki, XIV w., XIX w.

Kubatura: 1 849 m3 Powierzchnia użytkowa: 257 m2 Opis: Kościół położony w centrum wsi, po zachodniej stronie drogi Reblino – Wrząca. Wieża kościoła pochodzi prawdopodobnie z XV w. Do 1892r. istniała jeszcze średniowieczna nawa kościoła. Stary kościół był założony na planie prostokąta bez wyodrębnionego prezbiterium i z prostokątną kruchtą od południa. Obecny kościół pochodzi prawdopodobnie z przełomu XIX i XX w. Cmentarz przykościelny na planie prostokąta, ogrodzony siatką. Kościół orientowany. Kościół murowany z cegły, na fundamentach kamiennych. Wątek krzyżowy oraz nieregularny – wieża. Więźba dachowa krokwiowa, odkryta. Pokrycie dachu – dachówka ceramiczna, karpiówka układana podwójnie, zakładkowa – kruchta przy prezbiterium oraz blacha – wieża. Posadzka ceglana – cegły układane na płask oraz 8-boczne cegły układane w deseń; w wieży posadzka cementowa. Schody wew.: na emporę drewniane, zabiegowe, balustrada tralkowa – tralki wysmukłe, słupek okrągły; na wieżę drewniane, drabiniaste. Drzwi zew.: główne, drewniane, 2-skrzydłowe, deskowo – listwowo - zastrzałowe oraz 1-skrzydłowe/kruchta Pd./, deskowo – listwowo - zastrzałowe, zawisy pasowe. Drzwi wew.: z wieży do nawy 2-skrzydłowe, ramowo-płycinowe, górne płyciny witrażowe, dolne pseudożłobkowane, zawiasy czopowe; z zakrystii do nawy 2-skrzydłowe; z kruchty 1-skrzydłowe, ramowo38 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

płycinowe, dolne płyciny pseudożłobkowane, górne z dekoracja maswerkową, zawiasy czopowe. Okna metalowe, krosnowe, nieuchylne, witrażowe. Kościół na planie prostokąta, jednonawowy z węższą wieżą od zachodu. Prezbiterium prostokątne, zamknięte 3-bokiem. Przy prezbiterium od pn. zakrystia, od pd. kruchta – na planach prostokąta. Od pd. przylegająca do nawy dawna kruchta na planie kwadratu. Bryła zwarta. Kościół I-kondygnacyjny

z II-kondygnacyjna wieżą, niższym

prezbiterium, zakrystia i kruchtami. Kościół nakryty dachem 2-spadowym, wieża 4spadowym z 8-bocznym hełmem, prezbiterium 5-spadowym, pd. kruchta 2-spadowym, zakrystia i kruchta przy prezbiterium dachami 1-spadowymi. Elewacja zach. wieży – portal ostrołukowy z okrągłym otworem okiennym w tympanonie. Otwór drzwiowy zamknięty łukiem odcinkowym. Nad portalem mały otwór okienny zamknięty łukiem pełnym. II kondygnacja podzielona 4 ostrołukowymi blendami – w dwóch środkowych małe otwory okienne zamknięte łukami pełnymi. Elewacja pd. i pn. wieży – podziały II kondygnacji jak w elewacji zach. Elewacja pn. kościoła – 5-osiowa, otwory okienne duże, zamknięte łukami ostrymi. Między oknami 2-skokowe przypory, w narożnikach ukośne. Elewacja pd. - 5-osiowa. Na 3 osi kruchta. Otwór drzwiowy zamknięty łukiem odcinkowym. Ściany boczne kruchty 1-osiowe – otwory okienne małe, zamknięte łukami ostrymi. Ściana szczytowa kruchty podzielona 5 blendami zamkniętymi schodkowo. Otwory okienne elewacji i przypory jak w elewacji pn. Elewacja wsch. – otwory okienne prezbiterium duże, zamknięte łukami ostrymi. W narożnikach prezbiterium przypory. Zakrystia – ściana pn. 1-osiowa: otwór drzwiowy zamknięty łukiem ostrym; ściana wsch. 2-osiowa: otwory okienne małe, zamknięte łukami ostrymi. Kruchta – ściana Pd. 1-osowa: otwór drzwiowy

zamknięty łukiem

odcinkowym. Ściana wsch. – 2-osiowa: otwory okienne małe, zamknięte lukami ostrymi.

Wyposażenie: ambona z 2 poł. XVII w., chrzcielnica z 1658r. granitowa kropielnica z XIII/XIV w., ołtarz, ławki, empora z k. XIX w.

Stan techniczny: 1. Dach a) więźba

drewniana – stropodach

deski iglaste 32 mm na wiązarach wieszakowo-

belkowych - dobry 39 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

b) pokrycie

- dachówka karpiówka - wieża blacha malowana farbą olejną

w kolorze

ceglastym, c) rynny - fi. 150 z blachy oc. Malowane, na wieży fi. 100 PCV- stan dobry d) rury spustowe - fi. 120 z blachy oc., na wieży fi. 100 PCV – stan dobry e) obróbki blacharskie – z blachy oc. na kominie, f) kominy - w ścianie szczytowej od str. wschodniej, brak tzw. czapki kominowej, g) ławy kominiarskie – brak h) instalacja odgromowa – linka pleciona fi. 8, wymaga wymiany na pręt stalowy fi. 6 – 8 2. Ściany konstrukcyjne - murowane z cegły czerwonej palonej na fundamencie z kamienia zawilgocone na wysokość około 1,50 m, wymagają osuszenia (drenaż opaskowy od strony południowej, ewentualnie metodą iniekcji, - brak izolacji poziomej murów, - przypory w kształcie pionowych prostopadłościanów o zmiennym przekroju w połowie wysokości nawy głównej, zabezpieczone blacha oc. malowana, - tynki wewnętrzne wymagają odnowienia,

3. Stropy a) konstrukcja- stropodach deski na wiązarach wieszakowo belkowych, - wieża, drewno elementy konstrukcyjne i podłogi zaatakowane owadami (kornik) - chór konstrukcja drewniana (drewno zaatakowane jw), - elementy drewniane i ławki wymagają impregnacji mikologicznej i zabezpieczenia p.poż.), b) podłogi, podsadzki - kształtki ceramiczne, cegła pełna klinkierowa stwierdzono miejscowe ubytki,

