Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Gmina Przasnysz położona jest w północnej części województwa mazowieckiego, w obszarze funkcjonalnym „Zielone Płuca Polski”. Otaczając miasto Przasnysz graniczy z gminami: Płoniawy Bramura, Krasne, Czernice Borowe, Krzynowłoga Mała i Jednorożec. Znaczna część obszaru gminy położona jest w obrębie Wysoczyzny Ciechanowskiej (80%), graniczącej z Równiną Kurpiowską. Malownicza krajobrazowo jest część północno-zachodnia gminy leżąca w obrębie wzniesień Mławskich zbudowanych z utworów moreny czołowej, gdzie zaznaczają się dwa wały morenowe. Jeden z nich ciągnie się z rejonu wsi Mchowo w kierunku północno-zachodnim do granicy gminy, drugi z rejonu wsi Osówiec Szlachecki w kierunku zbliżonym do poprzedniego, a ze względu na znaczne wysokości nazwany jest Górami Osowieckimi. Gmina zajmuje powierzchnię 184 km2, z czego 77% to użytki rolne i 16% użytki leśne. Lasy zajmują grunty o niższych klasach bonitacyjnych, głównie w północnej i wschodniej części gminy. Pełnią one ważną rolę w podnoszeniu walorów krajobrazowych, utrzymaniu równowagi innych ekosystemów, regulacji stosunków wodnych i migracji faunistycznych. W północnej i wschodniej części gminy przeważają siedliska

borów świeżych, gdzie w drzewostanie dominują sosna (80%) oraz brzoza, dąb, osika i jarzębina. Na obszarach podmokłych i zabagnionych przeważają siedliska lasów olszowych z dominacją olchy z domieszką jesionu, jarzębiny, czeremchy i wierzby.. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa (42%) administrowane są przez Nadleśnictwo Przasnysz. Teren gminy leży z zlewni rzeki Węgierki, która jest prawobrzeżnym dopływem Orzyca należącego do zlewni Narwi. Przez obszar gminy Węgierka płynie z północnego zachodu na południowy wschód odcinkiem 20 km. W rejonie wsi Dobrzankowo do Węgierki wpływa jej największy dopływ rzeka Morawka o całkowitej długości 13,9 km (na terenie gminy ok. 11 km). Na rzece Morawce w miejscowości Karwacz znajduje się sztuczny zbiornik wodny o powierzchni 10,2 ha pełniący funkcję retencyjną i rekreacyjną. Pozostałe dopływy Węgierki są niewielkimi strugami, często włączone w system rowów melioracyjnych. Przez teren gminy przebiegają trzy główne szlaki turystyczne (pieszo-rowerowe) pn.: walory Puszczy Kurpiowskiej, Zielony Szlak Rowerowy, Trakt Królewski. Na terenie gminy funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach Szla, Fijałkowo i Wyrąb Karwacki.

| Gmina Przasnysz

Gmina Przasnysz

1

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Szlak dworkowo – szlachecki Przebieg trasy: Przasnysz, Klewki, Obrąb, Mchowo, Bartniki, Polny Młyn, Góry Karwackie, Karwacz, Bogate, Suche, Szczuki, Opinogóra

Klewki – krzyż kamienny z 1936 r., po prawej stronie drogi, ufundowany przez F.I. Bieńkowskich, postawiony na miejscu starszej figury, uznawany jako domniemane miejsce pochówku konfederata barskiego Józefa Sawy – Calińskiego (1771 r.).

| Szlak dworkowo – szlachecki

Na skrzyżowaniu drogi na Mirów krzyż z przed pierwszej wojny światowej postawiony na miejscu wcześniejszego dwuramiennego krzyża „morowego”. W Obrębie w pobliżu szkoły wybudowanej w 1939 r. stoi kaplica wybudowana z baraku poniemieckiego z Kijewic podarowanego przez Apolinarego i Jadwigę Szelągowskich.

2

Na prawym brzegu rzeki Węgierki istnieje pagórek, który był miejscem pogańskiego cmentarza. Jak podaje A.N. Leontiew – jeszcze w 1835 r. nocą, można było obserwować na jego powierzchni ogniki w kształcie słupków, które wiejscy ludzie uważali za cudowne widzenia. Ogromne tłumy ludzi, po kilka tysięcy zaczęli przychodzić do tego jak gdyby cudownego miejsca i wielokrotnie wysyłane komisje obywatelskie i duchowne miały trudności z uspokojeniem tłumu i przekonaniem go, że się myli.

Obrąb – dwór i park z XIX wieku

Zespół pałacowy: Pałac murowany, wzniesiony ok. połowy XIX w, neogotycki, murowany z cegły otynkowany, parterowy na planie wydłużonego prostokąta, okna ostrołukowe. Przy dworze zachowane słupy bramy wjazdowej. Wokół dworu resztki parku z I poł. XIX w. z okazami topol i jesionów, szpalerem grabowym oraz z pięknymi starymi lipami. Obwody niektórych drzew dochodzą do 450 cm.

Legenda: Zuch parobek. Kiedy dziedziczka na obrębie przez kilka lat nie miała dzieci zaczęła szukać porady u różnych światłych lekarzy – bez skutku. Majątek stał dobrze, wybudowano nowy dworek i murowane czworaki, regulowano Węgierkę, trzeba się było postarać o następcę. Dziedzic doszedł do wniosku, że brak następcy to jego wina i poprosił młodego parobka o pomoc obiecując, że jeżeli będzie syn, dostanie najlepszą krowę z obory, jeżeli córka, jałowicę. Po roku parobek wyprowadził z obory najlepszą krowę, jałowicę i jeszcze tłustą cielicę bo urodziły się trojaczki.( Alfred Borkowski) Inna legenda mówi, że na moście we wsi Obrąb ukazywał się pies zawsze o tej samej porze tj. o północy i wbiegał na drogę prowadzącą do Klewk. Przy moście od strony Klewk widoczne pozostałości po dawnym młynie, w sadzawce obok dzisiejszych ruin młyna utopiło się przejeżdżające tamtędy bryczką cygańskie wesele. Przez wiele lat po tym zdarzeniu, jak opowiadają mieszkańcy Obręba, nocą pojawiał się zając i okrążał posiadłość dziedzica. Wiele osób usiłowało go złapać, ale wysiłki były zawsze nadaremne. Według opowieści kobiety, które chodziły doić krowy pasące się nad Węgierką widziały topiącego się w rzece kota i gdy chciały go ratować to ten wskakiwał na wystające słupki i wprowadzał je na coraz głębszą wodę. Był to „zły duch”.( wg . Marianny Kordek)

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Kijewice – występuje tu kolonijna zabudowa, piękny

Studnia artezyjska

„Betonówka”

Mchowo – w czasie II wojny świa-

towej Niemcy urządzili tu tzw. „mały Berlin” o czym świadczą pozostałości: drogi asfaltowe prowadzące w lasy i pola, niemieckie murowanki w Trzciance i Kijewicach, poniemiecka aleja Mchowo – Kijewice wysadzana drzewami. W czasie wojny był tu obóz pracy gdzie budowano urządzenia i obiekty wojskowe. Do dnia dzisiejszego istnieje światłowód prowadzący od Mchowa do Berlina. We wsi znajduje się budynek szkoły z 1938 roku.

Droga z kostki

| Szlak dworkowo – szlachecki

malowniczy teren – aleja kasztanowa. Pozostałości z II wojny światowej: poniemiecka studnia artezyjska, głębinowa, ruiny budynków poniemieckich, bunkry, poniemiecka drogi z płyt betonowych. Po wielkim poligonie wojskowym pozostały jeszcze fundamenty. Figura na rozwidleniu dróg Mirów – Kijewice – Przasnysz. Inicjatorami budowy byli Państwo Ostrowscy, wspomogli ich mieszkańcy Kijewic, zorganizowano bal, z którego dochód przeznaczono na wybudowanie i ogrodzenie figury. Figura przy drodze Kijewice – Olszewiec postawiona na gruntach całowiejskich, gdzie wcześniej stała szkoła, a obecnie istnieje Punkt Skupu Mleka. Z początku XX w., na końcu wsi przy tej samej drodze znajduje się starsza figura kamienna wybudowana przez kamieniarza Jaskul„Murowanka” skiego z Dzierzgowa.

3

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Bartniki – charakteryzują się licznymi figurkami – 14

Przy drodze od Mchówka do Bartnik figura kamienna z metalowym kutym krzyżem z 1905 r. wybudowana przez rodzinę Jabłońskich. Za wsią znajduje się cmentarz wojenny żołnierzy rosyjskich i niemieckich z okresu I wojny światowej. Po lewej stronie drogi powiatowej na wzgórku porośniętym obecnie trawą stał dwór. Nieopodal nad groblą na rzece Morawce stał na potężnych stemplach Młyn Wodny, rzeczka rozlewała się szeroko tworząc rozlewisko, obecnie miejsce to porośnięte jest trzciną. W czasie IIgiej wojny światowej Niemcy wybudowali w Bartnikach basen kąpielowy. Przy budowie basenu pracowało ok. 1000 więźniów polskich. Basen był murowany, mierzył

W środku wsi krzyż dwuramienny, karawana tzw. krzyż choleryczny, krzyż o prostych belkach i dwu jednakowych ramionach odnowiony, postawiony na miejscu starszego XIX- wiecznego, który uległ zniszczeniu, wystawiony przez mieszkańców wsi w celu uchronienia od epidemii cholery. Kamienny krzyż XIX-wieczny znaleziony w lesie i ustawiony w 1993 r., kamienny zwężający się ku górze trzon krzyża stoi na dwuschodkowym cokole, pośrodku wyryte w kamieniu serce, wyżej zaznaczone kamienne sęki, pod sercem słabo widoczny napis. Kapliczka słupowa murowana wzniesiona w XIX w. odnowiona w 1908 r. i 1965, kamienna gzymsowana szeroka kolumna wsparta jest na wysokim czworobocznym cokole, w górnej części znajduje się czworoboczna kapliczka z oszkloną niszą, osłaniającą figurkę Matki Boskiej Niepokalanej. Figurka „całowiejska” najprawdopodobniej z 1897 r. stojąca przy głównej drodze na kamiennym cokole wznosi się wysoki betonowy słup zwieńczony metalowym okuciem. Nad nim istnieje inskrypcja:

Krzyż morowy

| Szlak dworkowo – szlachecki

szt. i 2 krzyże.

