eniXma Sayı: 39 Aralık 2009

Linux ve açık kaynak kodlu yazılımlar, herkesin ihtiyacına göre kullandığı buna karşılık yeteneğine göre katkıda bulunduğu emek ve bilgi paylaşımının en güzel örneğidir.

eniXma Yıl 4 Sayı 3

bu bir denemedir

Bu eski tipten

­ Exaile ­ QElectroTech ­ Grub2 ­ I ­ vnstat ­ GnuPG ve Open PGP ­ Awk/Gawk ­ II ­ BSD ­ XII ­ Mandriva 2010

Aralık 2009

www.enixma.org

Başlarken

İçindekiler

S

on aylarda, özellikle de son bir ayda Linux dağıtımları yeni sürümlerini çıkardılar. Bir süredir yakından takip ettiğimiz geliştirme sürümleri yeni sü­ rümlerin başarısını belirtir gibiydi. Beklenen de gerçekleşti. Özellikle yaygın olarak kullanılan önemli dağıtımların yeni sürümleri başarıyla kullanılmaya başlandı. Yeni sürümlerin ardından yine birçok dağıtım bir sonraki sürümün çalışmalarına çoktan başladı bile. Birçoğunun ürününü ilkbaharın sonunda almaya başlayacağız. Bir süredir uygulamaya konulan yeni teknolojilerin kullanılabilirlik eşiğini aşması ve daha da ileriye geçmesi sonucunda çok daha iyi sistemler göreceğimizi rahatlıkla bekleyebiliriz. Bu ayki yazılarımız meşhur Amarok'un GTK uyarlaması sayılabilecek exaile ile başlıyor. Yetenekleri henüz sınırlı olsa da, hızlı ve hafif olması ile dikkati çekiyor. Mesleki programlar arasında yer alan ve elektrik mühendisleri ve elektrik sistemleri tasarımı yapan firmaların kullanabileceği QElectroTech elektrik devre şemaları çizim aracı ikinci yazımız. Bilgisayarınızın açılışında işletim sistemi seçeneklerini karşınıza çıkaran açılış yöneticilerinden Grub ­GRand Unified Bootloader­ yeni nesil sürümü ile ilk bölüm olarak Grub2 yazımızda ele alınıyor. Yine kulanıcılar için internet trafiğini in­ celemeleri için istediğiniz gibi yapılandırılabilen vnstat 'kullanıcı programları' konularımız arasında yer aldı. Veri güvenliğinizi ilgilendiren şifreleme programları GnuPG ve OpenPGP birçok okurumuzun ilgisini çekecektir. İlki geçen ay sunulan awk/gawk yazımızın ikinci bölümü ve başka bir yerde bu­ lamayacağınız BSD serimizin 12. bölümü olan BSD'de yazıcı yapılandırma işlemleri sisteminiz ile ilgili önemli yazılar arasında yer alacaktır. Son olarak bu ay incelenen ve tanıtılan dağıtım olarak Mandriva 2010 yer alıyor. Mandriva'dan başarılı bir sürüm sunulmakta. eniXma Aralık 2009 www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 2

3

Exaile GTK ile müzik merkezi

6

QElectroTech Elektrik devre şemaları çizim aracı

9

Grub2 ­ I Yeni nesil açılış yöneticisi

14

vnstat İnternet trafiğinizi takip edin

19

GnuPG ve OpenPGP Güvenli ve güvenilir şifreleme sistemleri

25

Awk/Gawk ­ II Okuma yazma işlemleri

34

BSD ­ XII BSD yazıcı yapılandırması

44

Mandriva 2010 Yeni bir başarılı sürüm

EXAILE

GTK ile müzik merkezi

E

Resim 1 - Exaile ana penceresi

xaile, KDE'nin Amarok uygulamasına benzer olmayı amaçlayan ancak GTK+ ile geliştirilen müzik oynatıcıdır.

Recep Ayan [email protected] by­nc­sa www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 3

Exaile, Adam Olsen tarafından Amarok'un çökmelerinden sıkılması sonucunda benzer bir oynatıcıyı Gnome masaüstü için geliş­ tirmek istemesiyle başlamış bir projedir. Proje kullanıcı geribildirimleri ve kendisinin büyük gayreti sonucunda bugünkü halini almıştır. Uygulama GTK+ ve Python kullanılarak yazılmıştır ve bunun yanı sıra herhangi bir

veritabanı desteği ve tam anlamıyla Türkçe desteği de bulunmamaktadır. Exaile, oldukça basit bir arayüze sahiptir. Bu açıdan kullanımı oldukça kolaydır. Ana pen­ cerenin sol bölümünde koleksiyonunuzu, dos­ yalarınızı, radyolarınızı ve yüklemiş olduğu­ nuz eklentilere göre bir takım sekmeler gö­ rebilirsiniz. Buradan erişmek istediğiniz şarkı­ ya veya radyoya kolayca ulaşabilirsiniz. Exaile, puanlama sistemini de desteklemek­

EXAILE tedir. Her şarkıya sağ tık menüsünden puan verebilir ve "Oynatma Listeleri" sekmesinden belirli puanın üzerindeki şarkıları çalmasını isteyebilirsiniz. Ayrıca Exaile, size ana penceresinden birden fazla oynatma listesi yarabilmeniz için de olanak vermektedir. Solda bulunan "Çalma Listeleri" sekmesine, oluşturmuş olduğunuz listeyi kaydedebilir, ayrıca uygulamanın kendi verdiği özelliklerdeki oynatma listelerini de kullanabilirsiniz. Üstte bahsettiğimiz sadece belirli puan üzerindeki şarkıları listeye ko­ yabilirsiniz. Oynatma listelerinizde yer almasını istediğiniz bilgileri de kendiniz seçebilmektesiniz. Bunun için "Görünüm­>Sütunlar" adımlarını takip ederek, oynatma listenizde yer almasını is­ tediğiniz bilgileri değiştirebilirsiniz. Bu me­ nüdeki "Autosize" (Otomatik Boyutlandır) seçeneği varsayılan olarak aktiftir. Bu aktif­ liğin sebebi seçmiş olduğunuz sütunların otomatik olarak boyutlandırılmasını sağlamak içindir. Eğer boyutları kendiniz belirlemek istiyorsanız "Resizable" (Yeniden Boyutlandır) seçeneğini seçmeniz yeterli olacaktır. Menüden "Düzenle­>Collection (Koleksiyon)" adımlarını takip ederek koleksiyonunuzun dizinlerini belirleyebilirsiniz. Buradan belirle­ yeceğiniz dizinlerin içeriğindeki şarkılarınız koleksiyonunuz birer parçası olacak ve oynatmak için erişim daha rahat olacaktır. www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 4

nüsündeki "Toggle Queue" seçeneği ile sı­ ralamaya koyabilirsiniz. Böylece belirlemiş olduğunuz şarkılar istediğiniz sıra ile ça­ lacaktır. Menüden "Düzen­>Queue (Sırala­ ma)" adımlarını takip ederek sıralama yö­ neticisini açabilir ve sıraya koyduğunuz şar­ kıları burada yönetebilirsiniz.

Resim 2 - Koleksiyon yöneticisi

Ayrıca "Araçlar­>Rescan Collection (Kolek­ siyonu tekrar tara)" adımlarını takip ederek, seçmiş olduğunuz dizinler altına eklenen yeni şarkıları koleksiyonunuza ekleyebilir ve he­ men kullanmaya başlayabilirsiniz. Çalma listenizdeki şarkıları sağ tıklama me­ Resim 4 - Kapak yöneticisi

Resim 3 - Sıralama yöneticisi

Menüden "Düzenle­>Covers (Kapaklar)" adımlarını takip ederek sisteminizde bulunan albümlerin kapak resimlerini görebilirsiniz. Buradaki resimlere çift tıklayarak bu resimleri orjinal boyutlarında görebilirsiniz. Ayrıca ka­ pak yöneticisi penceresinin sağ altında bulu­ nan "Başlat" butonuna tıklayarak sisteminizde var olmayan kapakları tercihlerde belirlenmiş yerlerden çekecektir. Bu şekilde kapaklarınızı tamamlayabilirsiniz.

EXAILE

Resim 6 - Osd

gun olacağını düşünüyorum.)

Resim 5 - Genel tercihler

Tercihler bölümünde sistemin temel ayar­ lamalarını yapabilirsiniz. Varsayılan olarak zaten birçok ayar kullanıcının kolaylığı için yapılmış olup bunları kişisel tercihlerinizle değiştirebilirsiniz. Ayrıca "Plugins" (Eklentiler) bölümünde var olan eklentilerden istediğinizi aktif edebilir, istediğinizi kaldırabilirsiniz. En yararlı eklentilerden bir tanesi ise çoklu ortam klavye kullanan ya da dizüstü bil­ gisayar kullanıcıları için bu kısayol tuşlarının kullanımının aktif edilmesidir. Gnome ma­ saüstü kullanıcılarının "Gnome Multimedia Keys" (Gnome Çoklu Ortam Tuşları) ek­ lentisini aktif etmesi yeterlidir. (KDE için de­ nenmemiştir ancak "XKeys" eklentisinin uy­ www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 5

En güzel özelliklerinden bir tanesi de "OSD" (On Screen Display­Ekran Gösterimi)'dir. Her şarkı değişiminde hangi şarkının çalacağı, hangi albüme ait olacağı gibi bilgileri ek­ ranınızda görebilirsiniz. Gösterilecek bilgilerin de kullanıcı tarafından belirlenmesi en iyi yanlarından bir tanesidir. Sol bölümde bulunan "Radyo" sekmesinden dinlemek için radyo seçebilirsiniz. Uygulama yüklendiğinden kayda değer bir radyo arşivi ile gelmektedir. Ayrıca "İstasyon Ekle" butonu ile yeni radyo istasyonları da ekleyebilirsiniz. Tüm bu güzel özelliklerinin yanında elbette Exaile'ın bir takım eksileri de bulunmaktadır. Bunların başlıcaları şarkı değişimlerindeki

donmalar, yüksek rakamlı koleksiyonların ta­ ranması, listeye aktarılması sırasındaki ya­ vaşlık. Ancak henüz geliştirilme aşamasında olduğundan Exaile, bir takım eksiklikleri size hissettirebilir. Yalnızca müzik dinlemek istiyor ve bana gerisi lazım değil diyorsanız oldukça hafif ve kullanışlı bir oynatıcıdır.

QELECTROTECH Elektrik devre şemaları çizim aracı

L

Resim 1 - QElectroTech ana sayfası

Tanju Taşçılar [email protected] by­nc­sa www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 6

inux'ta meslek alanları ile ilgili prog­ ramlardan biri de QElectroTech elektrik devreleri için çizim programı. Program ge­ lişiminin ilk aşamalarında olsa da temel özellikleri ile rahatlıkla kullanılabilir durumda bulunuyor.

Elektrik mühendisleri ve elektrik işleri yapan firmalar için bugünkü hali ile bile yeterli özellikler sunan QElectroTech, QT kütüpha­ neleri ile geliştiriliyor. Sade bir arabirime sahip olmasına rağmen gerekli araçlara sahip ve istenilene ulaşma çok rahat halde tasar­ lanmış. Program ana penceresinin üst bö­

QELECTROTECH lunmakta. Her proje kendi çizimlerine ve kendi elemanlarına sahip olabiliyor. Birden fazla proje ve çizim programda açık ve kul­ lanılabilir olabilmekte.

Resim 2 - Elektrik diyagramı özellikleri

lümünde bu tür programlar için standart diyebileceğimiz bir araç çubuğu yer almakta. Ana pencerenin asıl kullanım alanı ise sol bölümde devre elemanlarının listesinin bu­ lunduğu 'Elements Panel ­ Elemanlar Paneli' ve sağ bölüm de çalışma alanı olarak ay­ rılmış. Programda gelişmiş bir proje yönetimi bu­ www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 7

Çizim işlemi kolay ve ergonomik olarak ya­ pılandırılmış ve bu durum program yazar­ larının kullanıcıların ihtiyacını çok iyi bildiğini göstermekte. Sol bölümdeki elemanlar lis­ tesinden seçilen eleman sürüklenip çizim ala­ nına bırakılıyor. Bundan sonra sol fare tuşu ile çok kolay ve anlaşılır bir şekilde yer de­ ğiştirme ve diğer elemanlarla bağlantı işlemi yapılabilmekte. Benzeri bazı programlardaki gibi alışılmışın dışında ve sezgisel olarak ulaşılamayan bir kullanım şekli bulunmuyor. Çizime eklenen elemanlar arasındaki bağ­ lantılar kullanıcının çok hızlı bir şekilde ça­ lışmasını sağlayacak şekilde neredeyse tam otomatik olarak gerçekleştirilmekte. Bağlantı noktalarının üzerine gelindiğinde imlecin al­ tında kırmızı bir nokta beliriyor. Bu nokta tutulup sürüklendiğinde bağlantı yapılacak noktaya gelip bu noktanın kırmızı nokta olarak belirmesi sonunda işlem tamamlanıyor ve aradaki bağlantı en uygun yolu izleyerek otomatik olarak tamamlanıyor. bağlantıyı ya da herhangi bir elemanı silmek için ise üzerine gelip 'Del' tuşuna basmak yeterli. Ya da aynı işlemi sağ menüden istediğinizi seçerek de yapabiliyorsunuz. Programla birlikte hemen hemen tüm ihtiyacı karşılayacak temel elemanlar yüklü olarak

Resim 3 - Proje özellikleri

gelmekte. Eğer bu standart elemanlar dışında bir başka eleman gerekiyorsa 'Eleman Dü­ zenleyici' hizmetinizde oluyor. Sol bölümdeki elemanlar paneli projelerinizi ve eleman koleksiyonlarınızı yönetmeniz için bir dizin yapısına sahip bulunmakta. QET Collection, program ile gelen elemanları listelemekte. User Collection ise kullanıcının kendi oluş­ turduğu elemanlar için bir yer olarak bulu­ nuyor. Bunun dışında 'Project Collection' ola­ rak projede yer alan elemanların ulaşılabildiği bir alan bulunmakta. Koleksiyonlardan biri üzerine sağ tıkladığı­ nızda yeni kategori ve eleman ekleme seçeneklerine ulaşabiliyorsunuz. Bir eleman üzerindeki sağ tıklama ile açılan menü de elemanın düzenlenmesi için girişi sağla­ makta. Eleman düzenleme seçildiğinde

QELECTROTECH

Resim 4 - Farklı dillerde eleman isimleri

eleman düzenleyici ayrı bir sayfa olarak açılmakta ve siz burada istediğiniz değişikliği aynen çizim yapar gibi kolaylıkla yapıp yeni eleman olarak ya da değiştirilmiş eski eleman olarak kullanılmak üzere koleksiyon ele­ manını düzenleyebiliyorsunuz. Yeni bir eleman eklemek için ise yeni oluşturulacak eleman ile ilgili temel verilerin elde edilmesi amacıyla adım adım gereken verilerin girildiği 5 aşamalı diyalog pencereleri ile işlem başlıyor. Elemanın yerleştirileceği kategori, elemanın dosya adı, çok ilginç bir özellik olarak eleman için farklı dillerde girilebilen isim listesi, elemanın kaplayacağı alan ve elemanın yerleştirilmesinde kullanı­ labilecek yerleşim yönleri için gereken veriler girildikten sonra eleman düzenleyici sayfası açılmakta. Burada oluşturacağınız eleman işlemin sonunda önbilgilerde verdiklerinize uygun olarak sisteme eklenmekte. Çizim üzerindeki elemanlar ve bağlantılar için www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 8

Resim 5 - Eleman editörü

metin girişleri bulunmakta ve bunlar aracılığı ile isimlendirme yapılabilmekte. Proje çizimlerinizin .png, .jpeg, .bmp ve .svg formatında çıktısını almanız mümkün. Elbette yazıcıdan da çıktı alabiliyorsunuz. Proje özellikleri sayfasında projeniz ile ilgili

olarak birçok parametreyi girmeniz ve buna uygun olarak projenizde yapılabilecekleri dü­ zenlemeniz mümkün.