40 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

4. Klatka schodowa a) wieża – ściany zewnętrzne murowane, konstrukcja

dzwonnicy drewniana, wymagają

zabezpieczenia przed owadami (kornik) i p.poż. b) biegi , podesty i balustrady – drewniane zabezpieczenie jw. c) tynki wew. wap. cem. - wymagają cz. uzupełnienia ubytków, d) stolarka okienna- ramy stalowe, oszklenie witraże (wymagają cz. uzupełnienia kształtek wtopionych w opaski ołowiowe, e) stolarka drzwiowa – drewniana, 5. Instalacje ogrzewcze - brak, 6. Instalacja elektryczna – brak oświetlenia zew. - instalacja odgromowa linka stalowa, wymaga wymiany na pręt stal. fi 6, - oświetlenie wewnętrzne zabytkowe żyrandole i świeczniki boczne ( kinkiety ), wymagają konserwacji , 7. Instalacje wod. kan. – brak, 8. Elewacja a) tynki - cegła ceramiczna, licowana, spoinowana, stwierdzono ubytki spoin, b) gzymsy- rolka z cegły i kształtek ceramicznych dekoracyjnych, c) stolarka - pomiędzy przyporami okna stalowe z witrażami, stwierdzono ubytki szkła – wymagają częściowego uzupełnienia kształtki witraży 9. Teren posesji a) ogrodzenie – cz. wschodnia, ramy z kształtowników, słupy z cegły klinkierowej, pozostałe siatka na słupkach stalowych, b) drogi – lokalne, c) chodniki – na gruncie betonowe, spękane, rozwarstwione, d) tereny zielone – skwery, trawniki, drzewka i krzewy ozdobne, e) odwodnienie- powierzchniowe, od strony północno - zach. drenaż opaskowy,

41 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

10) Sycewice Park krajobrazowy z I ćwierćwiecza XX w.

Opis: Park

jest

dużym

założeniem

krajobrazowym

z

kilkoma

częściami

kompozycyjnymi. Od strony zachodniej rozpoczyna się aleją wjazdową wysadzoną lipami osiowo poprowadzoną do nieistniejącego pałacu ze stawami po stronie południowej i odciętym od pól aleja jesionową terenem. Po północnej stronie alei zlokalizowano współcześnie osiedle mieszkaniowe. Od miejsca po pałacu rozpoczyna się część ozdobna i widokowa parku z trzema alejami rozchodzącymi się od pałacu wzdłuż dróg oraz polanami i ukształtowanymi grupami zadrzewień. W tej części występuje wiele drzew egzotycznych o pokroju i formach ozdobnych. Droga publiczna przecina park leśny na dwie części. W części wschodniej w odległości 50m od drogi znajdują się grobowce rodzinne z resztkami nagrobków. W pobliżu zachowało się kilka żywotników z dawnego otoczenia cmentarza. Park leśny charakteryzuje się grupowym rozmieszczeniem drzew starych o dużych rozmiarach, szpalerem starych lip i dębów na obrzeżach i licznymi grupami młodszymi podrostu i silnym zakrzewieniem nieomal na całym terenie parku. Na terenie parku leśnego dominuje dąb i buk, których udział wynosi ok. 70% ilości drzew. Po ok. 10% lip, klonów i świerka. Sporadycznie występuje jesion, kasztanowiec, wiąz, modrzew, sosna, platan, jodła, żywotniki, olsza, grab, osika i czeremcha. Wiek drzew piętra górnego wynosi ok. 120-140 lat. Kilka drzew buka i dębów ma duży rozmiary: obwód pnia 600cm i jest niewątpliwie starszych – ponad 200 lat. W kilku grupach i pod okapem drzew starszych występuje podrost głównie świerka, 42 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

wiązu, jesionu, klonów, brzozy, osiki i czeremchy z wieku 40- 70 lat. W grupie krzewów wyróżniono: bez czarny, bez koralowy, czeremchę, dereń, suchodrzew, leszczynę, malinę i bluszcz. Z analizy całego układu parkowego wynika, ze nie zachował się tylko pałac. Park we

wszystkich

swoich

częściach

zachował

się

bez

zasadniczego

uszczerbku

powierzchniowego. Zmiany w szczegółach to przede wszystkim pozbawienie parku elementów architektury ogrodowej, urządzeń zabawowych, zdewastowanie cmentarza, rozebranie ogrodzenia. W programie renowacji winno się dążyć do odtworzenia stylu krajobrazowo – sentymentalnego z 2 połowy XIX w. Należy usunąć samosiew oraz drzewa martwe, suche i wywroty.

11) Ścięgnica Zespół pałacowo – parkowy 1880-1890r. - park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. wraz z pałacem. Własność Gminy Kobylnica.

Kubatura budynku: 4 661,1 m3 Powierzchnia zabudowy: 336,2 m2 Powierzchnia użytkowa brutto: 1 127,5 m2 Powierzchnia placów i dróg utwardzonych: 1 115 m2 Powierzchnia ciągów pieszych i pieszo-jezdnych: 980 m2

43 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Część rezydencjonalna stanowi najbardziej na południe wysunięty element zespołu. Pałac usytuowany jest w południowej części wsi Ścięgnica, w centrum zabytkowego parku, przylegającego do łąk i lasów. Budynek pałacu jest dwukondygnacyjny, podpiwniczony i przykryty dachem mansardowym, którego dolna część osłania utworzone w ten sposób II piętro na całej jego wysokości. Budynek murowany z cegły, na wysokim kamienno - ceglanym cokole, stanowiącym ściany piwnic, tynkowany w części dwóch nadziemnych kondygnacji. Ściany zewnętrzne, wewnętrzne konstrukcyjne z cegły pełnej ceramicznej. Ścianki działowe z cegły ceramicznej pełnej, niektóre drewniane, a inne (na III kondygnacji) osłonowe przydachowe ze specjalnych ceramicznych płytek kaflowych. Tynki zewnętrzne cementowo wapienne z oznakami zmian w czasach współczesnych (kilkanaście łat temu), poza ozdobami w postaci boni oraz gzymsowych profili ciągnionych; tynki wewnętrzne wapienno - cementowe; Stropy płaskie drewniane, o konstrukcji belkowej. W piwnicy strop stalowo ceramiczny w stylu stropu Klein'a. Więźba dachowa drewniana o konstrukcji krokwiowe – płatwiowej. Dach mansardowy, kryty blachą miedzianą łączoną na rąbek stojący. Posadzki i podłogi w piwnicach lastriko i terakota; na parterze głównie parkiety (stare i nowo - układane) oraz w klatkach schodowych w postaci desek malowanych kolorem pełnym; posadzki na I piętrze głównie deskowe malowane na kolor pełny (brązowy i czerwony), a w sanitariatach terakota i lastriko. Na II piętrze posadzki pokryte płytami pilśniowymi lub paździerzowymi malowanymi na kolor pełny (brązowy i czerwony). Trzy klatki schodowe: z parteru na I piętro to schody drewniane, zabiegowe o konstrukcji policzkowej z balustradą drewnianą zdobioną ornamentem roślinnym. Schody od parteru do poddasza są drewniane, policzkowe, zabiegowe z prostą drewnianą balustradą. Podobnie schody z I piętra na II piętro. Wszystkie schody malowane kolorem pełnym (brązowym i kremowym).

