GEOLOGIC OPRACOWANIE OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DLA GMINY LYSKI

grudzień 2010

Geologic - ochrona środowiska, doradztwo prawne, konsulting; ul. Strzelecka 78, 44-203 Rybnik; tel. 696673186, email: [email protected]; nip: 623-456-56-21, REGON: 557574838393

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Spis treści 1.

Podstawa prawna i metodyka opracowania

......................................................... 4

2.

Charakterystyka środowiska przyrodniczego i jego funkcjonowanie ................. 5 2.1

Położenie fizyczno-geograficzne ..................................................................... 5

2.2

Budowa geologiczna ........................................................................................ 6

2.3

Wody powierzchniowe ..................................................................................... 7

2.4

Wody podziemne ............................................................................................... 8

2.5

Klimat ............................................................................................................... 10

2.6

Powierzchnia ziemi ........................................................................................... 11 2.6.1

Ukształtowanie terenu i osiadania górnicze........................................... 11

2.6.2

Gleby ....................................................................................................... 12

2.7

Zasoby naturalne .............................................................................................. 13

2.8

Środowisko przyrodnicze ................................................................................. 15

2.9

Obszary chronione na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 ....................... 19

2.10 Krajobraz

........................................................................................................ 21

2.11 Jakość środowiska ........................................................................................... 22 2.11.1 Jakość powietrza

................................................................................ 22

2.11.2 Jakość wód powierzchniowych .......................................................... 24 2.11.3 Jakość wód podziemnych 2.11.4 Jakość gleb

.................................................................. 25

.......................................................................................... 26

2.11.5 Stan lasów ............................................................................................. 27 2.11.6 Gospodarowanie odpadami ................................................................ 28 3.

Diagnoza stanu i funkcjonowania środowiska ....................................................... 29 3.1

Ocena odporności środowiska na degradację i zdolności do regeneracji .... 29

3.2

Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych ................... 30

3.3

Ocena stanu zachowania walorów krajobrazowych .................................... 31

3.4

Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania z uwarunkowaniami przyrodniczymi ................................................................................................ 32

3.5

Ocena charakteru i intensywności zmian zachodzących w środowisku ...... 32

3.6

Ocena stanu środowiska, zagrożeń i możliwości ich ograniczenia .............. 33

4.

Prognoza dalszych zmian w środowisku pod wpływem dotychczasowego użytkowania .............................................................................................................. 34

5.

Przyrodnicze predyspozycje do kształtowania struktury funkcjonalnoprzestrzennej ............................................................................................................ 35

6.

Ocena przydatności środowiska dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania obszaru ...................................................................................... 36 2

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

7.

8.

Uwarunkowania ekofizjograficzne do uwzględnienia w planowaniu .................... 37 7.1

Określenie przydatności poszczególnych terenów dla rozwoju różnych funkcji użytkowych ......................................................................................... 37

7.2

Syntetyczny wykaz uwarunkowań ekofizjograficznych ............................... 39

Literatura

................................................................................................................. 47

Spis załączników Rys. 1 Położenie – skala 1:25000 Rys. 2 Hipsometria – skala 1:25000 Rys. 3 Mapa geologiczna utworów powierzchniowych – skala 1:25000 Rys. 4 Mapa hydrograficzna – skala 1:25000 Rys. 5 Mapa hydrogeologiczna – skala 1:25000 Rys. 6 Mapa glebowa - skala 1:25000 Rys. 7 Mapa uwarunkowań ekofizjograficznych - skala 1:25000

3

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

1. PODSTAWA PRAWNA I METODYKA OPRACOWANIA Niniejsza

ekofizjografia

została

wykonana

na

potrzeby

sporządzenia

studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lyski. O przystąpieniu do sporządzania studium zadecydowała Rada gminy Lyski w uchwale nr LVIII/40/2010 z dnia 19 kwietnia 2010 r. Opracowanie wykonane zostało zgodnie z rozporządzeniem ministra środowiska z dnia 9 września 2002 r. (Dz. U. z 2002r. nr 155, poz. 1298) w sprawie opracowań ekofizjograficznych wydanym stosownie do art. 72 ust. 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. nr 62, poz. 627). W opracowaniu przedstawiono szczegółowo cechy poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego wraz z ich wzajemnymi powiązaniami dla całego obszaru gminy Lyski. Zgodnie z § 1 rozporządzenia, szczególną uwagę zwrócono na: 1) dostosowanie funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania przestrzennego do uwarunkowań przyrodniczych; 2) zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych na obszarze objętym planem zagospodarowania przestrzennego; 3) zapewnienie warunków odnawialności zasobów środowiska; 4) eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń i negatywnego oddziaływania na środowisko; 5) ustalenie kierunków rekultywacji obszarów zdegradowanych. Przestrzenne zróżnicowanie elementów środowiska i ich stan opracowano na mapach tematycznych w skali 1 : 25 000, które stanowią załącznik do opracowania. Jako podkład do opracowania map służyły dostępne w państwowym zasobie geodezyjnym mapy topograficzne 1:25 000 wykonane w układzie współrzędnych 1965, a przerejestrowane do układu 1992. Opracowanie ekofizjograficzne może stanowić podstawę do ustalenia wymagań ochrony środowiska przy wykonywaniu studium uwarunkowań gminy i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jak również może stanowić bazę informacji o środowisku potrzebnych w przypadku wykonywania raportów oddziaływania na środowisko oraz prognoz oddziaływania na środowisko studiów, planów, strategii itp. Przy wykonywaniu opracowania wykorzystane zostały istniejące materiały archiwalne w postaci opracowań studialnych, kartograficznych i zdjęć lotniczych. Weryfikację danych uzyskanych z materiałów archiwalnych przeprowadzono w oparciu o własne obserwacje terenowe.

4

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

2.

CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA

2.1 POŁOŻENIE FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE Opracowanie obejmuje teren gminy Lyski. Administracyjnie gmina Lyski położona jest w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, w powiecie rybnickim. Teren gminy sąsiaduje z gminami: Kuźnia Raciborska, Jejkowice, Gaszowice, Kornowac, Racibórz, Nędza oraz z miastem Rybnik i Rydułtowy. Powierzchnia gminy wynosi 5739 ha. W skład gminy wchodzi dziesięć sołectw: Adamowice, Bogunice, Dzimierz, Lyski, Nowa Wieś, Pstrążna, Raszczyce, Sumina, Zwonowice, Żytna. Wg danych GUS za 2009 r. w gminie zamieszkiwało 9155 osób, a średnia gęstość zaludnienia wynosiła 160 osób na 1km2. Według podziału na jednostki fizyczno-geograficzne J. Kondrackiego1 obszar gminy Lyski znajduje się w dwóch podprowincjach. Niewielka, południowo-wschodnia część gminy położona jest w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341), makroregionie Wyżyna Śląska (341.1), w obrębie mezoregionu Płaskowyż Rybnicki (341.15). Natomiast część zachodnia gminy położona jest w podprowincji Niziny Środkowopolskie (318), makroregionie Nizina Śląska (318.5), w obrębie mezoregionu Kotlina Raciborska (318.59). Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski omawiany obszar leży w Dziale Wyżyn Południowopolskich C, Krainie Górnosląskiej C.3, Okręgu Rybnicko-Kędzieżyńskim C.3.2, Podokręgu Rybnickim C.3.2.c i Wodzisławskim C.3.2.d. 2.2 BUDOWA GEOLOGICZNA Najstarszymi elementami w morfologii gminy Lyski, sięgającymi wiekiem przynajmniej trzeciorzędu są elewacje i obniżenia o założeniu tektonicznym – zrąb Płaskowyżu Rybnickiego (elewacja Rydułtowy-Żory) – stanowiący cokół wysoczyzny plejstoceńskiej oraz obniżenia – zapadlisko Niecki Kozielskiej i rów tektoniczny Górnej Odry2. Podłoże osadów czwartorzędowych stanowią osady trzeciorzędowe (miocen) wykształcone

w

postaci

iłów

plastycznych

szarożółtych

z

warstwami

piasków

drobnoziarnistych Ns. Osady te zajmują zachodnią, północną i północno-wschodnią część gminy. Podłoże południowo-wschodniej części gminy zbudowane jest z iłów, mułków, piasków i piaskowców mioceńskich Nb. Utwory te oznaczone na szczegółowej mapie geologicznej Polski w skali 1:50000 jako Mt3 odsłaniają się stosunkowo często na terenie gminy. Były one przedmiotem eksploatacji w licznych drobnych gliniankach rozsianych po 1

2

Kondracki J., Geografia Regionalna Polski, PWN, Warszawa 2001; Kotliccy G. i S., Mapa geologiczna Polski w skali 1:200000, ark. Gliwice, WG, Warszawa, 1979;

5

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

całym terenie gminy. W podłożu czwartorzędu uwidacznia się kopalna trzeciorzędowa dolina Odry z wyraźnie wykształconymi dopływami: Suminą i Rudą. Głębokość dolin kopalnych dochodzi do 60 m (kopalna dolina Odry) i 40 m (kopalna dolina Rudy). Na obszarze gminy i jej otoczenia dominującymi utworami budującymi współczesną powierzchnię są utwory związane z okresem zlodowaceń (plejstocen)3. Zlodowacenie Odry (środkowopolskie) pozostawiło na badanym obszarze cały zestaw litofacji powstałych w środowisku glacjalnym, fluwioglacjalnym i limnoglacjalnym. Budują one zasadnicze zręby gliniastych wysoczyzn morenowych oraz rozległe piaszczysto-żwirowe powierzchnie sandrów. Dość zwarte pokrywy glin zwałowych gQp3 występują w okolicy Raszczyc, Budzina, Żytnej, Nowej Wsi i Pstrążnej. Występujące w północnej części gminy i na północ od niej wysoczyzny morenowe stanowią w ujęciu geomorfologicznym Wysoczyznę Gaszowicką. Powierzchnia tej wysoczyzny występuje na wysokości 250-260 m. n.p.m. Natomiast w

kierunku południowym, poza terenem gminy na obszarze Płaskowyżu

Rybnickiego utwory glin morenowych występują pod przykryciem utworów pyłowych (lessy iQp4). Powierzchnia Płaskowyżu Rybnickiego występuje na wysokości 280 – 300 m. n.p.m. Niższe poziomy morfologiczne (230-260 m. n.p.m.) zbudowane są głównie z piasków i żwirów fluwioglacjalnych fgQp3. Ich zwarte powierzchnie rozciągają się wzdłuż dolin budując zbocza dolin, często także niższe działy międzydolinne. Piaski tworzą na tym obszarze dwa poziomy: dolny zalegający pod glinami zwałowymi i górny pokrywający gliny zwałowe. Wzdłuż doliny Odry występuje na wysokości 190 – 200 m. n.p.m. wąski pas terasy rzecznej pochodzącej z okresu zlodowacenia Wisły (północnopolskiego). Z tego okresu pochodzą także osady eoliczne reprezentowane przez pokrywy lessowe oraz piaski eoliczne eQ. Pokrywy lessowe występują w zwartych płatach na południe od obszaru gminy Lyski. Piaski eoliczne pokrywają równiny sandrowe tworzące rozległe pola piasków przewianych z licznymi formami wydmowymi. Niektóre wydmy, w wyniku migracji przemieszczone zostały na podłoże zbudowane z glin morenowych. Najmłodsze holoceńskie osady (fQh i nQh) występują głównie w dnach dolin rzecznych. Składają się one z piasków i żwirów deponowanych w obrębie koryt oraz mułów i iłów osadzonych na obszarach teras zalewowych, które tworzą tam zwarte pokrywy madowe.

3

Sarnacka Z. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50 000, ark. Rydułtowy, PIG 1956

6

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

2.3 WODY POWIERZCHNIOWE I ZAGROŻENIE POWODZIOWE Pod względem hydrograficznym analizowany obszar w całości należy do prawostronnego dorzecza Odry. Głównym ciekiem odwadniającym obszar gminy Lyski jest Sumina. Źródła potoku znajdują się na terenia miasta Pszów. Sumina wpływa na obszar gminy na wysokości ok. 230 m. n.p.m, gdzie zasila ją Dopływ z Pstrążnej. Dolina Suminy od Rzuchowa do Suminy jest zagospodarowana systemem stawów hodowlanych o łącznej powierzchni ok. 113 ha. W Pogwizdowie Sumina przyjmuje duży prawostronny dopływ (tzw. Dopływ z Suminy), którego zlewnia znajduje się poza obszarem gminy. Największym dopływem Suminy odwadniającym północno-wschodnią część obszaru jest Dopływ ze Zwonowic wraz z Dopływem z Górek Śląskich. W rejonie Bogunic Sumina opuszcza obszar gminy na wysokości ok. 200 m. n.p.m. przyjmując przedtem Dopływ z Bogunic. Zachodnia część gminy jest odwadniana przez krótkie potoki zasilające stawy Łężczok: potok Nędza, Dopływ spod Żytnej, Dopływ spod Raszczyc. Nieznaczna północno-wschodnia część gminy odwadnia jest przez źródłowe odcinki dopływów Rudy: Dopływ spod Gaszowic i Dopływ do zbiornika Pniowiec. Analizując zmienność odpływu rzeki Suminy należy stwierdzić, że amplituda stanów wody i przepływów jest niewielka. W przebiegu rocznym maksymalne przepływy występuja w okresie wiosennym (luty-kwiecień), zaś drugie nieco mniejsze maksimum występuje w okresie

letnim

(czerwiec-sierpień).