GRUB2 ­ I

Yeni nesil açılış yöneticisi

G

Resim 1 - Metin modunda grub penceresi

rub işletim sistemlerini başlatmak için hazırlanmış bir açılış yöneticisidir. Vikipedia'dan alınmış tabiriyle "GNU Projesi'nin açılış yöneticisidir.". Öncelikli olarak Unix türevlerini açmak için kullanılsa da, zamanla Windows işletim sistemini de destekler hale gelmiştir. Grub'un görsel olarak ne olduğunu sorarsanız, eğer bilgisayarınızda linux yüklüyse bil­ gisayarınız açıp Bios mesajlarını geçtikten sonra açmak istediğiniz işletim sistemini soran bölüm Grub'un ta kendisidir.

Ali İskender Turan [email protected] by­nc­sa

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 9

İşletim sisteminin açılış yapısına bakarsak Grub'un sadece bir listeleme aracından çok daha öte bir yapıya sahip olduğunu söylebiliriz. Grub size listeleri getirdikten sonra seçiminize bağlı olarak gerekli dosyalara diskten erişilmesi ve sırasıyla doğru parametrelerle belleğe yüklenmesini de üstlenmektedir. Dosya sistemlerinin çok farklı oluşunu düşündüğünüzde (fat32, ntfs, ext3, ext4, jfs vs.) bu işlemin çok basit olmadığını görürsünüz. Ayrıca Grub, atası Lilo'dan bir adım öteye geçerek, seçenekleri açılış esnasında değiştirebileceğiniz, karşılaştığınız açılış hatalarıyla daha sistemi açmadan başedebilmenizi sağlayan basit bir komut satırı seçeneği de sunmaktadır.

GRUB2 ­ I Bu komut satırından desteğe örnek verecek olursak: Elimizde usb'den açılamayan eski bir bilgisayar var. Biz disket yardımıyla sisteme Grub'u kurup daha sonra açılış esnasında belleğe yüklenecek çe­ kirdeği komut satırı yardımıyla deneyerek usb bellekten yükleyebiliriz. Grub hakkında verdiğimiz basit ön bilgiden sonra asıl konumuz olan Grub 2 programını anlatmak istiyoruz. Grub 2 uzun zamandır sü­ regelen bir projeydi. Ancak olgunlaşması zaman aldı. Grub 2 çok eskiden yazılmış olan Grub'un iyi özelliklerini koruyarak nesneye dayalı bir yapıda kodlanarak yeniden yazılmıştır. Bu dökümanı da­ ğıtımların yavaş yavaş Grub 2 kullanmaya başlamasından dolayı hazırladık. Hala geliştirme aşamasında olsa da gelinen aşama kul­ lanılabilirliğini doğrulamaktadır. Grub 2 ile gelen yeni özelliklere kısaca bakacak olursak; Yeni ayarlama dosyası hiyerarşisi, Betik ekleme özellikleri (eğer, döngüleri oluşturabilme), Dinamik modül yükleme seçeneği, Kurtarma özelliği, Tema desteklemesi, Grafik ekran seçim penceresi ve geliştirilmiş karşılama ekranı seçenekleri, Çalıştırılabilir disklerin disk üzerine kurulu bir grub tarafından çalıştırılabilmeleri, Geliştirilmiş yerelleştirme seçenekleri. Daha önce Grub ayarlamasıyla uğraşmamışlar için özetlersek. Grub işletim sistemi yüklenmeden önce belleğe yüklenir. Diskte kurulu­ munda belirtilmiş bölümdeki giriş (menu.lst) dosyasını okuyup ekrana getirir. Daha sonra kullanıcının seçimi doğrultusunda yine aynı dos­ yadaki ayarları göz önünde bulundurarak seçenekleri yerine getirir (seçenekleri yerine getirirden kastımız belirtilen bölümdeki çekirdek dosyasını belleğe yükler ve çalışmasını başlatır). www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 10

Grub 2 olgunlaşmasıyla eski versiyonu Grub Legacy olarak ad­ landırılmaya başlandı. Yazının bundan sonraki kısmında önceki sü­ rümü Eski Grub olarak adlandıracağız. Eski Grub'ta bütün ayarlar /boot/grub/menu.lst dosyasından ya­ pılmaktaydı. Dosyanın bir bölümü açılış ayarlarını barındırırken (açılışta bekleme süresi, başlangıçta menüde seçili olan değer vs.), bir bölümü açılış menüsündeki değerleri saklamaktaydı. Aşağıda Eski Grub menu.lst dosyası içeriği bulumakta. default 1 timeout 10 title Microsoft Windows XP Professional root (hd0,1) savedefault makeactive chainloader +1 title Ubuntu, kernel 2.6.17­10­generic root (hd0,4) kernel /boot/vmlinuz­2.6.17­10­generic root=/dev/sda5 ro quiet splash initrd /boot/initrd.img­2.6.17­10­generic quiet savedefault boot

İnsanlar sistemlerinde yaptıkları değişiklikleri bu dosya üzerinden değiştirmek zorunda kalıyordu. Ayrıca Eski Grub kendi de deği­ şiklikleri bu dosya üzerinden yaptığından bazen karışıklıklar ortaya çıkabiliyordu. Grub 2'de ayarlama dosya sistemi tamamen değiştirilmiş. Menu.lst dosyası grub.cfg ile değiştirilmiş. Eski Grub'un bir parçası olan Stage 1.5 özelliği tamamen ortadan kaldırılmış. Grub.cfg dosyasının erişimi herkese engellenmiş durumda. Bu dosya grub tarafından kendi kendine oluşturulan bir dosya olarak saklanmakta. Bu sayede aynı dosyayı birden fazla programın ve kullanıcıların değiştirmesi en­

GRUB2 ­ I gellenmiş. Grub.cfg dosyası herhangi bir çekirdek güncellemesinde veya kullanıcı tarafından verilen "update­grub *" komutunda gün­ cellenmekte.

grub" komutu çalıştırılana kadar değişikliğe neden olma­maktadır. Bu hiyerarşinin ilk başta grafik tabanlı Grub ayarlama araçlarının işini kolaylaştıracağını söylemek isteriz.

Kullanıcılar kendi ayarlama seçeneklerini /etc/grub.d/40_custom dos­ yasından yapabilmekteler. Bu dosya program tarafından sadece okunmakta üzerine bir şey yazılmamaktadır.

Örnek grub.cfg dosyası:

Genel menu değişkenleri /etc/default/grub içerisinde saklanmakta. Örnek bir içerik: GRUB_DEFAULT=0 #GRUB_HIDDEN_TIMEOUT=0 GRUB_HIDDEN_TIMEOUT_QUIET=true GRUB_TIMEOUT="10" GRUB_DISTRIBUTOR=`lsb_release ­i ­s 2> /dev/null || echo Debian` GRUB_CMDLINE_LINUX_DEFAULT="quiet splash" GRUB_CMDLINE_LINUX="" # Uncomment to disable graphical terminal (grub­pc only) #GRUB_TERMINAL=console # The resolution used on graphical terminal # note that you can use only modes which your graphic card supports via VBE # you can see them in real GRUB with the command `vbeinfo' #GRUB_GFXMODE=640x480 # Uncomment if you don't want GRUB to pass "root=UUID=xxx" parameter to Linux #GRUB_DISABLE_LINUX_UUID=true # Uncomment to disable generation of recovery mode menu entrys #GRUB_DISABLE_LINUX_RECOVERY="true"

Ayrıca /etc/grub.d/ içerisinde çeşitli durumlar için ayar dosyaları bulunmakta. Ancak bu ayar dosyalarında yapılan değişiklikler "update­ www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 11

# # DO NOT EDIT THIS FILE # # It is automatically generated by /usr/sbin/grub­mkconfig using templates # from /etc/grub.d and settings from /etc/default/grub # ### BEGIN /etc/grub.d/00_header ### if [ ­s /boot/grub/grubenv ]; then have_grubenv=true load_env fi set default="0" if [ ${prev_saved_entry} ]; then saved_entry=${prev_saved_entry} save_env saved_entry prev_saved_entry= save_env prev_saved_entry fi insmod ext2 set root=(hd0,6) search ­­no­floppy ­­fs­uuid ­­set 95dac37b­29fe­455c­92f4­ 8d18ac764cba if loadfont /usr/share/grub/unicode.pf2 ; then set gfxmode=640x480 insmod gfxterm insmod vbe if terminal_output gfxterm ; then true ; else # For backward compatibility with versions of terminal.mod that don't # understand terminal_output terminal gfxterm fi

GRUB2 ­ I fi if [ ${recordfail} = 1 ]; then set timeout=­1 else set timeout=10 fi ### END /etc/grub.d/00_header ### ### set set ###

BEGIN /etc/grub.d/05_debian_theme ### menu_color_normal=white/black menu_color_highlight=black/white END /etc/grub.d/05_debian_theme ###

### BEGIN /etc/grub.d/10_linux ### menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.31­14­generic" { recordfail=1 if [ ­n ${have_grubenv} ]; then save_env recordfail; fi set quiet=1 insmod ext2 set root=(hd0,6) search ­­no­floppy ­­fs­uuid ­­set 95dac37b­29fe­455c­ 92f4­8d18ac764cba linux /boot/vmlinuz­2.6.31­14­generic root=UUID=95dac37b­29fe­455c­92f4­8d18ac764cba ro quiet splash initrd /boot/initrd.img­2.6.31­14­generic } menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.31­14­generic (recovery mode)" { recordfail=1 if [ ­n ${have_grubenv} ]; then save_env recordfail; fi insmod ext2 set root=(hd0,6) search ­­no­floppy ­­fs­uuid ­­set 95dac37b­29fe­455c­ 92f4­8d18ac764cba linux /boot/vmlinuz­2.6.31­14­generic root=UUID=95dac37b­29fe­455c­92f4­8d18ac764cba ro single initrd /boot/initrd.img­2.6.31­14­generic } menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.31­11­generic" {

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 12

fi

recordfail=1 if [ ­n ${have_grubenv} ]; then save_env recordfail;

set quiet=1 insmod ext2 set root=(hd0,6) search ­­no­floppy ­­fs­uuid ­­set 95dac37b­29fe­455c­ 92f4­8d18ac764cba linux /boot/vmlinuz­2.6.31­11­generic root=UUID=95dac37b­29fe­455c­92f4­8d18ac764cba ro quiet splash initrd /boot/initrd.img­2.6.31­11­generic } menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.31­11­generic (recovery mode)" { recordfail=1 if [ ­n ${have_grubenv} ]; then save_env recordfail; fi insmod ext2 set root=(hd0,6) search ­­no­floppy ­­fs­uuid ­­set 95dac37b­29fe­455c­ 92f4­8d18ac764cba linux /boot/vmlinuz­2.6.31­11­generic root=UUID=95dac37b­29fe­455c­92f4­8d18ac764cba ro single initrd /boot/initrd.img­2.6.31­11­generic } ### END /etc/grub.d/10_linux ### ### BEGIN /etc/grub.d/20_memtest86+ ### menuentry "Memory test (memtest86+)" { linux16 /boot/memtest86+.bin } menuentry "Memory test (memtest86+, serial console 115200)" { linux16 /boot/memtest86+.bin console=ttyS0,115200n8 } ### END /etc/grub.d/20_memtest86+ ### ### BEGIN /etc/grub.d/30_os­prober ### menuentry "Windows 7 (loader) (on /dev/sda1)" { insmod ntfs set root=(hd0,1) search ­­no­floppy ­­fs­uuid ­­set 1acc6965cc693bdf

GRUB2 ­ I chainloader +1 } ### END /etc/grub.d/30_os­prober ### ### BEGIN /etc/grub.d/40_custom ### # This file provides an easy way to add custom menu entries. Simply type the # menu entries you want to add after this comment. Be careful not to change # the 'exec tail' line above. ### END /etc/grub.d/40_custom ###

Açılış Seçenekleri:

Bilgisayarın açılışından başlarsak, Grub 2 işletim sistemi yük­ lenmeden belleğe yüklenir. Gerekli ayar dosyalarından menü girişlerini oluşturur. Eğer menüde tek bir işletim sistemi bulunuyorsa Grub 2 menüyü göstermeden o işletim sistemini başlatacaktır. Zamanlama seçeneği seçili ise ve birden fazla işletim sistemi mevcutsa (öntanımlı olarak 10 saniye) kullanıcı giriş yapmazsa, zamanlamanın bitmesini bekler. Menü gizli olarak ayarlandıysa kullanıcı menünün görünmesi için şift tuşuna basılı tutmalıdır. Aksi halde ön tanımlı olan işletim sistemi başlatılacaktır. Kayıtlı seçeneği işaretlenmişse grub en son düzgün açılışı hatırlayarak o seçeneği seçecektir. Bu ayki yazı burada son buluyor. Önümüzdeki ay Grub 2 ayar dosyalarının ayrıntılı açıklamalarıyla ve ayarlama seçenekleri ile devam edeceğiz.

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 13

VNSTAT İnternet trafiğinizi takip edin.

İ

nternet erişiminiz sınırlı ise ve internet servis sağlayıcınız internet erişiminizi belli bir trafik miktarı için ücreti sabit tutarken bu miktarın aşılması durumunda fiyatlandırmayı değiştiriyorsa internet erişiminizi izlemeniz gerekir. İnternet servis sağlayıcılar kendi sitelerinde internet erişiminizi izlemek için size özel bir sayfa sunar. Bazıları ise kendi hazırladıklar ve sadece windows üzerinde çalışan uygulamaları sunmaktadır. Bu iki uygulamanın windows kullanıcı değilseniz ve de en son internete bağlandığınızda kotanızı kontrol etmediyseniz son durumunu nasıl bilebilirsiniz? Hatta internet kullanım alışkanlığınızın aynen devam etmesi durumunda fatura dönemi sonunda ne kadar kota kullanmış olacağınızı nasıl bilebilirsiniz? Windows üzerinde çalışan uygulamalar internetee bağlı olmasanız da kota kullanımınızı görüntüler. Eğer internet erişimini sonlandırmadan önce servis sağlayıcının sitesinden kota kullanımınızı not ettiyseniz de sorun yoktur. Ancak son sorunun yanıtını ne servis sağlayıcınız ne de windows uygulamaları verebilir. Bu soruların yanıtlarını vnstat ile alabilirsiniz. vnstat sistem yöneticisinin tanımladığı ağ arayüzündeki ağ trafiğini izleyen ve raporlayan metin tabanlı bir uygulamadır. Sistem yöneticisi tarafından yapılandırıldığı için root olarak erişilmek durumunda değildir. Normal kullanıcı hesabınız ile erişip tanımlı ağ arayüzündeki trafik miktarını görüntüleyebilirsiniz. Diğer ağ trafiği izleyicileri ile karşılaştırıldığında vnstat sadece trafik miktarını ölçer. 'Paket koklama' vb. işlemleri yapmaz. Sadece ağ trafiğini izlediği için yoğun trafiğe sahip sistemlerde dahi işlemci üzerinde ek bir yük oluşturmadan kullanılabilir. Arka planda demon(BSD sistemler) / daemon(linux dağıtımları) olarak çalıştığı için, gereken yapılandırma yapıldıktan sonra sürekli olarak sistemin ağ trafiğini izleyerek kayıt altına alabilir. Kurulum

Gökşin Akdeniz [email protected] by­nc­sa www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 14

vnstat, hem BSD hem de GNU/Linux için bulunmaktadır. BSD için kullanılacak ise ports'da net/vnstat altında güncel sürüm olan 1.9 yer almaktadır. pkgsrc kullanıyorsanız yine aynı şekilde net/vnstat altında 1.9 sürümü bulunuyor. Linux dağıtımlarından birisini kullanıyorsanız bu durumda dağıtımın paket deposunda bulunan sürümünü kurmanızda yarar var. Debian ve türevi Linux dağıtımlarında vnstat cron tarafından güncellenerek çalıştırılmaktadır. Bunun nedeni Debian ve türevlerinde ağ arayüzlerinin kontrolü if su/down ile yapılmakta olduğu için ağ arayüzünün aktif olup olmamasına bağlı olarak vnstat'ın yürüttüğü izleme işlemlerinin güncellenmesi sağlanmaktadır. Linux dağıtımları için hazırlanmış olan vnstat paketlerinde bu durum dikkate alınarak güncelleme işlemleri cron tarafından otomatik olarak yapılacak şekilde ayarlanmaktadır.