44 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Okna ościeżnicowe, podwójne ze skrzydłami zewnętrznymi z drobnym podziałem, malowane na biało, niektóre z okiennicami os wewnątrz. Drzwi jedno i dwuskrzydłowe, płycinowe pełne i przeszklone w górnych partiach, malowane na biało. Drzwi zewnętrzne płycinowe, dekorowane z przeszklonym naświetleni, a wyjściowe na taras są dwuskrzydłowe przeszklone z ościeżnicami pełnymi od wewnątrz. Rzut pałacu prostokątny, a od zachodniej strony dobudowany taras. Na parterze pomieszczenia przestronne, reprezentacyjne zgrupowane wokół dużego hollu. Układ piętra jest podobny, aczkolwiek pomieszczenia są mniejsze i kondygnacja niższa. Bryła budynku, zwarta, dwukondygnacyjna i podpiwniczona z użytkowym poddaszem, przekryta dachem mansardowym z lukarnami. Park w stylu krajobrazowym został założony w XIX wieku na terenie wokół dworu z tego samego okresu. Konfiguracja terenu jest bardzo zróżnicowana (od 31mnpm do 41 m npm); jest to stok doliny skłaniającej się na zachód. Od strony północnej i zachodniej do parku przylegają zarośla łęgowe i tereny częściowo podmokłe. Po stronie północno-wschodniej znajduje się stary sad, wydzielony ogrodzeniem i obsadzony grabami. Natomiast południowa granica przylega do obszaru leśnego, który został przecięty szosą dojazdową do wsi Ścięgnica. Wjazd na teren założenia parkowego jest właśnie z tej szosy i łagodnym łukiem prowadzi aż pod budynek, gdzie zakończony jest przestronnym podjazdem. Jest to jedyna zachowana komunikacja na terenie parku, o nawierzchni gruntowej na wjeździe, a w otoczeniu budynku brukowanej. Bruk jest w dość dobrym stanie, jednak na wielu fragmentach wymaga przełożenia. Podjazd przed wejściem głównym otacza kamienny mur oporowy dobrze zachowany. W centralnej części tego placu zlokalizowany jest klomb otoczony zdewastowanym murkiem z betonowych bloczków. Od strony zachodniej dworku szerokimi schodami wychodzi się na taras, otoczony murem oporowym, na którym znajdują się fragmenty bardzo zniszczonej metalowej balustrady. Stąd rozpościera się wspaniały widok na dolinę rzeki. Ta cześć założenia parkowego to część ogrodowa, gdzie powinno być bogactwo roślin. Obecnie cały taras pokrywa trawnik, a bardzo okazałe schody wychodzą bezpośrednio na trawę tracąc swoją rangę jako element łączący dworek z ogrodem. Na całym terenie parku znajduje się ok. 120 drzew o dużej wartości krajobrazowobiologicznej wymagających pielęgnacji i leczenia. Nie ma krzewów ani innej roślinności ozdobnej, zachowały się jednak pnącza, które intensywnie obrastają budynek.

45 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Podstawowe założenia projektowe: - Remont i modernizacja pałacu z uzyskaniem funkcji ośrodka szkoleniowego, konferencyjnego, kolonijno – schroniskowego i po części hotelowego. Ilość przyjmowanych jednocześnie gości to około 40-50 osób, - Przebudowa i usprawnienie pomieszczeń o funkcji kuchennej obsługującej około 40-50 posiłków obiadowych, - Przebudowa stropodachu bez zmiany kształtu i formy dachu z wykorzystaniem tej części budynku na bibliotekę z czytelnią oraz dwoma stanowiskami komputerowymi (docelowo w przyszłości stworzenia kawiarenki internetowej), - Zmiana systemu i technologii ogrzewania na centralne ogrzewanie z zastosowaniem nowej kotłowni zasilanej przy pomocy kotła z ekologicznym paliwem - olej opałowy, - Organizacja krajobrazu i układu parkingów oraz dróg dojazdowych umożliwiających obsługę kotłowni, kuchni i punktów oczyszczania ośrodka (szamba i śmietniki). Prace należy wykonać niezwłocznie ze względu na postępujący proces niszczenia obiektu.

Zagospodarowanie terenu działki: Park przypałacowy zajmujący całą powierzchnię działki, na której znajduje się pałac jest parkiem zabytkowym i została opracowana jego rewaloryzację z zaprojektowaniem krajobrazu i zagospodarowania terenu przez planowe zadrzewienia, zakrzewienia oraz ukształtowanie terenów trawiastych.

46 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Zaprojektowano drogi i ciągi piesze, a także parkingi i place techniczne, manewrowe umożliwiające dostarczenie zapasów żywności, obsługi kotłowni olejowej oraz wywozu nieczystości ze zbiorników bezodpływowych. Pozostaje w stanie istniejącym, bez zmian trasa dojazdu od drogi publicznej do podjazdu przed pałacem z zaprojektowaniem jedynie odnowienia i modernizacji nawierzchni drogi ziemnej i brukowej istniejącej. Droga dojazdowa do zbiorników bezodpływowych i śmietnika zaprojektowana została po zachodniej stronie budynku.