4

„O MARYiO NIE POKALANA PADAMY PRZET TOBO NAKOLANA PROSiEMY TWEi PRZYCZYNY ABY NAM BÓG ODPUŚCiŁ WiNY AMEN 1897 R”

Krzyż znaleziony w lesie

50x20 m, prowadził do niego rów, z jednej strony doprowadzający, a z drugiej odprowadzający wodę z kąpieliska do rzeki Morawki. W ten sposób utrzymywano czystość wody w basenie. Wyposażony był w dwie trampoliny i zjeżdżalnię dla dzieci. Obok ustawiony był barak, w którym mieściły się: rozbieralnia, bufet i sala tańca. Niemcy organizowali tu zawody pływackie. Często za zajęcie I miejsca nagrodą były kąpielówki. Na zdjęciu poniżej pozostałości po basenie kąpielowym.

We wsi znajdują się domy drewniane z początku XX wieku.

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Opowieści z Bartnik na podstawie relacji dr Radosława Waleszczaka – regionalisty: „Na początku XIX wieku właścicielem dóbr Bartniki był Antonii Zieliński (1792-1870) cieszący się opinią oryginała, w opinii rodziny uchodził za dziwaka, który zarządzał obszernym majątkiem w sposób nie przynoszący dochodów, był organizatorem festynów urządzanych dla gości, uświetnianych koncertami w wykonaniu „nadwornej orkiestry”. Słynne były jego przejażdżki we fraku po Przasnyszu i okolicy karetą zaprzęgnięto w 6 koni ze służbą suto galonowaną. Wydarzenie sprzed 1830 r. odbiło się głośnym echem w okolicy. Oto pewnego dnia Antoni Zieliński wybrał się z Bartnik

swoją poszóstną karetą w podróż. Na trasie spotkał się z pędzącym w przeciwną stronę pojazdem, w którym znajdował się sam wielki książę Konstanty Pawłowicz, brat cara Mikołaja I. „Ponieważ obie te potęgi, jadąc środkiem drogi, nie chciały się wzajem usunąć, więc zawadziły o siebie, poplątały, z czego wywiązał się spór pomiędzy służbą, do którego się wmieszał W. Książe. – Ten wypadek sprowadził smutne następstwa dla Antoniego: za powrotem do domu, porwany przez żandarmów, pieszo pod konwojem przyprowadzony został do Pułtuska, gdzie przez cztery tygodnie aresztem na odwachu ową mniemaną zuchwałość musiał odpokutować”. W Polnym Młynie od ponad 300 lat funkcjonuje młyn wodny, obecny znajdujący się w miejscu poprzednich wybudowany przez Zygmunta Przybysza, do 1960 roku napędzany turbiną wodną obecnie silnikiem elektrycznym.

Góry Karwackie – pierwotna nazwa wsi Pieńki, powstała na bazie wyciętego lasu olchowego, drzewa ścinano wyżej, na pozyskanym w ten sposób gruncie dziedzic Karwacza osiedlał włościan. Figurka z 1906 r. na skrzyżowaniu dróg- metalowy krzyż na postumencie z kamienia polnego, ufundowana przez Felicjana Domańskiego.

Karwacz – zespół dworski

z murowanym dworem z 1916 roku oraz pozostałości parku krajobrazowego z II połowy XIX wieku. Park charakteryzuje się układem krajobrazowym, miał kształt nieregularnego wieloboku i dzielił się na 3 części, północną reprezentacyjną najbardziej zadrzewioną, południową użytkową w sad. W części północnej prowadziła od bramy wjazdowej poprzez aleję wjazdową do elipsowatego wjazdu z klombem. W parku rosną najstarsze drzewa - pomniki przyrody - dęby szypułkowe, lipy drobnolistne jak również je-

siony, kasztanowce. Najciekawsza jest „altana lipowa”, tworzy ją kompleks pięciu lip zrośniętych pniami.

5

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic ufundowana w 1925 r. przez ostatnich właścicieli młyna Kuskowskich w podzięce za narodziny syna w późnym wieku jego rodziców. Część pól od strony wsi Sierakowo w Karwaczu nazywają „Zaraza”. Znajduje się tam oczko wodne (bagno), w którym to według legend utopiono koniokrada. W lesie przy drodze do leśniczówki znajduje się grób z krzyżem z 1939 r. nieznanego ułana zastrzelonego przez Niemców pod Wyrębem Karwackim.

Na skrzyżowaniu dróg Ostrołęka – Grabowo znajduje się głaz narzutowy (kamień- gigant) o długości 5,5 m i szerokości 2,5 m. W miejscu dawnej strzelnicy wojskowej założono cmentarz komunalny. W Karwaczu możemy obejrzeć figurkę z 1893 r. na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej z drogą nad zalew. Fundatorem był Godzieba, późniejszy wójt Gminy Karwacz, w podzięce za żywo urodzone dzieci.

| Szlak dworkowo – szlachecki

Bogate - Oficyna dworska z około XVIIIw., pozostałości

6

zespołu dworskiego, wpisana do rejestru zabytków. Murowana, parterowa na planie prostokąta z nieznacznym ryzalitem od frontu, nad którym piętrowa wystawka. Częściowo podpiwniczona ( sklepienia łukowate ). Wysoki dach czterospadowy, kryty dachówką. Pałac, w którym zamieszkiwali Narzymscy, opisany w książce „ Ojczym” przez Józefa Narzymskiego został, według mieszkańców Bogatego, rozprzedany na cegły. Prawdopodobnie z tych cegieł powstał m. in. mur przykościelny. Z dworu Narzymskich pozostały jedynie dwie piwnice murowane z cegły, sklepione kolebkowo, z odcinkowo zamkniętymi wnękami w ścianach oraz fragmenty murów przyziemia ze śladami zewnętrznego boniowania oraz kominka. Legenda mówi, że od pałacu do kościoła i od kościoła aż do Szlas biegły podziemne korytarze.

Druga figurka z 1911 r. (na koloni Karwacza) ufundował ją i sam wykonał ociemniały Jerzy Kluczek, była miejscem granicznym między polami dziedzica, a polami rolników z Karwacza – stąd nazwa pól „Granice”. Po śmierci dziedziczki Zofii Wodzyńskiej ludność Karwacza brodząc w błocie niosła trumnę do tej figurki aby pomodlić się za zmarłą. Trzecia figurka znajduje się przy zalewie w miejscu gdzie dawniej funkcjonował młyn,

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Przebudowany w 1926 roku. W czasie okupacji 1936 – 44 gruntownie przebudowany przez Niemców. W tym czasie służył jako domek myśliwski Ericha Kocha (od 1941 r. szef zarządu cywilnego okręgu Białystok i komisarz Rzeszy dla Ukrainy). Drewniany, otynkowany, parterowy, o układzie wnętrz całkowicie przekształconych. Dach czterospadowy przykryty blachą.

Doktor Zygmunt Olszewski,syn Wincentego – dziedzica dóbr Sątrzaska, obywatel ziemski, był sędzią w Hadze. Urodził się w 1882 roku w Sątrzasce, gdzie jego rodzice posiadali majątek ziemski. Zmarł w 1964 r. Pochowany razem z żoną Józefą z Kamińskich Olszewską w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Płoniawach.

Szczuki (gmina Płoniawy – Bramura), powiat makowski. Murowany dwór z połowy XIX wieku, gdzie przebywała w latach 1886 – 1889 Maria Skłodowska w charakterze nauczycielki dzieci zarządcy majątku Krasińskich – Żórawskiego.

Uczyła potajemnie także dzieci wiejskie. Tablicę pamiątkową na ścianie dworu odsłonięto w 1967 roku w 100 rocznicę urodzin uczonej. Obecnie dwór jest remontowany. To w tym dworze zaczęła się młodzieńcza miłość Marii Skłodowskiej do Kazimierza Żórawskiego ( przyszłego wybitnego matematyka ). Ona była ubogą guwernantką, on synem właściciela majątku. Być może dzięki tej nieodwzajemnionej miłości możemy się szczycić wielką uczoną i dwiema Nagrodami Nobla dla Marii Curie – Skłodowskiej. Do dziś pozostaje jedyną kobietą , która otrzymała tę nagrodę dwukrotnie!

Cukrownia „Krasiniec” założona w 1866 roku przez hrabiego Ludwika Krasińskiego. W 1947 roku odsłonięto tablicę ku czci pracowników cukrowni pomordowanych przez hitlerowców.

| Szlak dworkowo – szlachecki

Suche (gmina Płoniawy – Bramura ) – dwór zbudowany w I połowie XIX wieku dla Krasińskich. Własność Zygmunta Olszewskiego.