VNSTAT BSD sistemlerde kurulum yapacak iseniz vnstat port veya pkgsrc ile kurulum tamamlandıktan sonra izleyeceğiniz ağ arayüzüne ait trafik miktarının tutulacağı dizini oluşturmanız gerekli. vnstat varsayılan dizin olarak /var/db/vnstat kullanıyor. /var/db altında ise vnstat dizini bulunmuyor ve bunu oluşturuyoruz. droideka# cd /var/db ; pwd /var/db droideka# mkdir vnstat droideka#

vnstat dizinini oluşturduktan sonra kurulum sonrasında vnstat yapılandırma dosyasını düzenleyerek kullanmaya başlayabilirsiniz. vnstat yapılandırma dosyası Linux dağıtımlarında /etc/vnstat.conf, BSD sistemlerde ise /usr/local/etc/vnstat.conf dosyasıdır. Dosyanın içeriğini düzenleyerek vnstat işleyişini yapılandırabiliriz. Öncelikle sistemde izlenebilecek olan ağ aryüzlerinin bir listesini alalım. droideka# vnstat ­­iflist Available interfaces: bge0 nfe0 lo0 droideka#

lo0, loopback interface ve nfe0 ise ağ kartımız. nfe0'ı izleyeceğiz. Bu ağ arayüzünü izleyeceğimiz için yapılandırma dosyasında tanımlanması gerekli. /usr/local/etc/vnstat.conf dosyası bulunmadığı için yine aynı dizinde yer alan vnstat.conf.sample dosyasını kullanacağız. vnstat kurulumunda vnstat.conf.sample dosya oluşturulmaktadır. droideka# cp vnstat.conf.sample vnstat.conf droideka#

Yapılandırma dosyası oluşturulduğuna göre kendi sistemize uyarlayabiliriz. İlk olarak dosyayı açıp izlenecek olan ağ arayüzünü tanımlıyoruz. Burada eğer sistemde birden fazla ağ arayüzü bulunuyorsa ve her biri izlenecek ise hepsi vnstat.conf dosyasında www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 15

tanımlanmalıdır. # vnStat 1.9 config file ## # default interface Interface "nfe0" Interface "bge0"

Ardından önceden oluşturduğumuz /var/db/vnstat dizinini kayıtların saklanacağı dizin olarak tanımlıyoruz. Eğer farklı bir dizin tanımlamış olsaydınız bu dizini belirtmek gerekecekti. # location of the database directory DatabaseDir "/var/db/vnstat"

Eğer kotalı internet etişimi kullanıyorsanız bu durumda fatura kesim dönemlerini dikkate alarak vnstat trafik kayıtlarını görüntüleyebilirsiniz. Vnstat yapılandırma dosyasında yer alan MonthRotate satırı aylık kayıtları her ayın birinci gününde güncellemektedir. Örneğin; fatura kesim döneminiz ayın 15 ise bu durumda ilgili satırı aşağıdaki gibi düzenleyebilirsiniz. Aksi halde varsayılan değer olan "MonthRotate 1" girdisini değiştirmenize gerek yoktur. # on which day should months change MonthRotate 15

Yapılandırma dosyasını kendi tercihlerinize göre düzenledikten sonra vnstat'ı çalıştırabilirsiniz. vnstat ilk defa kullanılıyorsa root olarak başlatılmalıdır. İzlemeye alacağınız arayüzü tanımlayarak vnstat başlatılabilir veya konsol/terminal üzerinden çalıştırmaya başlayabilirsiniz. Linux dağıtımlarında ilk defasında root olarak elle başlatmanız uygun olacaktır. Linux dağıtımları için hazırlanan paketlerde vnstat cron ile düzenli olarak güncellenmektedir. BSD sistemlerde kurulum yaptıysanız iki farklı şekilde çalıştırabilirsiniz. Birincisi vnstat demon uygulaması olan /usr/local/sbin/vnstatd dosyasını demon olarak başlatabilirsiniz. Bunun için aşağıdaki girdiyi

VNSTAT /etc/rc.local dosyasına kayıt etmeniz gerekir. # # vnstat demon olarak baslar # /usr/local/sbin/vnstatd ­d

Diğer seçeneğiniz ise Linux dağıtımlarında olduğu gibi vnstat cron ile güncellenebilir. Bunun için /usr/local/share/doc/vnstat/vnstat­cron dosyasının içeriğini /etc/cron içerisine eklemeniz gerekir. Ardından vnstat elle başlatılabilir. Eğer demon olarak kullanıyorsanız bu durumda cron ile güncellemenize gerek yoktur. İzlenen arayüz veya arayüzler vnstat.conf dosyasındaki yapılandırmaya göre düzenli olarak güncellenecektir. Aşağıdaki komut vnstat2ın güncellenmesini cron ile gerçekleştirilmesini sağlayacaktır. #cat /usr/local/share/doc/vnstat/vnstat­cron >> /etc/crontab

Bu aşamadan sonra vnstat'ın ilk olarak çalıştırılmadan önce izlenecek olan arayüzün belirtildiği ve trafik kaydının saklanacağı veri tabanını oluşturulması gerekecektir. Eğer vnstat ­­iflist kullanarak ağ arayüzlerini belirlemediyseniz aşağıda gösterildiği gibi de başlatabilirsiniz. Aşağıdaki örnekte vnstat bir başka sistemde yapılandırılması tamamlandıktan sonra elle ilk defa çalıştırılmaktadır. droideka# vnstat No database found, nothing to do. Use ­­help for help. A new database can be created with the following command: vnstat ­u ­i eth0 Replace 'eth0' with the interface that should be monitored. The following interfaces are currently available: nfe0 lo0 droideka# vnstat ­u ­i nfe0 droideka#

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 16

Bu şekilde hem kullandığınız Linux dağıtımında hemde BSD sistemde vnstat'ın ilk çalışmasını gerçekleştirebilirsiniz. vnstat Çıktıları vnstat çıktısı doğrudan terminal/konsol üzerinde metin tabanlı bir çıktı olarak alınabilir ya da istenirse vnstat çıktısını doğrudan grafik olarak alabilirsiniz. Çıktının konsol terminal üzerinde görüntülenmesi için normal kullanıcı hesabı yeterlidir. Konsol/terminal üzerinde normal kullanıcı hesabınızdan vnstat komutunu verdiğinizde vnstat'ın standart çıktısını ekranda görebilirsiniz. Bu çıktıyı isterseniz aylık, haftalık veya günlük olarak görüntüleyebilirsiniz. Aylık gösterim için vnstat ­m komutunu verin. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstat ­m bge0

/

monthly

month rx | tx | total | avg. rate ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­­­ Nov '09 1.34 GiB | 52.54 MiB | 1.39 GiB | 5.97 kbit/s ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­­­ estimated 1.78 GiB | 69 MiB | 1.84 GiB | [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

Haftalık olarak görüntülemek için ise vnstat ­w

[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstat ­w bge0

/

weekly

rx | tx | total | avg. rate ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­­ last 7 days 1.34 GiB | 52.54 MiB | 1.39 GiB | 20.54 kbit/s last week 771.78 MiB | 28.69 MiB |800.47 MiB | 10.84 kbit/s current week 595.68 MiB | 23.86 MiB |619.53 MiB |105.61 kbit/s ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­­ estimated 7.51 GiB | 297 MiB | 7.80 GiB | [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

VNSTAT Günlük olarak çıktıyı almak için ise vnstat ­d kullanılır. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstat ­d bge0

/

daily

day rx | tx | total | avg. rate ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­­­­ 11/16/09 752.85 MiB | 26.83 MiB |779.69 MiB | 73.93 kbit/s 11/17/09 11.77 MiB | 784 KiB | 12.54 MiB | 1.19 kbit/s 11/18/09 7.16 MiB | 1.09 MiB | 8.25 MiB | 0.78 kbit/s 11/23/09 595.68 MiB | 23.86 MiB |619.53 MiB |105.61 kbit/s ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­+­­­­­­­­­­­­­ estimated 1.05 GiB | 41 MiB | 1.09 GiB | [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

vnstat bu değerleri grafik olarak da verebilir. vnstati veriyi grafik olarak göstermektedir. vnstati, yine vnstat'ta olduğu gibi konsol/terminalden çalıştırılmaktadır. vnstati kullanırken çıktı png formatında kayıt edileceği için grafik dosyasının adı, hangi arayüzün raporlanacağı ve kullanmak isteyeceğiniz rapor şekline karar vermeniz gereklidir. Aşağıdaki örnekte bge0 arayüzüne ait olan haftalık, günlük ve aylık trafik miktarı varsayılan ayarlar kullanılarak alınmıştır. ­s seçeneği standart raporlama biçimi olan pasta dilimi şeklinde raporu ver­ mektedir. ­o ise çıktının yazılacağı png dosyasının adını tanım­ lamaktadır. Dosyanın oluşturulacağı dizinin tam yolu belirtmediyse, komutu veren kullanıcının ev dizinine kayıt edilir. Aşağıdaki örnekte vnstat_stadart.png dosyası kendi ev dizinimizde oluşturuluyor. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati ­s ­o vnstat_standart.png [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

komutun çıktısı ev dizininde vnstat_standart.png adı ile kayıt edilmiş olacaktır. Çıktı şekli ile görüntülenecek olan trafik kaydı ise isteğe göre şekillendirilebilir. ­s seçeneği standart biçimde raporlamaktadır. Bunu www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 17

günlük rapor olarak almak için ­d, haftalık rapor için ­w ve aylık rapor için ise ­m seçeneği ile kullanılmalıdır. Rapor çıktısını pasta dilimi şekilde değil de çubuk tarzında almak için ise vs ve hs seçenekleri kullanılır. hs ve vs seçenekleri pasta dilimi raporlama yanında ayrıca çubuk gösterimini de kullanacaktır. Aşağıdaki örneklerde sırayla standart pasta dilimi gösterimin sağ ve alt tarafında çubuk gösterim olan raporlar elde edilmektedir.

[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati ­s ­o vnstat_standart.png

[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati ­hs ­o vnstat_hs.png [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati ­vs ­o vnstat_vs.png

VNSTAT

Pasta dilimi raporları kullanmayıp doğrudan çubuk gösterimini de kullanabiliriz. Aşağıdaki örneklerde saatlik trafik miktarları çubuk şeklinde gösterilmektedir. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati ­hs ­d ­o vnstat_hs_d.png [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati ­vs ­d ­o vnstat_vs_d.png

vnstat yapılandırma dosyası içerisinde yer alan vnstati bölümünü düzenlenerek grafik gösterimdeki şeffaflık, renk vb kendi tercihlerinize göre düzenleyebilirsiniz.

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 18

GNUPG VE OPENPGP

Güvenli ve güvenilir şifreleme sistemleri

Gökşin Akdeniz [email protected] by­nc­sa www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 19

P

GP ile ilk tanışmam 1998 yılında aldığım bir bilgisayar dergisindeki Philip Zimmer­ mann'nın yazdığı program olan PGP'nin daha yeni kullanmaya başladığım internet ve e­ posta için ne kadar önemli olduğunu anlatan bir yazı ile olmuştu. PGP'nin nasıl edini­ lebileceği ve kullanılmasını anlatan yazıda PGP ve Philip Zimmermann'ın öyküsü de yer alıyordu. PGP'yi kullanmaya başladığımda çevremdeki arkadaşlarımın da kullanmasını sağlamak için çabalamış ve PGP ile imza­ ladığımız ve diğer arkadaşların anahtarları ile şifrelediğimiz e­posta mesajlarını birbirimize yollamaya başlamıştık. PGP ilk denemelerde eğlenceli bir oyuncak gibi gelmiş olsa da bir süre sonra kullanmakta olduğumuz uygula­ manın "oyuncak" olmadığını kavramıştık. PGP düşünebildiğimizden çok daha etkili ve güçlü bir araçtı. Ne kadar güçlü olduğunu anlatabilmek için şu örnek yeterli olur. 1999 yılında şifrelediğim bir dosyada kullandığım anahtarları kaybettiğim için halen dosyayı açamıyorum. Bulabileceğim şifre kırma prog­ ramlarının ise bu şifrelemeyi aşması söz ko­ nusu değil. Belki süper bilgisayarlar kullana­ rak şifreyi çözebiliriz ama sanırım çözüldü­ ğünü görmek için ömrüm yetmeyecektir. PGP ile ilk denemelerim PGP ile şifreleme yapmak üzerine idi. PGP sadece mesajınızı veya dosyanızı şifrelemiyor aynı zamanda ilettiğiniz mesajın veya dosyanın sizden geldiğini, birilerinin bu dosyanın içeriğini de­ ğiştirmediğini ve sizin hazırladığınız şekli ile alıcısına ulaştığını ve en önemlisi de mesajın

gerçekten sizden geldiğini kanıtlar. Birçok kullanıcı bu noktada şu itirazları yap­ maktadır: "E­posta hesabımın şifresini bir tek ben bili­ yorum. Mesajı ben yollayabilirim, başkası bu­ nu yapamaz. Hesabımı ben kullandığım için mesajlarımı ben okuyabilirim. yolladığım kişi­ den başkası da okuyamaz." E­posta sunucusu kurmak, yapılandırmak ve işletmek ciddi bir iştir. Sunucudan sorumlu olan kişinin eksik veya hatalı yapılandırması ciddi sorunlara yol açacaktır. Bunlar arasında şifrenizin başka bir kişi veya kişilerin eline geçmesi ve sizin hesabınızdan sizin adınıza her türlü mesajı yollayabilmesi de yer alır. Bu mesajları yazmadığınızı ve yollamadığınızı kanıtlamanız çok zordur. Posta sunucularının yönetiminde olan sistem yöneticisi sizin e­ posta mesajlarını okuyabilir. Hatta karşı tarafın e­posta sunucusunun yöneticisi de bunu yapabilir. Posta sunucusu yöneticisi yapmaz dürüst insandır diyebilirsiniz ama ağ yöneticinizin ağ trafiğini kayıt altına alma­ dığını nereden biliyorsunuz? Ağ geçidi üze­ rinden gerçekleşen tüm trafiği kayıt etmek olanaklıdır ve bunun yapılması durumunda ziyeret ettiğiniz internet sitelerinden e­posta mesajlarına dek tüm trafik kayıt edilebilir ve sonra istenirse incelenebilir. (Örneğin tcp­ dump'a bir bakın.) Bu olası sakıncalar nedeni ile bilgisayarınız ile yaptığınız e­posta ile­ tişiminin güvence altına alınması gereklidir.

GNUPG VE OPENPGP Güvence altına alınmasını sağlamak için OpenPGP ve GnuPG kullanabilirsiniz. OpenPGP nedir? OpenPGP, Philip Zimmerman tarafından ge­ liştirilen Pretty Good Privacy ­PGP­ adlı uy­ gulamanın yapısında yer alan patentli olan RSA ve IDEA adlı şifreleme tekniklerininden arındırılmış halidir. Bu kullanılan iki tekniğin patenti alındığı için PGP kullanmak duru­ munda iseniz öncelikle lisans ücreti ödemeniz gerekmektedir. Her ne kadar IDEA lisansı bireysel kullanım için 19$ ödeyerek ömür boyu geçerli bir lisans almanıza olanak sağlasa da kriptoloji uzmanlarının ve sek­ tördeki diğer uzman kişilerin PGP'nin her­ kesçe ücretsiz olarak kullanılabilmesi için bu patentli şifreleme algoritmalarından arındırıl­ ması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Philip Zimmermann 1998 yılında bu durumu ortadan kaldırına OpenPGP adlı protokolü hazırlamış ve IETF ­ Internet Engineering Task Force'a sunmuştur. (IETF, konusunu gelecek sayı­ larda ayrı bir yazıda ele alacağız) OpenPGP, PGP protokolünü kullanarak farklı program­ ların güvenli bir şekilde ve farklı şifreleme algoritmaları kullanarak birbiri ile iletişimini sağlıyordu. Hali hazırda PGP, Philip Zimmer­ mann tarafından kaynak kod olarak dağı­ tılmadığı için bireyler ve kurumların kendi gereksinmelerine göre OpenPGP kullanarak yeni araçlar geliştirmelerine olanak sağlaya­ bilirdi. OpenPGP'nin ne kadar güvenli olduğu www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 20

sorusu sıkça sorulur. OpenPGP bugün ne­ redeyse tüm devletlerce kabul görür ve kullanılır. OpenPGP sadece bilgisayarlarda değil aynı zamanda kritik öneme sahip bilgilerin aktarılmasının söz konusu olduğu her durumda her kuruluş tarafından kulla­ nılmaktadır. Yine de bu OpenPGP'nin kripto­ loji konusunda son nokta olduğu anlamına gelmez. Yeterli işlemci gücü ile OpenPGP şifrelemesinin kırılması olanaklıdır. Ancak bu şifrelerin kırılması için triyon kere trilyon dolarlık sistemlere gereksinim olacaktır. Bu durumda kritik öneme sahip bilginin elde edilmesi için şifreleri kırmak yerine daha "ucuz" yöntemlerin kullanılması hem kısa zamanda çözüme ulaşır hem de maliyet etkin olacaktır. GnuPG nedir? OpenPGP'nin GNU'daki geliştiriciler tarafın­ dan özgür yazılım olarak geliştririlmiş halidir. 1999 yılında OpenPGP'nin kabul edilip ya­ yınlnmasından sonra Werner Koch tarafından yazılmıştır. GnuPG'yi sadecede BSD, Linux ile değil aynı zamanda Mac OS ve Windows üzerinde de kullanabilirsiniz. GnuPG, Open­ PGP standardını desteklediği için diğer OpenPGP destekli uygulamalar ile uyunmlu çalışabilir. Birçok kişi tarafından GnuPG değil GPG olarak anılır. Bazı yazılarda GPG adının geçtiğini görürseniz aslında GnuPG'den söz edilmekte olduğunu bilmeniz gereklidir.