Zakres robót rewaloryzacji parku Generalnie zachowuje się styl krajobrazowy parku charakterystyczny dla tego okresu, jednak dla poprawienia funkcjonalności konieczne jest wprowadzenie dodatkowych ciągów pieszych i pieszo-jezdnych, a także parkingów. Od istniejącej drogi dojazdowej zostanie doprowadzona dodatkowa okolnica jako dojazd do parkingu zlokalizowanego na szczycie północnym budynku. Parking ten jest niezbędny dla celów nie tylko samego parkowania pojazdów jednak również jako plac gospodarczy, gdzie będą odbywały się dostawy opału i innych towarów, oraz odbiór nieczystości. Pozostałe nawierzchnie służą wyłącznie do komunikacji pieszej są to: alejki gruntowe swobodnie miękką linią przebiegające po części górnej parku oraz nawierzchnia na tarasie od zachodniej strony budynku z kostki kamiennej. Z takiej samej kostki zaprojektowano przebudowę chodnika przed wejściem głównym, ponieważ istniejący bruk i beton jest bardzo zniszczony. Na terenie parku w zachodniej jego części wyznaczono miejsca wypoczynkoworekreacyjne: krąg na ognisko z kamienia z siedziskami z bali drewnianych oraz altankę. Ławki ogrodowe - na terenie rozmieszczono 16 szt. ławek wolnostojących stylizowanych. - Murki terenowe - wszystkie projektowane murki powinny być wykonane wyłącznie z kamienia łamanego. - Oświetlenie terenu - oprawy oświetleniowe w otoczeniu budynku powinny być niskie, podświetlające zieleń, a dalej od budynku wysokie. Szczególne znaczenie w całym projekcie rewaloryzacji parku ma roślinność. Została ona zaprojektowana ze szczególną starannością zachowując styl historyczny parku podkreślając jego wszystkie walory. Aby zachować charakter drzewostanu zostaną wprowadzone krzewy w wielu odmianach, także zimozielone, ponieważ obiekt ten będzie użytkowany również zimą. Z roślin tych ułożone zostaną kompozycje przestrzenne wielobarwne od niskich płożących przez kuliste do piramidalnych form. Na całym terenie parku zaprojektowano ponad 50 gatunków i odmian drzew i krzewów, ponadto rośliny pokrywowe, 47 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

pnącza i rośliny rabatowe. Roślinność w tym założeniu pełni dwie podstawowe funkcje: jedna to ozdobna, druga to izolacyjno - parawanowa. Tą drugą funkcję pełnić będą krzewy wokół parkingu, który nie powinien być elementem widocznym z miejsc widokowych, oraz niskie drzewa o purpurowych liściach jako parawan odgradzający stary sad od reszty parku.

12) Zajączkowo Zespół pałacowo – parkowy – park krajobrazowy z końca XIX w. wraz z dworem. Własność prywatna.

Kubatura: 3 955,7 m3 Powierzchnia użytkowa: 368,7 m2 Opis: Pałac położony w pn-wsch części wsi, oddalony ok.100 m na wschód od głównej drogi Słupsk - Poznań. Fasadą zwrócony w kierunku pd-zach. Pałac od zachodu i południa sąsiaduje z podwórzem gospodarczym. Od wschodu i północy otoczony parkiem naturalistycznym z końca XIX wieku o pow. 2ha z dwoma stawami. Przed pałacem okrągły gazon z 2 modrzewiami. Od strony głównej drogi ogrodzony. Pałac murowany z cegły. Fundamenty oblicowane kamieniem. Pałac otynkowany oprócz fundamentów. Stropy nad piwnicami ceramiczne, odcinkowe; nad parterem drewniane, belkowe z podsufitka.: w dwóch pomieszczeniach parteru strop ozdobiony - 1 drewnianą dekoracją

płycinową

2.dekoracja sztukatorska z medalionami z popiersiami

prawdopodobnie 4 kompozytorów, lirami i girlandami róż. Więźba dachowa drewniana, jętkowa. Pokrycie dachu - eternit. Posadzka w piwnicach cementowa; w sieni cementowa, w hallu i klatce schodowej podłoga „biała", w trzech wschodnich pomieszczeniach parteru