7

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Opinogóra ( Gmina Opinogóra, pow. ciechanowski) –

| Szlak dworkowo – szlachecki

w odległości 20 km od Przasnysza. Opinogóra leży na trzech pagórkach. Nazwa jej pochodzi rzekomo od nazwiska Opin. Taką wersję podał Zygmunt Krasiński w swoim młodzieńczym opowiadaniu „Pan trzech pagórków” (1828). Opinogóra nierozerwalnie związana jest z życiem i twórczością Zygmunta Krasińskiego – jednego z trzech wieszczów epoki romantyzmu. Neogotycki zameczek (1828), w którym dziś mieści się Muzeum Romantyzmu, był prezentem ślubnym, jaki poeta otrzymał od ojca gen. Wincentego Krasińskiego. Przebudowany w 1884 roku, uszkodzony przez artylerię Niemiecką w 1915 roku. Odbudowany został w latach 1958 – 61 z przeznaczeniem na placówkę muzealną. Gromadzone są tu pamiątki po poecie Zygmuncie Krasińskim, jego rodzinie oraz eksponaty związane z postacią Napoleona. W XIX -wiecznej oficynie przebudowanej w 1940 przez Niemców i odbudowanej w 1990 r. urządzono drugą część ekspozycji muzealnej. Park krajobrazowy w stylu angielskim o powierzchni 21 ha. Rozciąga się na trzech pagórkach, a jego walory krajobrazowe wzbogaca czterohektarowe lustro wody w stawach. W parku rośnie ponad 1000 starych drzew, głównie klonów, dębów, lip, jesionów, świerków i kasztanowców. W parku przy obecnie odbudowanym dworze Krasińskich można podziwiać pomnik poety i usiąść na marmurowej „ławeczce zakochanych”, którą dla niego wystawiła Amelia Zału-

8

ska. Na ławeczce tej znajduje się napis: „Niech pamięć moja zawsze ci będzie miła”. Według legendy każdy, kto na tej ławeczce siądzie, ten się zakocha. Z innych powiedzeń związanych z Opinogórą znane jest „świecisz się jak Opinogóra”. Wzięło się stąd, że na wieży zameczku płonęła zawsze lampa, której światło widoczne było nocą z dużej odległości.

„(...) Nasz mały zameczek to prawdziwy klejnot (…)” Eliza Krasińska, żona Zygmunta Krasińskieg

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Szlak sakralny Przebieg trasy: Rostkowo, Czernice Borowe, Mchowo, Przasnysz, Dobrzankowo, Bogate, Zielona, Krasne, Helenowo, Wielodróż, Płoniawy, Węgrzynowo, Święte Miejsce, Stara Krępa

Głaz z wgłębieniem przypominającym kształtem stopę ludzką. Według miejscowej tradycji – ślad stopy Św. St. Kostki

Staw z pobudowaną kapliczką, w której umieszczono obraz Św. Stanisława uciszającego żaby, które przeszkadzały mu w modlitwach.

| Szlak sakralny

Rostkowo, gmina czernice Borowe powiat przasnyski – siedziba Rodu herbu Dąbrowa, która w XV wieku używała przydomka Kostka. Ów przydomek z upływem czasu stał się nazwiskiem. W XVI wieku wieś była własnością Jana Kostki, kasztelana zakroczymskiego, następnie w posiadaniu rodziny Zielińskich oraz jezuitów. Po roku 1773 Rostkowo wraca do dawnych właścicieli, Zielińskich. W roku 1834 zostaje nabyte drogą licytacji przez Ludwika Lemańskiego. W 1886 roku Rostkowo znalazło się w rękach Grabowskich, a w końcu XIX wieku - Dobrzyńskich. Właścicielami Rostkowa na początku XX wieku byli Kazimierz i Józefa Czarnowscy. Od 1473 Jan Kostka czynił starania o utworzenie parafii w Rostkowie. Drewnianą kaplicę wystawiono w 1488 roku. W 1744 roku zbudowano drewniany kościół, który był obsługiwany przez jezuitów a po roku 1773 przeszedł pod zarząd parafii w Przasnyszu. Obecny kościół budowano w latach 1895 – 1900 z inicjatywy i częściowym nakładem finansowym Agnieszki Helwich, według projektu architekta Adolfa Schimmelpfenniga. Został on ukończony przez Antoniego Wójcickiego budowniczego powiatu przasnyskiego. Parafię erygowano w 1967 roku podczas uro-

9

| Szlak sakralny

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

10

czystości z okazji 400-lecia śmierci Świętego Stanisława Kostki. W uroczystości udział wzięli Prymas Polski Kardynał Stefan Wyszyński oraz Metropolita Krakowski Kardynał Karol Wojtyła. Rostkowo jest znane w Polsce i poza granicami ze względu na kult Świętego Stanisława Kostki. Ludzie którzy przyjeżdżają i pielgrzymują do Rostkowa uważają to miejsce jako święte. Niepowtarzalny klimat i nastroje miejsc tu zwiedzanych a związanych z legendami o świętym

wprowadzają ludzi w świat kultu ludowego.

Szkoła podstawowa

Dom pielgrzyma

Obok kościoła znajdują się murki z płaskorzeźbami, które przedstawiają sceny z życia Św. Stanisława Kostki oraz figurka świętego. Za kościołem znajduje się dwór murowany z poł. XIX wieku, obecnie Szkoła Podstawowa. Wokół dworu resztki parku z pierwszej połowy XIX wieku oraz pomniki: Jana Pawła II oraz ks. Jerzego Popiełuszki.

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Następnie kierujemy się w stronę Czernic Borowych – gdzie na trzech wzgórzach usytuowanych w linii prostej znajdują się: grodzisko, park podworski i kościół. Kościół Parafialny pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników (Św. Achacjusza i jego Towarzyszy) i Św. Stanisława Biskupa, murowany, późnogotycki zbudowany w 1594 roku. Parafia erygowana w 1398 r., co według legendy związane było z upolowaniem w tym miejscu przez kasztelana ciechanowskiego Jakuba Pocztę jelenia z rogami rozdzielonymi krzyżem. Ołtarz główny kościoła późnorenesansowy z obrazem Matki Boskiej Śnieżnej z XVII wieku. Obok kościoła dzwonnica murowana, późnogotycka z XVI wieku. Park podworski z 1904 roku z pozostałościami XVIII – wiecznego dworu. Na cmentarzu pomnik i groby żołnierzy Mazowieckiej Brygady Kawalerii, wchodzącej w skład armii

Figura Św. St. Kostki

„Modlin”, poległych we wrześniu 1939 r., mogiły żołnierzy niemieckich i rosyjskich z 1916 r.. pochowany jest tu także Stanisław Chełchowski (1866 – 1907) – zasłużony dla regionu etnograf, badacz kultury ludowej okolic Przasnysza. Liczne domy drewniane wzniesione w końcu XIX wieku. W szkole znajduje się izba pamięci.

| Szlak sakralny

Park dydaktyczny

11

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

| Szlak sakralny

Kościół w Pawłowie Kościelnym

12

Kościół w Węgrze

Plebania w Węgrze z 1900 roku

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Około 4 km na północ – Pawłowo Kościelne. We wsi kościół parafialny pw. Św. Antoniego Padewskiego, murowany z cegły, salowy, gotycki, zbudowany w XVI wieku, zniszczony w czasie I wojny światowej, odbudowany w 1926 roku według projektu Stefana Szyllera. Wyposażenie wnętrza częściowo renesansowe. Zdewastowany nagrobek Baranowskich (lub Dzierzgowskich), renesansowy, piaskowcowy, wykonany w II połowie XVI wieku, piętrowy, z trzeba płaskorzeźbiącymi leżącymi postaciami zmarłych. W Węgrze – położonej 4 km na północny wschód od Nowych Czernic, znajduje się Kościół pw. Św. Jana Chrzciciela, drewniany, wzniesiony w 1730 roku. Z konstrukcji Przypowieść: Dawno temu, jeszcze za Carskich czasów, pewnemu rolnikowi ukradli konie w Kijewicach. Zameldowano o kradzieży policmajstrom gminnym. Winowajca się znalazł, konie wróciły do właściciela. Złodziej tłumaczył się, że chciał zaorać swoje zagony, bo nie miał czym, a dzieciom trzeba dać jeść i niech na polu rośnie, a on tylko wypożyczył konie…. Żandarmi carscy byli nieustępliwi, chłopa skuli i zamknęli w kościele w Węgrze, z którego było trudno uciec, bo okna wysoko, a masywne, dębowe drzwi zatrzaśnięto i zamknięto na metalowe sztaby. Zaraz po zatrzaśnięciu drzwi bogobojny wieśniak spojrzał na cudowny obraz Matki Bożej, który królował od dawna na ołtarzu, padł na kolana i zaczął się żarliwie modlić. Ja

zrębowej, oszalowany z olistwowaniem. Trójnawowy z wyodrębnionym zamkniętym prosto prezbiterium. Od zachodu szeroki ryzalit mieszczący kruchtę i chór muzyczny. Do prezbiterium przylega zakrystia murowana, zapewne z 1535 roku. dach dwuspadowy, kryty blachą. Na kalenicy czworoboczna wieżyczka – sygnaturka. Wewnątrz barokowy ołtarz główny. Dzwonnica z XVIII wieku, drewniana, na rzucie kwadratu, dwukondygnacyjna, konstrukcji słupowej, oszalowana z olistwowaniem, nakryta dachem namiotowym. W górnej części dolnej kondygnacji prześwit. W ścianach górnej kondygnacji po dwa okna. Na cmentarzu pomnik i groby żołnierzy polskim poległych we wrześniu 1939 roku.

nie ukradłem, o Pani nasza, Orędowniczko nasza …, ja nie ukradłem koni, ja tylko je pożyczyłem, bo nikt mi nie chciał pomóc i ulżyć w biedzie. To dla dzieci, tych niewinnych stworzeń, których Ty, Matko, bardziej kochasz niż ja, nie pozwól być im sierotami … Za chwilę usłyszał szept „jesteś niewinny” i kajdany spadły mu z rąk, wrota kościoła dyskretnie uchyliły się, człowiek przeszedł niepostrzeżenie straże i wrócił do domu. Pojednał się z rolnikiem, któremu wziął konie. Musiał się przez jakiś czas ukrywać przed władzami carskimi, które za byle przewinienie wywoziły na Sybir. Stało się tak, ze biedak i właściciel zostali się przyjaciółmi. A ludzie opowiadali sobie biblijną sentencję, że jeśli jesteś głodny i ukradniesz kawałek chleba, to nie masz grzechu( Alfred Borkowski).