Wezbrania

wiosenne

maja

charakter

wezbrań

roztopowych. Czas trwania wysokich stanów i przepływów jest zmienny i zależy od warunków hydrometeorologicznych okresu zimowego (np. miąższość pokrywy śnieżnej). Spłaszczenie fali wezbrań roztopowych jest spowodowane także nie równoczesnym topnieniem śniegu (wcześniej na obszarach odkrytych, później w lasach). Wezbrania letnie spowodowane są deszczami nawalnymi lub rozlewnymi i cechuja się krótszym okresem trwania. W przypadku wystąpienia długotrwałych opadów (deszcze rozlewne) wezbrania letnie powodują co kilka lat odpływy o charakterze powodziowym, jak powodzie z czerwca 1952 r., lipca 1997 r. oraz maja 2010 r. Sumina w obrębie gminy Lyski nie posiada posterunków wodowskazowych, a informacje o wielkości stanów i przepływów rzeki można określić na podstawie danych z profilu Nędza połozonego w ujściowym odcinku Suminy. Maksymalny obserwowany przepływ wynosił 15,8 m3/s (13.061952 r.), natomiast minimalny 0,07 m3/s (sierpień i wrzesień 1984 r.). Średni przepływ Suminy w profilu Nędza w latach 1961 – 1985 wynosił 0,65 m3/s, osiągając najniższą wartość w czerwcu (0,41 m3/s), a najwyższą w marcu (0,84 m3/s).Należy sądzić, że mała zmienność przepływów Suminy jest powodowana dużą retencją 7

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

własną doliny rzecznej (stawy) oraz charakterem podłoża zlewni (piaski eoliczne i fluwioglacjalne) i sposobem użytkowania terenu (duże powierzchnie łąk w dolinie, zwarte obszary leśne). Zbiorniki wodne Na obszarze gminy występuje wiele stawów hodowlanych o łącznej powierzchni ok. 116 ha. Do najważniejszych zbiorników na terenie gminy zalicza się ciąg stawów w dolinie Suminy ze stawami Żelazistym i Zimną Wodą. Mniejsze ciągi stawów znajdują się w Raszczycach, w Żytnej i w Lyskach. Charakterystykę i nazewnictwo sieci hydrologicznej gminy przedstawiono na mapie hydrologicznej (załącznik graficzny nr 4). Zagrożenie powodziowe Na terenie gminy Lyski jedynymi terenami narażonymi na zalanie wodami powodziowymi są tereny położone w dolinie Suminy. Zagrożenie falą wezbraniową terenów doliny Suminy oraz jej dopływów jest niewielkie. Przy założeniu wystąpienia wezbrania o prawdopodobieństwie wystąpienia 0,1%, a więc tzw. „wody tysiącletniej”, zostałyby zalane tereny terasy zalewowej w obrębie doliny Suminy. W obrębie doliny tej rzeki nie są usytuowane obiekty kubaturowe. Zlokalizowane są jedynie mosty o znaczeniu lokalnym, które mogą być zagrożone. 2.4 WODY PODZIEMNE Według Mapy Hydrogeologicznej w skali 1:200.000 ark. Gliwice obszar gminy wchodzi w skład przedkarpackiego regionu hydrogeologicznego XXII, podregion rybnicki XXII 8, w którym główny poziom użytkowy wód podziemnych znajduje się w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Na obszarze gminy Lyski w profilu hydrogeologicznym występują piętra wodonośne w utworach czwartorzędu i miocenu. W piętrach tych wydzielono użytkowe poziomy wodonośne4. W południowej części terenu gminy (rejon Pstrążnej) brak jest użytkowych poziomów wodonośnych. Piętro wodonośne czwartorzędu budują piaski i żwiry wypełniające doline kopalną Rudy oraz doliny: Odry i Suminy lub osady te tworzą zawodnione warstwy wśród glin na obszarze wysoczyzn. Generalnie występuje jeden poziom wodonosny, lokalnie więcej, ale o wyraźnym zróżnicowaniu jego warunków hydrogeologicznych w systemach dolinnych i na wysoczyznach. W systemach dolinnych poziom wodonośny jest odkryty lub częściowo odkryty, a ruch wody odbywa się w ośrodku porowym. Własności hydrogeologiczne 4

Chmura A., Wagner J., Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000, ark. Rydułtowy, PIG, Warszawa 2002;

8

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

kompleksu żwirowo-piaszczystego, wypełniającego formy dolinne, są korzystne do gromadzenia i przewodzenia wody. Miąższość zawodnionej warstwy wynosi 6,5 – 37 m. Zwierciadło ma charakter swobodny lub napięty: nawiercono je na głębokości od 1,5 m do 11,8 m p.p.t., a stabilizuje się na głębokości od 0,5 do 0,9 m. p.p.t. Zawodniona warstwa leży na iłach lub piaskach trzeciorzędowych i pozostaje w związku hydraulicznym z wodami powierzchniowymi i wodami trzeciorzędu. Poziom wodonośny występujący w obszarach wysoczyzn jest przepływowy, zakryty lub częściowo zakryty o charakterze porowym. Zawodnione osady piaszczysto-żwirowe o miąższości od 3,5 do 15 m zalegaja na iłach lub piaskach trzeciorzędowych, a miejscami również na glinach zwałowych. Warstwa wodonośna występuje na głębokości od 8,9 do 27,6 m i na przeważającym obszarze występowania przykryta jest osadami słaboprzepuszczalnymi (gliny zwałowe, mułki) o miąższości od 9 do 22 m. Zwierciadło wody jest napięte lub słabo napięte i stabilizuje się na głębokości od 5,6 do 22,7 m. p.p.t. Czwartorzędowy

użytkowy

poziom

wodonośny

zasilany

jest

wodami

atmosferycznymi bezpośrednio na całym obszarze jego występowania. Warunki przepływu wód podziemnych zobrazowano układem hydroizohips (mapa hydrogeologiczna nr 5). Wszystkie główne rzeki zaznaczają swój udział w postaci typowych wcięć drenażowych. Generalnie przepływ strumienia filtracji odbywa się ze wszystkich stron w kierunku doliny Odry, która stanowi główną podstawę drenażu. Lokalną zmianę w kierunku przepływu powoduje Ruda i Sumina. Piętro wodonośne trzeciorzędu budują piaszczysto – żwirowe osady sarmatu o bardzo zmiennej miąższości i rozprzestrzenieniu. Użytkowy poziom wodonośny izolowany jest od powierzchni terenu lub wyżej leżącej czwartorzędowej warstwy wodonośnej, warstwą glin zwałowych lub iłów o miąższości od kilkunastu do 100 m. W obrębie doliny Suminy udokumentowano lokalne występowanie połączonych poziomów wodnośnych czwartorzędu i trzeciorzędu. Użytkowy poziom wodnonośny trzeciorzędu jest zasilany poprzez: przesiąkanie wód atmosferycznych z pierwszego, przypowierzchniowego poziomu czwartorzędowego oraz przesiąkanie wód na kontaktach hydrogeologicznych czwartorzędowego i trzeciorzędowego poziomu wodonośnego. Regionalna podstawa drenażu poziomu trzeciorzędowego jest dolina Odry, a eksploatacja ujęć wód podziemnych nie powoduje znaczących zmian w układzie pola hydrodynamicznego. W trzeciorzędowym piętrze wodonośnym wydzielono dwie jednostki hydrogeologiczne 1Q/cTrI i 2cTrI. Średnia wydajność studni wierconej wynosi 30 – 50 m3/h, stopień zagrożenia tych wód jest niskie, ze względu na generalny brak ognisk zanieczyszczeń i istnienie słaboprzepuszczalnej warstwy izolującej. 9

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Tabela 1 Główne parametry jednostek hydrogeologicznych Symbol

jednostki

Piętro

Głębokość

MiąŜszość Współczynnik Przewodność

hydrogeologicznej wodonośne występowania

[m]

filtracji

warstwy

[m/24h]

wodonośnej

Moduł

Moduł

zasobów

zasobów

odnawialnych dyspozycyjnych

[m2/24h]

[m3/24h/km2]

[m3/24h/km2]

1Q/cTrI

Tr

15-50 m

29

2,5

72

95

70

2cTrI

Tr

50–100 m

29

2,5

72

95

70

Według Mapy wstępnej waloryzacji głównych zbiorników wód podziemnych (Skrzypczak [red], 2003) na obszarze gminy znajduje się niewielki fragment Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 332 Subniecka kędzieżyńsko-głubczycka. Jego granica przebiega w sołectwie Zwonowice, nieopodal granicy gminy z dzielnicą Rybnika – Stodoły i w pobliżu odnogi Zbiornika Rybnickiego Pniowca. Granica tego GZWP przebiega również w niewielkiej odległości od zachodniej granicy gminy. Zbiornik ten został również wymieniony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. 2006 nr 126 poz. 878). Dla zbiornika tego, jak dotychczas nie wyznaczono stref ochronnych. Według podziału Polski na jednolite części wód podziemnych teren gminy Lyski znajduje się w dwóch JCWPd nr 129 i 140. Charakterystykę hydrogeologiczną gminy przedstawiono na mapie hydrogeologicznej (załącznik nr 5). 2.5

KLIMAT I WARUNKI TOPOKLIMATYCZNE Analizowany obszar gminy Lyski zlokalizowany jest, według regionalizacji

rolniczo-klimatycznej Polski R. Gumińskiego (1948), w dzielnicy podsudeckiej (XVIII). Dzielnicę XV charakteryzują następujące warunki: średnia temperatura stycznia wynosi 2,0°C, średnia temperatura lipca około 17,0°C, średnia temperatura roczna 7,0-8,0°C, dni z przymrozkami od 100 do 120, dni mroźnych ok. 20-40, ostatnie przymrozki wiosenne występują

najczęściej

w

końcu

kwietnia

lub

na

początku maja, czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi ok. 80-90 dni, okres wegetacyjny trwa od 210 do 220 dni, opady atmosferyczne zróżnicowane, do 800 mm/rok, przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie, a bliżej doliny Ody północno-zachodnie. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych kształtują się w granicach od 657 mm (Ligota Tworkowska), 705 mm (Zwonowice), 740 mm (Adamowice), 781 mm (rydułtowy) i 789 mm (Wodzisław Śl) do 829 mm (Królówka). Maksymalne sumy 10

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

miesięczne na tych posterunkach notuje się w lipcu, natomiast minimalne przypadaja na styczeń (Wodzisław Śląski), luty (Adamowice, Ligota tworkowska, Zwonowice). Marzec (Rydułtowy)5. Równoleżnikowe położenie Kotliny Oświęcimskiej powoduje, że docierają tu masy powietrza wilgotnego znad Atlantyku i masy suchego powietrza kontynentalnego. Ścieranie się tych mas powoduje przejściowość klimatu w regionie, wyrażającą się dużą zmiennością warunków pogodowych. W przypadku gminy szczególne znaczenie ma jej położenie w pobliżu Bramy Morawskiej, której istnienie umożliwia napływ wilgotnych i ciepłych mas powietrza z południowego zachodu. 2.6

POWIERZCHNIA ZIEMI

2.6.1 UKSZTAŁTOWANIE TERENU Najniżej położone punkty znajdują się w zachodniej części gminy w Raszczycach w dolinie potoku Bodek (ok. 190 m. n.p.m.) i na wypływie Suminy poza granicę gminy (ok. 200 m. n.p.m.) Natomiast najwyżej położone punkty znajdują się w północno-wschodniej części gminy w Zwonowicach (284 m. n.p.m.). Na obszarze gminy i jej otoczenia dominującymi utworami budującymi współczesną powierzchnię są utwory związane z okresem zlodowaceń (plejstocen)6. Zlodowacenie Odry (środkowopolskie) pozostawiło na badanym obszarze cały zestaw litofacji powstałych w środowisku glacjalnym, fluwioglacjalnym i limnoglacjalnym. Budują one zasadnicze zręby gliniastych wysoczyzn morenowych oraz rozległe piaszczysto-żwirowe powierzchnie sandrów. Występujące na całym terenie gminy wysoczyzny morenowe stanowią w ujęciu geomorfologicznym Wysoczyznę Gaszowicką. Powierzchnia tej wysoczyzny występuje na wysokości 250-260 m. n.p.m i najlepiej uwidacznia się w rejonie Raszczyce-Żytna-Nowa Wieś-Lyski oraz w Zwonowicach. Natomiast w kierunku południowym, poza terenem gminy na obszarze Płaskowyżu Rybnickiego utwory glin morenowych występują pod przykryciem utworów pyłowych. Powierzchnia Płaskowyżu Rybnickiego występuje na wysokości 280 – 300 m. n.p.m. Generalnie cała powierzchnia gminy położona jest na wyniesieniu, ale denudacyjny charakter rzeźby sprawia, że miejscami wysokości względne osiągają duże przewyższenia. Dolina Suminy stanowi dosyć silne obniżenie. Dwa kolejne obniżenia położone są po wschodniej i zachodniej stronie gminy. Od strony zachodniej fragment 5

Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., 2001: Mapa hydrograficzna w skali 1:50 000 ark. M-34-61-D Wodzisław Śląski. GGK, Warszawa. 6 Sarnacka Z. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50 000, ark. Rydułtowy, PIG 1956

11

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Raszczyc oraz Budzin położone są na skłonie doliny Odry, natomiast od strony wschodniej fragment Zwonowic położony jest w

dolinie Rudy. Denudacyjny charakter rzeźby

powierzchni sprawia, iż wysoczyzny rozcinane są dolinami bocznym całego szeregu małych dolinek bocznych rozcinających zbocza wysoczyzn. Większe doliny rzeczne mają płaskie i szerokie dna wysłane namułami lub zabagnione (zatorfione). Wierzchowiny i ich zbocza są denudowane, a materiał jest gromadzony w dnach dolin i u stóp zboczy. Transport materiału odbywa się zarówno licznymi ciekami jak i poprzez spływ powierzchniowy po zwiększonych opadach. Z uwagi na to, iż transportowany jest materiał drobnofrakcyjny (pyły i iły), powoduje on wzrost nieprzepuszczalności wodnej podłoża w miejscach jego gromadzenia. Proces ten sprzyja zabagnianiu dolin i wzrostowi wilgotności podnóży zboczy. Ciekawe formy przybierają pozostałości zlodowacenia środkowo i północnopolskiego, takie jak np. Ostra Góra i Winna Góra w Zwonowicach, które zaskakują dużymi, jak na skalę Płaskowyżu Rybnickiego przewyższeniami i formami. Niższe poziomy morfologiczne (230-260 m. n.p.m.) zbudowane są głównie z piasków i żwirów fluwioglacjalnych. Ich zwarte powierzchnie rozciągają się wzdłuż dolin budując zbocza dolin, często także niższe działy międzydolinne. Piaski tworzą na tym obszarze dwa poziomy: dolny zalegający pod glinami zwałowymi i górny pokrywający gliny zwałowe. Wzdłuż doliny Odry występuje na wysokości 190 – 200 m. n.p.m. wąski pas terasy rzecznej pochodzącej z okresu zlodowacenia Wisły (północnopolskiego). Z tego okresu pochodzą także osady eoliczne reprezentowane przez pokrywy lessowe oraz piaski eoliczne. Pokrywy lessowe występują w zwartych płatach na południe od obszaru gminy Lyski. Piaski eoliczne pokrywają równiny sandrowe tworzące rozległe pola piasków przewianych z licznymi formami wydmowymi. Niektóre wydmy, w wyniku migracji przemieszczone zostały na podłoże zbudowane z glin morenowych. Na terenie gminy nie występują znaczące antropogeniczne formy geomorfologiczne takie jak wysokie wały, nasypy, czy tez tak charakterystyczne dla krajobrazu śląska i obecne w gminach sąsiadujących z Lyskami hałdy. 2.6.2