OpenPGP Ne İşe Yarar? OpenPGP'nin işlevinin bir standart olmaktan fazlası olduğunu belirtmekte yarar var. Open­ PGP şifreleme, bütünlük kontrolü ile elek­ tronik imzayı birleştirir. OpenPGP bunları ger­ çekleştirip şu yararları sağlar: 1­ E­posta mesajını alan ve okuyan kişi mesajın gerçekten benden geldiğinden emin olabilir. Bu kişisel anahtarım ile imzaladığım için doğrulayabilir. Kişisel anahtarım ile im­ zalandığım mesaj gerçekten benim tara­ fımdan yollanmıştır. 2­ Bana gelen bir e­posta mesajının iddia edildiği gibi gerçekten adı geçen kişi ta­ rafından mı yollandığını kontrol edebilirim. Bunun için o kişiye ait olan genel anahtarı kullanırım. 3­ Yolladığım e­posta mesajının sadece ve sadece alıcısı tarafından okunmasını isterim. Bunun için alıcının genel anahtarını kul­ lanmam yeterlidir. 4­ Benzer olarak sadece banim okuya­ bileceğim bir e­posta mesajı yollandığında özel anahtarımı kullanarak mesajı okuya­ bilirim. 5 ­ Yolladığım e­posta mesajının sadece alı­ cısı tarafından okunabilmesi yanında alıcının e­posta mesajının benden geldiğinden emin

GNUPG VE OPENPGP olmasını isterim. Bunun için alıcının genel anahtarı ile mesajı şifreler ve özel anahtarım ile imzalarım. 6­ Bana gelen e­posta mesajının şifresini açtığımda söz konusu mesajın aynı zamanda bir elektronik imzaya sahip olduğunu da kontrol etmek isterim. Bunun için mesajı ki­ şisel anahtarınız ile açıp, göndericinin genel anahtarını kontrol ederim. Bu işlemler aslında casus veya askeri filim­ lerde olmaz. OpenPGP ve GnuPG ile ko­ laylıkla gerçekleştirebilirsiniz. Yukarıdaki iş­ lemler bilgi güvenliği alanında çalışan kişilerin veya konuya ilgi duyan kişilerin bildiği kimlik doğrulama, bütünlük, gizlilik, rededilemezlik ve erişim kontrolü kavramlarının OpenPGP ve GnuPG ile uygulanmasından başka bir şey değildir. Temel Kriptografi Bilgisi Yazının bundan sonraki bölümlerinin anlaşı­ labilir olması için bazı kavramları tanımlamak gerekli. Bu kavramlar kriptografi ve bilgi güvenliği konularında yaygın olarak yer alır. Bu yazının ilerleyen bölümlerinde bu kav­ ramlar ile sık sık karşılaşacağımız için başında açıklığa kavuşturulması ve doğru olarak kavranması önemlidir. GnuPG ve OpenPGP, Kriptoloji ve kriptografinin kullanıl­ dığı araçlardır. Kriptoloji, şifre bilimidir. Çeşitli iletilerin, yazıların belli bir sisteme göre www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 21

şifrelenmesi, bu mesajların güvenlikli bir ortamda alıcıya iletilmesi ve iletilmiş mesajın deşifresiyle uğraşır. Kriptografi, gizlilik, kimlik denetimi, bütünlük gibi bilgi güvenliği kav­ ramlarını sağlamak için çalışan matematiksel yöntemler bütünüdür. Bu yöntemler, bir bil­ ginin iletimi esnasında karşılaşılabilecek aktif ya da pasif saldırılardan bilgiyi ­dolayısıyla bilgi ile beraber bilginin göndericisi ve alıcısını da­ koruma amacı güderler. Bir başka deyişle kriptografi, okunabilir durumdaki bir bilginin istenmeyen taraflarca okunamayacak bir hale dönüştürülmesinde kullanılan tekniklerin tümü olarak da gösterilir. Şirelenmiş Metinler (Ciphertext) Kriptografide düz metin ­plaintext­ olarak adlandırılan her dosya ister bir veritabanı olsun isterseniz resim dosyası veya ger­ çekten bir metin dosyası şifrelenmemiş hal­ deki durumunu belirtir. Dosya formatının veya uzantısının bir önemi yoktur. Şifreleme işlemi gerçekleştirildiğinde artık asıl dosyanın içeriği anlaşılmaz hale gelecektir. Kodlama Kodlama işlemi bir mesajın içeriğinin belirli bir sistematiğe uygun olarak yeniden düzen­ lenmesidir. Örneğin alfebedeki harfler ile rakamlara karşılık gelecek diğer harfler ve rakamların kullanılması ile asıl metni farklı bir metne dönüştürebiliriz. Bu dönüşüm işlemine

kodlama adı verilir. Şifreleme Yukarıdaki örnekten devam edersek kodlama işleminde kullanılan harfler ve rakamlara karşılık gelen farklı harfler ve rakamlar şif­ redir. Bu şifre ile kodlanmış olan mesajı deşifre ederek ilk haline döndürebilir veya başka bir metni yine aynı şifreyi kullanarak kodlayabiliriz. HASH ­ Sayısal Karşılık Hash fonksiyonu farklı büyüklükteki ve ya­ pıdaki veriyi matematiksel olarak bir algoritma ile bir tamsayıya dönüştürür. Bu işlemler tek yönlüdür. Hash değerini belirlediğiniz veriyi hash değerinden yola çıkarak ne olduğunu belirleyemezsiniz ama elinizdeki verinin belirtilen hash değerine sahip olup olmadığını belirleyebilir ve verinin bozulmadan, değiş­ meden elinize ulaştığını bilirsiniz. Aşağıdaki örneklerde "openpgpg ve gnupg metninin sha1 algoritması kullanılarak sayısal karşı­ lıklarını görebilirsiniz. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ echo "OpenPGP ve GnuPG" | sha1 26a2831382fdacf8f0e3d1cf99fc2de8f3fa0c4f [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ echo "openpgp ve gnupg" | sha1 b859d53a2bce74e758c262b67b222479939c73c3 [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

Hash fonksiyonları gibi bütünlük ­checksum­

GNUPG VE OPENPGP kontrolü değerleri de bulunur. Örneğin inter­ netten torrent ile indirdiğiniz dosyanın bü­ tünlük kontrolü torrent istemcilerince yapılır. Uzak bir sunucudan indirdiğiniz Linux da­ ğıtımına veya BSD sisteme ait olan iso dosyasının bütünlük kontrolünü yaparsınız. Bu işlem dosyanın bütünlüğünün değişme­ diğini kontrol etmenizi sağlar. Ancak bütünlük kontrolüne %100 güvenlidir demek olanaklı değildir. Bütünlük kontrolü mekanizmaları da yanıltılabilir. Ancak yine de bütünlük kontrolü temel düzeyde gerçekleştirilecek bir güvenlik mekanizması olarak yararlıdır. Şifreleme Algoritmaları Şifreleme algoritmaları, bir şifrelenmiş metni şifrelenemden önceki asıl haline dönüştürür ve yine aynı şekilde işleyerek bir metni şifreleyerek asıl içeriğini değiştirir. Şifreleme işlemleri günümüzde matematiksel işlemler ile gerçekleştirilmektedir. Bu işlemler farklı algo­ ritmalar ile gerçekleşir: Dolayısıla geliştirilip kullanılan algoritmaların birbirileri ile karşı­ laştırıldığında üstün ve zayıf yanları gö­ rülebilir. Bazı algoritmalar kolaylıkla çözü­ lebilirken bazılarının çözülebildiğinin kanıtı yoktur. Bilgisayarlarda kullanılan şifreleme işlemle­ rinin temel özelliği kullanılan algoritma ile kullanılan şifreleme tekniğidiir. Bilgisayarlada kullanılan şifreleme teknikleri en temel bileşen olan "bit"i kullanır. Dolayısıyla da internet www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 22

sitelerinde gördüğünüz 128 bit şifreleme, veya 40 bit şifreleme vb kavramlar aslında kodlama sırasında kullanılan şifrenin bit olarak olarak uzunluğunu veriri .Yani 40 bit uzunluğpundaki bir anahtarda kırk adet 1 ve 0 bulunurken 128 bit olan bir anahtar toplamda 128 adet bir ve sıfırdan oluşur. 128 bitlik bir anahtarın yaklaşık üç yüz trilyon kadar olası kombinasyonu bulunmaktadır. Bu kombinas­ yonları denemek bugünkü bilgisayar tekno­ lojisi göz önüne alındığında dahi 128 bitlik bir şifrenin belirlenmesi için gerekecek olan zaman ortalama bir insan ömründan daha fazladır. Benzer olarak 400 bitlik şifreleme ise kul­ lanılan algoritmanın zayıflığından dolayı daha kolay çözülebilir. Bu konuda uzman olan kişiler 400 bitlik bir şifrenin 390 bitini kolaylıkla belirleyebilir. Bu durumda geriye kalan 10 biti belirlemek ise daha kolay olacaktır. Kalan 10 bit için olasılıklar ise 1024 adet olası çözüme indirgenmiş olur. 1024 adet çözümüde be­ lirlemek oldukça kolaydır. Bu iki farklı anahtarı kullanan algoritmalarda güvenlik şifrenin uzunluğuna değil aslında algortimaya bağlıdır. Şifreleme için kullanılan bazı algoritmaların çözülmesi daha zor olduğu için 80 bitlik bir şifre ile yapılan kodlamanın çözülmesi yine 160 bitlik bir anahtarın kullanıldığı bir algoritmaya göre daha zor olabilmektedir. Bu nedenle krip­ tografi açısından bakıldığında kullanılan

anahtarın uzunluğu değil tersine kullanılan algoritmanın güvenilirği daha önemlidir. Yaygın Kullanılan Algoritmaları Algoritmaların özellikleri aslında OpenPGP ve GnuPG kullanıcıları açısından önemli de­ ğildir. OpenPGP ve GnuPG kullanılması durumunda iki temel algoritma hakkında bilgi sahibi olmak uygun olur. Yaygın olarak kullanılan iki algoritma simetrik ve asitmetrik algoritmalardır. Simetrik algoritmalar yukarıda örnek verdiğimiz alfabedeki her harf ve rakama karşılık gelen farklı bir takam ve harf ile eşleştirilmesi işlemi simetrik algoritmadır. Bu basit ve kullanımı kolay bir algoritmadır. Olumsuz olan yanı kolaylıkla çözülebilir ve en önemlisi de kullandığınız anahtarın alıcıya güvenli olarak iletilmesi ve bu anahtarın güvenliğinin sağlanmasının son derece önemli olduğudur. İletişim ortamınızın gü­ vensiz olan yapısı gereği simetrik şifreleme algoritmalarının kullanılması uygun değildir. Asimetrik algoritmaların işleyişi, kodlama ve kodun çözülmesi için iki farklı anahtar kullanılmasına dayanmaktadır. Elinizde kod­ lama ve kodu çözmek için kullanılacak olan iki anahtar bulunmalıdır. Şifrelenmiş metni kendi elinizdeki anahtar ile kodlayarak oluştururken alıcıda bu kodlanmış mesajı çözmek için kullanılacak olan bir diğer anahtar bulunmaktadır. Bu anahtarlar bir­ birine eş değildir. İlk bakışta asimerik al­

GNUPG VE OPENPGP goritmanın işlemesi olanaksız gibi görünse de, bu sistemin işleyişinin temelindeki ma­ temetik büyük asal sayıların kullanılmasına dayanmaktadır. Bu nedenle elinizde sadece anahtarın bir tanesi varsa ve diğer anahtar bulunmuyorsa bu anahtar çiftinden biri ile kodlanmış olan bir şifrelenmiş metnin içeriğini diğer anahtar olmadan öğrenmeniz olanaklı değildir. Bunun için OpenPGP asimetrik şif­ releme kullanır. Açık Anahtar Şifreleme Asimerik şifrelemenin uygulamada iki anahtar kullanması nedeni ile anahtarlardan birisini "özel" diğerini "genel" olarak adlandırmak ve bu iki anahtar çiftini kullanarak şifrelemek olanaklıdır. OpenPGP kullanıldığında bir anahtar çifti oluşturulur. Bu anahtar çifti özel ve genel anahtarlarınızdır. Özel anahtar kişiye özel olarak saklanır ve genel anahtar ise güvensiz bir ortam olan internette özel önlemlerin alındığı kanallar kullanılarak başkaları tarafından erişilebilir kılınırlar. Bu işleyiş açık anahtar şifreleme olarak ad­ landırılır. Elektronik Sayısal İmzalar Şifrelenmiş bir mesajı elektronik sayısal imzanız ile imzaladığınızda mesaj herkes tarafından okunabilir. Örneğin bir e­posta listesine yolladığınız elektronik sayısal im­ zanızı taşıyan bir mesaj onu şifrelemediğiniz www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 23

sürece herkes tarafından okunabilir. Öte yandan sizin elektronik sayısal imzanız, söz konusu mesajın gerçekten sizin tarafınızdan yollandığını belirtir. Söz konusu sayısal elektronik imza ise mesajın imzalanmasında kullanılan genel anahtarın eşi olan özel anahtarın sadece ve sadece söz konusu kişide bulunduğunu belirtir. Elektronik sayısal imzanız açık anahtar şifrelemesi ile hash kullanarak mesajın bütünlüğünü ve kaynağını doğrulamaya olanak verir. E­posta mesajlarının 'Kimden' bölümleri kolaylıkla değiştirilebilir olduğu gibi mesajın içeriği de değiştirilebilir. Bu durumda mesajın bütünlük kontrolünü gerçekleştiren HASH fonksiyonu kullanılarak değiştirilmiş mesaj aynı kaynaktan geliyormuş ve bütünlüğü bozulmamış gibi gösterilebilir. O halde me­ sajın içeriğine HASH fonksiyonu değerini nasıl ekleyebiliriz? Mesajın içeriğine yazmak sorunu çözmeyecektir. Değiştirilmiş olan mesaja ait olan HASH değeri de kolaylıkla eklenebilir. O halde HASH değerinin de­ ğişmezliğini güvence altına almak için açık anahtar şifrelemesinin OpenPGP'de kullanıl­ ması ile çözülür. OpenPGP ile mesajınızı elektronik sayısal imza ile imzaladığınızda şu işlemler gerçek­ leşmektedir: 1­ Mesajınıza ait olan hash fonksiyonu değeri belirlenir.