Następnie udajemy się w stronę Mchowa. We wsi figurka Borkowskich ze śladami kul wystawiona przez Aleksandra Borkowskiego za przeżycie Powstania Styczniowego. Za Mchowem figurka z 1896 roku, przy której odbywają się nabożeństwa majowe.

Legenda: „W stodole straszy” Dawno temu w drugą wojnę światową były duchy i wiedźmy. U pewnego mieszkańca Mchowa w stodole duchy upodobały sobie miejsce. Ludzie, którzy tam mieszkali sprzedali zabudowania i wynieśli się jak najdalej wsi. Ludzie kupowali i sprzedawali te budynki, ponieważ nie dało się tam mieszkać. Pewnego dnia przybył nowy ksiądz do parafii w Przasnyszu i podjął się wypędzenia złych mocy. Po odmówieniu modlitwy przez księdza złe moce ustąpiły i już nigdy nie wróciły. (Wojciech Motacki)

| Szlak sakralny

W Mchowie urodził się Aleksander Borkowski (1930r) – syn Ludwika i Czesławy z Chodkowskich, lekarz, pisarz regionalista, niestrudzony dokumentalista przeszłości, autor wielu książek o tematyce regionalnej. Mieszka w Ciechanowie, ale sercem i duchem związany jest z Ziemią Przasnyską.

13

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic „Zmora” - można zobaczyć ją o północy, wygląda jak biały obłok dymu. Nie ma kości ani ciała, lecz przybiera różne kształty i postacie. Unosi się nad polami jakby płynęła. Zmora upodobała sobie konie. Potrafiła koniom tak zapleść grzywy i ogony, że nikt nie może tego rozwiązać. Pewnego razu gospodarz wszedł do stajni i zobaczył, że jego klacz miała grzywę zaplecioną w warkoczyki. Zdenerwował się i gwoździem przybił warkocz do ściany. Drugiego dnia rano gdy gospodarz wszedł do stajni obok klaczy stała młoda dziewczyna z warkoczem przybitym do ściany. Prosiła go aby ją uwolnił i obiecywała mu, że nie będzie nigdy plotła grzywy. Zmora przybrała postać dziewczyny. Gospodarz uwolnił dziewczynę i już nigdy nie wróciła. (Wojciech Motacki) W mchowskim lesie – figura na pamiątkę śmierci 13 letniego Mikołaja Żebrowskiego zabitego przy rozbiciu pocisku armatniego dnia 23 kwietnia 1919r. Kierując się w stronę Przasnysza mijamy miejscowość Mchówko gdzie znajdują się kapliczki kamienne z 1931 r. i 1939 r. Przy pierwszej z nich co roku w czerwcu odbywają się uroczystości związane z poświęceniem pól, ufundowana przez mieszkańców wsi. Przy drodze przez wieś stoi kamienny krzyż ufundowany przez mieszkańców w 1939 r. Obydwie figurki stawiał Pan Chruścik z Żarnowa. Na drodze krajowej Przasnysz – Szczytno w okolicach Mchówka zdarzają się często na prostym odcinku drogi wypadki samochodowe, bardzo dużo osób zginęło. Trudno logicznie wytłumaczyć przyczynę licznych zdarzeń. Mieszkańcy Mchówka opowiadają, że w tych okolicach ukazuje się przejeżdżającym „Biała Dama” i zapatrzeni w nią kierowcy tracą panowanie nad kierownicą. Nieliczni przeżyli spotkania z nieziemską postacią.

• Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny murowany z lat 1474 – 1485 z dzwonnicą murowaną z końca XV wieku, podwyższaną na przełomie XVI i XVII wieku; • Cmentarz żydowski – założony w XIX wieku, zachowało się około 30 nagrobków. Na cmentarzu lapidarium zbudowane w 1986 r. z fragmentów macew z tego cmentarza oraz z macew pochodzących z kirkutów w Chorzelach i Makowie Mazowieckim; • Kościół klasztorny ss. Kapucynek (do 1864 roku ss. Bernardynek, następnie felicjanek), pw. Św., św. Klary i Józefa. Murowany, wzniesiony jako barokowy w latach 1609 – 1616;

| Szlak sakralny

Przasnysz – kościoły

14

• Kościół klasztorny oo. Pasjonistów (do 1864 r. oo. Bernardynów), pw. Św., św. Jakuba i Anny. Późnogotycki, murowany, wzniesiony w latach 1588 – 1618, rozbudowany przez dobudowanie kruchty w 1637 rok, wewnątrz

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic cudowny obraz Matki Boskiej Przasnyskiej; późnogotycka dzwonnica;

• Cmentarz rzymsko-katolicki – pomnik na grobie dwóch powstańców 1863 roku, w tym Władysława Cieleckiego „Orlika,” pomnik 21 żołnierzy polskich poległych w wojnie polsko – bolszewickiej 1920 roku (pomnik z lat 1926 – 29 ma formę ażurowej, murowanej kaplicy wspartej na czterech kolumnach, przykrytej dachem w formie hełmu); • Klasycystyczny ratusz z końca XVIII w.

Kierując się w stronę Bogatego i wybierając trasę przez Dobrzankowo możemy podziwiać piękne kapliczki i przydrożne krzyże z XVIII, XIX i XX wieku. W Dobrzankowie po lewej stronie w środku wsi stoi przy szosie figura przydrożna, murowana z drewnianą rzeźbą Świętego Rocha (fotografia obok). Według legend w tym miejscu grzebano zmarłych na cholerę. Na końcu Dobrzankowa po prawej stronie znajduje się figurka 1710 roku. W tym miejscu w czasie I wojny cho-

wano żołnierzy rosyjskich i niemieckich. W czasie II wojny światowej Niemcy opasali figurę i wyciągnęli ją czołgiem, przy tym ją uszkodzili. Po wojnie pan Wenda, który był kowalem, zebrał mieszkańców, naprawili uszkodzony kamień, zakładając metalową opaskę i ustawili figurę w tym samym miejscu.

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Przy drodze do Leszna mijamy zabytkową figurkę z 1890 r.

Po powstaniu listopadowym i styczniowym ( XIX w.) przy tej figurce gromadzili się mieszkańcy i wznosili modły za ojczyznę. We wsi gdzie obecnie stoi remiza OSP – cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego. (znaleziono m.in. naczynia, miecze, groty,zapinki)

rzymskiego ( 1719- 1779) – podkomorzego ciechanowskiego, posła na sejmy, syna Jakuba i pradziadka Józefa i wreszcie ostatniego właściciela Bogatego – literata Józefa Narzymskiego (1839-1872). Józef Narzymski był gorącym patriotą, uczestnikiem powstania styczniowego, członkiem Rządu Narodowego w czasie powstania. Za udział w zrywie powstańczym car skonfiskował majątek Bogate z przyległościami, a sam literat chcąc uniknąć aresztowania wyjechał do zaboru austriackiego – do Krakowa, gdzie spoczywa na cmentarzu rakowickim. Innym, synem Jakuba Narzymskiego, który położył zasługi dla kościoła w Bogatem był – Antoni Tadeusz Norbert Narzymski (1735 – 1799) – biskup ewarieński, sufragan i prepozyt kolegiaty pułtuskiej. Odnowił gruntownie i przekształcił kościół.

Zabytkowy kościół gotycki z XVI w., kilkakrotnie przebudowywany oraz dzwonnica klasycystyczna z XVIII w.

| Szlak sakralny

Na skrzyżowaniu dróg Dobrzankowo Fijałkowo, znajduje się figurka z 1896 roku

15

Następnie zmierzamy do Bogatego - gniazdo rodowe Bogackich herbu Prawdzic, z których Mikołaj Wąż – wojewoda mazowiecki, a pózniej w posiadaniu Narzymskich herbu Dołęga. Właścicielami tych dóbr byli Narzymscy przez trzy wieki. Ród ten wydał wiele osób zasłużonych dla Polski. Z bardziej znanych wspomnieć należy Jakuba Narzymskiegio –wojewodę czernihowskiego i pomorskiego, posła na sejmy (zm. w 1759r), Stanisława Na-

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Stanisław Narzymski

Parafia w Bogatem erygowana w końcu XIV w. staraniem Sasina, podkomorzego wyszogrodzkiego, chorążego zakroczymskiego, kasztelana ciechanowskiego. Kościół

Wnętrze kościoła

Józef Narzymski

wzmiankowany w 1448r.Obecny wzniesiony przed 1481r z fundacji Mikołaja Węża z Dobrzankowa przez Jana Zawiszę muratora z Bogatego ( ten sam wybudował kościół w Drobinie). W 1517 roku budowa pierwszej dzwonnicy. Późnogotycki, orientowany. Murowany z cegły. W ołtarzu, wykonanym po 1920 r wg. projektu arch. Strojka z Krakowa XVIII obraz Św. Anny Samotrzeć, chrzcielnica rokokowa z III ćw. XVIIIw. W formie muszli, monstrancja 1 I połowy XVIII w. w stylu regencji z fundacji Jakuba Narzymskiego – wojewody pomorskiego. Na zewnątrz kościoła , wmurowana we wschodnią elewację tablica herbowa z czerwonego marmuru z poł. XVII w. z inicjałami Krzysztofa Narzymskiego – podkomorzego ciechanowskiego. Dzwonnica klasycystyczna, murowana z cegły z XVIII w., czworoboczna, trzykondygnacjowa.

| Szlak sakralny

Jakub Narzymski

17

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Kierując się z Bogatego w stronę Krasnego i Zielonej przejeżdżamy przez Lisiogórę i Gostkowo. Przy okazji możemy zobaczyć kapliczki, w tym dwie charakterystyczne dla dóbr Narzymskich, znajdujące się w Gostkowie.