GLEBY Obszar gminy Lyski i jej obrzeża charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem pokrywy

glebowej będącej odzwierciedleniem zmienności warunków ją kształtujących: głównie skały macierzystej i warunków wodnych. Różnorodność podłoża doprowadziła do powstania dużej mozaikowatości pokrywy glebowej. Na terenie gminy można wyróżnić następujące podstawowe typy gleb: mady rzeczne oraz gleby bielicowe i rdzawe wytworzone z piasków 12

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

różnej genezy, gleby brunatne wyługowane i kwaśne wytworzone głównie z piasków gliniastych, glin i pyłów, gleby brunatne właściwe z glin, pyłów i iłów oraz gleby płowe wytworzone głównie z glin, piasków gliniastych na glinach i pyłów. Zdecydowanie przeważają gleby brunatne wyługowane. Zajmują one znaczne tereny, w tym tereny leśne. Gleby bielicowe i pseudobielicowe występują niewielkimi płatami wokół Raszczyc, Adamowic i Nowej Wsi. W Zwonowicach występują płaty gleb w typie czarnych ziem właściwych i czarnych ziem zdegradowanych. W dolinie Suminy występują mady rzeczne. Większość gleb występujących na obszarze gminy należy do gleb słabych. Stąd dominuje kompleks gleb żytni dobry i żytni słaby, które spotyka się na całym terenie gminy. Jedynie na utworach pyłowych i glinach lekkich i piaszczystych wytworzyły się gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego. Gleby te występują w małych płatach w Adamowicach, Raszczycach, Nowej Wsi i na granicy z Czernicą. W dolinach rzecznych dominują gleby kompleksu 2z (użytki zielone średnie) wytworzone na madach i glebach mułowo-torfowych. Wg danych GUS na 2009 r. na terenie gminy Lyski grunty orne zajmują ok. 2941 ha, z czego grunty orne zajmują 2092 ha, sady 29 ha, łąki 684 ha, a pastwiska 136 ha. 2.7

ZASOBY NATURALNE Na terenie gminy występują udokumentowane złoża surowców mineralnych. Gmina

posiada w swoich granicach złoża surowców ilastych i węgla kamiennego. Największe znaczenie spośród wymienionych wyżej surowców posiada węgiel kamienny, jego złoża występują pod dużą częścią gminy. W poniższym zestawieniu zebrano istotne informacje dotyczące udokumentowanych złóż występujących na terenie gminy. Tabela 2 Udokumentowane złoŜa na terenie gminy Lyski ID Midas

Kopalina

ZłoŜe/

Obszar Górniczy/

Powierzchnia [ha]/Zasoby geologiczne bilansowe

Teren górniczy/

302

Węgiel kamienny

Sumina / 8215,5 ha/ 2100212 tys. Ton

378

Węgiel kamienny

Rydułtowy/ 2038,4 ha/ 1035199 tys. Ton

Stan zagospodarowania

Powierzchnia [ha}

ZłoŜe o zasobach szacunkowych

Rydułtowy I

ZłoŜe zagospodarowane Koncesja: 216/93 Data wydania: 1994-01-26 Termin waŜności: 2019-01-31 UŜytkownik: KWK "Rydułtowy-Anna" Kompania Węglowa S.A.

13

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

9525

Węgiel kamienny i Jejkowice / 2722,91ha/ 335266 tys. Ton

ZłoŜe rozpoznane szczegółowo

9558

Surowce ilaste ceramiki budowlanej

Sumina/ 0,7234ha/ 37974 ton

Sumina/0,7234ha

ZłoŜe zagospodarowane Koncesja: OŚ.7510/6/08 Data wydania: 2010-09-03 Termin waŜności: 2029-09-03 UŜytkownik: Przedsiębiorca prywatny

9559

Surowce ilaste ceramiki budowlanej

Sumina I / 0,7363 ha/ 46039 ton

Sumina I// 0,7363 ha/

ZłoŜe zagospodarowane Koncesja: OŚ.7510/6/08 Data wydania: 2010-09-03 Termin waŜności: 2029-09-03 UŜytkownik: Przedsiębiorca prywatny

Złoża węgla występują w utworach górnego karbonu (namur i westfal) i obejmują serię paraliczną, górnośląską serię piaskowcową i serię mułowcową. Węgle są dobrej jakości, należą do koksujących i energetycznych. Średnia wartość opałowa waha się od 26 414 – 30 221 kJ/kg, zawartość popiołu 9,73 – 22,51 %, a zawartość siarki całkowitej 0,48 – 1,28%. Węgle mogą być wykorzystywane w koksownictwie i energetyce. Złoże „Sumina” występuje na obszarze o powierzchni 4070 ha. Miąższość serii złożowej wynosi 430 m, a grubość pojedynczych pokładów bilansowych zmienia się od 1,0 do 3,2 m. Średnia wartość opałowa wynosi 26007 kJ/kg, przy zawartości popiołu - 17,29% i zawartości siarki całkowitej 1,28%. Złoże nie było dotąd przedmiotem eksploatacji. Złoże „Jejkowice” położone jest na obszarze 5850 ha. Miąższość serii złożowej wynosi od 1031 do 1255 m, a grubość pokładów nie przekracza 1,9 m. Średnie parametry kopaliny kształtują się następująco: wartość opałowa 26997 kJ/kg, zawartość popiołu 15,65%, zawartość siarki całkowitej 1,06%. Złoże „Rydułtowy” zajmuje obszar 4 520 ha. Grubość pokładów węgla zmienia się w granicach od 1,0 do 3,30 m, wartość opałowa wynosi średnio 26491 kJ/kg, zawartość popiołu 18,82%, a zawartość siarki całkowitej 0,99%. Złoże jest eksploatowane przez kopalnie KWK Rydułtowy-Anna. Na obszarze gminy Lyski występuje również duże potencjalne obszary złożowe piasków i surowców ilastych. Niegdyś były one eksploatowane w wielu niewielkich piaskowniach i gliniankach. Obecnie jedyną udokumentowaną kopaliną na terenie gminy są złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej Sumina i Sumina I położone nieopodal eksploatowanej niegdyś glinianki. Złoża te zostały udokumentowane w 2003 r.

14

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

2.8

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Gmina Lyski charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem środowisk przyrodniczych.

Generalnie można tu wyróżnić cztery główne jednostki: północna część gminy położona jest w Lasach Rudzkich, część zachodnia (Adamowice, Raszczyce, Żytna, Budzin) położona jest na skłonie doliny Odry, charakteryzują ją głównie pola uprawne, część środkowa i południowa (Lyski, Nowa Wieś, Żytna, Dźmierz, Pstrążna) położona na wyniesieniu Wysoczyzny Gaszowickiej również charakteryzowana jest głównie przez wielkoobszarowe gospodarstwa rolne. Osobną, czwartą jednostkę tworzy dolina Suminy z licznymi stawami, łąkami i polami uprawnymi. Ogólna powierzchnia lasów (gruntów leśnych, związanych z gospodarką leśną) na terenie gminy Lyski– wg stanu na dzień: 31.12.2008r. - wynosi 2184,2 ha , co stanowi około 37,1 % jej powierzchni. Lasy publiczne stanowią ok. 2136,2 ha, natomiast lasy prywatne zajmują powierzchnię ok. 48 ha (Dane GUS, 2009). Lasy gminy Lyski są administrowane przez Nadleśnictwo Rybnik i znajdują się w obrębie Rybnik. Na terenie gminy znajdują się dwa leśnictwa: Zwonowice i Adamowice. Główna powierzchnia leśna znajduje się w północno-wschodniej części gminy i stanowią ją południowe krańce rozległych Lasów Rudzkich. Mniejsze fragmenty leśny, Las Życzyński w Żytnej oraz las bez nazwy koło Łukowa znajdują się w południowej części gminy. Oba te obszary są izolowane od większych powierzchni leśnych. Lasy na terenie obrębu Rybnik i gminy Lyski wykazują zwiększony udział siedlisk lasów liściastych oraz gatunków liściastych w stosunku do średniej dla Nadleśnictwa, RDLP w Katowicach oraz województwa śląskiego. Generalnie struktura wiekowa drzewostanów oraz ich stan gatunkowy pozwala stwierdzić, że jakość lasów gminy Lyski jest dobra. Najciekawszym terenem leśnym jest staw wraz z otoczeniem w Lesie Rauden. Teren ten obejmuje staw oraz torfowisko z płatem olsu. Występuje tu kilka gatunków rzadkich roślin naczyniowych m.in. rosiczka okrągłolistna, wełnianka wąskolistna, wełnianka szerokolistna, sit ostrokwiatowy oraz czermień błotna. Notowano tu gniazdowanie bociana czarnego. Teren ten proponowany był do objęcia ochroną w formie rezerwatu przyrody. Tereny rolne znajdujące się głównie w centralnej i południowej części gminy mają zróżnicowane znaczenie przyrodnicze. Wielkoobszarowe gospodarstwa rolne przedstawiają generalnie niską wartość przyrodniczą. Specyficzne dla gminy jest jednak występowanie zadrzewień śródpolnych (np. na północ od Nowej Wsi, po obu stronach drogi z Raszczyc do Adamowic, w Dźmierzu przy granicy z Czernica i Łukowem) oraz większych powierzchni 15

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

leśnych. Charakterystyczne jest także położenie trzech sołectw – Adamowic, Bogunic i Zwonowic jako swoistych polan leśnych. Centra sołectw otoczone są polami, a te z kolei otaczają Lasy Rudzkie. Przyrodniczą wartość terenów rolnych stanowią zadrzewienia śródpolne położone z reguły w głęboko wciętych dolinach rozcinających fluwioglacjalne wysoczyzny. Ich morfologia i zawodnienie sprawiły, że na przestrzeni lat nie było możliwe ich rolnicze zagospodarowanie, pozostały więc one ostojami lokalnej przyrody. Zadrzewienia budują przeważnie dęby i brzozy, w domieszce występuje wierzba, a w najwilgotniejszych miejscach, tuż nad brzegami strumieni olcha. W niektórych zadrzewieniach zaznacza się zwiększony udział świerku i sosny, mających charakter sztucznych nasadzeń ( zadrzewienia na północny-zachód od Nowej Wsi, zadrzewienie w Dźmierzu na granicy z Czernicą przy linii wysokiego napięcia). Natomiast do najwartościowszych zaliczyć należy: zadrzewienia na północny-wschód od Nowej Wsi (wiekowe dęby i brzozy) i zadrzewienia w Dźmierzu, w pobliżu granicy z Czernicą ciągnące się wzdłuż strumienia, dopływu Stawy Żelazistego (występują tu min. ciekawy kompleks z grabami i bukami). Część dolin strumieni wykorzystano do budowy ciągów niewielkich stawów. Również one posiadają dużą wartość przyrodniczą, zwiększają bowiem lokalną bioróżnorodność tworząc mozaikę siedlisk leśnych, wodnych i rolno-łąkowych. Stawy i niewielka oczka wodne stanowią dogodna bazę do bytowania i rozrodu płazów, otaczające je zaś zakrzaczenia siedliska dla ptaków. Do najciekawszych należy zaliczyć ciąg stawów położony po wschodniej stronie drogi z Raszczyc do Adamowic, ciąg stawów na północny-wschód od Lysek oraz ciąg niewielkich stawików na północ od Nowej Wsi. Obok Lasów Rudzkich najważniejszym elementem przyrodniczym gminy jest dolina Suminy, która tworzy wyraźną oś przebiegającą z południa na północ. Łączy ona w jedną całość różnorodne elementy przyrodnicze: lasy, łąki, pola uprawne, ciągi zadrzewień. W południowej części doliny znajduje się ciąg stawów hodowlanych, które posiadają bardzo duże walory przyrodnicze. Na części stawów występują rzadkie i chronione gatunki roślin: pływająca paproć salwinia pływająca, kotewka orzech wodny, grzybienie białe7. Na stawach i w ich pobliżu licznie gniazdują, żerują i zimują ptaki wodno-błotne8. Mozaika stawów, lasów, łąk i gruntów ornych sprzyja bujnemu rozwojowi bioróżnorodności. W części północnej, po przepłynięciu ul. Wolności w Suminie rzeka wkracza na tereny leśny. Ten środkowy odcinek 7

Duda J., Wartości przyrodnicze występujące na terenie gminy Lyski i Kornowac [w] Ochrona krajobrazu w praktyce cz. 5 Osobliwości przyrodnicze wybranych cennych zakątków ziemi rybnickiej i raciborskiej, Urząd gminy Lyski, 2010 r. 8 Szymiczek H., Ptaki w dolinie górnej Suminki [w] Przyroda Górnego Ślaska nr 15, 1999 r. Centrum Dziedzictwa Przyrody górnego Śląska, Katowice