48 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

dębowy parkiet układany w jodełkę, w pomieszczeniu sąsiadującym z salonem bordowe lastrico; w pozostałych pomieszczeniach podłogi wtórne. Schody zew. 1-biegowe, granitowe, balustrada pełna w formie kamiennego murku. Schody wew.: do piwnic, drewniane,1- biegowe; główne, drewniane, zabiegowe, balustrada drewniana z krzyżujących się szczeblin, na skrzyżowaniu rozetki. Drzwi zew.: główne, drewniane, 2-skrzydłowe z prostokątnym nadświetlem - skrzydła współczesne, nadświetle podzielone szczeblinami w kształcie 5 arkadek, ramowo-płycinowe (3 płyciny); tylne, współczesne, drewniane i metalowe, 1-skrzydłowe z prostokątnym nadświetlem, ramowopłycinowe (1 płycina); boczne pn-zach., współczesne, drewniane,1-skrzydłowe, ramowopłycinowe (1 płycina); boczne pd-wsch., współczesne, 1-skrzydłowe z prostokątnym nadświetlem, ramowo-płycinowe (1 płycina). Drzwi wew. drewniane: do hallu współczesne z płyty wiórowej, 2-skrzydłowe,ościeżyna pierwotna płycinowa; w hallu 2-i 1-skrzydłowe, ramowo-płycinowe, ościeżyny płycinowe; na klatce schodowej, 1-skrzydłowe,ramowopïycinowe (3 płyciny), do piwnic, 1- skrzydłowe, deskowo – listwowo - zastrzałowe, zawiasy pasowe z hakiem; do salonu, rozsuwane, 2-skrzydłowe, ramowo – płycinowe (3 płyciny) płyciny ozdobnie wycięte; z salonu do sąsiednich pomieszczeń, 1 -skrzydłowe; ramowopłycinowe (3 płyciny) - płyciny ozdobnie wycięte oraz rozsuwane, 2-skrzydłowe, ramowopłycinowe (1 płycina) - płyciny szklone, podzielone na 15 kwater; pozostałe do sali „muzycznej", 2-skrzydłowe (skrzydła współczesne) z prostokątną supraportą, której rama ozdobiona dekoracją roślinną, środkowe pole zniszczone, ramowo-płycinowe (2 płyciny); pozostałe współczesne. Okna drewniane, skrzynkowe, 2-dzielne i 2-poziomowe,górne skrzydła podzielone krzyżującymi się szczeblinami oraz krosnowe,1-dzielne i 2-poziomowe. Pałac na planie wydłużonego prostokąta z ryzalitem środkowym od pd-zach. Od pd-wsch węższy aneks na planie prostokąta. W ryzalicie poprzedzonym schodami sień z parami toskańskich kolumn, za sienią hall, następnie węższa klatka schodowa. Układ pomieszczeń 2traktowy w części zachodniej 2,5-traktowy.W narożniku wschodnim traktu ogrodowego obszerny salon. Bryła zwarta. Pałac podpiwniczony - piwnice w kondygnacji przyziemnej, Ikondygnacyjny z częściowo użytkowym poddaszem. Pałac nakryty dachem naczółkowym z wystawką od pd-zach., ryzalit dachem 2-spadowym. Aneks zwieńczony tarasem. Elewacja frontowa (pd-zach.) - 12-osiowa, na 5-7 osi ryzalit, na 12 osi aneks. Prostokątny otwór drzwiowy na 6 osi. Otwory okienne ryzalitu zamknięte łukami pełnymi. Otwory okienne kondygnacji piwnicznej zbliżone do kwadratu w płaskich opaskach z tynku. Otwory okienne 1 kondygnacji o wykroju wydłużonego prostokąta, na 12 osi większe. 49 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Ryzalit podzielony miedzy otworami pilastrami toskańskimi i zwieńczony trójkątnym frontonem obwiedzionym wydatnym gzymsem.1-osiowa wystawka – otwór okienny prostokątny (pierwotnie zamknięty łukiem pełnym), również zwieńczona trójkątnym frontonem. Elewacja podzielona gzymsami podokiennymi w 1 kondygnacji. Przyziemie aneksu boniowane, I kondygnacja ujęta narożnymi lizenami. Elewacja boczna (pd-wsch.) - 5-osiowa.Na 1-5 osi aneks. Przyziemie 1-osiowe – otwór drzwiowy prostokątny. Otwory okienne 1 kondygnacji o wykroju wydłużonego prostokąta, na 3-4 osi większe. Balustrada tarasu wtórna, z metalowych prętów na ceglanych, otynkowanych słupkach. Ściana szczytowa 4-osiowa. Elewacja tylna (pn-wsch.) - 10-osiowa. Na 1 osi aneks. Na 6 i 7 osi przyziemia prostokątne otwory drzwiowe. Otwory okienne jak w elewacji frontowej. Elewacja boczna (pn-zach.) - 1-osiowa. W przyziemiu prostokątny otwór drzwiowy. W I kondygnacji otwór okienny o wykroju wydłużonego prostokąta. Po prawej stronie otworu drzwiowego na kamieniu wyryty napis:"1855 G.(lub C.)S." Wnętrze: pierwotny układ regularny 2-traktowy - w trakcie frontowym hall i po bokach po dwa równej wielkości pomieszczenia, w trakcie ogrodowym po bokach klatki schodowej również po dwa pomieszczenia różniące się znacznie wielkością. Obecnie część wschodnia niezmieniona, natomiast wszystkie pomieszczenia części zachodniej wtórnie podzielone na szereg mniejszych z traktem korytarzowym. Wyposażenie - drewniana boazeria w salonie: w narożach i przy drzwiach podzielona kompozytowymi pilastrami, płyciny dekoracyjnie wycięte; w oknach aneksu drewniane żaluzje.

13) Zębowo Kościół p.w. Św. Rodziny, XV w., 1777r, XIX w., murowany.

50 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Kubatura: 1 420 m3 Powierzchnia użytkowa: 172 m2 Opis: Kościół położony w pn. części wsi, przy bocznej drodze. Kościół orientowany. Wieża kościoła pochodzi prawdopodobnie z XV w. Stary kościół spalił się w 2 poł. XVIII w., wkrótce jednak został odbudowany (Boettger). Przybudówka pd. z zakrystią pochodzi prawdopodobnie z XIX w. Cmentarz przykościelny na planie zbliżonym do prostokąta. Od zachodu i południa pozostałości dawnego ogrodzenia-kamienny niski murek. Bramka od zachodu z żeliwnych ozdobnych prętów na ceglanych słupkach. Kościół

murowany z cegły, na kamiennych

fundamentach. Otynkowany. Na wieży częściowo zdarty tynk. Strop drewniany, belkowy. Więźba dachowa jętkowa z dwoma ścianami stolcowymi. Pokrycie dachu - dachówka ceramiczna, karpiówka układana pojedynczo, na wieży i zakrystii łupek. Posadzka w nawie współczesna z płytek terakotowych, w zakrystii podłoga deskowa, w wieży granitowa. Schody wew. na wieżę drewniane,drabiniaste,1-biegowe z drewnianą poręczą, słupek prostokątny zwieńczony sercem. Drzwi zew. - zach., 2-skrzydłowe z zamkniętym łukiem ostrym nadświetlem, deskowo-listwowe na zawiasach pasowych z hakiem, klamka z ozdobnym szyldzikiem. Drzwi wew.-do nawy, 2-skrzydłowe,deskowo-szpągowe na zawiasach pasowych z hakiem, do zakrystii, współczesne, 2-skrzydłowe, ramowo-płycinowe. Okna-metalowe, krosnowe, wielokwaterowe, nieuchylne. Okna w prezbiterium witrażowe. Kościół na planie prostokąta z węższą, zbliżoną do kwadratu wieżą od zachodu. Od pd. zakrystia na planie prostokąta, od pn. prostokątna klatka schodowa. Wejście od zachodu. Kościół jednonawowy bez wyodrębnionego prezbiterium. Bryła zwarta. Kościół Ikondygnacyjny z IV-kondygnacyjną wieżą, I-kondygnacyjną zakrystią i klatką schodową. Kościół nakryty dachem 2-spadowym, wieża 4 spadowym, zakrystia 2-spadowym, klatka schodowa pulpitowym. Wieża - elewacja zach.- 1-osiowa w I i IV kondygnacji, 2-osiowa w II i III kondygnacji. Otwór drzwiowy zamknięty łukiem ostrym, ujęty ostrołukowym portalem o 2-skokowych glifach. Na nadprożu drzwi napis "PAUL v. BELOW -REDENTIN 1896 W. v. ZITZEWITZ - ZITZEWITZ."