Przy kościele kopiec i płyta Tadeusza Kościuszki odsłonięte w 1917 r. w setną rocznicę śmierci Naczelnika przez miejscowych działaczy z Polskiej Organizacji Wojskowej

Naprzeciwko kościoła, na skwerku przy szosie pomnik upamiętniający poległych i zamordowanych w latach 1939 – 56, odsłonięty 11 listopada 2007r. w miejscu tablicy pamiątkowej z roku 1957.

| Szlak sakralny

Murowana kapliczka z drewnianą rzeźbą Św. Rocha z XIX wieku. Ufundowana jako wotum wdzięczności po opanowaniu zarazy cholery, która dziesiątkowała ludzi. Co roku w tym miejscu mieszkańcy Bogatego przygotowują ołtarz na Boże Ciało

18

Krzyż przydrożny na posesji Państwa Przybysławskich w Bogatem. (ufundowany przez Antoniego Małowidzkiego)

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Mijając gminę Przasnysz kierujemy się do Zielonej (gmina Krasne). Tam na uwagę zasługuje kościół Parafialny pw. Św. Mateusza Apostoła, drewniany, wzniesiony w latach 1772 – 74 w miejscu wcześniejszego, też drewnianego, zbudowanego w XV wieku, konstrukcji zrębowej, oszalowany z olistwowaniem. Trójnawowy z węższym, zamkniętym prosto prezbiterium. Dach dwuspadowy, kryty blachą. Na kalenicy czworoboczna wieżyczka sygnaturka. Wewnątrz późnobarokowe ołtarze: główny i dwa boczne z około 1777r.. Na belce tęczowej barokowy krucyfiks z końca XVIII wieku. Dzwonnica drewniana z końca XVIII wieku, jednokondygnacyjna na planie kwadratu, konstrukcji słupowej, oszalowana. W górnych częściach ścian po dwa otwory dzwonowe zakryte żaluzjami. Dach namiotowy.

Kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża, ufundowany w 1570 roku, rozbudowany przez Biskupa Franciszka Krasińskiego: Renesansowa tablica nagrobna Jana i Katarzyny (ok. 1575r.) oraz Andrzeja i Katarzyny (ok.1580r); Polichromia „Podwyższenie Krzyża Świętego (1747r.) oraz sceny drogi krzyżowej; Marmurowa chrzcielnica barokowa (z ok. XVIII w.) oraz kropielnica (I poł. XIX w.); Podziemia z katakumbami i grobowcami Krasińskich.

książe mazowiecki Janusz I nadał osadzie prawo chełmińskie. Nazwisko Krasińskich jako właścicieli Krasnego utrwaliło się z początkiem XVI wieku. W 1550 roku urodził się tu Jan Krasiński, późniejszy kanonik i sekretarz królewski. Na początku XX wieku Krasne przeszło w ręce Czartoryskich. W okresie okupacji hitlerowskiej było rezydencją gauleitera Prus Wschodnich Ericha Kocha. Hitlerowcy zburzyli dawny pałac i wybudowali na jego miejscu luksusową willę, którą wysadził w powietrze podczas ucieczki.

Wieża przy bramie parkowej zbudowana w stylu eogotyckim w XIX wieku. Obecnie siedziba Gminnego Ośrodka Kultury w Krasnem

| Szlak sakralny

Kierując się w stronę Bogatego, przejeżdżamy przez Krasne, siedzibę władz gminy. Miejscowość ta stanowiła jeden z nielicznych ośrodków wielkiej własności ziemskiej na północnym Mazowszu. Wieś istniała już w 1372 roku. W 1421 roku

19

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Z Bogatego możemy wybrać się na zwiedzanie Gminy Płoniawy, zwiedzając przy okazji Wielodróż, Helenowo Stare, Helenowo Nowe. W Helenowie Starym na polu Przemysława Karwac-

kiego stoi krzyż drewniany z 1908 roku oraz figurka matki Boskiej z 1911 roku ufundowana przez Janinę i Henryka Chylińskich. Zaś w Helenowie Nowym:

Helenowo Nowe, krzyż z 1895 r. Ufundowany przez Antoniego i Ewę Tarczeńskich na okoliczność śmierci syna. W zabudowaniach Tarczeńskich wybuchł pożar, który objął wszystkie budynki. Kilkunastoletni syn wybiegł na drogę wyciągnął ręce ku górze krzycząc „O Boże” i padł martwy.

Helenowo Nowe, Krzyż z 1890 r. Ufundowana przez Samuela i Mariannę Wenda. Postawiona jako podziękowanie za narodziny syna. Niegdyś w Helenowie mieszkało wiele rodzin Wendów i stąd wzięło się przysłowie „Chodzisz jak Wenda po Helenowie” W tym miejscu co roku odprawiane jest „nabożeństwo czerwcowe

| Szlak sakralny

Kierując się w stronę gminy Płoniawy proponujemy zatrzymać się na chwilę w miejscowości Wielodróż, aby zobaczyć kapliczkę Św. Rocha i przydrożny krzyż. Wieś o skupionej zabudowie z zadbanymi posesjami.

20

Wielodróż, kapliczka słupowa z figurą Św. Rocha z XIX wieku. Helenowo Nowe, figurka z 1894 r. Ufundowana przez T. Gadomskiego – dziadka Adama Strzębosza, prezesa sądu najwyższego. W czasie II wojny światowej obok figurki znajdowała się zbiorowa mogiła żołnierzy radzieckich.

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic W Płoniawach zabytkowy murowany kościół, wzniesiony przez Józefa Młodzianowskiego w 1828 roku. Rozbudowany 1876 roku (budowa zakrystii i skarbczyka). Klasycystyczny jednonawowy kościół z prostokątnym prezbiterium. Dzwonnica murowana z około 1828 roku, wzniesiona na planie kwadratu oraz kapliczka murowana z 1846 roku.

Jadąc w kierunku Płoniaw po lewej stronie szosy znajduje się pomnik przyrody – dąb czarny.

W Podosiu Starym - kościół filialny pw. Krzyża Świętego, wybudowany w 1848 r., rozbudowany w latach 1983 – 86 staraniem księdza prob. Edwarda Pilarskiego.

| Szlak sakralny

Na cmentarzu grzebalnym znajduje się grób nieznanego żołnierza. Pochowani są tam uczestnicy powstania styczniowego w 1863 roku.

21

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Odwiedzając gminę Płoniawy – Bramura proponujemy zajrzeć do Węgrzynowa gdzie znajduje się kościół parafialny pw. Świętego Ducha, wystawiony w 1694 roku, przerabiany w XVIII i XIX wieku. Drewniany, trójnawowy, dach dwuspadowy kryty blachą. Na kalenicy wieżyczka na sygnaturkę. Jest również dzwonnica drewniana z XVII wieku.

W Węgrzynowie jest dąb z kapliczką przy drodze wiodącej na „Gliniak”. Według legendy za tym dębem na polanie stał kościół. Pewnego dnia kościół zapadł się pod

Przerażony Kobyliński powiesił krzyżyk na dąbku, który rósł nieopodal bagna a później zapłacił za to drzewko, by go pozostawiono. Drzewo dąb stoi do tej pory, a na nim wisi krzyż. Omijały go nawet władze za czasów komunizmu gdy poszerzały drogę. Nikt przez 200 lat nie podniósł na dąb siekiery. (Ryszard Kujawski) W Węgrzynowie w lesie za rzeką Węgierką znajduje się stary cmentarz grzebalny, porośnięty lasem, z zabytkowymi grobami z dawnych wieków. Bardzo zaniedbany, otoczony wałem ziemnym. Okoliczni mieszkańcy opowiadają że, 2 lub 3 września 1939 r, przyjechało do Węgrzynowa dwóch ułanów, którym ludzie dawali cywilne ubrania, aby się przebrali i uciekli. Jeden z nich powiedział, że „gdyby wszyscy żołnierze przebierali się za cywili i uciekali to byśmy nigdy nie mieli wolnej Polski”. Potem wyszedł na spotkanie z Niemcami do Krasińca na Chodup – zniszczył granatami 4 samochody, 2 wozy pancerne i kiedy się wycofywał, przeskakując przez parkan byłego folwarku w Węgrzynowie, zginął ostrzelany z karabinu maszynowego przez Niemców. Niemcy pochowali go w miejscu śmierci, ale po dwóch dniach nakazali odkopać ciało,

| Szlak sakralny

Grób nieznanego żołnierza - Na cmentarzu grzebalnym znajduje się Pomnik Nieznanego Żołnierza z II wojny światowej

22

ziemię i w tym miejscu powstało bagno. Inna legenda głosi, że dziedziczka tych dóbr budowała nową drogę i w tym celu wycinano las. Niejaki Albin Kobyliński w owym czasie szedł na rezurekcje do kościoła w Węgrzynowie. Przechodząc przy „Gliniaku” usłyszał dzwony kościelne.

zrobić trumnę i z honorami pochowali ułana na cmentarzu w Węgrzynowie. Mieszkańcy otoczyli opieką grób jako grób nieznanego żołnierza. W latach 70-tych XX w. przyjechała z Częstochowy siostra ułana, która po wielu latach odnalazła grób dzięki informacjom kolegi ułana, który przeżył. Długie poszukiwania spowodowane były pomyłką w nazwie miejscowości: zamiast Węgrzynowo - ułan podał nazwę Węgrów. (Urszula Burska)

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Kolejnym etapem szlaku sakralnego jest Święte Miejsce. Wieś usytuowana w bardzo malowniczej okolicy:

• popiersie Ojca Świętego Jana Pawła II; • drewniany krzyż misyjny.

zielone lasy, rozległe łąki i uprawne pola. Pierwotna nazwa wsi Bartny Borek, znajdowały się tu liczne barcie z pszczołami. Około 1700 roku w koronie rosnącej tu lipy objawiła się Matka Boska. W tym miejscu znajdowała się studnia, w której woda miała być cudowną. Według legendy woda ta utraciła cudotwórczą moc z chwilą utopienia się dziecka. Wówczas studnię zasypano. Na jej miejscu, w wieku XVIII ustawiono murowaną kapliczkę.