16

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

rzeki posiada najniższą wartość przyrodniczą, gdyż jest silnie zwężony i zabudowany. Jego funkcjonalność jako korytarza ekologicznego jest mocno ograniczona właśnie poprzez zabudowę przy ul. Wolności. Po minięciu oczyszczalni ścieków Sumina odzyskuje swoje wysokie walory przyrodnicze. Rzeka zaczyna silnie meandrować, charakterystyczne dla tego odcinka są wysokie brzegi, starorzecza, duża ilość powalonych drzew. Na tym odcinku można spotkać min. bobry, w wysokich brzegach gniazdują zimorodki, w starorzeczach żeruje czapla siwa, notowano również występowanie bociana czarnego. Na odcinku rzeki od linii kolejowej do ul. Dworcowej dolinę porasta zbliżony do naturalnego podmokły las łęgowy jesionowoolszowy. Nad brzegiem rzeki licznie rosną okazałe dęby i olchy. Kolejnym bardzo ciekawym elementem doliny Suminy jest jej odcinek od ul. Bogunickiej. Teren ten tylko częściowo znajduje się w granicach administracyjnych gminy, jego większa część bowiem znajduje się w Górkach Śląskich, gmina Nędza. Ok. 700 metrów od mostku na ul. Bogunickiej Sumina rozdziela się na nurt główny oraz na odbijający na południe kanał. Prawdopodobnie jest to dawna młynówka. W widłach obu cieków wykształciły się bardzo ciekawe zbiorowiska wodne i wodno-błotne. Nad brzegiem obu cieków rosną liczne stare olchy i wierzby. Dodatkowym walorem tego terenu jest bliskość stawów hodowlanych zarówno na wschód jak i zachód doliny Suminy. Całość doliny Suminy, ze względu na swoje ponadlokalne wartości przyrodnicze winna zostać objęta ochroną prawna w formie zespołu przyrodniczokrajobrazowego. Tereny intensywniejszej zabudowy mieszkaniowej znajdują się w centrach poszczególnych sołectw i przedstawiają przeważnie niskie walory przyrodnicze. Przyrodę tego terenu tworzą głównie przydomowe ogrody i nieużytki, a w okresie wiosennym i letnim uprawy rolne na małoobszarowych gruntach rolnych. Naturalne siedliska, które występowały na terenie gminy Lyski to9: •

niżowe łęgi olszowe i jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum (w dolinach cieków),

•

grądy subkontynentalne dębowo-lipowo-grabowe Tilio-Carpinetum (na skłonie doliny Odry, Raszczyce, Żytna, Adamowice, obecnie całkowicie wycięte),

•

niżowa dąbrowa acydofilna typu środkowoeuropejskiego CalamagrostioQuercetum petraeae (włąsciwie cały teren gminy za wyjątkiem jej części południowej)

9

Matuszkiewicz W. [red], Potencjalna roślinność naturalna Polski – Mapa przeglądowa 1:300000 ark. 11, PAN, Warszawa , 1995

17

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

•

żyzna buczyna niżowa Melico-Fagetum, południowa część gminy, na skłonie doliny Suminy

•

suboceaniczne śródlądowe bory sosnowe w kompleksie boru świeżego (Leucobryo-Pinetum), boru suchego (Cladonio-Pinetum) i boru wilgotnego (Molinio-Pinetum), tereny położone w rejonie Górki Śląskie – Sumina Wieś

Spośród wyżej wymienionych zbiorowisk obecnie występują jedynie łęgi olszowe w dolinach cieków choć te zbiorowiska mają charakter silnie kadłubowy. Pozostałe naturalne zbiorowiska uwidaczniają się jedynie jako pojedyncze drzewa (np. pojedyncze dęby w zadrzewieniach śródpolnych, aleje i szpalery drzew, pozostałość parku w Dźmierzu itd.) lub też jako niewielkie płaty w lasach gospodarczych. Należy się spodziewać, w przypadku pozostawienia bez użytkowania łąk znajdujących się w dolinie Suminy szybkiego wzrostu lasów łęgowych. Pozostałe siedliska zostały silnie przekształcone przez rolnictwo i leśnictwo, powrót do stanu zgodnego z siedliskiem naturalnym wymagałby specjalnych działań. Przez teren gminy przebiegają korytarze ekologiczne o znaczeniu regionalnym10: korytarz przemieszczania się ssaków (Lasy Rudzkie oraz dolina Suminy). W cytowanym opracowaniu dolina Suminy nie została oznaczona jako korytarz ekologiczny dla migracji ptaków o znaczeniu regionalnym, znajdje się bowiem poza głównym ciągiem doliny Odry i Rudy, posiada ona jednak ogromne znaczenie lokalne.

Lokalne korytarze ekologiczne

wykorzystywane przez płazy i drobne ssaki stanowią również doliny potoków z zadrzewieniami śródpolnymi. Funkcjonalność korytarza ekologicznego doliny Suminy jest mocno ograniczona przez zabudowę przy ul. Wolności w Suminie. Na terenie gminy występuje duża ilość obszarów wartościowych przyrodniczo. Gmina posiada duże urozmaicenie, co pozytywnie wpływa na jej bioróżnorodność. Występujące tu mozaiki siedlisk leśnych, wodnych i łąkowych oraz rolnych z zadrzewieniami pozostają w ciągłej interakcji. Na przestrzeni lat, w literaturze przedmiotu pojawiały się informacje o siedliskach, czy stanowiskach gatunków chronionych na terenie gminy, które warta by było poddać ochronie. Proponowane do ochrony były min. dolina Suminy, łąki na granicy z Łukowem, staw wraz z otoczeniem w Lesie Rauden. Przeprowadzona na potrzeby ekofizjografii kwerenda wykazała znacznie większą ilość miejsc, które warto by poddać ochronie. Miejsca proponowane do ochrony opisano rozdziale 2.9.3. W związku z brakiem dokładnych, potwierdzonych badaniami naukowymi, opracowań dotyczących flory i fauny 10

Parusel. J[red], Korytarze ekologiczne w województwie śląskim, CPDGŚ, Katowice 2007

18

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

gminy Lyski zwraca się uwagę na konieczność przeprowadzenia inwentaryzacji przyrodniczej dla siedlisk oraz dla następujących grup systematycznych: ssaki, ptaki, gady, płazy, mięczaki związane ze środowiskiem wodnym (ślimaki i małże), rośliny naczyniowe i grzyby i mszaki (stosownie do możliwości i potrzeb)11. Szczególnie ważne wydaje się rozpoznanie flory i fauny na terenie ustanowionego parku krajobrazowego i jego otuliny, na terenach zwartych kompleksów leśnych oraz mniejszych, rozproszonych terenów leśnych gminy oraz w rejonie łąk doliny Suminy oraz zinwentaryzowanie poszczególnych zadrzewień śródpolnych, gdyż posiadają one zróżnicowaną, nie zawsze wysoką wartość przyrodniczą. Np. podmokłe łąki, w pobliżu których występują stawy stanowią potencjalne siedlisko dla gatunków ptaków wodno-błotnych (siewkowate, bekasowate, chruściele, kurowate), a jak dotąd nie notowano tu, poza obserwacjami derkacza, interesujących odkryć. Wydaje się, że stan ten wynika właśnie ze słabego rozpoznania potencjału przyrodniczego gminy. 2.9

OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z 16 KWIETNIA 2004

2.9.1

PARK KRAJOBRAZOWY Obszar objęty opracowaniem leży częściowo na terenie Parku Krajobrazowego

Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. „Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich” utworzono na drodze Rozporządzenia Wojewody Katowickiego Nr 181/93 z dnia 23 XI 1993 r. (Dz. U. Woj. Katowickiego z 1993 r. Nr 15, poz. 130). W roku 2000 na wniosek Elektrociepłowni Rybnik nastąpiła zmiana granic parku na podstawie Rozporządzenia Wojewody Śląskiego Nr 37/2000 z dnia 28 września 2000 ( Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2000r nr 35, poz. 548). Wyłączone zostały: obszar elektrowni Rybnik, Zbiornik Rybnicki oraz przyległe tereny zurbanizowane. Park o powierzchni 50 470 ha obejmuje gminy: Nędza, Kuźnia Raciborska oraz częściowo gminy: Knurów, Czerwionka – Leszczyny, Orzesze, Żory, Suszec, Rybnik, Lyski, Racibórz, Sośnicowice i Pilchowice województwa śląskiego – są to tereny Nadleśnictw: Rudy, Rudziniec i Rybnik. Celem utworzenia Parku obejmującego tereny leśne, obszary rzek i stawów, upraw polnych i zabudowań było zachowanie i ochrona dóbr i walorów przyrodniczych, przyrodniczo – kulturowych, kulturowych i rekreacyjnych. W granicach Parku znalazł się obszar łączący doliny największych polskich rzek Odry i Wisły z centralnie przepływającą rzeką Rudą, pokryty na znacznych powierzchniach kompleksami leśnymi i rolniczymi. Teren Parku charakteryzuje się atrakcyjnością przyrodniczą związaną

11

Bernacik A., Spychała M., Programowanie ochrony środowiska w gminie, Sorus, 2007

19

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

z zachowaną szatą roślinną i ukształtowaniem terenu oraz dużymi wartościami kulturowymi zapoczątkowanymi przez leśno – rybacką gospodarkę cystersów. Na terenie gminy Lyski granica parku krajobrazowego obejmuje tereny położone na północ od ul. Rybnickiej. Na południe od ul. Rybnickiej znajduje się otulina parku krajobrazowego. Tak więc poza terenem parku, a w jego otulinie znalazły się sołectwa Dźmierz i Pstrążna 2.9.2

POMNIKI PRZYRODY Na terenie gminy Lyski znajduje się jeden pomnik przyrody, jest to dąb szypułkowy

położony przy ul. Wyzwolenia, Pstrążna, Orzeczenie nr 00080 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Stalinogrodzie z dnia 19.11.1955r. nr R.L. 13b/37/55. Pomnik przyrody położony w Dźmierzu - lipa drobnolistna (ul. Rzuchowska, Orzeczenie

nr 00081 o uznaniu za pomnik przyrody PWRN w Stalinogrodzie z dnia

19.11.1955r. nr R.L. 13b/38/55) została powalona w czasie wichury w 2004 r. i obecnie już nie istnieje. Została ona wykreślona z rejestru pomników przyrody. Na terenie gminy znajduje się wiele innych drzew o wymiarach pomnikowych tworzących często okazałe aleje lub szpalery, które powinny zostać poddane ochronie jako pomniki przyrody. 2.9.3

PROPONOWANE FORMY OCHRONY PRZYRODY Gmina Lyski posiada duży potencjał przyrodniczy. W literaturze przedmiotu

wielokrotnie podkreślano konieczność objęcia ochroną obszarową najważniejszych jej fragmentów12. Do najcenniejszych terenów zaliczono: Dolinę Suminy10,

11

– proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Sumina na całym

swoim przebiegu zasila liczne stawy hodowlane, w których występuje interesująca roślinność wodna, szuwarowa i torfowiskowa. Spotykane w nich są liczne chroniono i rzadkie gatunki roślin min. grążel żółty, rdestnica ostrolistna i salwinia pływająca. W nurcie rzeki występuje najbogatsza flora mszaków wodnych stwierdzona w regionie. Stawy oraz otaczające je łąki i zadrzewienia stanowią bardzo ważne miejsce bytowania i żerowania ptactwa wodnolądowego13. Sumina po przepłynięciu ul. Rybnickiej zmienia swój charakter na leśny potok, z licznymi meandrami, powalonymi drzewami, lokalnymi zabagnieniami. Licznie żerują tu bobry. 12

Urbisz A., Flora naczyniowa Płaskowyżu Rybnickiego na tle antropogenicznych przemian tego obszaru [w] Scripta Rudensia nr 6, Wydawnictwo PK CKKRW, Rudy Wielkie, 1996 13 Szymiczek H., Ptaki w dolinie górnej Suminki [w] Przyroda Górnego Ślaska nr 15, 1999 r. Centrum Dziedzictwa Przyrody górnego Śląska, Katowice

20

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Staw w Lesie Rauden – teren ten obejmuje staw oraz torfowisko z płatem olsu. Występuje tu kilka gatunków rzadkich roślin naczyniowych m.in. rosiczka okrągłolistna, wełnianka wąskolistna, wełnianka szerokolistna, sit ostrokwiatowy oraz czermień błotna,14. Łąki w Pogwizdowie – teren obejmuje silnie zabagnione płaty trzcinowisk z meandrującym drobnym ciekiem bez nazwy. Na łąkach tych stwierdzono występowanie kosaćca, różnych gatunków kukułek (storczyków) oraz gniazdowanie licznych ptaków wodno-błotnych i łąkowych min derkacza. W związku z brakiem dokładnych, potwierdzonych badaniami naukowymi, opracowań dotyczących flory i fauny gminy Lyski zwraca się uwagę na konieczność przeprowadzenia inwentaryzacji przyrodniczej dla siedlisk oraz dla następujących grup systematycznych: ssaki, ptaki, gady, płazy, mięczaki związane ze środowiskiem wodnym (ślimaki i małże), rośliny naczyniowe i grzyby i mszaki (stosownie do możliwości i potrzeb)15. Szczególnie ważne wydaje się rozpoznanie flory i fauny na terenie ustanowionego parku krajobrazowego i jego otuliny, na terenach zwartych kompleksów leśnych oraz mniejszych, rozproszonych terenów leśnych gminy oraz w rejonie łąk doliny Suminy oraz zinwentaryzowanie

poszczególnych

zadrzewień

śródpolnych,

gdyż

posiadają

one

zróżnicowaną wartość przyrodniczą. Np. podmokłe łąki, w pobliżu których występują stawy stanowią potencjalne siedlisko dla gatunków ptaków wodno-błotnych (siewkowate, bekasowate, chruściele, kurowate), a jak dotąd nie notowano tu, poza obserwacjami derkacza, interesujących odkryć. Wydaje się, że stan ten wynika właśnie ze słabego rozpoznania potencjału przyrodniczego gminy. 2.10