51 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Otwory okienne wieży małe zamknięte łukami pełnymi. Między otworami metalowe ściągacze. Wieża - elewacja pn. i pd.-otwory okienne jak w elewacji zachodniej. Elewacja pd. kościoła- 7-osiowa, na 5, 4 i 5 osi zakrystia. Otwory okienne duże zamknięte łukami pełnymi, rozmieszczone symetrycznie. Otwory okienne zakrystii małe ostrołukowe, we wnękach zamkniętych łukami ostrymi. Otwór drzwiowy wyznaczający oś środkową zamknięty łukiem ostrym zamurowany. Ściana zachodnia zakrystii podzielona niesymetrycznie dwoma wnękami - pierwsza zamknięta łukiem pełnym, druga odcinkowym. Ściana szczytowa podzielona 6 schodkowymi blendami. Elewacja wsch.- 2-osiowa. Otwory okienne duże zamknięte łukami pełnymi. Między otworami trójskokowe

przypory, narożne ukośne. Ściana szczytowa podzielona 6

ostrołukowymi blendami, między którymi okrągłe wnęki. Elewacja pn. – 6 –osiowa, na 3 osi klatka schodowa. Otwory okienne jak w elewacji pd. otwór okienny klatki schodowej zamknięty łukiem odcinkowym. Otwór drzwiowy zamurowany. Trójskokowe przypory: między oknami 4 i 5 osi oraz w zachodnim narożniku. Na ścianie klatki schodowej – tablica nagrobna.

52 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Wyposażenie: granitowa kropielnica z XV w., ołtarz, ambona, empora z XVIII w., świecznik korpusowy z XIX w., tablica nagrobna Martina Ernsta von Below (ur. 1719r. – zm. 1793r.)

Stan techniczny: 1. Dach a) więźba drewniana – krokwiowo, płatwiowa b) pokrycie - dachówka ceramiczna typ. SEGER c) rynny - fi. 150 miedziane d) rury spustowe - fi. 100 PCV e) obróbki blacharskie – przypory pokryte blachą oc, f) kominy - brak g) ławy kominiarskie – brak h) instalacja odgromowa – bednarka stalowa oc. tylko do ½ wys. wieży, 2. Ściany konstrukcyjne - ceglano - kamienne na fundamencie z kamienia zawilgocone na wysokość około 1,50 m, wymagają osuszenia (drenaż opaskowy, ewentualnie metodą iniekcji, - brak izolacji poziomej murów, - zewnętrzne ściany częściowo otynkowane, tynki opadają, miejscowo uzupełnić odpadające tynki, - przypory trójskokowe w kształcie pionowych prostopadłościanów

o zmiennym przekroju

w połowie wysokości nawy głównej , - tynki wewnętrzne wymagają odnowienia i uzupełnienia ubytków, 3. Stropy a) konstrukcja- belki drewniane - wieża, drewno elementy konstrukcyjne i podłogi zaatakowane owadami (kornik ) - chór konstrukcja drewniana (drewno zaatakowane jw), - elementy drewniane i ławki wymagają impregnacji mikologicznej i zabezpieczenia p.poż.), b) podłogi, podsadzki - płytki Gres 4. Klatka schodowa a) wieża – ściany zewnętrzne murowane, stwierdzono

liczne pęknięcia i zarysowania

pionowe i poziome niebezpieczne dla stateczności konstrukcji,

konstrukcja

dzwonnicy

drewniana, wzmocniona tzw. ankrami wymaga zabezpieczenia przed owadami (kornik) i p.poż. b) biegi , podesty i balustrady, chór – drewniane zabezpieczenie jw. 53 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

c) tynki wew. wap. cem.

- wymaqgają cz. uzupełnienia ubytków,

d) stolarka okienna- ramy stalowe, oszklenie witraże ( wymagają cz. Uzupełnienia kształtek), e) stolarka drzwiowa – drewniana, - drzwi zabytkowe 1806 r 5. Instalacje ogrzewcze - nieczynne , 6. Instalacja elektryczna – brak oświetlenia zew. - instalacja odgromowa -bednarka stalowa oc. do wys. ½ wieży, - oświetlenie wewnętrzne zabytkowe żyrandole i świeczniki boczne ( kinkiety ), wymagają konserwacji , 7. Instalacje wod. kan. – brak, 8. Elewacja a) tynki -, stwierdzono miejscowe opadanie tynków, b) gzymsy- rolka z cegły zabezpieczona deskami okapowymi, c) stolarka - pomiędzy przyporami okna stalowe z witrażami, ( szkło zbrojone ) stwierdzono ubytki szkła - wymagają częściowego uzupełnienia kształtek witraży, drzwi zewnętrzne wymagają wymiany w uzgodnieniu z konserwatorem zabytków, d) inne – zabytkowa z XV w. chrzcielnica, 9. Teren posesji a) ogrodzenie – murowane z kamienia i cegły, całkowicie zdewastowane, b) drogi – lokalne, c) chodniki, d) tereny zielone, e) odwodnienie- powierzchniowe, opaska z kamienia polnego,

54 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

V.

Źródła i przyczyny zagrożeń elementów dziedzictwa kulturowego

Zagrożenia dotyczą przede wszystkim budownictwa sakralnego, mieszkalnego i pofolwarcznego, a wynikają głównie z niemożności ich właściwego utrzymania ze względu na duże koszty. 1. Wpływa na to sytuacja ekonomiczna właścicieli obiektów oraz konieczność użycia specyficznych i w związku tym drogich materiałów remontowych zachowujących pierwotny charakter i styl budowli. 2. Niewłaściwie przeprowadzone remonty i adaptacje. Prawie wszystkie obiekty o konstrukcji szachulcowej, jakie zachowały się na terenie gminy zostały otynkowane, w dużej części zmieniono w elewacjach wielkość otworów okiennych, w części dobudowano murowane ganki. Zmiany te doprowadziły do znacznej utraty walorów architektonicznych tego budownictwa. Nagminna stała się zmiana wielkości otworów okiennych przede wszystkim w murowanych budynkach historycznych. Powoduje to zachwianie pierwotnych proporcji architektonicznych obiektów, z ewidentną szkodą dla nich. Różny sposób prowadzenia remontów zewnętrznych przez właścicieli poszczególnych części budynku wprowadza chaos, który nie wpływa na estetykę zachowanej zabudowy, a powoduje jej degradację. 3. Zły stan techniczny obiektów pofolwarcznych spowodowany brakiem użytkownika lub niemożnością wykonania remontów bieżących przez użytkowników tych obiektów ze względu na ogromne koszty. Większość budynków pofolwarcznych jest nieużytkowana. Próby przystosowania dworów, pałaców do funkcji zupełnie innej niż to wynikało z pierwotnych założeń, samowolne przebudowy i adaptacje, a następnie zapomnienie o nich w procesie transformacji politycznych niekorzystnie wpływało na stan obiektów. Proces niszczenia postępował. Koszty remontów przekraczały często możliwości finansowe następców prawnych, nowych właścicieli zabytkowych budowli. 4. Nowe inwestycje: W skupiskach historycznej zabudowy, choć nie jest to nagminne, uzupełniając te zabudowę wprowadza się domy o całkiem innej wielkości, kompozycji bryły czy formie dachów. Przede wszystkim poważnym błędem jest wielkość wprowadzanej architektury. W miejscowościach o przewadze historycznej zabudowy, gdzie wszystkie domy są 1kondygnacyje, wprowadza się nową zabudowę o krańcowo innych proporcjach np. budynki 2-kondygnacyjne, 1 -kondygnacyjne o wysokich piwnicach, czy z wysokim poddaszem.