2­ Size ait olan 'Özel' anahtarınız ile bu hash değeri şifrelenir. (Sayısal imzanız) 3­ Şifrelenmiş olan hash değeri mesaja eklenir. (İmzaladınız işte!) 4­ Mesajınız ile birlikte ek olarak yollanır. Alıcıya mesajınız ulaştığında mesajınınızın içeriği şifrelenmediği için okunabilir. Buna ek olarak mesajınıızn yanında ek olarak şif­ relenmiş olan hash değeri de bulunur. Eğer alıcıda da OpenPGP kullanılıyorsa genel anahtarınız kullanılarak şifrelenmiş olan hash değeri belirlenebilir. Özel anah­ tarınız sadece sizde olduğu için bu hash değerini sadece siz şifreleyebilirsiniz. Karşı taraf genel anahtarınıza sahip olduğu için şifrelenmiş hash değerini genel anahtar kullanarak karşılaştırabilir ve mesajın sizden geldiğini ve değişmediğini kontrol edebilir. Eğer biri bir şekilde sizin yolladığınız mesajı değiştirecek olursa, bu durumda alıcı mesajı OpenPGP ile kontrol ettiğinde bir hata mesajı alacaktır. Sizin genel anahtarınızı kullanarak hash değerini çözümlediğinde asıl mesajın hash değeri ile değiştirilmiş mesajın hash değeri tutumayacak bu durumda mesajın değiştirildiği anlaşılacaktır.

GNUPG VE OPENPGP Asimetirk Şifreleme ve Elektronik Sayısal İmzalar Asimetrik şifreleme ile elektronik sayısal imzalar OpenPGP ile kullanılmaktadır. Asi­ metrik şifreleme mesajların gizliliğini sağ­ larken, elektronik sayısal imzalar da mesajın bütünlüğünün kontrol edilmesini sağlamak­ tadır. OpenPGP bu iki aracı bünyesinde birleştirip kişiye özel şifrelenmiş mesajların oluşturulup bunların değiştirilmemiş olduğu­ nun da kontrol edilebildiği bir mekanizma sunmaktadır. Bir arkadaşınıza sadece onun okuması için özel bir mesaj yollayacak olduğunuzu var­ sayalım. Mesajınızı yazarsını ve yazdığınız mesajı özel nahatarınız ile imzalarsınız. Mesajın sadece ve sadece arkadaşınız tarafından okunduğundan emin olmak için mesajı arkadaşınızın genel anahtarı ile şifreleyerek yollarsınız. Şifrelediğiniz mesaj ancak ve ancak arkadaşınızın özel anahtarı ile deşifre edilebilir. İmzaların geçerliği yine genel anahtar kullanılarak gerçekleştirilebilir. Asimetrik şifreleme, açık anahtar ile elektronik sayısal imzaların kullanılması ile sadece ve sadece alıcısı tarafından okunabilecek ve yine göndericisinin kimliğinin de kolaylıkla tanımlanabileceği bir mekanizma oluşturur. Bu mekanizmada kullanılan asimetrik anah­ tarlama algoritması alıcı ve göndericide her iki tarafa ait olan anahtar çiftlerinin bulunmasını gerektirmez. Sadece genel anahtarın bu­ www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 24

lunması yeterlidir.

Parolanızı seçerken...

Parolanız ve Özel Anahtarlarınız

Parolanızın belirlenmesi kolaydır. Özellikle de sevdiğiniz evcil hayvanınızın adı, doğum gününüz gibi kolaylıkla tahmin edilecek pa­ rolalar kolaylıkla çözülebilir. Bugünkü bilgi­ sayar teknolojisi bu tür parolaları kolaylıkla kırabilmektedir. Bunun yaratacağı zayıflığı aşmak için parola seçiminde altı karakterlik sayı veya harf karışımı gibi basit çözümler yerine sadece sizin için anlamlı olabilecek ve kolaylıkla anımsayabileceğiniz bir parola seçmeniz gereklidir. Parolanızı seçerken özel karakterler #, ! vb kullanmaktan çekinmeyin. Özel anahtarınızın sadece ve sadece size özel olduğunu ve bunun gizli kalması gerektiğini anımsayın. Özel anahtarınızın başka kişilerin eline geçmesi durumunda yetkisiz kullanımını önleyecek ilk önlem parolanız olacaktır. Parolanızı zorlaştırmak aşılmasını güçleştirecek ve size anahtarınızı fesh etmek için gereken zamanı sağla­ yacaktır.

OpenPGP iki temel bileşene sahiptir. Bunlar özel anahtarınız ve bilgisayarınızdaki dosya ile bu anahtarı kullanmanıza olanak veren paroladır. Benzer bir durum farklı bilgisa­ yarlara güvenli olarak erişmenize olanak veren SSH için de söz konusudur. Diskinizde yer alan özel anahtarınız diskinizden kop­ yalansa bile içeriğinin ne olduğunu anlamak olanaklı değildir. Kopyalanarak da kullanıl­ ması da söz konusu değildir. Özel anah­ tarınızın kullanılabilmesi ancak ve ancak anahtarı kullanmanızı sağlayan parolanız ile gerçekleşebilir. OpenPGP özel anahtarınızı kullanmak is­ tediğinizde size parolanızı soracaktır. Bu parola özel anahtarınızın diskinizden okunup kullanılabilmesi için zorunludur. Eğer parola olmasaydı bilgisayara oturan her kişi sizin özel anahtarınızı kullanabilirdi. Özel anah­ tarınız ile gerçekleşen işlemler sizin için bağlayıcıdır ve bu işlemi yapmadığınızı iddia etseniz de aksini geçerli kılar. Yapılan işlemden hatta sizden gönderilmiş olan bir olmadık iddalarda bulunulun bir e­posta mesajınızın size ait olduğunun kanıtıdır ve bunu reddetmeniz söz konusu değildir. Bu nedenle özel anahtarınıza ait olan parolanın güvenli bir yerde saklanması gerekir.

Gelecek bölümde OpenPGP ve GnuPG kullanımına geçeceğiz.

AWK/GAWK ­ II

Okuma yazma işlemleri

R

AWK ve GAWK'da Okuma/Yazma İşlemleri astlayacağınız awk/gawk programlarının çoğunluğu işleyeceği veriyi programcının tanımladığı kaynaktan okur. Bu kaynak bir dosyadır. Bazı durumlarda ise awk girdileri bir dosyadan okur ve kaynak verisi awk/gawk'a bir boru­pipe ile aktarılır. Awk/gawk verileri ister komut satırından, ister bir dosyadan okusun işlenecek olan veri sırayla okunur. Bu "sıra" girdide tanımlanan sıradır. Bir başka deyişle tanımlanmış birden çok dosyadan veriler okunacak ise awk/gawk bu dosyaları belirtilen sırada ve her seferinde bir dosyadan okuma yapar. Okunan dosya işlendikten sonra diğeri işleme alınır. Awk/gawk programınız çalışırken o sırada işlemekte olduğu kaynak dosyayı FILENAME adlı değişkende saklar. Awk/gawk hem bir araç hem de bir programlama dili olduğu için kendi yapısında yer alan değişkenlere sahiptir ve aynı zamanda kullanıcının tanımladığı değişkenleri de kullanabilir. Bu değişkenler konusunu ilerleyen bölümlerde yeniden ele alacağız. Kayıtlar ve Alanlar Awk/gawk'ın okuduğu veri kayıtlar­records olarak tanımlanır. Yazdığınız programlardaki komutlar bu kayıtlar üzerinde işlem yapar. Awk/gawk için bir kayıt bir satırdır. Awk/gawk için kayıtların birbirinden ayrılması kayıt ayracı­record seperator ile tanımlanır. Kayıt ayracı karakteri Record Seperator­RS­ kayıt ayracı değişkeninde tutulur. Awk/gawk bu değişkene atanan karakteri esas alarak okuduğu girdideki kayıtları birbirinden ayırır ve bir kaydın nerede başlayıp nerede bittiğini belirleyebilir. Awk/gawk için satır bu değişkenin tanımladığı karakter kaydın yani satırın sonudur. Eğer bu değişkene programcı atama yapmadıysa varsayılan değer "sonraki satır­\n" karakteridir.

Gökşin Akdeniz [email protected] by­nc­sa www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 25

Kayıt ayracı değişkeni genel olarak uzun awk programlarında kullanılır. Yukarıda belirtildiği gibi yeni satır değeri dışında bir karakterin tanımlanması RS değişkenine (Record Seperator) atanacak bir değer ile gerçekleştirilir. Aşağıdaki örnekte RS değişkenine "|" atanarak işlem yapılmaktadır. Atanan karakter RS="" olarak tanımlanmıştır. Kullanılan kaynak dosyası olan record.log dosyasının içeriği ve yapısı aşağıdaki örnek satırda gördüğünüz gibidir:

AWK/GAWK ­ II term­2254 12:34:56 windows|term­5132 09:12:34 windows|term­ 5234 13:45:56 FreeBSD [goksin@droideka /usr/home/goksin/analiz]$ RS="|"} {print $1,$2}' record.log term­2254 12:34:56 term­5132 09:12:34 term­5234 13:45:56 .... [goksin@droideka /usr/home/goksin/analiz]$

awk 'BEGIN {

RS="|" girdisi, kayıt ayracı değişkenine "|" karakterini atamaktadır. BEGIN bölümünde değişkenleri tanımladığımız için | ile karşılaşana dek girdiyi işlemekte ve RS değişkenine atanan değeri okuduğunda ise yeni satıra geçerek okuduğunu yazmaktadır. Halbuki kayıt dosyası aslında tek ve oldukça uzun bir satırdan oluşmaktadır. Bunun tersine olarak record.log dosyasıda tek değil de birden çok satır yer almış olsaydı ve yukarıdaki komutu aynen kullanmış olsaydık awk'ın dön­ düreceği sonuç değişmeyecek yine aynı şekilde işlem yapacaktı. Diğer bir deyişle UNIX'taki metin dosyalarındaki yeni satır ibaresine­ "\n"e dek olan kısım bir satırdır. Bu satır içinde yeni kayıt içinde yer alan veri alanı­fields adı verilen parçalardan oluşur, yani kayıt birden çok alanın birleşimidir. Bir kayıtta çok sayıda alan yer alabilir. Kaydı oluşturan alanlar, awk/gawk tarafından işlenebilmesi için birbirinden ayrılmalıdır. Bu ayrım field seperator­alan ayracı ile belirtilir. Böylelikle awk/gawk'ta tanımlanan alan ayracı karakterine bakarak kayıtlarda yer alan veriyi alanlara ayırıp istenilen işlemleri gerçekleştirir. Awk/gawk için varsayılan alan ayracı karakteri boşluk­whitespace'tir. Awk ile gawk arasında bu alan ayrımı konusunda fark vardır. gawk kullanıcı tarafından tanımlandığı üzere tüm bir satırı yani kaydı tek bir alan olarak değerlendirebilir. Bunu ise RS="\0" olarak verilmesi gereklidir. Gawk bu tanımlamayı kabul edebilir ama awk kabul etmez. Kodlarken dikkat etmeniz gerekir. Bir awk programında alanlar $ ­ilk örneklerden anımsaya­ www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 26

cağınız üzere­ şeklinde tanımlanır. İlk alan $1 ile tanımlanır ve izleyen her alan $2,$3 vs olarak tanımlanmaya devam eder. $0 alanı tüm kayıtları tanımlar. Alan sayısı için bir sınırlama yoktur. Programı yazan kişi tarafından tanımlanan alan ayracına bağlı olarak alan sayısı belirlenir. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $0}' awk_gawk_kaynak.txt Avusturya 8,316,487 83,871 Viyana 18 Belçika 10,584,534 30,528 Brüksel 24 Bulgaristan 7,679,290 110,912 Sofya 18 ÇekCumhuriyeti 10,306,709 78,866 Prag 24 Danimarka 5,457,415 43,094 Kopenhag 14 Estonya 1,342,409 45,226 Tallinn 6 Finlandiya 5,289,128 338145 Helsinki 14 Fransa 63,392,140 674,843 Paris 78 Almanya 82,314,906 357,050 Berlin 99 Yunanistan 11,125,179 131,990 Atina 24 Macaristan 10,066,158 93,030 Budapeşte 24 İrlanda 4,239,848 70,273 Dublin 13 İtalya 59,131,287 301,318 Roma 78 Letonya 2,281,305 64,589 Riga 9 Litvanya 3,373,991 65,303 Vilnius 13 Lüksemburg 476,200 2,586 Lüksemburg 6 Malta 404,962 316 Valletta 5 Hollanda 16,372,715 41,526 Amsterdam 27 Polonya 38,635,144 312,683 Varşova 54 Portekiz 10,599,095 92,391 Lizbon 24 Romanya 21,565,119 238,391 Bükreş 35 Slovakya 5,396,168 49,037 Bratislava 14 Slovenya S2,013,597 20,273 Ljubljana 7 İspanya 45,116,894 506,030 Madrid 54 İsveç 9,142,817 449,964 Stokholm 19 İngiltere 60,587,300 244,820 Londra 78 [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

Alan Ayracını ­Field Seperator­ Tanımlamak

Awk/gawk için bir kayıttaki alanları ayıran karakter eğer tanım­

AWK/GAWK ­ II lanmadıysa boşluk karakteridir. Programı yazan kişi ise üzerinde çalıştığı verilerin özelliğine bağlı olarak ayracı tanımlayabilir. Ayraç olarak tanımlayabileceğiniz herhangi bir karakter olabileceği gibi düzenli ifadeler­regular expressions­ da kullanılabilir. Tanımladığınız ayraç, awk/gawk'ın kayıtları alanlara ayırma şeklini belirler. Ta­ nımlanan karakter veya ifadeyi kayıt içinde arayıp eşleştirir, eş­ leşmenin gerçekleştiği noktadan kayıt alanlara ayrılır. Alan ayracı FS="" olarak tanımlanmalıdır. Yukarıda kullandığımız dosyada alan ayracını "," olarak tanımlamamız durumunda önceki örneğimiz aşağıdaki çıktıyı verecektir: [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $2}' FS="," awk_gawk_kaynak.txt 316 584 679 306 457 342 289 392 314 125 066 239 131 281 373 200 2 962 316 Valletta 5 372 635 599 565 396 013 116 142

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 27

587 [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

Örnekte görüldüğü üzere, alan ayracı "," olarak tanımlandığı için $2 alanı bir sonraki virgüle dek olan tüm karakterleri kapsayacaktır. Buradaki örnekte farklı olarak tek satırlık bir awk programında FS="," BEGIN{ } içinde tanımlanmamıştır. Tek satırlık awk/gawk program­ larında bu tür değişken tanımlamaları yapılabilir. Aynı işlem awk 'BEGIN{ FS=","} ; {print $2}' şeklinde de yapılabilir. Burada bir noktaya dikkat çekmekte yarar var. FS ile tanımlanan alan ayracı veri içinde ardışık olarak iki defa yer alıyorsa, awk/gawk bu durumda iki ayraç arasını boş olarak döndürecektir. İstisnası ise boşluktur. Ardışık olarak yer alan çok sayıda boşluk ­white space­ boş bir alan yaratmaz. Çıktıların Biçimlendirilmesi Awk/gawk programlarının çıktıları print ve printf ile biçimlendirilir. ilk örneklerde print kullanılarak çıktılar basitçe biçimlendirilmişti. print komutu çıktınızı "şekil" olarak biçimlendirmez. Yazdırılmasını iste­ diğiniz alanları yan yana sütün olarak veya bitişik olarak yazar. 'print' kullanılması durumunda çıktıların rahat okunabilmesi için bu noktaya dikkate edilmesi gerekir. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $1 $4}' awk_gawk_kaynak.txt AvusturyaViyana BelçikaBrüksel BulgaristanSofya ÇekCumhuriyetiPrag DanimarkaKopenhag EstonyaTallinn FinlandiyaHelsinki FransaParis AlmanyaBerlin YunanistanAtina

AWK/GAWK ­ II MacaristanBudapeşte İrlandaDublin İtalyaRoma LetonyaRiga LitvanyaVilnius LüksemburgLüksemburg MaltaValletta HollandaAmsterdam PolonyaVarşova PortekizLizbon RomanyaBükreş SlovakyaBratislava SlovenyaLjubljana İspanyaMadrid İsveçStokholm İngiltereLondra [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

Gördüğünüz örnekte ülke isimleri ile başkentleri bitişik yazılmıştır. Ayrı olarak yazılması için ise aynı komutun aşağıdaki düzenleme ile ve­ rilmesi gerekir. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $1,$4}' awk_gawk_kaynak.txt Avusturya Viyana Belçika Brüksel Bulgaristan Sofya ÇekCumhuriyeti Prag Danimarka Kopenhag Estonya Tallinn Finlandiya Helsinki Fransa Paris Almanya Berlin Yunanistan Atina Macaristan Budapeşte İrlanda Dublin İtalya Roma Letonya Riga Litvanya Vilnius Lüksemburg Lüksemburg