KRAJOBRAZ Krajobraz gminy jest niejednorodny, generalnie charakteryzując się znacznym

udziałem terenów otwartych w jej centrum oraz zwartych kompleksów leśnych w części północno-wschodniej. Osobnym, niezwiązanym z pozostałymi fragmentem leśnym jest Las Życzyński. Sołectwo Zwonowice nie wpisuje się w te charakterystykę, ponieważ bardziej ciąży ono w kierunku miasta Rybnik. Rozciągają się stąd otwarcia widokowe na Zbiornik Rybnicki oraz na Elektrownię Rybnik. Cały obszar gminy cechuje krajobraz typowo rolniczy, wiejski, z dominacją zabudowy jednorodzinnej z ogrodami, a także zabudowy gospodarczej. Zabudowa ta koncentruje się głównie w centrum sołectw, wzdłuż głównych dróg, miejscami wkraczając w otwarte tereny rolne. Duże obszary gminy zajmują lasy (porastające północno14

Stebel A., Domański R., Stebel A.M.: Godne ochrony obiekty przyrodnicze w południowej części województwa katowickiego część I i II [w] Kształtowanie śrdoowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych nr 18, Katowice-Sosnowiec, 1995 15 Bernacik A., Spychała M., Programowanie ochrony środowiska w gminie, Sorus, 2007

21

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

wschodnią część gminy), grunty rolne i zbiorniki wód powierzchniowych. W krajobrazie zaznacza się silnie dolina Suminy z kompleksem stawów. Ciekawym urozmaiceniem krajobrazu są elementy industrialne węzła kolejowego w Suminie wplecione w krajobraz leśny. Lokalne dominanty krajobrazowe stanowią również obiekty sakralne leżące najczęściej w centrum sołectw. 2.11

JAKOŚĆ ŚRODOWISKA Jakość środowiska została opisana głównie na podstawie danych i informacji

uzyskanych w ramach państwowego monitoringu ochrony środowiska. W przypadku braku informacji pozyskanej w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska korzystano z innych opracowań archiwalnych. 2.11.1 JAKOŚĆ POWIETRZA Według ustawy Prawo ochrony środowiska (art. 85) ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Na stan powietrza na terenie gminy Lyski mają wpływ następujące czynniki: • emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, • emisja ze środków transportu i komunikacji, • emisja transgraniczna (spoza terenu gminy), • emisja niezorganizowana. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzo(a)piren, uznawany za

22

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niskie źródła emisji, • sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Ocenę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2007, 2008 i 2009 r.

16,17,18

pochodzące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska

w Katowicach. Ocena przeprowadzona jest w wyodrębnionych strefach na terenie województwa śląskiego zaliczonych do odpowiednich klas od A do C, od klasy najbardziej do najmniej korzystnej ze względu na stopień oddziaływania zanieczyszczeń na stan zdrowia ludzkiego – kryterium ochrony zdrowia. W raporcie WIOŚ przeprowadzono ocenę stanu powietrza atmosferycznego w wyodrębnionych strefach m.in. w strefie raciborskowodzisławskiej, do której należą Lyski, na tle całego województwa śląskiego. Tabela 3 klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna strefy z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia w latach 2006-2008 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO As B(a)P Cd Ni O3 Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009

A A A

A A A

C C C

A A A

A A A

A A A

A A A

C C C

A A A

A A A

C C C

Ogólna klasa strefy C C C

Klasyfikacja według kryterium ochrony zdrowia na terenie strefy raciborskowodzisławskiej wykazała klasę C ze względu na przekraczane dopuszczalne stężenia 24 godzinne i roczne dla benzoalfapirenu B(a)P, pyłu zawieszonego oraz stężenia O3 (z tym, że 16 Stan

środowiska w województwie śląskim w 2007, WIOŚ Katowice, 2008 r. środowiska w województwie śląskim w 2008, WIOŚ Katowice, 2009 r. 18 Stan środowiska w województwie śląskim w 2009, WIOŚ Katowice, 2010 r. 17 Stan

23

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

badanie O3 prowadzone jest dla strefy śląskiej) . Przeprowadzona klasyfikacja dla pozostałych zanieczyszczeń takich jak: dwutlenek azotu (NO2), ołów (Pb), ozon (O3), tlenek węgla (CO), dwutlenek siarki (SO2), arsen (As), nikiel (Ni) oraz benzen (C6H6) wykazała klasę A. Przyznana klasa ogólna w latach 2007-2009 to klasa C, przy czym zaliczenie do klasy C nastąpiło wyłącznie na skutek przekroczeń benzoalfapirenu B(a)P, pyłu zaieszonego oraz stężenia O3. Należy zauważyć, iż najwyższe stężenia zanieczyszczeń (przekroczenia wartości dopuszczalnych) występują w sezonie jesienno – zimowym, co związane jest ze spalaniem paliw w celach grzewczych (niska emisja). 2.11.2 JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH Cieki obszaru gminy są objęte państwowym monitoringiem jakości powierzchniowych wód płynących (prowadzonym przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska). Badaniem objęty jest tylko jeden ciek – Sumina na punkcie pomiarowym w sołectwie Sumina. Ze względu na brak badań w tabeli przedstawiono również przepływający nieopodal granic gminy potok Gzela płynący w Gaszowicach, który w swoim charakterze podobny jest do innych drobnych cieków gminy Lyski. Wyniki badań przedstawiono w tabeli nr 4 Tabela 4 Wstępna ocena stanu wód powierzchniowych w punktach pomiarowo-kontrolnych w roku 2009 w pobliżu terenu gminy Lyski19 l.p.

Kod i nazwa Nazwa jednolitej części

Elementy klasyfikacji stanu/

punktu

Potencjału ekologicznego

wód pomiarowe

podziemnych

go i kilometr rzeki

1

PLRW6000011 565349 Gzela

Klasyfikacja

Klasyfikacja Klasyfikacja

Stan/potencjał

elementów

elementów

ekologiczny

biologicznych

fizykochemi szczególnie

substancji

Stan chemiczny

cznych

szkodliwych

Gzela przed IV

PoniŜej

Stan dobry

słaby

b.d.

wlotem

stanu

Stan dobry

umiarkowany

b.d.

do

zbornika

dobrego

Rybnickiego

2

PLRW6000611

Sumina,

5683

miejscowoś

Sumina Dopływu

do ć Sumina

III

PoniŜej stanu dobrego

w

Suminie

* b.d. - brak danych, ocena zostanie wykonana po zakończeniu prac związanych z opracowaniem metodyk referencyjnych dla makrobezkręgowców bentosowych

Powyższe badanie stanu wód oparte jest na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz. 1008). To rozporządzenie wprowadza nowe sposoby

19

wg Informacja o stanie środowiska w 2009, WIOŚ Katowice, październik 2009 r.

24

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

oceny stanu wód. Dotychczas nie opracowano szczegółowych wytycznych pozwalających na określenie stanu wód zgodnie z tym rozporządzeniem. Brakuje więc danych dotyczących stanu i potencjału ekologicznego wód, oceny stanu chemicznego i oceny stanu wód. Choć powyższa tabela przedstawia ocenę wstępną, można na jej podstawie stwierdzić, że jakość wód powierzchniowych cieków przepływających przez teren gminy jest niezadowalająca. Głównym winowajcą tego stanu jest niski stan skanalizowania gminy, oraz duża ilość substancji przechodzących do wód w wyniku prowadzenia intensywnej gospodarki rolnej. Za zły stan fizykochemiczny odpowiadać może również zbytnie przenawożenia stawów hodowlanych. Cieki w gminie posiadają często mętną barwę, ale jest ona uwarunkowana naturalnymi czynnikami (duża ilość substancji ilastej). W gminie Lyski zlokalizowano jeden punkt, w którym wody powierzchniowe były badane pod kątem Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Woda była badana w Suminie, na punkcie w sołectwie Sumina. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami wody nie spełniały wymagań, jakim powinny odpowiadać wody w których bytują ryby karpiowate i łososiowate. Przekroczone były zawiesina ogólna, azot amonowy, azotyny oraz fosfor ogólny20. Cieki w gminie Lyski oraz w jej pobliżu nie były badane w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do

zaopatrzenia ludności w wodę

przeznaczoną do spożycia (Dz.U. nr 204, poz. 1728)6. 2.11.3 JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH Według podziału Polski na jednolite części wód analizowany teren znajduje się w JCWPd nr 129 i 140. Na terenie gminy nie zostały wykonane badania jakości wód podziemnych prowadzone w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w oparciu o rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryterium i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 Nr 143, poz. 896). Również w jej pobliżu nie wykonano badań, które mogły by pomóc w ocenie stanu jakości wód podziemnych. W celu oceny jakości wód podziemnych posłużono się objaśnieniami do mapy hydrogeologicznej Polski ark. Rydułtowy, w której przedstawione badania odnoszą się do nieobowiązujących już rozporządzeń.

20

wg Informacja o stanie środowiska w 2009, WIOŚ Katowice.

25

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Wody użytkowe występujące w poziomie czwartorzędowym są wodami słodkimi, akratopegami i mineralnymi o suchej pozostałości. Wartości pH kształtują się od 5,9 do 7,8. Należą one do wód od słabo kwaśnych do słabo zasadowych. Wody czwartorzędowe zaliczono do klasy IIb – jakość wód średnia, wymagają uzdatnienia. Składnikami przekroczonymi były stężenia żelaza, manganu, azotu azotanowego i słabo kwaśny odczyn. Wody trzeciorzędowe należą również do wód słodkich, wartość pH waha się od 6,2 do 7,8. Wody trzeciorzędowe zaliczono do klasy IIb – jakość wód średnia, wymagają uzdatnienia. Składnikami przekroczonymi były stężenia żelaza, manganu, azotu azotanowego i amonowego oraz zawartość krzemionki. Średnia jakość wody wynika z jednej strony z wpływu zanieczyszczeń (brak kanalizacji i rolnictwo), a z drugiej z naturalnych składników, które te wody podziemne zawierają. Wody podziemne gminy Lyski zagrożone są w stopniu niskim, a to ze względu na znaczne pokrycie lasami, brak aglomeracji miejskich i obecność tylko pojedynczych ognisk zanieczyszczeń. Główna warstwa wodonośna (trzeciorzędowa) zalega na głębokości od 15 do 111 m, jest przykryta słabo przepuszczalnymi osadami w postaci iłów i glin piaszczystych. Natomiast warstwa czwartorzędowa jest narażona na dopływ zanieczyszczeń. 2.11.4 JAKOŚĆ GLEB Gleby – ze względu na ich bardzo długi proces tworzenia – uznaje się za dobra nieodnawialne, wymagające szczególnej ochrony. Ich ochrona jest tym bardziej uzasadniona, gdyż nie wykazują one żadnych zdolności do ochrony przed przenikaniem do nich substancji zanieczyszczających. Zanieczyszczenia są dodatkowo kumulowane w glebie i praktycznie nie podlegają migracji. Zdolność do akumulacji zanieczyszczeń pozostających w glebie przez niektóre gatunki roślin sprawia, że zanieczyszczone gleby nie nadają się do produkcji pewnych grup roślin jadalnych i pastewnych. Na obszarze gminy nie są prowadzone stałe pomiary jakości gleb w ramach Państwowego

Monitoringu

Środowiska.

W

ramach

monitoringu

badania

były

przeprowadzone tylko w roku 2005 i były one prowadzone w skali województwa dla poszczególnych powiatów. W tabeli nr 5 przedstawiono porównanie wskaźników dla gleb powiatu rybnickiego w stosunku do wskaźników dla całego województwa Śląskiego.

26

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Tabela 5 Wskaźniki bonitacji negatywnej, gmina na tle powiatu i województwa Powiat

Odczyn ph w %*

Potrzeby wapniowania w %**

Zawartość fosforu w %***

Zawartość potasu w %***

Zawartość magnezu w %***

Gmina Lyski21

81

79

53

79

77

Województwo Śląskie

71

69

58

67

52

*

) obejmuje procent gleb b. kwaśnych, kwaśnych i ½ lekko kwaśnych

**

) obejmuje procent potrzeb wapniowania koniecznych, potrzebnych, ½ wskazanych

***

) obejmuje procent gleb o zawartości b. niskiej, niskiej, ½ średniej

Przedstawione powyżej wyniki badań ukazują, że wskaźnik gleb zakwaszonych oraz gleb potrzebujących wapniowania jest wyższy od średniej dla województwa, natomiast wskaźniki dla zawartości fosforu, potasu i magnezu są niższe od średniej. Podstawowe zagrożenie gleb, a właściwie zasobów gruntów rolnych, na terenie gminy stanowi ich przeznaczania na cele nierolnicze i nieleśne. Chodzi tutaj zwłaszcza o presję urbanizacyjną i związane z tym przeznaczanie gruntów rolnych pod zabudowę. Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych powoduje, że naturalne procesy ochronne i regeneracyjne nie funkcjonują prawidłowo i nie są w stanie ich ochronić. Poprawa jakości gleb pozostających w rolniczym użytkowaniu może nastąpić poprzez stosowanie

odpowiednich

zabiegów

agrotechnicznych,

właściwe

nawożenie

oraz

przeciwdziałanie zwiększaniu aktywności metali ciężkich. Ochronę gruntów rolnych przed zabudową mogą zapewnić zapisy planistyczne ograniczające prawo zabudowy na gruntach najlepszych klas bonitacyjnych, na terenach nieuzbrojonych w kanalizację sanitarną, bądź z dala od istniejącej zabudowy. W opracowywanym studium proponuje się więc kategorie obszarów chronionych przed zabudową, obejmujących również obszary rolne, jako równoważenie procesów urbanizacyjnych. 2.11.5 STAN LASÓW Ogólna powierzchnia lasów (gruntów leśnych, związanych z gospodarką leśną) na terenie gminy Lyski– wg stanu na dzień: 31.12.2008r. - wynosi 2184,2 ha , co stanowi około 37,1 % jej powierzchni. Lasy publiczne stanowią ok. 2136,2 ha, natomiast lasy prywatne zajmują powierzchnię ok. 48 ha (Dane GUS, 2009). Lasy gminy Lyski są administrowane przez Nadleśnictwo Rybnik i znajdują się w obrębie Rybnik. Na terenie gminy znajdują się dwa leśnictwa: Zwonowice i Adamowice. Główna powierzchnia leśna znajduje się w północno-wschodniej części gminy i stanowią ją południowe krańce rozległych Lasów 21