Kościół w Świętym Miejscu jest miejscem kultu Najświętszej Maryi Panny. Odpusty: w dzień Zesłania Ducha Świętego, Narodzenia Najświętszej Marii Panny i w Dzień Świętego Stanisława Biskupa. • dzwonnica drewniana (z przełomu XVIII / XIX); • organy z II poł. XIX wieku; • zabytkowa kapliczka – rotunda XVIII wieku; • stacje drogi krzyżowej z kamienia polnego wybudowane przez poszczególne wioski; • cmentarz parafialny otoczony murem z kamienia polnego. Tu znajdują się groby żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej, oraz grób najstarszego człowieka Leona Woźniaka który żył 118 lat (zmarł w 1938 roku); • pomnik Kardynała Aleksandra Kakowskiego – prymasa, członka Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego (1862Dębiny-1938 Warszawa). Wykonany z szarego kamienia polnego z napisem „mieć nadzieję w działaniu”;

Barwne odpusty w Świętym Miejscu. Ostatni prymas Królestwa Polskiego – arcybiskup metropolita warszawski – Aleksander Kakowski – urodził się w Dębinach ( gm. Przasnysz). Był synem Franciszka Kakowskiego, powstańca styczniowego i Pauliny z Osowskich. Członek Rady Regencyjnej(1917-1918),założyciel Akcji Katolickiej i Caritasu, inicjator utworzenia Muzeum Archidiecezjalnego, kawaler Orderu Orła Białego i orderu Honoru i Dewocji w Zakonie Maltańskim, przy jego współudziale zawarto konkordat z Watykanem. W 1920 r. w czasie najazdu bolszewickiego na Polskę wykazał się niebywałą odwagą – nie dość, że był jednym z trzech dyplomatów, którzy nie opuścili zagrożonej Warszawy, to jeszcze znalazł się wśród żołnierzy pierwszej linii w okopach obronnych wokół miasta Radzymin, gdzie wydarzył się „cud nad Wisłą„ w wojnie polsko – bolszewickiej. 28-09-2006 r. odsłonięto w Świętym Miejscu pomnik wielkiego rodaka, autorstwa Wojciecha Henrykowskiego. Na pomniku widnieje dewiza kardynała Aleksandra Kakowskiego „ Operari sperare” – Mieć nadzieję w działaniu.

Stara Krępa – metalowy krzyż osadzony w kamieniu polnym z 1913 roku, postawiony jako podziękowanie za opiekę przed zarazą.

| Szlak sakralny

Zabytki: • kościół drewniany, z około 1900 roku (rozbudowany w 1950r.) szczególnie cenny jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej umieszczony w ołtarzu głównym, pochodzący z XVIII wieku, usytuowany na miejscu świętej lipy;

23

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Szlak kolejki wąskotorowej Kolejka wąskotorowa Mława – Czernice Borowe – Przasnysz – Krasne – Maków Mazowiecki zajmuje odcinek torów długości ok. 70 km. Już w II połowie XIX w. wybudowano pierwszy odcinek kolejki co Wiązało się z uprzemysłowieniem majątku Krasne.

| Szlak kolejki wąskotorowej

Ludwik Krasiński wprowadził uprawy buraków cukrowych i zbudował w pobliżu Krasnego cukrownię, którą nazwał „Krasińcem”. W rozbudowę sieci kolejki po okolicznych wsiach zaangażował się finansowo właściciel Krasnego. Kolejka połączyła Krasne z Ciechanowem, Gruduskiem i Przasnyszem. Następnie kolejkę rozbudowaną na potrzeby frontu I wojny światowej. Dnia 7 lipca 1915 r. wytyczono trasę Mława – Przasnysz, a 30 lipca 1915 r, kolej była już wybudowana. Sukcesy wojsk niemieckich spowodowały potrzebę wydłużenia linii torów. 8 sierpnia 1915 r. oddano odcinek do Młodzianowa, a do roku 1918 wydłużono linię torów przez Maków Mazowiecki, Różan do miejscowości Pasieki. Tu kolej wąskotorowa połączyła się z koleją szerokotorową. Wiele lat kolejka prowadziła przewozy pasażerskie i towarowe, a transport

24

Park jest wspaniałym miejscem wypoczynku

samochodowy nie stanowił dla niej konkurencji. Jednak w miarę zwiększania się taboru samochodowego oraz poprawy stanu dróg częściej zaczęto korzystać z tego środka komunikacji. Zawieszano kolejne połączenia „ciuchci”, a ostatecznie zakończono jej działalność decyzją administracyjną w 2001 roku. W 2002 r. kolejkę otrzymała w użyczenie Gmina Krasne, zaś przewozy obsługiwane były przez Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych w Kaliszu. Dla grup turystycznych ponownie uruchomiono przewozy w 2006 roku. Planując wycieczkę dla większej grupy należy skontaktować się z biurem Lokalnej Organizacji Turystycznej w Przasnyszu (tel. 0-29 752-32-20). Na trasie kolejki proponujemy zwiedzić Leszno największą miejscowość Gminy Przasnysz, wioski kwietnej, ponieważ to mieszkanki Leszna stanowią znaczną grupę pośród corocznie organizowanych konkursów na „Najładniejszy ogródek przydomowy”. W tej miejscowości warto zwiedzić zabytkowy XIX-wieczny park z malowniczymi alejami grabowymi, skupinami jesionów, kasztanowców i klonów oraz placem zabaw. Niektóre drzewa mają ponad 200 lat. W parku rośnie jesion Henryka Sienkiewicza (upamiętniony tablicą). Pod tym jesionem siadywał przebywając podczas wakacji u kolegi ze szkoły – Antoniego Ostrowskiego autor trylogii. To dzięki tej znajomości Przasnysz znalazł się na kartach „Krzyżaków”.

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Figura Matki Boskiej

kańcy wsi opowiadają, że w 1945 r. po wkroczeniu wojsk radzieckich, jeden z żołnierzy Armii Czerwonej, przechodząc obok krzyża odstrzelił lewą rękę Pana Jezusa. Sam poszedł w kierunku Przasnysza, jednak po przejściu kilkuset metrów został trafiony jedną kulą i zginął. Przy torach kolejki stoi również kapliczka Świętego Jana Nepomucena z końca XVIII w. z drewnianą postacią świętego. Św. Jan strzeże jak przed wiekami podróżnych. W Annopolu zaś przy lasku, stoi według tradycji, figurka

Jesion Sienkiewicza

Kasztanowa aleja

sny właściciel Pan Zygmunt Rakowiecki wraz z rodziną (ojciec Zygmunta Rakowieckiego, Prezesa Ziemiaństwa Polskiego i honorowego obywatela Gminy) zmuszony został do opuszczenia majątku, pozwolono zabrać mu tylko garść ziemi z miejsca przy figurce. Niemiec Wywjanko zarządca majątku nakazał zniszczyć figurkę, jednak na prośbę Pani Korneli Cieślak zmienił zdanie i pozwolił ją zabrać i ustawić na prywatnej posesji. Odbyło się zebranie wiejskie i mieszkańcy zadecydowali, aby przenieść figurkę do ogrodu Pani Cieślak. Cokół wykonał Pan Jan Kubiszewski. Na skrzyżowaniu z drogą do Przasnysza stoi krzyż dwuramienny w miejscu gdzie wcześniej stały cztery figury drewniane m.in. Św. Floriana, Św. Teresy i Biskupa Stanisława. Krzyż ten został wybudowany w czasach gdy w okolicy panowała zaraza cholery, zbierając śmiertelne żniwo, krzyż miał strzec mieszkańców przed nieszczęściem zarazy. Przy drodze do Przasnysza przed wsią Leszno (przy torach kolejki) stoi krzyż kuty żelazny na wysokim cokole kamiennym – tzw. krzyż grzebalny z 1885 r.. Do tego krzyża odprowadzano zwłoki wszystkich zmarłych. Postać Pana Jezusa na tym krzyżu ma urwaną lewą rękę. Starzy miesz-

Kaplica w Lesznie z 1988 r. z XV w. W tym właśnie miejscu była w XV w. cegielnia, w której wyrabiano cegły, z tej cegły wybudowano kościół Farny w Przasnyszu. W lesie „Grabówiec” nieopodal Leszna znajduje się cmentarz wojenny żołnierzy rosyjskich z okresu I wojny światowej. Następną miejscowością na trasie kolejki jest Gostkowo, w którym można zobaczyć kilkanaście różnego

rodzaju krzyży i kapliczek począwszy od XVIII-wiecznych

| Szlak kolejki wąskotorowej

Przy parku biegnie w stronę Sierakowa brukowana droga obsadzona starymi kasztanowcami. W pobliżu parku warta jest obejrzenia kaplica postawiona w końcu XX wieku. Nieopodal znajduje się wykonana z piaskowca piękna XIX-wieczna figura Matki Boskiej. Figurka ta pierwotnie stała na dziedzińcu dworu w Lesznie, gdzie obecnie znajduje się plac zabaw dla dzieci. Przy niej odbywały się nabożeństwa Majowe, odprawiano Mszę Świętą w Poświęcenie Pól. To spod niej wyruszali mieszkańcy Leszna na wojnę. Po wkroczeniu Niemców ówcze-

25

| Szlak kolejki wąskotorowej

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

26

znajdujących się przy trasie „ciuchci”, charakterystycznych dla dóbr Narzymskich. Jedna z nich Św. Rocha znajduje się na początku wsi, a druga przy drodze na Lisiogórę (opisane w szlaku sakralnym). Według miejscowej tradycji niegdyś figura Św. Rocha była bardzo zaniedba-

na. W tym czasie w Gostkowie zmarło wielu mężczyzn. Aby ten stan zmienić gostkowiacy postanowili odnowić kapliczkę. Było to może w 1815 r. – taka data widnieje na metalowej chorągiewce nad daszkiem. Po wspólnej renowacji obiektu, mężczyźni przestali umierać.