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 28

Malta Valletta Hollanda Amsterdam Polonya Varşova Portekiz Lizbon Romanya Bükreş Slovakya Bratislava Slovenya Ljubljana İspanya Madrid İsveç Stokholm İngiltere Londra [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

$1 ile $4 arasına yerleştirilen "," iki alan arasında bir boşluk bıraktırmaktadır. Geçen yazıda olduğu gibi çıktıyı düzenli ifadeler kullanarak veya alanların sırasını değiştirerek biçimlendirebiliriz. Aşağıdaki awk programı print komutunu kullanarak çıktıyı biçim­ lendirmektedir. Çıktıların düzgün olarak görüntülenmesi için ilgili satırlarda boşluk kullanılmıştır. #! /usr/bin/awk ­f BEGIN { print "Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi\n" } { print print print } END {

"Ülke: "$1 "Başkent: "$4 "" print "İşlem Sona Erdi"}

Yazdığımız programın çalıştırılması sonucunda aşağıdaki çıktıyı gö­ rebilirsiniz. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ listele.awk awk_gawk_kaynak.txt Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi Ülke: Avusturya Başkent: Viyana

AWK/GAWK ­ II Ülke: Belçika Başkent: Brüksel Ülke: Bulgaristan Başkent: Sofya Ülke: ÇekCumhuriyeti Başkent: Prag Ülke: Danimarka Başkent: Kopenhag Ülke: Estonya Başkent: Tallinn Ülke: Finlandiya Başkent: Helsinki Ülke: Fransa Başkent: Paris Ülke: Almanya Başkent: Berlin Ülke: Yunanistan Başkent: Atina Ülke: Macaristan Başkent: Budapeşte Ülke: İrlanda Başkent: Dublin Ülke: İtalya Başkent: Roma Ülke: Letonya Başkent: Riga Ülke:

Litvanya

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 29

Başkent: Vilnius Ülke: Lüksemburg Başkent: Lüksemburg Ülke: Malta Başkent: Valletta Ülke: Hollanda Başkent: Amsterdam Ülke: Polonya Başkent: Varşova Ülke: Portekiz Başkent: Lizbon Ülke: Romanya Başkent: Bükreş Ülke: Slovakya Başkent: Bratislava Ülke: Slovenya Başkent: Ljubljana Ülke: İspanya Başkent: Madrid Ülke: İsveç Başkent: Stokholm Ülke: İngiltere Başkent: Londra İşlem Sona Erdi [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

İlk örneklere göre biraz daha iyi oldu. Yukarıdaki örnekteki gibi her zaman için çıktıları boşluk vb. ile biçimlendirmek olanaklı değildir. Özellikle birden çok sütunun kullanıldığı, veriler üzerinde aritmetik

AWK/GAWK ­ II işlemlerin gerçekleştirildiği durumlarda bazı ek değişkenler kulla­ nılarak print çıktısı şekillendirilebiilir. Bunun için OFS, ORS de­ ğişkenleri kullanılabilir. Bu değişkenler awk/gawk'ın işleyişini kontrol eden değişkenlerden bazılarıdır. Bu değişkenlere ilerleyen bölümlerde yer vereceğiz. Yukarıdaki programın çıktısını biçimlendirmek için ORS kullanarak print"" satırını kullanmayacağız. #! /usr/bin/awk ­f BEGIN { ORS="\n\n" print "Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi" } { print "Ülke: "$1 print "Başkent: "$4 } END { print "İşlem Sona Erdi"}

ORS ­Output record Seperator­ çıktı kayıt ayracı değişkeni çıktıda yer alan kayıtlar arasında yer alacak olan karakteri tanımlamaktadır. Ör­ nekte iki satır arasında bir satır boşluk bırakılmıştır. [goksin@droideka /usr/home/goksin]$ listele.awk awk_gawk_kaynak.txt Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi Ülke:

Avusturya

Başkent: Viyana Ülke:

Belçika

Başkent: Brüksel Ülke:

Bulgaristan

Başkent: Sofya

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 30

Ülke:

ÇekCumhuriyeti

Başkent: Prag Ülke:

Danimarka

Başkent: Kopenhag Ülke:

Estonya

Başkent: Tallinn Ülke:

Finlandiya

Başkent: Helsinki Ülke:

Fransa

Başkent: Paris Ülke:

Almanya

Başkent: Berlin Ülke:

Yunanistan

Başkent: Atina Ülke:

Macaristan

Başkent: Budapeşte Ülke:

İrlanda

Başkent: Dublin Ülke:

İtalya

Başkent: Roma Ülke:

Letonya

AWK/GAWK ­ II Başkent: Riga Ülke:

Litvanya

Başkent: Vilnius Ülke:

Lüksemburg

Başkent: Lüksemburg Ülke:

Malta

Başkent: Valletta Ülke:

Hollanda

Başkent: Amsterdam Ülke:

Polonya

Başkent: Varşova Ülke:

Portekiz

Başkent: Lizbon Ülke:

Romanya

Başkent: Bükreş Ülke:

Slovakya

Başkent: Bratislava Ülke:

Slovenya

Başkent: Ljubljana Ülke:

İspanya

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 31

Başkent: Madrid Ülke:

İsveç

Başkent: Stokholm Ülke:

İngiltere

Başkent: Londra İşlem Sona Erdi [goksin@droideka /usr/home/goksin]$

OFS değişkeni ­Output Field Separator­ çıktı alan ayracı, çıktının alanlarının birbirinden nasıl ayrılacağını tanımlar. İki alan arasında kullanılan karakter alanları birbirinden ayırır. Örneğin çıktıdaki alanlar arasında kullanılan \t bir sekme boşluk bırakır. Ancak yukarıdaki listede olduğu gibi görüntülenmeyecektir. OFS ve ORS, BEGIN { } bölümünde tanımlanmalıdır. Benzer olarak çıktının sonunda ger­ çekleştirilecek olan işlemler için de ORS ve OFS kullanılıyorsa bu değişkenlerin değerleri de END { } bölümünde ayrıca tanımlanmalıdır. 'print', çıktının biçimlendirilmesi için kısıtlı seçenekler sunmaktadır. Yukarıdaki örneklerde göreceğiniz gibi çıktıdaki alanlar bitişik veya aralarında bırakılan aralık ile programı yazan kişi tarafından şe­ killendirilmektedir. Az sayıdaki veri ile çalışırken bu ve benzeri biçimlendirmeler programcı tarafından tanımlanarak kullanılabilir. Ancak verinin sayıca çok olduğu durumlarda çıktının biçimlen­ dirilmesinin elle tanımlanması zahmetli ve zor bir işlemledir. Bu nedenle çıktıyı biçimlendirmek için daha uygun bir araç olan printf kullanılmalıdır. printf, print ile karşılaştırıldığında çıktıyı biçimlendirme açısından daha etkin bir araçtır ve print ile karşılaştırıldığında birçok seçenek sun­ maktadır.

AWK/GAWK ­ II printf, çıktıyı biçimlendirirken biçimlendirme dizgesi ­format string­ kullanır. Biçimlendirme dizgesi, yazdırılacak olan dizgenin biçim­ lendirilme şeklini tanımlar. Basitçe: printf biçim, dizge, dizge

şeklinde tanımlanabilir. Biçimlendirme dizgesi yapı olarak C dilindeki printf fonksiyonuna benzemektedir. Biçimlendirme dizgeleri % biçiminde tanımlanır. ORS ve OFS değişkenleri 'print'te olduğu gibi printf ile birlikte kullanılamaz. Kullanılması durumunda printf sadece belirtilen biçimlendirme dizgesini dikkate alır, diğerlerini gözardı eder. Biçimlendirme dizgeleri % olarak tanımlanır. % sonra gelen /dev/lpt0

USB bağlantısı ile kullanacağınız yazıcı için # lptest > /dev/ulpt0

Eğer bağlantınız çalışıyorsa yazıcıdan alacağınız çıktıda standart ASCII karekterlerini göreceksiniz. Bu bağlantınızın çalıştığını gös­ terecektir. İkinci adım olarak PostScript desteğini kontrol edebiliriz. Bu işlem için internetten bir postscript dosyası arayıp yazdırmanıza gerek yok. Bu dosyayı doğrudan kendiniz bir metin editörü ile hazırla­ yabilirsiniz. Aşağıda gördüğünüz metni test.ps olarak kayıt edin. %!PS

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 38

100 100 moveto 300 300 lineto stroke 310 310 moveto /Helvetica findfont 12 scalefont setfont (Merhaba!) show showpage

Bu dosyayı yazıcıya yollayarak PostScript desteğini kontrol edebi­ lirsiniz. Paralel port için # cat test.ps > /dev/lpt0

USB için

# cat test.ps > /dev/ulpt0

Yazıcıdan aldığınız çıktıda "Merhaba!" yazısını okuyabiliyorsanız ya­ zıcınız PostScript desteklidir. Kutlarız, doğru seçim! /etc/printcap Dosyasının Düzenlenmesi LPD'nin yazıcınıza gönderilen dosyaları yönetebilmesi için /etc/printcap dosyasının düzenlenmesi gerekir. LPD'nin kullandığı spool sistemi bu dosyayı her yazdırma kuyruğuna konan dosya için kontrol eder. Dolayısıyla da bu dosyada yapılacak olan her dü­ zenleme anında uygulamaya konur. /etc/printcap dosyasını düzenlemek için /usr/share/misc/termcap ve /etc/remote dosyalarını esas alabilirsiniz. Dosyayı düzenlerken şu noktalara dikkat etmek gereklidir: 1­ Yazıcıyı tanımlayacak bir isim belirleyin. Bu isim /etc/printcap dosyasında kullanılacağı için bazı noktalara dikkat etmek gerekli. Yazıcıya istediğiniz adı verebilirisiniz. Yazıcı yapılandırmasını elle ve bir metin editörü ile yapmakta olduğunuz için yazıcınızın marka ve modelini belirten bir isim kullanmakta yarar var. Zira super_duper

BSD ­ XII veya klingon_blaster gibi isimler eğer sistemde birden fazla yazıcı bulunuyorsa bunları ayırt etmekte bir yarar sağlamayacaktır. Yine aynı şekilde eğer aynı sistemden erişebildiğiniz birden çok yazıcı bulunuyorsa bu durumda varsayılan yazıcının adında "lp" yer al­ malıdır. Diğer yazıcılar varsayılan yazıcı olmadığı için bu ismi kul­ lanmalarına gerek olmayacaktır. Dolayısıyla kendi gereksinmelerinizi düşünerek uygun olan bir yazıcıyı varsayılan yazıcı yapmanızda yarar var. Aşağıdaki örnekte kullanmakta olduğum sistemde yer alan yazıcıya ait olan girdiyi görebilirsiniz. # # droideka icin /etc/printcap # inkjet895Cxi|lp|HP Deskjet 895Cxi:\

LPD varsayılan olarak her yazdırma işinden önce bir başlık sayfası yazdırır. Bu özellikle çok sayıda kullanıcı tarafından yazıcıya yollanan her yazdırma işini birbirinden fiziksel olarak ayırmakta son derece yararlıdır. Bir başlık sayfası söz konusu yazdırma işine ait olan bil­ gilerden oluşur ve kullanıcıların kendilerine ait olmayan çıktıları almalarını önler. Aşağıda örnek bir başlık sayfasının çıktısını gö­ rebilirsiniz [2] k k k k k k k k k kk k k k k k

eeee e e eeeeee e e e eeee

ll l l l l l l l lll

ll l l l l l l l lll

t

ll l

y y y y y

y y y y yy yyy y y y y yyyy

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 39

i

o o o o

oooo

oooo

o o o o

r rrr rr r r r r r

u u u u u

o o o o

u u u u uu uuu u oooo

oooo

o o o o

t ttttt t t t t t tt s s

ssss ss

ss

ssss

s s

l l l l l l lll

ii i i i i iii

n nnn nn n n n n n n n n n

eeee e e eeeeee e e e eeee

eeee e e eeeeee e e e eeee

Bu başlık sayfalarını kullanmak istemiyorsanız iptal etmek için aşağıdaki satırı ekleyin. # # droideka icin /etc/printcap # inkjet895Cxi|lp|HP Deskjet 895Cxi:\ :sh:

Eğer başlık sayfalarını yazdıracak iseniz :sh: satırını kullanmayın. 3­ Bunun ardından yazdırma kuyruğunun barındırılacağı spool dizinini tanımlamak gerekiyor. spool dizini sadece yazdırma işlemlerini ba­ rındırmaz aynı zamanda başka dosyaları da barındırır. spool dizi­ nindeki dosyaların sürekli değişen dosyalar olmaları nedeni ile /var altında bulundurulması gereklidir. Dolayısıyla da spool dizini /var/spool olacaktır. Yedekleme işlemlerinde bu dizini yedeklemeye gerek yoktur. Eğer spool dizini bulunmuyorsa bunu kendimiz oluş­ turabiliriz. Spool dizininde birden çok yazıcıya atanan farklı spool dizinleri kullanılabilir. Bu nedenle aralarındaki ayrımın yapılabilmesi için iki farklı yol izlenebilir. Birincisi, yazıcıya atadığınız ismi burada kullanarak dizin oluşturmanız.

BSD ­ XII # mkdir /var/spool/inkjet895cxi

Diğer uygulama ise aynı bilgisayara bağlı birçok yazıcının olması durumunda her bir yazıcıya ayrı bir spool dizini açmak yerine tek bir dizin altında farklı alt dizinlerde toplanmasıdır # mkdir /var/spool/lpd # mkdir /var/spool/lpd/yazıcı_bir # mkdir /var/spool/lpd/yazıcı_iki

Bu dizindeki yazdırma işlerinin diğer kullanıcılar tarafından görülebilir olmasını istemiyorsanız bu durumda var/spool ve ilgili dizinlerin daemon ve daemon grubunca okunabilir, yazılabilir ve aranabilir kıla­ bilirsiniz. # # # #

chown chown chmod chmod

daemon:daemon /var/spool/lpd/yazıcı_bir daemon:daemon /var/spool/lpd/yazıcı_iki 770 /var/spool/lpd/yazıcı_bir 770 /var/spool/lpd/yazıcı_iki

Bu dizinleri oluşturduktan sonra bu dizinleri /etc/printcap dosyasına ekleyebiliriz. # # deroideka icin /etc/printcap # inkjet895Cxi|lp|HP Deskjet 895Cxi:\ :sh:sd=/var/spool/lpd/inkjet895cxi:

4­ Kullanacağınız /dev girdinizi /etc/printcap dosyasına ekleyin. Bunun için gerekli olan bilgileri topladığımız için yeni bir işlem yapmamıza gerek yoktur. LPD yazdırma kuyruğuna eklenen bir yazdırma işini işleyebilmek için gerekli olan donanımı çalıştıracaktır. Benim kul­ landığım sistemde yazıcı paralel port üzerinde bulunduğu için /dev/lpt0 olarak girdiyi tanımlıyorum. www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 40

# # droideka icin /etc/printcap # inkjet895Cxi|lp|HP Deskjet 895Cxi:\ :sh:sd=/var/spool/lpd/inkjet895cxi: :lp=/dev/lpt0:

Eğer /etc/printcap dosyasında "lp=...." biçiminde bir tanımlama yapmaz iseniz bu durumda /dev/lp yazdırma için kullanılacaktır Aslında /dev/lp dizini bulunmadığı için de yazdırmanız söz konusu olmayacaktır. 5­ Bu işlemin ardından da filtre yapılandırması gereklidir. Bu özellikle de PostScript destekli yazılarda zorunlu bir işlemdir. PostScript ya­ zıcılar doğrudan metni yazdıramazlar, bunun için öncelikle metin dosyasının Postscript'e dönüştürülmesi gereklidir. Bunun için ha­ zırlayacağınız basit bir kabuk programı ile bir filtre hazırlayabilir ve kullanabilirsiniz. Hazır bir metin filtresi /usr/share/examples/printing dizininde yer almaktadır. Söz konusu örnek dosya if­simple adı ile yer almaktadır. Bu dosyayı doğrudan /usr/local/libexec/if­simple olarak kopyalamanız yeterlidir. Bu dosayayı ardından çalıştırılabilir kılmak gerekiyor # chmod 555 /usr/local/libexec/if­simple

Bu işlemin ardından /etc/printcap dosyasına hazırladığımız filtreyi ekleyebiliriz # # droideka icin /etc/printcap # inkjet895Cxi|lp|HP Deskjet 895Cxi:\ :sh:sd=/var/spool/lpd/inkjet895cxi: :lp=/dev/lpt0:\ :if=/usr/local/libexec/if­simple:

Yazıcının PostScript desteği bulunuyorsa yukarıdaki yapılandırma

BSD ­ XII işinizi görecektir. Ancak yazıcının PostScript desteği bulunmuyorsa ­örneğin benim Hp Deskjet 895cXi yazıcımdaki gibi­ yukarıdaki filtre işinizi görmeyecektir. Bu durum yukarıda anlattığımız durumun tam tersidir. Yazıcıya yollayacağınız veriyi PostScript olarak değil yazı­ cının anlayacağı biçimde göndermeniz gerekir.

ise GhostScript'e aktarılıp gerekli işlemlerin yapılmasını sağla­ maktadır. Aksi durumda yani bir metin dosyası ile doğrudan yazıcıya aktarmaktadır. GhostScript'in desteklediği yazıcıları ve temel ya­ pılandırma seçeneklerini görmek için aşağıdaki komutu kulla­ nabilirsiniz.