Stan środowiska w województwie Śląskim w 2005, WIOŚ Katowice, 2006,

27

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Rudzkich. Mniejsze fragmenty leśny, Las Życzyński w Żytnej oraz las bez nazwy koło Łukowa znajdują się w południowej części gminy. Oba te obszary są izolowane od większych powierzchni leśnych. Lasy na terenie obrębu Rybnik i gminy Lyski wykazują zwiększony udział siedlisk lasów liściastych oraz gatunków liściastych w stosunku do średniej dla Nadleśnictwa, RDLP w Katowicach oraz województwa śląskiego. Generalnie struktura wiekowa drzewostanów oraz ich stan gatunkowy pozwala stwierdzić, że jakość lasów gminy Lyski jest dobra. 2.11.6 GOSPODAROWANIE ODPADAMI Plan

Gospodarki

Odpadami

Gminy

Lyski

został

przyjęty

uchwałą

Nr

XXXVIII/29/200 Rady Gminy Lyski z dnia 30 maja 2005 r. Jednym z celów strategii obowiązującego PGO wskazano objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowaną zbiórką odpadów

komunalnych,

oraz

podniesienie

skuteczności

selektywnej

zbiórki

z

uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji. Ponieważ gmina nie ma na swoim terenie składowiska odpadów komunalnych, odebrane od mieszkańców gminy zmieszane odpady komunalne kierowane są na

składowiska odpadów komunalnych w Knurowie,

Gliwicach i Jastrzębiu Zdroju. Do firm zajmujących się zbieraniem odpadów z terenu gminy wraz z miejscowym ich składowaniem-unieszkodliwianiem należą: •

REMONDIS Gliwice Sp. z o o. o/Kędzierzyn Koźle

•

Naprzód Sp. z o o.

•

,,Eko” M. Golik, J. Konsek, J. Serwotka Spółka Jawna

•

Transgór S.A.

W ankiecie dotyczącej realizacji PGO stwierdzona, iż na terenie gminy Lyski zbiórką zmieszanych odpadów komunalnych objęto 97% mieszkańców gminy, natomiast selektywną zbiórką objętych jest 75% mieszkańców. Umowę na wywóz nieczystości stałych i ciekłych posiada 96% mieszkańców gminy. Zebrane selektywnie odpady komunalne przekazywane są do przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie odzysku odpadów. Biorąc pod uwagę sumę zdeponowanych na składowisku zmieszanych odpadów komunalnych w roku 2008 (1443,47Mg) oraz odpadów zebranych selektywnie (157,02 Mg) otrzymujemy informację, że w 2008 r. na terenie gminy odebrano 1 600,49 Mg odpadów komunalnych. Przyjmując liczbę mieszkańców 9089 uzyskujemy wskaźnik wytwarzania odpadów przez jednego mieszkańca 176 kg/mieszkańca/rok. Na terenie gminy nie stwierdzono występowania dzikich składowisk odpadów22. 22

Aktualizacja programu gospodarki odpadami gminy Lyski, Atmoterm, Opole, 2009 r.

28

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

3. DIAGNOZA STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA 3.1. OCENA ODPORNOŚCI ŚRODOWISKA NA DEGRADACJĘ I ZDOLNOŚCI DO REGENERACJI Środowisko na terenie gminy Lyski było i jest poddane antropopresji. Działalność człowieka na tych terenach przez długie wieki związana była z gospodarka rolną i leśną. Powyższe uwarunkowania wskazują, że na terenie Lysek właściwie nie występują naturalne, pierwotne ekosystemy. Każdy element środowiska (las, grunty orne, doliny cieków, nie mówiąc już o zabudowie mieszkaniowej i przemysłowej) był na przestrzeni wieków kształtowany na potrzeby działalności człowieka. W związku ze znacznymi przekształceniami elementów przyrodniczych odporność środowiska na degradację należy uznać za niską. Zarówno las, jak i pola oraz doliny cieków mogą, poprzez wadliwie prowadzoną gospodarkę leśną lub rolną, lub w

wyniku poważnej awarii ulec szybkiej degradacji. Jednocześnie

odtworzenie tych elementów przyrodniczych i przywrócenie ich do obecnego stanu nie stanowiłoby problemu, wymagałoby jednak odpowiednich nakładów finansowych oraz znacznego nakładu pracy. Elementami, które już dziś uległy degradacji i podlegają łatwej ocenie są wody powierzchniowe, wody podziemne, gleby, powietrze. Poprawa jakości tych składników środowiska jest wykonalna i możliwa, wymaga jedynie przeprowadzenia określonych zadań (wody powierzchniowe i podziemne – poprawa stanu gospodarki ściekowej, gleby – racjonalna gospodarka rolna, powietrze – ograniczenie emisji szkodliwych związków). Biorąc pod uwagę położenie gminy Lyski w południowo-zachodniej części województwa śląskiego regeneracja środowiska do stanu pierwotnego jest raczej niemożliwa. Można zakładać przeprowadzenie procesów renaturalizacji: na terenach leśnych (w kierunku: grądów, dąbrów i buczyn), rolnych (w kierunku grądu lipowo-dębowo-grabowego i dąbrowy) oraz w dolinach potoków (jako łęgi olszowe i jesionowo-olszowe). Znaczne przekształcenia gleb

powstałe

w

wyniku

prowadzenia

gospodarki

rolnej

i leśnej czynią przywrócenie środowiska do stanu naturalnego mało prawdopodobnym. Jedynie w dolinach potoków, które nie są poddane gospodarce człowieka, wykształcenie zbliżonych do naturalnych zbiorowisk w ramach naturalnej sukcesji jest najbardziej prawdopodobne. Również na terenach północnych części gminy przekształcenie plantacji leśnych do stanu zgodnego z siedliskiem jest możliwe, albowiem rosnące tu drzewostany, choć mocno odkształcone, maja charakter zbliżony do naturalnie występujących tu lasów.

29

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

3.2. OCENA STANU OCHRONY I UŻYTKOWANIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH Zasoby środowiska gminy Lyski można podzielić na dwie zasadnicze grupy: 1. Zasoby niewyczerpalne, których ochrona nie jest konieczna, zalicza się do nich: energię słoneczną, energię wiatru, energię wnętrza Ziemi, 2. Zasoby wyczerpalne – są to zasoby, których ochrona jest konieczna, zalicza się do nich: bogactwa mineralne, powietrze atmosferyczne, wodę, gleby, świat roślinny i zwierzęcy, powierzchnie użytkowe; W tabeli 6 przedstawiono ocenę stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych gminy. Tabela 6 Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych Zasoby przyrodnicze

Ocena użytkowania zasobów

Ocena stanu ochrony

Energia słoneczna

Brak danych na temat użytkowania odnawialnych źródeł energii

Zasoby te są możliwe do wykorzystania, nie ma potrzeby ich specjalnej ochrony

Wody powierzchniowe

Duża ilość stawów hodowlanych, wykorzystanie wód zasługuje na dobra ocenę, na terenie gminy występuje duży wskaźnik tzw. małej retencji

Zły stan jakościowy wód powierzchniowych świadczy o braku dostatecznych metod oczyszczania ścieków

Wody podziemne

Wody częściowo są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności.

Brak dostatecznej ochrony, brak skanalizowania gminy.

Powietrze

Przekroczenia dopuszczalnych Stan powietrza jest ogólnie dobry. norm dotyczą tylko benzoalfapirenu Problemem do rozwiązania jest i pyłu zawieszonego, który niska emisja. związany jest z niską emisją ze źródeł indywidualnych

Gleby

Jakość gleb na tle powiatu i województwa jest dobra.

Ochrona gleb zasługuje na dobrą ocenę. Gleby nie są wykorzystywane na cele nierolnicze, co zabezpieczają obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania. W gminie prowadzona jest racjonalna gospodarka rolna.

Bogactwa naturalne

Eksploatacja węgla prowadzona jest na zasadach określonych w koncesji przez kopalnię „Rydułtowy-Anna”. Na terenie gminy nie występują nielegalne odkrywki.

Węgiel kamienny i surowce ilaste eksploatowane są na zasadach określonych w koncesji, co zapewnia racjonalne gospodarowanie tym złożem. Na terenie gminy nie występują deformacje terenu i osiadania.

Energia wiatru Energia wnętrza ziemi

Niegdyś prowadzona była eksploatacja glin w Suminie. W

30

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

2010 r. uzyskano koncesję na eksploatację dalszych partii tego złoża

Brak jest mpzp terenu górniczego.

Świat roślinny i zwierzęcy

Na terenie gminy prowadzona jest racjonalna gospodarka leśna i rolnicza oraz w naturalnym użytkowaniu pozostawiono doliny cieków. Sprzyja to rozwojowi dzikich roślin i zwierząt.

Flora i fauna chronione są na terenie gminy dobrze, gdyż zabudowa nie wkracza na tereny przyrodnicze na podstawie obowiązującego studium i planów miejscowych. Choć doliny cieków są chronione przed zabudową problemem jest brak małoobszarowych form ochrony przyrody. Na terenie gminy ustanowiono jedynie park krajobrazowy. Jak wykazało już niemal 20 lat istnienia parku, jego forma (zbyt wielki obszar i ogólność pojęcia ochrony) nie sprzyja ochronie zasobów przyrody i krajobrazu

Powierzchnie użytkowe

Zabudowa na terenie gminy rozwija Powierzchnie użytkowe chronione się racjonalnie, miarowo i planowo są dobrze, gdyż na terenie gminy obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które regulują racjonalne gospodarowanie przestrzenią. Zabudowa nie wkracza na tereny wartościowe przyrodniczo.

Z powyższego zestawienia wynika, że większość zasobów środowiska gospodarowana i chroniona jest w sposób racjonalny. Lepszej ochronie należałoby poddać zasoby wód powierzchniowych, podziemnych, powietrze i powierzchnię ziemi. Należy przypuszczać, że jakość tych zasobów będzie podlegała stopniowej poprawie poprzez rozwój sieci kanalizacyjnej oraz stosowanie wydajniejszych i bardziej ekologicznych systemów grzewczych. Należy również zwrócić uwagę na brak małoobszarowych form ochrony przyrody. Ochronie należałoby poddać również dużą ilość drzew w formie pomników przyrody. 3.3. OCENA STANU ZACHOWANIA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH Obszar gminy Lyski posiada duże walory krajobrazowe. Biorąc pod uwagę cały teren gminy należy zauważyć, że walory krajobrazowe na przestrzeni wieków nie uległy znacznemu pogorszeniu. Na terenie gminy dominuje krajobraz typowo rolniczy, w dolinie Suminy oraz na wyniesieniach Wysoczyzny Gaszowickiej z ciekawymi otwarciami widokowymi. Tereny użytkowane rolniczo oraz powierzchnie leśne pozostawiono w dużej mierze w dotychczasowej formie, a to one kształtowały krajobraz gminy. Pozytywnym zjawiskiem jest brak znaczących przekształceń terenu gminy związanych z działalnością górnictwa, tak charakterystycznych dla wielu miejscowości województwa śląskiego. 31

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

3.4. OCENA ZGODNOŚCI DOTYCHCZASOWEGO UŻYTKOWANIA Z UWARUNKOWANIAMI PRZYRODNICZYMI Dotychczasowe użytkowanie obszaru gminy Lyski jest w zasadzie zgodne z uwarunkowaniami przyrodniczymi. Najwartościowsze tereny leśne na przestrzeni wieków zostały przekształcone na grunty rolne. Część terenów leśnych oraz doliny cieków pozostawiono nie zmieniając ich przeznaczenia. Najmniej wartościowe gleby zostały zajęto pod budownictwo mieszkaniowe, na tych terenach rozwijało się centrum wsi. Wiele kontrowersji może budzić eksploatacja węgla kamiennego, która negatywnie wpływa na środowisko zarówno poprzez wpływy eksploatacji. Na szczęście wpływy eksploatacji nie dotknęły terenu gminy, ale mimo wszystko jej część objęta jest terenem górniczym, tak więc istnieje potencjalna możliwość wystąpienia szkód. Z drugiej jednak strony złoża węgla kamiennego są również uwarunkowaniem przyrodniczym, a ich wydobycie jest dopuszczalne przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Podobnie wygląda sprawa eksploatacji gliny w Suminie. Choć z pozoru wydaje się, że wpływ na środowisko jest duży, w wielu miejscach

właśnie

wyeksploatowane

glinianki

były

jednymi

z

najwartościowych

przyrodniczo obiektów. Obecnie obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 2001 r. oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego pozostawiają tereny wartościowe przyrodniczo (las, tereny rolne, doliny potoków) w dotychczasowym użytkowaniu, co wpływa pozytywnie na zrównoważony rozwój gminy. 3.5. OCENA CHARAKTERU I INTENSYWNOŚCI ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ŚRODOWISKU Zmiany w środowisku gminy Lyski zachodzą w sposób powolny. Ich głównym kierunkiem jest rozwój zabudowy mieszkaniowej, jako że gmina poprzez swoje położenie w południowej części centrum śląska stanowi dogodną bazę mieszkaniową dla osób pracujących na terenie Aglomeracji Rybnickiej oraz w Raciborzu. Proces kształtowania się obecnej struktury Suszca przebiegał powoli i polegał głównie na rozwoju funkcji rolniczych. Na terenie gminy nie powstały zakłady pracy, na co złożyło się szereg uwarunkowań z których do najważniejszych należy zaliczyć położenie Lysek na pewnym uboczu od głównych tras komunikacyjnych. Lyski położone są bowiem pomiędzy głównymi ciągami łączącymi Aglomerację Rybnicką z Raciborzem i z Gliwicami i Kędzieżynem.