55 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

Zakłóca to w sposób nieprzemyślany i drastyczny opracowany wcześniej i przyjęty układ przestrzenny. Uzupełniając tę zabudowę należy zwrócić uwagę na proporcje i formę nowych obiektów dopasowaną do już istniejącej. Nie musi to być naśladownictwo konstrukcji budowlanej czy powtarzanie detalu architektonicznego, ale przede wszystkim stosując nowe materiały i technologie należy charakterem dopasować współczesne budownictwo do zabudowy historycznej. Doradztwo i pomoc dla właścicieli budynków stanowiących wartość historyczną i kulturową.

VI. Wytyczne konserwatorskie 1. Obowiązki wynikające z ustawy o ochronie dóbr kultury Obiekty wpisane do rejestru zabytków - zakres prac remontowych, porządkowanie otoczenia, ewentualne wycinki drzew w parkach i na terenach w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkowych kościołów i innych obiektów w granicach objętych wpisem do rejestru zabytków powinny być bezwzględnie uzgadniane z Kierownikiem Delegatury Służby Ochrony Zabytków w Słupsku i wykonywane zgodnie z uzyskanym zezwoleniem. 2. Budowle i budynki w ewidencji konserwatorskiej - służby gminne zobowiązane są do współpracy i uzgadniania zakresu remontów i modernizacji tych obiektów ze służbami konserwatorskimi, a także lokalizację nowych inwestycji w ich najbliższym otoczeniu. Chroniąc obiekty zabytkowe powinniśmy umożliwiać i perspektywicznie stwarzać możliwości ich funkcjonowania, także w aspekcie komercyjnym, ekonomicznym. Należy rozważyć zmianę funkcji terenów z pofolwarczną zabudową gospodarczą w celu innego wykorzystania tych obiektów np. na działalność usługową, turystyczną czy mieszkalną. Należy sprzyjać rozwiązaniom ułatwiającym utrzymaniu takich obiektów. 3. W budynkach będących w ewidencji konserwatorskiej należy: - w budynkach o konstrukcji szachulcowej nie stosować tynkowania elewacji, - podczas remontów elewacji budynków murowanych zachować detal architektoniczny: chroniąc gzymsy, opaski okienne i drzwiowe, podokienniki, itp. - zachować wielkość otworów okiennych, - podczas wymiany stolarki okiennej zachować pierwotne podziały w nowej stolarce tj. krzyże okienne, szprosy, - rozbudowy tych budynków zaopiniować w WO SOZ w Gdańsku, Delegatura w Słupsku. 56 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

4. Parki w ewidencji konserwatorskiej – parki, w których nie zachowana została rezydencja, należy uznać za parki wiejskie (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 5 września 1980r. w sprawie zasad uznawania terenów zadrzewionych na obszarach wsi za parki wiejskie, ochrony tych parków i zarządzania nimi - Dz.U. nr 21 poz.80). Parki te wraz z miejscem po zabudowie, które można przeznaczyć pod zabudowę publicznym obiektem gminnym, powinny stanowić atrakcyjne miejsce wypoczynku, a także atrakcję turystyczną. 5. Cmentarze w ewidencji konserwatorskiej - jako miejsca szczególnego kultu powinny być uporządkowane i uczytelnione. Należy je zachować jako tereny zieleni bez możliwości inwestowania. Nagrobki będą zewidencjonowane, włącznie z dokumentacja fotograficzną. Dobrym rozwiązaniem może być opieka nad cmentarzami przejęta przez szkoły, stowarzyszenia. VII. Zestawienie celów priorytetowych i zadań do realizacji w zakresie opieki nad zabytkami 1. Aktualizacja i uzupełnienie bazy danych 1.1 Założenie zgodnie z art. 22 ust. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz.1568) gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, znajdujących się w rejestrze zabytków i objętych ewidencją konserwatorską wg poniższego wzoru:

Nazwa zabytku, L.p.

data powstania,

Własność gruntów, *

Kategoria

pozycja rejestru

Adres

na których położony jest zabytek

Stan, niezbędne prace rewitalizacyjne obiektów, określenie szacunkowej wartości ich przeprowadzenia

1. 2. *obiekt: cmentarz, gospodarczy, małej architektury, mieszkalny, obronny, sakralny, układy przestrzenne, zieleń i inne

1.2 Dokonanie przeglądu obiektów w terenie z udziałem rady sołeckiej w każdym sołectwie i weryfikacja posiadanych wykazów. 57 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

1.3 Wykonanie dokumentacji fotograficznej wszystkich istniejących obiektów. 2. Określenie stanów własnościowych obiektów. 2.1 Ustalenie szczegółowej lokalizacji obiektów na działkach gruntu. 2.2 Nawiązanie współpracy ze Starostwem Powiatowym w Słupsku w celu ustalenia właściciela lub użytkownika. 2.3 Naniesienie ustalonych danych własnościowych obiektów do kart ewidencyjnych.