BSD ve UNIX sistemlerde ise PostScript, düz metin dosyası dışında yazdıracağınız her dosya için temel standarttır denilebilir. Yaz­ dıracağınız dosyalar, grafikler vb. dosya formatlar hep PostScript olarak yazıcıyı gönderilir. Bazı uygulamaların bu tür dosyalar için özel araçları olabilir ama UNIX için hazırlanmış bir uygulama kul­ lanıyorsanız PostScript standarttır. Bu nedenle PostScript destekli olamayan uygulamalar veya donanımlar ile çalışacak isenizi işiniz son derece zordur. Bu sorunu aşmak için GhostScript kullanılarak PostScript destekli bir yazıcı kullanılıyormuş gibi yazıcıyı kul­ lanabilirsiniz. GhostScript, PostScript dosyalarını yazıcının anla­ yabileceği dile çevirir. Yukarıdaki örnekte adı geçen yazıcı PostScript destekli bir yazıcı olmadığı için yukarıdaki filtre işe yarama­ yacaktır.Çözüm ports üzerinden GhostScript kurumak ve filtre olarak yine /usr/share/examples dizininde yer alan ifhp filtresini kullanmaktır. GhostScript'in desteklediği yazıcıların bir listesini internetten [3] bulabilirsiniz. Bu durumda yukarıdaki yapılandırma dosyası aşağıdaki gibi olacaktır:

# gs ­h

Yukarıdaki filtre örnekleri metin dosyaları için uygundur. Diğer dosya formatları örneğin DVI, grafik vb. gibi için uygun olmayacaktır. Bunun yaratabileceği sorunları aşmak için farklı dosya formatları için hazırlanmış olan filtrelerin kullanılması gerekir. Birden çok filtreyi /etc/printcap dosyasına eklemek zahmetli olacağı için print/apsfilter portunun kurulması işleri kolaylaştıracaktır. Sözkonusu port farklı

# # droideka icin /etc/printcap # inkjet895Cxi|lp|HP Deskjet 895Cxi:\ :sh:sd=/var/spool/lpd/inkjet895cxi: :lp=/dev/lpt0:\ :if=/usr/local/libexec/ifhp:

ifhp dosyasını yine yukarıdaki gibi çalıştırılabilir yaparak /usr/local/libexec altına kopyalayarak kullanabilirisiz. ifhp kabuk programına bakacak olursanız karmaşık gibi gelebilir ama işleyişi son derece basittir. Yazdırılacak olan dosya PostScript olarak işlenecek

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 41

Resim 1

BSD ­ XII gereklidir. lpd_enable="YES"

Bu aşamadan sonra bilgisayarı yeniden başlattığınızda lpd açılışta çalışmaya başlayacaktır. yeniden başlatmadan çalıştırmak için ise doğrudan komutu vermeniz yeterli olur. # lpd

Yazıcının Denenmesi

Resim 2

dosyalar için gerekli olan filtreleri otomatik olarak seçecek ve kullanacaktır. apsfilter ayrıca ek olarak /etc/printcap dosyasına bir girdi eklemenizi gerektirmez. Tersine kurulum tamamlandığında yapılandırmayı çalıştırıp gereken işlemleri sizin için yapmasını sağlayabilirsiniz. (Resim 1 ve 2) Artık /etc/printcap dosyasının düzenlenmesi işlemi sona erdiği için LPD aktif kılınarak kullanılmaya başlanabilir. 6­ LPD'yi Çalıştırmak lpd, doğrudan /etc/rc.conf dosyası içerisinde tanımlı olan lpd_enable parametresi ile kontrol edilir. Varsayılan değeri "NO" olduğu için aşağıdaki gibi düzenlenmesi ve /etc/rc.conf dosyasının kayıt edilmesi

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 42

LPD yapılandırması tamamlandığı için bir deneme sayfası yazdırarak kontrol edebilirsiniz. Bu basamağın gerçekleştirilmesi kullanmakta olduğunuz yazıcının yapılandırmasında bir hata olup olmadığını görmek için gereklidir. Denemek için lptest kullanabiliriz. Aşağıdaki komut /etc/printcap dosyasında tanımlı olan yazıcılardan tanım­ ladığınıza bir deneme sayfası yollayacaktır. Eğer doğrudan varsayılan yazıcıyı denemek isterseniz "­P" parametresini kullanmadan komutu verin. # lptest 20 5 | lpr ­P yazıcı_adı

Komutun çıktısı aşağıdakine benzer olacaktır. "20 5" değeri yerine farklı değerler koyarak farklı genişlikte ve uzunlukta deneme metinleri yazdırabilirsiniz. !"#$%&'()*+,­./01234 "#$%&'()*+,­./012345 #$%&'()*+,­./0123456 $%&'()*+,­./01234567 %&'()*+,­./012345678

Yazıcı çıktısında yukarıdakine benzer bir çıktı görebiliyorsanız bu durumda yapılandırmanız sorunsuz olarak çalışıyor demektir.

BSD ­ XII

Resim 3 - Bilgisayarda paralel ve seri portlar

Notlar: ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ [1] SPOOL ­ Simultaneous Peripheral Operations OnLine. teriminin baş harflerinden oluşur. IBM'de geliştirilmiştir. Dosyaların bir prog­ rama veya donanıma gönderilip sıraya konularak işlenmesi sürecini tanımlar. Ganellikle yazıcı kuyruğu anlamında kullanılır. [2]Başlık sayfası aşağıdaki adresten alınmıştır: http://www.gta.ufrj.br/~dronsz/freebsd­handbook/handbook95.html [3] http://pages.cs.wisc.edu/~ghost/doc/printer.htm

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 43

MANDRIVA 2010 Yeni bir başarılı sürüm

4

Resim 1 - Compiz cube efektleri ile Mandriva 2010 masaüstü

Tanju Taşçılar [email protected] by­nc­sa www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 44

Kasım 2009 Mandriva'nın yeni sürümü 2010'un sunulduğu tarih oldu. Altı ayda bir yeni sürüm çıkaran Mandriva Linux'un bu sürümü çok başarılı olarak görülen 2008.1 sürümünün yerini şimdiden aldı. Özellikle KDE'nin 4'lü serisinin gelişmesine karşılık gelen 2009 ve 2009.1 sürümleri 2008.1'in

yanında sönük kalmıştı. Ancak 2010 durumu değiştirdi ve zaten kendisinin çıkması ile resmi desteği kalkan 2008.1'in yerine yeni bir başarılı sürüm olarak geçmekte gecikmedi. 2010, her zamanki gibi kurulumu kolay ve yeni kullanıcılardan eski ve ileri seviye

MANDRIVA 2010

kullanıcılarına kadar geniş bir kullanıcı kit­ lesine hitab etmesi ile ön plana çıkıyor. Yeni sürümü başarılı kılan nedenlerin başında geliştiricilerin yeni teknolojileri başarı ile da­ ğıtıma uygulamaları gelmekte. Büyük çoğun­ luğu KDE kullanmayı tercih eden Mandriva Linux kullanıcıları, KDE'nin 4.3.2 sürümü ile son başarılı 3 serisi sürüm olan 3.5.10'un deneyimini, hatta daha fazlasını buluyorlar. Elbette kullanılan çekirdeğin de getirdiği artılar, pulse­audio sisteminin olgunlaşması ve benzeri sistemlerin gelişmiş biçimleri ile kullanılması da başarıyı getirenler arasında yer almakta. Bugüne kadar eniXma'da altı yeni Mandriva Linux sürümü ele alındı. Bu defa biraz farklı bir yol ile yeni sürümü tanıtacağız. Özellikle kolay kurulumu ve kullanımı, en önemlisi ise işletim sisteminizin hemen hemen tüm ayar­ larını tek merkezden kolaylıkla yapabilece­ ğiniz eşsiz Mandriva Denetim Merkezi ile Linux ile yeni tanışan kullanıcılar için biçilmiş kaftan olan Mandriva'yı daha çok Linux'a ve Mandriva'ya yeni olanlar için ele alacağız. Yazımız eski Mandriva kullanıcıları için ise, bir bilgi tazeleme ve yanlış anlaşılabilecekleri hatırlama vesilesi olacaktır. Linux ile yeni tanışanlar için... Linux nedir? Çok kısa bir yanıt olarak söyleyebileceğimiz: Linux bir işletim sistemidir. Farklı bir işletim sistemi olarak kendi alt sistemlerine; dosya www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 45

Resim 2 - Mandriva 2010 KDE 4.3.2 masaüstü

sistemi, çalıştırılabilir dosya formatı, kullanıcı programları ve elbette işletim sistemi çekir­ değine sahiptir. Bilgisayarınızda kendine ait bir disk alanına kurulup kullanılır.

Bütün dünyada genel bir yaklaşım olarak isimlerin kısaltılması sonucu Linux'u işletim

sistemi ismi olarak kullanmaya alışmış olsak da, özellikle arkasında yatan felsefi yakla­ şımın önderi Richard Stalman tarafından GNU/Linux olarak adlandırılması beklenmek­ tedir. Gerçekten de Linux aslında işletim sis­ teminin çekirdeğinin ismidir. GNU programları ise çekirdeğin etrafını sararak işletim siste­

MANDRIVA 2010

Resim 3 - Amarok çok gelişmiş müzik dinletici

mini tamamlar.

GNU/Linux'un piyasada popüler olarak tanı­ nan diğer işletim sistemlerinden en büyük farkı arkasında yatan felsefe ve buna uygun olarak onun özgür yazılımlardan oluşmuş olmasıdır. Özgür yazılımın geçmişi bilgisa­ yarlar ile başlar diyebiliriz. Bugünkü 'lisansı ücretli' yazılımlardan farklı olarak, kullanıcı ve geliştiricilerin yazılımı özgürce kullanmasını sağlar. Bunun sonucunda özgür yazılımları ve Linux'u istediğiniz kadar kopyalayabilir, is­ tediğiniz bilgisayara kurabilir, açık olan kay­ www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 46

Resim 4 - Saydamlık efekti ile Konsole

nak kodlarını eğer programlama bilginiz varsa inceleyebilir, değiştirebilir ve bu değişiklikleri paylaşabilirsiniz. Özgür yazılımın GNU/GPL lisansı ile belirtilen tek kısıtlaması yazılımın özgürlüğünün kaldırılmamasıdır. Mandriva Linux

Linux bu dağıtımlardan birisidir. Daha sonra açıklayacağımız gibi farklı CD ve DVD şekillerinde sunulur. Mandriva en eski ve en çok tercih edilen Linux dağıtımlarından biridir. Farklı bir dağıtım olarak çıkma nedeni kolay kurulum ve kullanımdır. Bunu da yıllardır başarmış ve başarmaktadır.

Linux 'dağıtım' olarak adlandırılan farklı sis­ temlerinin birleştirildiği, dağıtım geliştiricile­ rinin ­ve kullanıcılarının­ belirlediği program ve özelliklerin eklendiği CD/DVD'lerle kullanı­ cılara ulaşan biçimlerde sunulur. Mandriva

Mandriva Linux'u bir kullanıcıdan CD ya da DVD olarak temin edebileceğiniz gibi, inter­ netten ISO dosyaları şeklinde indirip CD/ DVD'ye yazarak da kullanabilirsiniz. Bu ISO dosyalarının elde edilmesi ve CD/DVD'ye ya­

MANDRIVA 2010

Resim 5 - Mandriva'nın eşsiz yapılandırma aracı MDD

zılması ile ilgili olarak geniş bilgiyi Mandriva Türkiye Topluluğu'nun site ve forumundan bulabilirsiniz. http://www.mandrivaturkiye.com http://forum.mandrivaturkiye.com Free?

Free'nin Mandriva'daki anlamı 'özgür'dür. Her ne kadar aynı zamanda ücretsiz olmasını da ifade etse de gerçekte bunun özgür olarak anlaşılması gerekir. Ücretsiz olması bunun sadece yan etkisidir. www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 47

Resim 6 - Yazılım yönetim aracı rpmdrake

Linux bir özgür işletim sistemi ve programları olduğu halde kapalı kaynak kodlu ve özgür olmayan yazılımların da çalışmasına olanak verir. Özgür bir lisansa sahip olmayan bu tip yazılımlar Mandriva'da non­free adlı depo­ larda bulundurulur ve isteyen herkes buradan kolaylıkla kurulumlarını yapabilirler. Mandriva Linux'ta, aynen ISO dosyaları gibi, ISO dosyalarında yer verilmiş ya da veril­ memiş bütün yazılım paketleri internet üze­ rindeki çok sayıda Mandriva Linux yansı­

sından tüm kullanıcılara sunulurlar. Mand­ riva'nın kendi geliştirdiği yazılım yönetim aracı urpmi ile yazılım kurmak, kaldırmak ve gün­cellemek kolaylıkla yapılabilmektedir. Bu du­rum yazılımları herhangi bir yerden bulup kurmaya alışmış olan Windows kullanıcılarına ve bazı Linux dağıtımı kullanıcılarına biraz garip gelebilir. Merkezi bir yazılım paketi deposunun bulunması, yazılım kurulumunu, güvenliğini ve güvenirliğini sağlamakta ve aynı zamanda geliştirmeyi de kolaylaştır­ maktadır. Mandriva Linux bugün en sağlam, gelişmiş ve çok paket bulunduran depo sistemine sahip olan dağıtımlardan birisidir.

MANDRIVA 2010 Son sürümlerde geliştirilen ve farklı yansıları kullanmayı otomatik hale getiren sistemin de olgunlaşması sonucunda Mandriva'da kuru­ lumdan itibaren çok kolay bir şekilde internet üzerinden paket kurmanız mümkün olmak­ tadır. Tek yapılması gereken, eğer sistem kendisi sormamışsa, Mandriva Denetim Mer­ kezi'ndeki yazılım yönetimi bölümünden ya­ zılım kaynaklarına 'Ekle' butonunu kullanarak dağıtımın tüm kaynaklarını ekle demektir. Gereken işlem internet üzerinden gerekli bil­ gilerin alınması sonucunda otomatik olarak yapılacaktır. Hemen ardından istediğiniz ya­ zılımı kolaylıkla kurmaya başlayabilirsiniz. Mandriva sunum biçimleri Mandriva Linux birden fazla biçimde sunulan sayılı dağıtımlardan biridir. Mandriva; DVD, CD ve OneCD olarak üç farklı 'medya' biçi­ minde sunulur. Dağıtımın önerilen ve temel olan dağıtım biçimi DVD'dir. 32 ve 64 Bitlik kullanım için iki farklı DVD bulunur. DVD'den kurulum yapılarak kullanılabilir. İnternetten herkesin indirip kullanabileceği DVD biçimi 'Free' türdendir. Yani non­free depolarındaki paketleri içermez. Benzeri şekilde küçük bir kurulum yapmak için 'Mini' ya da 'Dual Arch' olarak adlandırılan ve 32 ya da 64 Bitlik kurulum yapılabilen CD ile sunumu da bu­ lunmaktadır ve bu da 'Free' türdendir. Bir başka ve oldukça farklı biçim ise One­ CD'lerdir. OneCD'ler özellikle ekran kartı, www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 48

olduğu kadar çok program hazır olarak kurulmuş olacaktır. Free DVD'den kurulumda OneCD'lerle gelmeyen non­free depoların­ daki paketlerin kurulumu yapıldığında zaten OneCD'nin bir avantajı kalmamış olacaktır. OneCD'ler kurulum yapılmadan Mandriva Linux'un tanınması ya da herhangi bir bil­ gisayarda kullanılabilmesi için uygundur. İşin başı: Kurulum.