32

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

3.6. OCENA STANU ŚRODOWISKA, ZAGROŻEŃ I MOŻLIWOŚCI ICH OGRANICZENIA Stan środowiska został opisany i oceniony powyżej jako niezadowalający, szczególnie w zakresie stanu wód powierzchniowych, stanu sanitarnego powietrza oraz małej ilości form ochrony przyrody, choć gmina posiada ogromny potencjał w tym kierunku. Pewne ograniczenie lub nawet eliminacja części zagrożeń środowiska jest możliwe przez realizację określonych przedsięwzięć. Znaczne ograniczenie stężenia zanieczyszczeń w wodach powierzchniowych

i

gruntowych

osiągnąć

można

poprzez

budowę

kanalizacji

i oczyszczanie ścieków. Powinien być respektowany zakaz zrzucania ścieków z gospodarstw domowych bezpośrednio do wód powierzchniowych. W ten sposób zostałyby wyeliminowane przede wszystkim skażenia bakteriologiczne wód powierzchniowych i podziemnych. W celu ograniczenia lokalnych źródeł zanieczyszczeń powietrza należy dążyć do wprowadzania systemów i paliw proekologicznych. W przypadku realizacji obiektów usługowych i przemysłowych można wprowadzić nakaz używania takich systemów i paliw do ogrzewania pomieszczeń. Należy dążyć do przeprowadzenia inwentaryzacji przyrodniczej gminy oraz do podjęcia działań w kierunku utworzenia większej ilości małoobszarowych form ochrony przyrody oraz pomników przyrody.

33

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

4. PROGNOZA DALSZYCH ZMIAN W ŚRODOWISKU POD WPŁYWEM DOTYCHCZASOWEGO UŻYTKOWANIA Na podstawie obserwowanych kierunków zmian w użytkowaniu i zagospodarowaniu terenów oraz rozwoju infrastruktury komunalnej, a także na podstawie analizy obowiązującego

studium

uwarunkowań

i

miejscowych

planów

zagospodarowania

przestrzennego można stwierdzić, że dalsze zmiany w środowisku gminy w perspektywie kilkunastoletniej polegać będą głównie na: •

Stopniowym, powolnym rozwoju zabudowy mieszkaniowej i związanej z jej obsługą zabudowy usługowej (np w sołectwie Lyski i Zwonowice realizacja nowej zabudowy mieszkaniowej nie związanej z rolnictwem).

•

Dalszym kurczeniu się funkcji rolniczej, ze wzrostem powierzchni odłogowanych z naturalna sukcesją zbiorowisk roślinnych, w tym leśnych, oraz zwiększeniem się powierzchni trwale zabudowanych na rzecz gruntów rolnych,

•

Poprawie jakości wód powierzchniowych oraz zmniejszeniu zagrożenia dla wód podziemnych w wyniku realizacji sieci kanalizacyjnej.

Ogólna poprawa stanu środowiska gminy powinna również nastąpić na skutek prowadzenia działań określonych w Programie Gospodarki Odpadami, Programie Ochrony Środowiska oraz Programie ochrony powietrza. Poprawa nastąpi również na skutek wprowadzania w życie norm i przepisów ochrony środowiska, które w obecnej formie obowiązują w Polsce od niespełna 10 lat.

34

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

5. PRZYRODNICZE PREDYSPOZYCJE DO KSZTAŁTOWANIA STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ Gmina Lyski posiada ukształtowaną już długoletnim procesem rozwoju strukturę funkcjonalno-przestrzenną. Oparta ona została w dużej mierze o grunty rolne oraz o granicę lasu. Zabudowa wsi kształtowała się jako tzw. ulicówka, i obecnie trwa proces uzupełniania tej zabudowy w lukach i na terenach przyległych. Do przyrodniczych predyspozycji, które miały wpływ na kształtowanie się obecnie istniejącej struktury funkcjonalno-przestrzennej należy zaliczyć obecność: lasów, gleb wysokiej klasy, złóż węgla kamiennego, dolin potoków oraz położenie w centralnej części regionu śląskiego. Uwarunkowania te powinny w dalszym ciągu warunkować rozwój przestrzenny gminy, jako że pozwalają one na kształtowanie środowiska gminy w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Nie wydaje się wskazanym uruchamianie złóż węgla kamiennego Sumina i Jejkowice. Eksploatacja węgla pociąga za sobą znaczne przekształcenia środowiska i bardziej korzystne jest kontynuowanie eksploatacji na terenach już dotkniętych szkodami. Tego wymaga również konieczność racjonalnego gospodarowania złożami kopalin.

35

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

6. OCENA PRZYDATNOŚCI ŚRODOWISKA DLA RÓŻNYCH RODZAJÓW UŻYTKOWANIA I FORM ZAGOSPODAROWANIA OBSZARU Kluczowe dla zachowania różnorodności biologicznej omawianego terenu obszary są już objęte różnymi formami ochrony: doliny cieków są chronione w ramach obowiązującego studium uwarunkowań, tereny leśne i rolne są chronione na mocy ustaw o lasach i o ochronie gruntów rolniczych i leśnych. W gminie Lyski obowiązuje studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 2001 roku z oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które dodatkowo określają tereny wolne od zabudowy oraz wskazują przeznaczenia terenów.

W tych opracowaniach zostały określone

przeznaczenia terenów zgodne z uwarunkowaniami środowiskowymi. Tereny wzdłuż głównych ulic przeznaczone są pod zabudowę mieszkaniową, tereny w uzupełnieniach przeznaczone są pod zabudowę usługową. Doliny potoków, tereny leśne oraz większość gruntów rolnych pozostawiona jest w obecnym użytkowaniu. Przewiduje się, że biocenozy związane z rolnictwem będą ustępowały na skutek zaprzestania ich gospodarowania. Kierunek, w którym zostaną przekształcone grunty rolne będzie zależny od potrzeb gminy, najprawdopodobniej

będzie

to

jednak

zabudowa

mieszkaniowa.

W planowaniu rozwoju gminy istotne będzie, aby wzrost powierzchni zabudowanych uzupełnić wzrostem powierzchni biologicznie czynnych np.

w formie ogrodów

przydomowych i pasm terenów wyłączonych z zabudowy. W ocenie generalnej przydatności środowiska dla różnych rodzajów użytkowania istotna będzie zasada wyłączania obszarów o niekorzystnych topoklimatach z możliwości zabudowy oraz zachowanie w procesie rozwoju gminy korytarzy ekologicznych o znaczeniu lokalnym i regionalnym. W polityce przestrzennej gminy należy również rozważyć kierunek zalesienia gruntów niskich klas bonitacyjnych w rejonach powodujących powiększanie powierzchni leśnych.

36

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

7. UWARUNKOWANIA EKOFIZJOGRAFICZNE DO UWZGLĘDNIENIA W PLANOWANIU Wskazania ekofizjograficzne formułowane dla potrzeb przyszłych zmian w planach zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych, uwzględniają: •

określenie przydatności poszczególnych terenów dla rozwoju różnych funkcji użytkowych

(mieszkaniowej,

przemysłowej,

wypoczynkowo-rekreacyjnej,

rolniczej, leśnej itp.); •

wskazanie terenów, których użytkowanie i zagospodarowanie, z uwagi na cechy zasobów środowiska i ich rolę w strukturze przyrodniczej obszaru, powinno być podporządkowane

potrzebom

zapewnienia

prawidłowego

funkcjonowania

środowiska i zachowania różnorodności biologicznej; •

określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska lub występowania uciążliwości i zagrożeń środowiska oraz wskazanie obszarów, na których ograniczenia te występują.

W

zamierzeniu

ustawodawcy

wyżej

wymienione

wskazania

są

związane

z planowaniem przestrzennym na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zwracamy jednak uwagę, że opisane poniżej uwarunkowania powinny i mogą być brane pod uwagę również przy sporządzaniu różnego rodzaju planów i strategii sektorowych

na

szczeblu

gminnym

i

regionalnym,

przy

planowaniu

zamierzeń

inwestycyjnych, a w szczególności przy sporządzaniu raportów oddziaływania na środowisko oraz przy przeprowadzaniu strategicznych ocen oddziaływania na środowisko studiów, planów i programów. Pierwsze dwa wskazania zostały przedstawione w rozdziale 7.1, a wskazanie trzecie w rozdziale 7.2 oraz na załączniku mapowym nr 7. 7.1 OKREŚLENIE PRZYDATNOŚCI POSZCZEGÓLNYCH TERENÓW DLA ROZWOJU RÓŻNYCH FUNKCJI UŻYTKOWYCH Gmina Lyski posiada już obowiązujące studium uwarunkowań z 2001 roku. W dokumencie tym określone zostały kierunki rozwoju i kształtowania struktury funkcjonalnoprzestrzennej gminy, które uwzględnia uwarunkowania wynikające z zasobów środowiska i struktury przyrodniczej obszaru. Tereny wzdłuż głównych ulic, przeznaczone są pod zabudowę mieszkaniową, tereny w uzupełnieniach przeznaczone są pod zabudowę usługową. Doliny potoków, tereny leśne oraz większość gruntów rolnych pozostawiona jest w obecnym użytkowaniu. Bardzo istotnym elementem ekorozwoju gminy jest zapewnienie w planach 37

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

miejscowych takiego rozwoju zabudowy, który równolegle uwzględni również kształtowanie nowych elementów zieleni (ogrody, parki, zieleńce). W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przyjęto model rozwoju gminy, który należy kontynuować, pozwala on bowiem na kształtowanie rozwoju gminy w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

38

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

7.2 SYNTETYCZNY WYKAZ UWARUNKOWAŃ EKOFIZJOGRAFICZNYCH Rodzaj Uwarunkowań

Określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska Ograniczenia wynikające z przepisów prawa

Zalecenia i uwagi do uwzględnienia w planowaniu przestrzennym

Tereny chronione na podstawie Ustawy o ochronie przyrody Park krajobrazowy „Cysterskie kompozycje krajobrazowe Rud Wielkich” wraz z otuliną

Rozporządzenia Wojewody Katowickiego Nr 181/93 z dnia 23 XI 1993 r. (Dz. U. Woj. Katowickiego z 1993 r. Nr 15, poz. 130) zmienione Rozporządzeniem Wojewody Śląskiego Nr 37/2000 z dnia 28 września 2000 ( Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2000r nr 35, poz. 548). Na terenie parku i jego otuliny obowiązują następujące nakazy i zakazy: •

Zabrania się lokalizowania inwestycji przemysłowych mogących pogorszyć stan środowiska.

•

Nakazuje się ograniczyć lokalizowanie kopalnictwa podziemnego i odkrywkowego, wydobywanie skał, minerałów i torfu.

•

Na obszarach leśnych zakazuje się zakładania upraw plantacyjnych drzew szybko rosnących.

•

Zakazuje się wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, innego zanieczyszczenia wód i gleby oraz powietrza.

•

Zakazuje prowadzenia prac powodujących niekorzystne zmiany stosunków wodnych.

•

Zabrania się umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków w obrębie obszarów objętych szczególnymi formami ochrony przyrody, nie związanych z ochroną .porządku i bezpieczeństwa.

•

Zabrania się prowadzenia działalności handlowej na terenach objętych szczególnymi formami ochrony przyrody.

•

Zadaniem strategicznym dla ochrony przyrody w gminie powinno być jak najszybsze doprowadzenie do uchwalenia przez Wojewodę w formie rozporządzenia planu ochrony parku krajobrazowego oraz zaktaualizowanie rozporządzenia powołującego park. W obecnie obowiązującym rozporządzeniu nakazy i zakazy nie przystają do charakteru parku ani do aktaulnego stanu prawnego*,

•

wykonanie kompleksowej inwentaryzacji przyrodniczej parku krajobrazowego i jego otuliny*,

39

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski •

Pomniki przyrody

Zakazuje się hodowli zwierząt metodą bezściółkową na skalę przemysłową

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (art. 45) wobec pomników przyrody mogą być ustanowione min. następujące zakazy: • Niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu,

•

Zachowanie i pielęgnacja, nie dopuszczenie do działań mogących zaszkodzić drzewom,

•

Powołanie większej ilości pomników przyrody*

• Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, • Uszkadzania i zanieczyszczania gleby, • Dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej, • Zmiany sposobu użytkowania ziemi, • Wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, • Zaśmiecania obiektu i terenu wokół niego,

• Budowy budynków, budowli, obiektów małej architektury i tymczasowych obiektów budowlanych mogących mieć negatywny wpływ na obiekt chroniony bądź spowodować degradację krajobrazu, • Umieszczania tablic reklamowych,

40

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Tereny proponowane do objęcia ochroną Dolina Suminy Staw w Lesie Rauden Łąki na granicy z Łukowem Zadrzewienia śródpolne w miarę przeprowadzenia ich inwentaryzacji

•

Zachowanie i pielęgnacja, nie dopuszczenie do działań mogących zaszkodzić drzewom,

•

Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej gminy*

•

Powołanie większej ilości form ochrony przyrody*

•

Ochrona terenów cennych przyrodniczo przed zabudową

•

przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i dążenie do poprawy ich klasy czystości poprzez zdecydowane ograniczenie występowania zabudowy bez oczyszczania ścieków bytowych oraz działania ograniczające zanieczyszczenie wód związkami chemicznymi wykorzystywanymi w rolnictwie,

•

• Bytowania ryb w warunkach naturalnych oraz umożliwiały ich migrację,

należy egzekwować obowiązek systematycznego opróżniania zbiorników bezodpływowych na terenach nie objętych systemem kanalizacji*.

•

doliny cieków pozostawić wolne od zabudowy,

• Rekreacji oraz uprawiania sportów wodnych.