Krasne – Stadnina koni, w parku ruiny pałacu Krasińskich – rezydencji Ericha Kocha, zabytkowy park i stawy.

ści 1600m i wysokości 8m,które otaczają stawy. Drzewostan stanowią rodzime gatunki drzew, takie jak dąb szypułkowy, jesion wyniosły, świerk pospolity, lipa drobnolistna, grab pospolity, klon zwyczajny. Budzą zachwyt również pięknie zachowane stawy.

Stadnina koni „Krasne” (e-mail: [email protected]) należy do najstarszych stadnin koni pełnej krwi angielskiej, założył ją w 1857 r. Ludwik hr. Krasiński. Hodowlę rozpoczęto na bazie importowanych klaczy z Anglii. W czasie II wojny światowej konie z Krasnego wywieziono do Niemiec, a po wojnie powołano PGR. Dopiero w 1987 r. reaktywowano stadninę. Obecnie stadnina liczy około 120 koni. Może poszczycić się ogierem Rullerem, który w ciągu 2 letniej kariery wyścigowej zajął osiem razy I miejsce.Inne konie zajmują również czołowe miejsca w wyścigach. Park z XVII –XIX wieku o powierzchni 20 ha. Zachowały się tu aleje i szpalery drzew, w tym grabowe o długo-

W Krasnem znajdują się również ruiny pałacu Krasińskich, w czasie II wojny światowej gauleiter Erich Koch do majątku Krasne przyłączył grunty 150 gospodarstw chłopskich paląc doszczętnie zabudowania i zwiększając obszar do 20 000 ha i tworząc „Fundację Ericha Kocha”. Pod koniec wojny wysadzono pałac w powietrze. Obecnie można obejrzeć ruiny piwnic i umocowań.

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Dolinami rzek Wędrując doliną rzeki Węgierki można spotkać niezwykłe miejsca, urokliwe meandry i brzegi. Węgierka jest największym, prawym dopływem Orzyca. Rzeka bierze swój początek u podnóża góry Czubak (211 m n.p.m.) w południowej części wsi Zawady.

Przez Kosmowo, Pawłowo i Węgrę rzeka płynie jako struga. Jako spora rzeka przepływa przez Olszewie, Grójec, Obrąb i Klewki. W Przasnyszu rozwidla się, oblewając kępę w parku miejskim im. T. Kościuszki. Dalej płynie przez Sierakowo do Dobrzankowa, gdzie zasila ją Morawka. Następniej przez Bogate, Szczuki i Węgrzynowo dopływa do Młodzianowa i tam kończy swój bieg wpadając do Orzyca.

Góra Czubak

Młyn wodny w Bogatem na rzece Węgierka Amatorom wędkarstwa proponujemy rzekę Węgierkę w rejonie Bogatego i Dobrzankowa zasobną w ryby. Kto nie łowi ryb może spotkać tu siedliska ptactwa dzikiego czy bobrów.

Żurawie Okolicę czystą ekologicznie, pomiędzy Sierakowem a Dobrzankowem upodobały sobie bociany. Ich gniazd na tym terenie jest najwięcej w całym powiecie przasnyskim (ponad 100). Miejsce to nazywane jest „bocianowem”. Można tu spotkać czaple oraz żurawie.

| Dolinami rzek

Nazwa rzeki pochodzi prawdopodobnie od nazwy wsi Węgra, przez którą przepływała kiedyś rzeka Węgra, dziś zwana Węgierką. Rzeka płynie w kierunku południowo – wschodnim, wpada do Orzyca między Młodzianowem a Makowem Mazowieckim. W początkowym swym biegu, od mostu w miejscowości Węgra, dolina rzeki zbudowana jest z piasków i gliny morenowej a w dalszym odcinku, aż do ujścia do Orzyca dno jest podmokłe. Od miejscowości Węgra do Przasnysza dolina rzeki jest wąska. Powyżej 22 km płynie w stanie dzikim, gdzie brzegi porastają krzewy i rzadkie kępy drzew. W Dobrzankowie pod mostem wiodącym do Fijałkowa, Węgierka przyjmuje lewy dopływ – Morawkę.

27

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Turystyka wodna

| Turystyka wodna

Prawdziwy raj dla wędkarzy stanowi Zalew retencyjno – rekreacyjny na Karwaczu o powierzchni lustra wody 13 ha na rzece Morawce. Pieczę nad wodami sprawuje Polski Związek Wędkarski. Jest on wspólnie z samorządami i innymi instytucjami organizatorem zawodów wędkarskich o zasięgu lokalnym i okręgowym. Zalew w Karwaczu osłonięty jest od strony wschodniej lasem mieszanym. Roślinność wodną zalewu Karwackiego tworzą przybrzeżne łany trzciny, pałki, tataraku i sitowia. Występują także rośliny o liściach pływających oraz rośliny całkowicie zanurzone. Ichtiofaunę zalewu tworzą takie gatunki ryb jak: sandacz, okoń, węgorz, karp, lin, płoć, szczupak, kleń, jaź, świnka, leszcz, sum, amur, karaś złocisty, kiełb i piskorz. Brzegi Morawki od tamy w Karwaczu do ujścia rzeki Węgierki porośnięte są olszyną i wierzbą,

28

stanowiąc zasłonę dla licznej rzeszy wędkarzy. Rzeka Morawka wpadając do rzeki Węgierki do ujścia rzeki Orzyc wzbogaca swą ichtiofaunę o karpia. Na terenie Gminy Przasnysz występują liczne zbiorniki retencyjne – stawy, które spełniają rolę zbiorników przeciwpożarowych. Do najciekawszych można zaliczyć zbiorniki retencyjne w Lisiogórze i Golanach, które są zarybione.

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Na terenie Gminy Przasnysz występują liczne zbiorniki retencyjne – stawy, które spełniają rolę zbiorników przeciwpożarowych. Do najciekawszych można zaliczyć zbiorniki retencyjne w Lisiogórze i Golanach, które są zarybione. Jadąc do Golan warto zwrócić uwagę na głaz przydrożny „Zajączek” z wyrytym napisem z okazji wybudowania drogi Przasnysz-Ciechanów: „Przechodnie dobrodziejstwa poznacie w szarwarku Lat trzy temu myśliwy wracając z jarmarku

Staw w Golanach

z kamienia na kamień wyprowadzał ludzi na manowce w bagna przetrwała do dnia dzisiejszego. Warto podkreślić, że do czasu zmeliorowania terenu , na którym znajduje się kamień były tam bagna dziko porośnięte wierzbą. Przed Golanami znajduje się wysoka figura z 1906 r. Niegdyś po dwóch stronach drogi stały tu dwie figury, szlachecka i chłopska. W czasie ostatniej wojny uległo uszkodzeniu zwieńczenie figury szlacheckiej, a mieszkańcy remontując ją dali krzyż z figury chłopskiej i stąd wzięło się powiedzenie w Golanach, że „chłop wszedł na pana”. Golany znajdują się w odległości 2 km od Rostkowa, miejsca kultu Świętego Stanisława Kostki. Opowiada się starą historię sprzed ok. 100 lat, kiedy to młody chłopak chcąc być może zbudzić sensację w otoczeniu i szacunek dla siebie rozgłosił, że ukazała mu się Matka Boska na osiołku i powiedziała, że w takim, a w takim czasie będzie przejeżdżała przez Golany do Rostkowa i będzie poić osiołka w studni na polu Nałęcza. Prosiła aby zawiadomił o tym okoliczną ludność. W wyznaczonym terminie wokół polnej studni zebrały się wielkie rzesze ludzi w oczekiwaniu na cud, był to czas przedżniwny stratowano więc zboża, niestety po wielogodzinnych oczekiwaniach cud się nie zdarzył. Rozpoczęły się poszukiwania sprawcy zdarzenia, który jak się okazało tłukł się w zbożu z okolicznymi chłopakami. Do śmierci przylgnęło do niego przezwisko „święty kozioł”.

Droga ta była budowana przez 3 lata 1832-1835. Głaz stanowi niezwykły pomnik drogowy. Z miejscem tym związane są liczne legendy. Jedna z nich mówiła, że kamień ustawiono w miejscu, gdzie dziedzic popełnił świętokradztwo – w Wielką Niedzielę upolował zająca, dla odkupienia grzechu ufundował ten kamień. Niektórzy bojaźliwi przechodnie bali się wieczorami tędy przechodzić bo ukazywały się duchy. Inna legenda mówiła, że kiedyś pod Przasnyszem zapuścił się dumny hrabia na polowanie, ale kiedy strzelił do szaraka ten przemienił się w gołębia, kiedy hrabia strzelił do ptaka ten przemienił się w szaraka i tak w kółko. Legenda o zajączku, który skacząc

| Turystyka wodna

W trzy konie z lekką bryczką Gdy ulgnął w tym chrapie Y siadłszy na kamieniu gdzie to słowa ryto Ulęgniętego zajączka w nim łapie Czekał, ażeby przez litość z iłu go dobyto Wtem światło myśl podało Którą wsparli chętni Y gdzie dawniej wóz tonął Dziś zwycięsko tętni”. /Wiersz hr. Brunona Kicińskiego z Ojrzenia/

29

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Szlaki rekreacyjno - leśne Przemierzając szlak rekreacyjno – leśny pragniemy zaprezentować Państwu gospodarstwa agroturystyczne oraz wskazać ciekawe miejsca do odpoczynku na świeżym powietrzu, lasy bogate w grzyby i owoce leśne. Agroturystyka staje się coraz bardziej popularną formą wypoczynku. Wakacje pod gruszą na pewno mogą być ciekawe dla rodzin z małymi dziećmi, osób starszych oraz ludzi marzących o wypoczynku i relaksie na łonie przyrody. Gospodarstwa są coraz lepiej wyposażone, przystosowane do potrzeb turystów z wielkich miast. Standardem stały się jazda konna, przejazdy wozem czy bryczką, pikniki, ogniska, udział w pracach gospodarskich i inne.