3. Określenie stanów technicznych obiektów. 3.1 Nawiązanie współpracy z powiatowym organem nadzoru budowlanego w celu ustalenia stanu technicznego zinwentaryzowanych obiektów. 3.2 Określenie niezbędnych prac rewitalizacyjnych obiektów, określenie szacunkowej wartości ich przeprowadzenia. 4. Bieżąca aktualizacja ewidencji dóbr kultury w gminie. 4.1 Wprowadzanie zmian dotyczących rozbiórek, modernizacji i remontów obiektów. 4.2 Wprowadzanie zmian dotyczących stosunków własnościowych. 5. Dokonanie podziału dóbr kultury na kategorie i opracowanie zasad opieki nad nimi. 5.1 Nawiązanie współpracy z wojewódzką służbą ochrony zabytków i dokonanie wspólnej oceny w kontekście przeprowadzonej inwentaryzacji. 5.2 Poinformowanie właścicieli obiektów o ich zakwalifikowaniu oraz o wymogach w zakresie opieki nad nimi. 5.3 Dostosowanie przepisów prawa miejscowego. 6. Skierowanie wniosków o wpisanie niektórych wybranych obiektów do rejestru zabytków 6.1 Uwzględnianie wniosków sformułowanych w toku przeglądów i inwentaryzacji. 7. Podejmowanie działań w zakresie odnowy zabytków. 7.1 Pozyskiwanie środków zewnętrznych na odnowę zabytków będących własnością gminy. 7.2 Informowanie innych właścicieli obiektów zabytkowych o możliwościach pozyskania środków na odnowę zabytków. 8. Określenie zasad udostępniania zabytków w celach turystycznych 8.1 Ustalenie z właścicielami wykazu obiektów udostępnianych w celach turystycznych. 8.2 Oznakowanie obiektów udostępnianych w celach turystycznych.

58 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

8.3

Opracowanie

tablic

informacyjnych

zamieszczonych

na

zewnątrz

obiektów

zawierających podstawowe dane historyczne o obiekcie.

VIII. Zadania Gminnego Programu Opieki Nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010 1. Zadania wpisane w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym (uchwała Rady Gminy Kobylnica Nr XXXVIII / 418 /2005 z dnia 30 grudnia 2005r): a) Restauracja zabytkowego pałacu w Ścięgnicy i adaptacja do celów edukacyjnokulturalnych, koszt całkowity: 3.905.921,14 zł, lata realizacji 2006-2008. 2. Zadania wpisane w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Kobylnica na lata 2004-2007 (Uchwała Nr XXVIII/343/2005 Rady Gminy Kobylnica z dnia 22 kwietnia 2005 roku):

PROJEKT NAZWA

ZADANIE NAZWA

WYKONAWCA/ ZGŁASZAJĄCY WNIOSEK

Restauracja zabytkowego pałacu w Ścięgnicy i adaptacja do celów edukacyjno -kulturalnych Projekt wykorzystania tradycji i kultury dla potrzeb rozwoju turystyki P 16/3

Wójt Gminy

WYMAGANE ŚRODKI FINANSOWE KOSZT CAŁKOWITY: 3.905.921,14 ŚRODKI WŁASNE:

Budżet Państwa,

585.892,14

ZPORR

Z 16/3/1 Rewitalizacja zabytkowego kościoła w Kwakowie wraz z zagospodarowaniem jego otoczenia Z 16/3/2

Wójt Gminy, proboszcz Parafii p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP

ŹRÓDŁA FINANSOWANI A/PARTNERZY PROJEKTU

KOSZT CAŁKOWITY: 652.116,28 ŚRODKI WŁASNE GMINY: 70.000 ŚRODKI PARAFII: 27.825,28

Budżet Gminy,

Budżet gminy, środki Parafii, ZPORR, Budżet Państwa

3. Zadania planowane do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego 2007 – 2013: a) Rewitalizacja zabytkowego parku podworskiego w Sycewicach, w tym likwidacja istniejącej wyeksploatowanej oczyszczalni ścieków oraz rekreacyjne zagospodarowanie stawów, koszt całkowity: 50 000,00 EURO, lata 2007-2008, b) remont zabytkowego pałacu w Ścięgnicy - Dostosowywanie obiektu dziedzictwa kulturowego do wykorzystania w celach turystycznych oraz związanych z aktywizacją społeczną (kulturalną), koszt całkowity: 1250000,00 EURO, lata 2007-2008, c) inicjowanie i wspierania działań dot. porządkowania i utrzymania zabytkowych cmentarzy, miejsc kultu, unikalnych skupisk drzewostanu, zieleni parkowej, ochrona stanowisk archeologicznych 4. Wspieranie remontów obiektów zabytkowych w tym sakralnych w formie dotacji. 59 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

IX. Postanowienia końcowe 1) Opieka nad zabytkami jest sprawowana przez ich właścicieli lub posiadaczy i podlega w szczególności na zapewnieniu warunków: 1. prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robot budowlanych przy zabytku; 2. zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 3. korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 4. popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury; 2) Gmina Kobylnica będzie wspierać właścicieli lub posiadaczy obiektów zabytkowych, a także podejmować samodzielnie działania w celu: 1. zahamowania procesów degradacji zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania; 2. wyeksponowania poszczególnych zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania; 3. zwiększenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych, 4. wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 3) Stosownie do art. 81 ustawy z dnia 23.07.2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.) Rada Gminy może określić wysokość środków w uchwale budżetowej na podstawie uchwały w sprawie zasad i trybu postępowania o udzielenie, rozliczenie i kontroli wykorzystania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, nie stanowiących własność gminy zgodnie z art.77 ustawy. 4) Realizacja programu, w postaci sprawozdania sporządzonego przez Wójta Gminy (art. 87 ust.5 ustawy), poddana będzie ocenie Rady Gminy Kobylnica po upływie dwóch lat od jego uchwalenia. 5) W sprawach nie uregulowanych w programie mają zastosowanie obowiązujące przepisy prawa.

60 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010

X. Bibliografia: 1. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica Przedsiębiorstwo Powierniczo-Wykonawcze GLOB, grudzień 2002r. 2. Strategia Rozwoju Społeczno - Gospodarczego Gminy Kobylnica na lata 2005-2015 2. Studium wykonalności projektu „Restauracja zabytkowego pałacu w Ścięgnicy i adaptacja do celów edukacyjno – kulturalnych” – Business Mobility International Spółka z o.o, kwiecień 2005r. – lipiec 2005r. 3. Studium wykonalności projektu „Rewitalizacja zabytkowego kościoła w Kwakowie wraz z zagospodarowaniem jego otoczenia” – MPPARTNERS, kwiecień 2005r. 4. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Kobylnica - Północ” i „Kobylnica – Południe” – Urząd Gminy Kobylnica, kwiecień 2005r. 5. Karty ewidencyjne zabytków architektury i budownictwa – Wojewódzki Konserwator Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku.

61 Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 2006-2010