•

regulacje techniczne cieków wodnych muszą być ograniczone do niezbędnego minimum, musi zostać zachowana więź hydrologiczna koryt z otoczeniem, a także zachowana ich obudowa biologiczna,

•

zachowanie stref buforowych (lasy, roślinność łęgowa, olsy i inne naturalne zbiorowiska roślinne) w dnach dolin, łożyskach rzek, potoków i zbiorników wodnych, w celu

Zgodnie z dyspozycją Ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o Ochronie Przyrody za użytki ekologiczne uznaje się min. pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania, zaś za zespoły przyrodniczo-krajobrazowe uznaje się fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Wody powierzchniowe

Siec hydrograficzna gminy Lyski

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2005 nr 239 poz. 2019 z późn. zm.) w art. 38 stanowi, iż wody podlegają ochronie, niezależnie od tego, czyją stanowią własność. Celem ochrony wód jest utrzymywanie lub poprawa jakości wód, biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na obszarach zalewowych, tak aby wody osiągnęły co najmniej dobry stan ekologiczny i w zależności od potrzeb nadawały się do: • Zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,

• Ochrona wód polega w szczególności na: • Unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczenia wód, w szczególności zanieczyszczenia substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego, • Zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych

41

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

przepływów wody albo naturalnych poziomów zwierciadła wody.

ograniczania dopływu zanieczyszczeń obszarowych i komunikacyjnych.

Wody Podziemne GZWP nr 332 Użytkowe poziomy wodonośne

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. 2005 nr 239 poz. 2019 z późn. zm.)

•

dążenie do objęcia systemem odprowadzania i oczyszczania ścieków całości obszaru zurbanizowanego gminy,

•

dopuszczenie do nowych inwestycji produkcyjnych, usługowych, mieszkaniowych i komunikacyjnych na obszarze gminy z przestrzeganiem zakazu odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do środowiska*,

•

prowadzenie zrównoważonej i ekologicznej gospodarki rolnej, w szczególności stosowanie zasad tzw. „Kodeksu dobrej praktyki rolnej”23*

•

utrzymanie istniejących gruntów rolnych, łąk, pastwisk i zadrzewień,

•

ochrona gleby i wód przed nadmiernym zanieczyszczeniem nawozami, racjonalne stosowanie nawozów sztucznych i właściwe ich przechowywanie*

•

tworzenie ciągów zadrzewień śródpolnych,

•

tworzenie stref buforowych przeznaczonymi do zabudowy,

•

przebudowa drzewostanu w lasach w kierunku uzyskania zgodności z siedliskiem*,

Jak powyżej

Gleby i lasy Grunty orne klas IIIa, IIIb

Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. nr 121, poz.1266 z późn. zm.) stanowi, że na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej (art. 6 ust. 1). Kluczowy dla zagadnienia wprowadzania nowych funkcji jest art. 7 ww. ustawy, który stanowi, iż przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, przy czym przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne: • Gruntów rolnych klas I-III o zwartym obszarze powyżej 0,5 ha – wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi;

na

styku

z

terenami

Na mocy tej ustawy ochronie podlegają także torfowiska oraz oczka wodne jako naturalne zbiorniki wodne (art. 3 ust. 1 pkt 4). Lasy

Lasy podlegają gospodarce w oparciu o ustawę o lasach. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i

23

Kodeks dobrej praktyki rolnej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2004

42

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

leśnych (Dz. U. z 2004 r. nr 121, poz.1266 z późn. zm.) stanowi, który stanowi, iż przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, przy czym przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne: •

Gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa – wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw środowiska lub upoważnionej przez niego osoby,

•

Pozostałych gruntów leśnych – wymaga uzyskania zgody marszałka województwa wyrażanej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.

•

utrzymanie istniejących powierzchni leśnych,

•

Na terenie gminy nie jest planowana eksploatacja węgla, nie wydaje się więc konieczne wykonanie planu zagospodarowania przestrzennego zgodne z art. 53 Prawa Geologicznego i Górniczego. Również eksploatowane złoża surowców ilastych Sumina i Sumina I są stosunkowo niewielkie i nie ma konieczności wykonania dla nich mpzp

•

w istniejących terenach górniczych eksploatację prowadzić na podstawie wydanych i uzgodnionych koncesji,*

•

konieczność uwzględnienia przy eksploatacji form prawnej ochrony wartości kulturowych i przyrodniczych gminy oraz istniejącej i planowanej zabudowy

•

w przypadku eksploatacji kruszyw naturalnych metodą powierzchniową dopuszcza się rolny, leśny lub wodny kierunek rekultywacji. W przypadku wykształcenia się na terenach eksploatacji ciekawych form przyrodniczych powstałych w wyniku naturalnej sukcesji konieczność ochrony takiego miejsca w ramach ustanowienia formy ochrony przyrody.

Powierzchnia ziemi Obszary i tereny górnicze: -

Rydułtowy I

-

Sumina

-

Sumina I

Zgodnie z art. 53 Prawa geologicznego i górniczego:

• •

Dla terenu górniczego sporządza się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w trybie określonym odrębnymi przepisami, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Plan powinien zapewniać integrację wszelkich działań podejmowanych w granicach terenu górniczego w celu:

1) wykonania uprawnień określonych w koncesji; 2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego; 3) ochrony środowiska, w tym obiektów budowlanych.

43

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Surowce mineralne Udokumentowane złoża dla których nie ustanowiono terenów górniczych:

Zgodnie z art. 15 Prawa geologicznego i górniczego wydobycie węgla możliwe jest dopiero po uzyskaniu koncesji

•

stwarzać zagrożeń dla istniejącej zabudowy,

•

ograniczać możliwości rozwoju zabudowy na obszarach wskazanych w studium dla urbanizacji,

•

degradować wartości kulturowych krajobrazu ,

•

degradować wartości przyrodniczych

•

uniemożliwiać spływy grawitacyjne głównych cieków wodnych.

•

dla terenów górniczych wykonać plany zagospodarowania przestrzennego zgodne z art. 53 Prawa Geologicznego i Górniczego,

•

w przypadku eksploatacji kruszyw naturalnych metodą powierzchniową dopuszcza się rolny, leśny lub wodny kierunek rekultywacji. W przypadku wykształcenia się na terenach eksploatacji ciekawych form przyrodniczych powstałych w wyniku naturalnej sukcesji konieczność ochrony takiego miejsca w ramach ustanowienia formy ochrony przyrody.

Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska art. 85 ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez:

•

realizacji zadań ograniczenia niskiej emisji określonych w Programie Ograniczenia Niskiej Emisji dla gminy, powiatu i w POP,

1) utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach;

•

termomodernizacji budynków użyteczności publicznej*;

•

wprowadzenia zasady używania do celów grzewczych urządzeń o jak najwyższej sprawności energetycznej, korzystających z paliw niskoemisyjnych. Zasada winna zostać wprowadzona w formie nakazu dla obiektów

Złoża węgla kamiennego: -

Jejkowice

-

Sumina

na obszarach planowanych terenów górniczych skutki eksploatacji nie mogą:

wód

wzdłuż

Uciążliwości Zanieczyszczenie powietrza

2) zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane;

mieszkalnych

i

44

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

3) zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach.

•

ograniczenia ruchu samochodowego intensywnie zabudowanych,

•

kształtowania obudowy tranzytowych ciągów komunikacyjnych zielenią, w tym w formie nasadzeń alejowych i szpalerów drzew.

Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska art. 112 ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez:

•

poprawy jakości nawierzchni dróg,*

•

budowę ekranów ochronnych lub tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania*

1) utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie;

•

zachęcanie lokalnej społeczności do korzystania z środków komunikacji publicznej oraz rowerów,

2) zmniejszanie poziomu hałasu co dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.

•

lokalizacja nowej zabudowy wzdłuż dróg głównych wymaga zachowania odległości zapewniającej ochronę przed hałasem w zależności od rodzaju tej zabudowy oraz minimalizowane zasięgu i wpływu negatywnego oddziaływania tych dróg dla nowej zabudowy poprzez stosowanie barier i przegród akustycznych i strefowanie zabudowy,

•

preferowania w rozwiązaniach szczegółowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lokalizowania terenów zabudowy usługowej w obszarach narażonych na hałas

•

eliminowanie i ograniczenie zabudowy w polach elektromagnetycznych linii wysokiego napięcia i stacji elektromagnetycznych,

•

nowe anteny telefonii bezprzewodowych należy lokalizować w granicach samodzielnych działek lub na obiektach w miejscach nie eksponowanych przy zachowaniu wszystkich wymogów lokalizacyjnych i formalno-prawnych,

•

uwzględnienia zagadnień związanych z promieniowaniem

Szczegółowe kryteria dopuszczalnych standardów powietrza określają rozporządzenia.

Hałas i wibracje

użyteczności publicznej, produkcyjnych, ogrzewanych zbiorowo i nowo realizowanej zabudowy.*

najmniej

do

Szczegółowe kryteria dopuszczalnych standardów klimatu akustycznego określają rozporządzenia.

Pola elektromagnetyczne

Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: 1) utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; 2) zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Szczegółowe kryteria dopuszczalnych poziomów elektromagnetycznych określają rozporządzenia

pól

w

obszarach

45

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

niejonizującym na poziomie planów miejscowych oraz decyzji związanych z lokalizacją obiektów będących źródłem tego promieniowania. •

Osiadania terenu powstałe na skutek eksploatacji górniczej - nie występują

Tereny narażone na niebezpieczeństwo powodzi

Art. 82 ust. 2 Prawa Wodnego stanowi: Na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią zabrania się wykonywania robót oraz czynności, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią, w szczególności: 1) wykonywania urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów budowlanych; 2) sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk; 3) zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a także utrzymywaniem lub odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z ich infrastrukturą.

Pomimo braku wpływów eksploatacji węgla kamiennego oraz niewielkiej powierzchni odkrywek surowców ilastych należy każdorazowo uwzględniać na terenach górniczych aktualne uwarunkowania geologicznogórnicze

• Dla tego terenu opracowano „Studium określające obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią dla obszarów nieobwałowanych w zlewniach dopływów górnej Odry”, zgodnie jednak z informacją uzyskaną w RZGW Gliwice nie stanowi ono studium w rozumieniu przepisów prawa, w związku z czym każdy teren narażony na podtopienia należy nazywać „terenem narażonym na niebezpieczeństwo powodzi” • Zinwentaryzowanie terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, bowiem w materiałach ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Lyski z 2001 r. oraz w materiałach z RZGW występują dość znaczne rozbieżności*

Tereny zagrożone ruchami masowymi ziemi – Nie występują

* zalecenie/uwaga wykraczająca poza ramy systemu planowania przestrzennego ujętego w „Ustawie o Planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym”

46

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

8. LITERATURA Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., 2001: Mapa hydrograficzna w skali 1:50 000 ark. M-34-61-D Wodzisław Śląski. GGK, Warszawa. Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., Wika S., 1995: Mapa sozologiczna w skali 1:50 000 ark. M-34-61-D Wodzisław Śląski. GGK, Warszawa. Aktualizacja planu gospodarki odpadami gminy Lyski, Atmoterm, Opole, wrzesień 2009 r., Aktualizacja programu ochrony środowiska gminy Lyski, Atmoterm, Opole, lipiec 2009 r., Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu 31.XII.2008 r. MŚ, PIG, Warszawa 2005. Brodziński I.., Mapa Geośrodowiskowa Polski, ark. Rydułtowy, PIG, Warszawa, 2004; Centralna Baza Danych Geologicznych – strona internetowa PIG, http://baza.pgi.gov.pl/ Chmura A., Wagner J., Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000, ark. Rydułtowy, PIG, Warszawa 2002 Informacja o stanie środowiska 2007, 2008 i 2009, WIOŚ Katowice; Infogeoskarb – strona internetowa PIG, http://baza.pgi.gov.pl/ Kondracki J., 1998: Geografia regionalna Polski. WN PWN, Warszawa. Kotliccy G. i S., Mapa geologiczna Polski w skali 1:200000, ark. Gliwice, WG, Warszawa, 1979; Kotlicka G., Wagner J., Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:200000, ark. Gliwice, WG, Warszawa, 1986; Krotoski T., Kolcówka jabłoniowa – Nieznany grzyb [w] Przyroda Górnego Śląska nr 62, 2010 r. Centrum Dziedzictwa Przyrody górnego Śląska, Katowice Matuszkiewicz W. [red], Potencjalna roślinność naturalna Polski – Mapa przeglądowa 1:300000 ark. 11, PAN, Warszawa , 1995; Ochrona krajobrazu w praktyce cz. 5 Osobliwości przyrodnicze wybranych cennych zakątków ziemi rybnickiej i raciborskiej, Urząd gminy Lyski, 2010 r. Państwowa Służba Hydrogeologiczna – strona internetowa PIG, http://www.psh.gov.pl Sarnacka Z. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50 000, ark. Rydułtowy, PIG 1956

47

Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Lyski

Różkowski A. [red.], 1997:

Mapa warunków występowania, użytkowania, zagrożenia

i ochrony zwykłych wód podziemnych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżenia; 1 : 100 000. PIG, Warszawa; Skrzypczyk L. [red], 2003: Mapa wstępnej waloryzacji Głównych Zbiorników Wód Podziemnych 1:800000, PIG, Warszawa; Stebel A., Domański R., Stebel A.M.: Godne ochrony obiekty przyrodnicze w południowej części województwa katowickiego część I i II [w] Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych nr 18, KatowiceSosnowiec, 1995 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lyski, Proelium, 2000 Szymiczek H., Ptaki w dolinie górnej Suminki [w] Przyroda Górnego Śląska nr 15, 1999 r. Centrum Dziedzictwa Przyrody górnego Śląska, Katowice Urbisz A., Flora naczyniowa Płaskowyżu Rybnickiego na tle antropogenicznych przemian tego obszaru [w] Scripta Rudensia nr 6, Wydawnictwo PK CKKRW, Rudy Wielkie, 1996 Do sporządzenia map wykorzystano mapy topograficzne w skali 1:50000 ark. M3461D i w skali 1:25000 ark. 530.42, 530.44, 531.31, 531.33 Opracowanie wykonał zespół w składzie: mgr Sylwia Miłowska mgr Tomasz Miłowski

48