Wypoczywając na wsi można spróbować innej niż na co dzień kuchni: świeże sery, nabiał, mleko krowie, kozie, domowe wędliny, warzywa i owoce oraz przetwory z nich. Atutami gospodarstw agroturystycznych w pobliżu Bogatego są cisza, spokój, położenie z daleka od zgiełku wielkich miast oraz piękne krajobrazy wśród miejsc o znaczeniu historycznym i sentymentalnym dla mieszkańców. Dobrze rozwinięta sieć dróg zapewnia dogodny dojazd niemal do każdego obranego przez zainteresowanych miejsca.

Dla amatorów tzw. „wczasów pod gruszą” szeroka ofertę wypoczynkową prezentują gospodarstwa agroturystyczne:

| Szlaki rekreacyjno - leśne

W Fijałkowie: „Gościniec pod kasztanem” oferuje imprezy okolicznościowe, szkolenia, grille, jazdę konną, grzybobranie, wędkowanie. Marek Zbyszyński 06-300 Przasnysz, Fijałkowo 9 www.fijalkowo.pl

30

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic „Gospodarstwo Agroturystyczne, hodowla i chów koni – stajnia u Romanów” oferuje: • przejażdżki konne bryczką (pikniki rodzinne) • naukę jazdy konnej, • grzybobranie, • wędkowanie, • plac zabaw dla dzieci, • karmienie zwierząt (kozy, gęsi, świnie wietnamskie, króliki), • zakwaterowanie (2-osobowy pokój), • hipoterapia. Tadeusz i Katarzyna Roman 06-300 Przasnysz, Fijałkowo 11 tel. (029) 752-64-62

chodu jako środka lokomocji. Jednak Fijałkowo podtrzymuje tradycję dzięki „Gospodarstwu Agroturystycznemu – stajnia u Romanów”

| Szlaki rekreacyjno - leśne

W miesiącach maj-czerwiec tradycyjnie co roku odbywa się Święcenie Pół: zakopywanie ewangelii, usypywanie kopca. Dawniej objazd pól odbywał się konno, ponieważ zanika hodowla koni w ostatnich latach używa się samo-

31

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic Gospodarstwo agroturystyczne Berk Zbigniew (wynajem pokoi) 06-300 Przasnysz, Fijałkowo 8 tel. (029) 752-76-91 Kom. 500-055-462

Niedaleko Fijałkowa znajduje się kolejne Gospodarstwo agroturystyczne „OAZA” Oferuje: Atrakcyjne miejsce do grillowania oraz spotkań towarzyskich i okolicznościowych; miejsce do gry w siatkówkę; plac zabaw dla dzieci; możliwość rozbicia namiotów. Wymarzone miejsce dla szukających ciszy, spokoju, śpiewu ptaków i kontaktu z przyrodą. Bożena Wdowińska, Wyrąb Karwacki 06-300 Przasnysz tel. 509-721-034

| Szlaki rekreacyjno - leśne

O każdej porze dnia i nocy w weekendy A także w dzień roboczy Zabawa czeka tu na Ciebie Atrakcje różne niczym w niebie Nawet dziś, nawet teraz Dzwoń a raj przed Tobą się otwiera

32

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic W Szli: Gospodarstwo gościnne „Podbór” – posiada pokoje gościnne z łazienkami. Zachęca do wypoczynku, grzybobrania, wędkowania. Istnieje możliwość rozbicia Kazimierz Orzelski 06-300 Przasnysz, Szla 12 www.podbor.pl

W Szli znajduje się płyta pamiątkowa, położona w 1957 r. w miejscu bitwy stoczonej przez współpracujące oddziały AK „Rabana” i radziecki oddział zwiadowczy mjr Orłowa, z Niemcami (znaczne siły piechoty wspierane przez czołgi) – 17 października 1944 r. w lesie pomiędzy Szlą a Jednorożcem. Po kilkugodzinnej walce, w której zginęło 3 żołnierzy AK i 9 Niemców, partyzanci wyrwali się z okrążenia i wycofali w kierunku Drążdżewa.

Wiąz w Szli

Napis na Grobie Partyzantów: Żołnierzom Armii Krajowej I Plutonu 2 Pułku Mińsk Mazowiecki z oddziału Partyzanckiego Henryka Kierzkowskiego Ps. „Raban” poległym 17.X.1944 r. w bitwie z Niemcami. Januszowi Kołodziejskiemu Ps. „Jastrząb” Alfonsowi Kocotowi Ps. „Wytrych” Mirosławowi Morawskiemu Ps. „Mazur” w 50 rocznicę Towarzysze Broni i Społeczeństwo Ziemi Przasnyskiej Na uwagę zasługuje kilkusetletni wiąz, który swoimi konarami przykrywa znaczną powierzchnię dwóch podwórek.

Krajobraz Szli

| Szlaki rekreacyjno - leśne

Szla – wieś rozciągnięta o zabudowie liniowej długości ok. 3 km. Płaski krajobraz, dużo niskich torfowych łąk oraz lasów obfitujących w jagody, jeżyny, grzyby.

33

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Przejmy – Uroczysko Przej-

my należące do Nadleśnictwa Przasnysz to teren liczący ok. 2.816 ha przepięknego lasu. Atrakcją turystyczną Przejm jest ekologiczna ścieżka dydaktyczna oraz miejsce do piknikowania obok zabytkowej leśniczówki. Na trasie ścieżki dydaktycznej zlokalizowanych jest 16 przystanków z tablicami informacyjnymi przybliżającymi odwiedzającym „mieszkańców lasu” i opisujących gatunki drzew leśnych. Wśród gatunków roślin chronionych występują: lilia złotogłów, widłak goździsty, naparstnica zwyczajna, konwalia majowa, kocanki piaskowe, kopytnik pospolity, turówka leśna, pierwiosnka wyniosła, przylaszczka pospolita. Do gatunków ssaków chronionych należą: łasica, wydra, bóbr, wiewiórka pospolita, jeż europejski, kret, ryjówki oraz nietoperze. Do Przejm można dojechać kierując się z Przasnysza w stronę Jednorożca. Na uwagę zasługuje również Osowiecka Góra – 184 m n.p.m, najwyższe wzniesienie w Gminie Przasnysz, z którego można przy dobrej pogodzie zobaczyć miasto Przasnysz oraz podziwiać piękne widoki.

| Szlaki rekreacyjno - leśne

Amatorom leśnej głuszy, dzikiej przyrody proponujemy zaszyć się w lasy Trzcianki, w dziką gęstwinę, gdzie tylko stare figurki świadczą o dawnych mieszkańcach wsi.

34

Figurki w Trzciance z XIX w.

Poniemiecka strzelnica z II wojny Światowej

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Widok z Krzyżewskiej Góry na Przasnysz szych wzniesień na Północnym Mazowszu znajdujące się w obrębie wsi Krzyżewo Borowe (gm. Płoniawy-Bramura),jest niezwykle ciekawym zjawiskiem krajobrazowym. W czasie ładnej słonecznej pogody z kapliczki, wybudowanej na miejscu kamiennego kościoła zburzonego przez wycofujących się Niemców w 1944 r. – widać nawet zabudowania Ostrołęki oddalonej o ok. 40 km i doskonale widać kominy Krasińca i Przasnysz. Góra Krzyżewska ma wysokość 170,8 m n.p.m., otoczona zewsząd lasami. Tereny te mają w przyszłości stać się parkiem krajobrazowym doliny Orzyca. Na szczyt prowadzą dwie drogi, po których można się poruszać bez trudu rowerem, a nawet samochodem. Strażacy z Gminy Płoniawy rokrocznie obchodzą Św. Floriana. Kościół na Krzyżewskiej Górze

| Szlaki rekreacyjno - leśne

Krzyżewska Góra – jedno z najwyż-

35

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic

Szlak podniebny Aeroklub Północnego Mazowsza oraz lotnisko w Sierakowie wpisały się na trwałe w krajobraz Północnego Mazowsza. Teren lotniska o powierzchni trawiastej 107 ha wpisane w 2006 r. do rejestru lądowisk Rzeczpospolitej Polskiej stanowi doskonałe zaplecze do imprez rekreacyjnych Powiatu Przasnyskiego. Lokalizacja lotniska, jego duża powierzchnia oraz dobry dostęp do mediów pozwalają na urzeczywistnianie wielu projektów imprez dla mieszkańców. Aeroklub współpracuje z Lokalną Organizacją TurystyczMłodzieży i osobom dorosłym aeroklub proponuje szkolenia lotnicze w następujących sekcjach: •Szybowcowa • Samolotowa • Spadochronowa • Paralotniowa • Modelarska Teren lotniska jest wymarzonym miejscem do organizowania wszelkiego rodzaju targów i prezentacji. Aeroklub stanowi jedną z najbardziej nietypowych atrakcji regionu.

| Szlak podniebny

P. Krystyna Zbyszyńska, najstarsza w Polsce kobieta, która skoczyła ze spadochronem

36

ną PM, gospodarstwami agroturystycznymi, Fundacją Byłych Żołnierzy Jednostek Grom oraz innymi stowarzyszeniami preferującymi aktywny wypoczynek. Aeroklub współpracuje z innymi regionalnymi aeroklubami oraz szkołami lotniczymi w Polsce i zagranicą. Oferuje dostępność wybranych form lotnictwa dla niemal wszystkich grup wiekowych. Dla najmłodszych organizowane są święta latawca, oprowadzanie po terenie lotniska oraz informowaniem o wielu ciekawych rzeczach nt. statków powietrznych.