Resim 7 - Diskdrake ile disk yapılandırma

wireless gibi bazı donanım için kullanılan ve non­free depolarında yer alan sürücüleri de sunmakta ve bu nedenle non­free sınıfına girmekte. OneCD'ler Windows kullanıcılarına çok yabancı olan 'liveCD'­'çalışan CD' özel­ liğine sahiptirler. Bilgisayarınızı bu CD'den açarsınız ve sabit diskinize kuruluma gerek olmadan ve dokunmadan sisteminizi kullanır­ sınız. Elbette isterseniz sabit diskinizdeki dosyalarınıza erişmeniz de mümkündür. OneCD'lerden kurulum da yapabilirsiniz. An­ cak bu tip bir kurulumun olumlu yanları ol­ duğu gibi olumsuz yanları da bulunacaktır. Bilgisayarınızda devamlı kullanım için kuru­ lum medyası olarak önereceğimiz DVD ku­ rulumudur. DVD'den kurulumda bilgisayarınız en iyi şekilde yapılandırılacak ve mümkün

Mandriva Linux'u OneCD ile denediniz ya da doğrudan bilgisayarınıza kurup kullanmak istiyorsunuz. Elbette bilgisayarınızda Linux kullanımınız için en doğrusu kurulum yapıp kullanmaktır. Bu durumda öncelikle bilinmesi gereken; kurmak üzere olduğunuzun bir işletim sistemi olduğu olmalı. Yani, bazılarının zannettiği ya da o şekilde dile getirdiği gibi bir 'program' kurmuyorsunuz. Bilgisayarınıza yerleşecek ve ona hükmedecek bir yapılan­ dırma oluşturuyorsunuz. Linux bilgisayarınızdaki sabit diskte kendine ayrılacak bölüme kurulur. Bu nedenle eğer bilgisayarınızda başka bir işletim sistemi varsa ve bunu tamamen silmeyecekseniz Linux için bir yer ayrılması gerekir. Hemen anlaşılabileceği gibi Linux kurulması için diğer işletim sistemlerini tamamen kaldırmanız ge­ rekmez. Bilgisayarınıza Windows'un herhangi bir biçimini ve Linux'u kurup kullanabilirsiniz. Hatta birden fazla Linux dağıtımı da kurmanız mümkündür.

MANDRIVA 2010

Sisteminizi derinden etkileyecek bir işlem yapacağınız için öncelikle bunun riskli bir iş olduğunu kabul ederek önemli verilerinizin yedeğini mutlaka almalısınız. Mandriva Li­ nux'un kurulum sırasında kullandığı disk ya­ pılandırma aracı son derece kullanıcı dostu ve güvenilirdir. Yine de bilmeyerek ya da dikkatsizce yapılabilecek bir seçim sonucu istemediğiniz bir işlemi başlatabilir ve ve­ rilerinize veda edebilirsiniz.

Mandriva'nın DVD, DualArch CD ve OneCD olarak gelen üç farklı biçimi için de farklı kurulum yaklaşımı vardır. Özellikle One­ CD'lerin kurulum yapısı diğer ikisinden ol­ dukça farklıdır ve aslında ciddi bir kurulumun yapılması için OneCD'ler önerilmez. İlk ba­ kışta yeni başlayanlar için kolay gibi görünse de ilerleyen zaman içinde özellikle yapı­ landırma konusunda farklı bir yaklaşım ol­ duğu görülecektir.

Mandriva kurulumu için ilk adım ISO dos­ yasını internetten indirip CD ya da DVD'ye yazdırmaktır. Burada, bir Mandriva kullanıcı­ sından hazır olarak CD ya da DVD elde etmeniz işinizi kolaylaştırır. ISO dosyaları 'disk imaj' dosyalarıdır. Ancak aptal Windows bu dosyaları sıkıştırılmış dosya olarak gös­ terir. Buna inanan birçok yeni Linux kullanıcı adayı önce dosyayı açıp sonra da içeriğini CD/DVD'ye yazmakta ve sonuçta bilgisayarın açılmadığı bir 'veri' diski elde etmekteler. ISO dosyaları 'kalıbı yazdır' özelliği ile yazılma­ lıdır. Eğer Linux kullanıyorsanız, K3B ya da brasero gibi yazılımlarda sürücünüz des­ tekliyorsa 'DAO' modunu seçmeniz gerekir. Dikkat edilmesi gereken bir durum da, mümkün olduğu kadar düşük hızda yazma işleminin yapılmasıdır. CD'ler için 8x ­ 16x aralığı DVD için ise 4x ­ 8x aralığı uygundur. Elbette kaliteli CD/DVD kullanmak da gerekir. DVD kullanmanız durumunda bu diski daha sonra da kullanacağınızı unutmayınız.

OneCD kurulumu

Bilgisayar kullanımına hakim olmadığını dü­ www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 49

Resim 8 - OneCD Live Install kurulum aracı

şünen ve Mandriva kurmak isteyenler eğer varsa çevrelerindeki bir 'Mandriva Kullanı­ cısı'ndan yardım almaktan çekinmesinler. Mandriva kullanıcısı terimini özel olarak kul­ landık. Çünkü her Linux dağıtımının kendine özgü yaklaşım ve kullanım biçimi bulun­ maktadır. En doğru olan her dağıtımın kendi yöntemini ve yaklaşımını kullanmaktır. Başka dağıtım kullanıcıları yardım ederken kendi kullandıkları dağıtıma uygun yaklaşıma yö­ neleceklerdir. Mandriva kurulumu aslında en kolay işletim sistemi kurulumudur diyebiliriz. Özellikle 10 yıl önce Mandrake adı ile dağıtım ilk defa çıktığında temel amacı kurulumu ve kullanımı kolay bir Linux dağıtımı olan Mandriva bu konuda amacına ulaşmış ve bunu sürdür­ mektedir.

OneCD'ler aslında çalışan­live CD olarak ta­ sarlanmıştır ve esas amacı budur. Bunlardan kurulum yapılabilmesi 'tali' bir özelliktir. OneCD'nin çalışması için en az 512 MB Ram'e sahip olmanız gerekir. Eğer KDE tipini seçmişseniz ram miktarınızın 1 GB olması gerekecektir. OneCD'lerin çalışan­kurulan CD olmasını özellikle başka dağıtımlardaki benzerleri ile karıştırmamak gerekir. Mandriva'nın aksine birçok dağıtım sadece bu şekilde; çalışan­ kurulan CD olarak sunulmakta. Bu durum Mandriva kuracak diğer dağıtım kullanıcıları için aldatıcı olabiliyor ve OneCD'leri Man­ driva'nın standart kurulum biçimi olarak ya da ondan farksız olarak görebiliyorlar. OneCD'lerden kurulum live­install ­ canlı ku­ rulum şeklinde yapılmakta. Masaüstünde yer alan kurulum aracı çalıştırılarak kurulum yapılır. Bu işlemde en önemli olarak işletim

MANDRIVA 2010

sisteminin kurulacağı disk alanının belirlen­ mesi ve yapılandırma işlemi karşımıza çıkar. Bu işlem tamamlandıktan sonra kurulum basit bir biçimde CD'den sabit diske kopyalama olarak devam eder ve sonunda bilgisayarın yeniden başlatılması istenir. Yeniden baş­ layan bilgisayarda artık yeni kurulmuş Mandriva'nız çalışabilir. Ancak önce ilk ça­ lıştırma ayarları karşınıza çıkacaktır. İlk çalıştırma ayarlarında en yetkili kullanıcı olan root için parola belirleme ve bir de kullanıcı ekleme yer alır. Bundan sonra sis­ teminiz normal olarak çalışmaya başlar. Kurulum için disk alanı belirleme ve dü­ zenleme işlemi Mandriva'nın kendi diskdrake aracı ile yapılır. Bu araç 2010 ile yapılan birkaç yenilik ile kullanıcıya ek kolaylıklar sağlamaktadır. Görsel olarak diskinizi kolay­ lıkla yapılandırabileceğiniz bu araç, diğer Mandriva araçları gibi, sıradan ya da yeni kullanıcılar için oldukça kolay anlaşılan iş­ lemlere sahip iken, gelişmiş kullanıcılara her türlü işlemi yapma olanağı da sağlar. Disk yapılandırmasında karşılaşabileceğiniz seçenekler aşağıdaki gibi olacaktır. ­ Tüm diski Mandriva Linux'a ayır, ­ Mevcut disk alanlarını kullan, ­ Windows'taki boş alanı kullan, ­ Gelişmiş disk bölümleme. Burada ikinci seçenekte belirtilen mevcut disk www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 50

Resim 9 - Dolphin ile video önizleme

alanlarının daha önce düzenlenmiş olan Linux disk alanları olduğunu belirtmek gerekir. Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için eniXma'da daha önce yayınlanmış olan Mandriva'da Disk Yönetimi ­eniXma Temmuz 2008­ yazı­ sını okumanızı öneririz. DualArch CD kurulumu

Bu biçimde tek CD'de 32/64 bitlik kurulum için gerekli paketler yer alır. Kurulumdan sonra masaüstü ortamı olarak çok hafif olan LXDE kurulur ve bunda da ancak sistem ayarları, yeni paket kurulumu ve birkaç işlem yapa­ bileceğiniz kadar 'küçük' bir kurulum ger­ çekleştirilir. Kurulumdan sonra Mandriva'nın tüm paketlerini yazılım kurucu ile internet üze­rinden kurabilir ve kullanabilirsiniz.

MANDRIVA 2010

Kurulum aşanasında sistemin 32 ya da 64 bit olması otomatik olarak algılanır.

temelli kurulum seçeneği ile detaylı seçim yapabileceğiniz seçenektir. KDE ya da Gnome masaüstü kurulumu seçenekleri seç­ tiğiniz masaüstü ile ilgili sisteminizin elverdiği sayıda paketin kurulmasını sağlayan bir yol izler. Birden fazla masaüstü ortamını, ge­ liştirme sistemi kurulmasını veya sunucu kurulumu gibi farklı seçenekleri gelişmiş se­ çeneğinde bulabilirsiniz. Burada yapılacak seçim sadece kurulum aşamasındaki tercihtir ve unutmamak gerekir ki; sonradan tüm paket ve sistemlerin kurulması mümkündür.

Bu kurulum medyası DVD sürücüsü bulun­ mayan ya da düşük donanım özelliklerine sahip bilgisayarlar için uygundur. DVD'den kurulum. Mandriva'nın esas dağıtım biçimi DVD'dir. 32 ve 64 bitlik sistemler için iki farklı DVD ISO'su bulunmaktadır. DVD'den yapılan kurulumda Mandriva'nın kurulum sisteminin gerçek gücü ortaya çıkar. Tüm donanımınız, yerelleştirme seçeneğiniz eksiksiz olarak kurulup yapılan­ dırılacaktır. DVD ile gelen paket sayısının çok yüksek olması nedeniyle birden fazla masaüstü or­ tamı, geliştirme sistemi, oyun sistemi gibi birçok paket grubunu başlangıçta kurmanız mümkündür. Bu şekilde kurulum sonrasında internetten uzun süre yeni paketlerin ku­ rulması için beklemenize gerek kalmaya­ caktır. DVD kurulumunun bir 'sınırlaması' non­free depolarındaki paketleri barındırmaması ve 'Free' özellikte olmasıdır. Ancak bu bir sorun olmaktan uzaktır. Kurulumdan sonra paket depoları ayarlandığında Mandriva Denetim Merkezi ile her türlü ayarı yaparken bu de­ polardaki paketler de dikkate alınarak iste­ nilirse otomatik olarak kurulurlar. www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 51

Resim 10 - SMplayer

'non­free' depolarında bulunan paketler özel­ likle wireless ­ telsiz ağ kartları ile nVidia, Ati gibi ekran kartlarının kapalı kaynak kodlu ya da lisansı GPL olmayan paketlerinin ku­ rulması ile ilgili paketlerdir. Bunlar için ge­ reken tüm paketler yukarıda belirtildiği gibi Mandriva Denetim Merkezi içinde ilgili ayarlar yapılırken istenilirse kurulur. DVD'den kurulum her biri kolay anlaşılır birkaç adımda gerçekleşir. İlk yapılacak se­ çim dil seçimidir. Türkçe'yi Avrupa dilleri ara­ sında bulacaksınız. Bu seçimden sonra Mandriva 2010 %100 Türkçe olarak kar­ şınızda olacaktır. İkinci seçim KDE veya Gnome masaüstü

Önceki eniXma'larda disk yapılandırması ve benzeri kurulum sistemlerini ayrıntıları ile bulabileceğiniz için burada çok fazla uzat­ mıyoruz. Mandriva Denetim Merkezi Mandriva Denetim Merkezi, Mandriva'nın tüm yapılandırma araçlarını tek çatı altında top­ layan eşsiz bir arabirimdir. Diğer dağıtımların çoğu KDE ya da Gnome masaüstü or­ tamlarının yapılandırma araçlarını sistemin yapılandırması için kullanırken Mandriva ken­ di araçlarını geliştirmiş ve son derece başarılı olarak kullanmaktadır. Mandriva'dan ayrılma PCLinuxOS dağıtımı kendi yapılandırması ile Mandriva drak araçlarını ve MDD'yi kul­ lanmaktadır. Bazı dağıtımlar ise KDE ya da Gnome yapılandırma araçlarına yaptıkları eklentiler ile sistemin yapılandırmasını sağ­ lamaktadırlar.

MANDRIVA 2010

Mandriva kullanıcılarının sistem ayarları ile ilgili işlemlerinde öncelikle başvuracakları araç Mandriva Denetim Merkezi'dir. Diğer ya­ pılandırma araçları ise sadece Mandriva De­ netim Merkezi ile yapılamayan (ya da zaten gerek olmayan) ayarlar için kullanılabilir. Örnek olarak, KDE'nin Sistem Kontrol'unu masaüstünüzün çeşitli özellikleri için kulla­ nabilirsiniz. Ama grafik kartınızın ayarları için MDD kullanılmalıdır. MDD ile yapacağınız ayarlarda hem işlemi kolay olarak yaparsınız hem de hata yapma olasılığınız azalır. Ancak MDD'yi oluşturan drak araçlarının bir özelliği de özellikle gelişmiş Linux kullanıcılarının her türlü elle ayar imkanını da devre dışı bırakmamasıdır. Elle yapacağınız ayarlar drak araçları ta­ rafından dikkate alınır ve uyumlu olarak çalışırlar. Kurulum sonrası yapılacaklar Kurulumu bitirdiniz ve sisteminiz yeniden başladı. Yeni sisteminizi kullanmaya başladı­ nız. Bu aşamada kurulum biçimi ve sis­ teminize bağlı olarak yapmanız gereken bazı işlemler bulunmaktadır. Bunların bazıları ku­ rulum işlemi sırasında atlayarak geçtiğiniz ayarlar da olabilir. Örneğin wireless ayarları. Gelinen gelişmişlik seviyesinde Mandriva Linux en geniş donanım tanıma yeteneğine sahip dağıtımlardan biridir. Ancak her zaman olduğu gibi Linux'ta desteği olmayan ya da www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 52

girişi ya da MDD içindeki yazılım yönetim sistemi (sonuçta her ikisi de rpmdrake ara­ cıdır) kullanılarak istenilen paketler kolaylıkla kurulur. Bu işlem sırasında Mandriva'nın ge­ lişmiş paket yönetim aracı urpmi kullanılarak paket bağımlılıkları başarılı bir şekilde yö­ netilir. Mandriva Linux günümüzün en sağlam ve iyi çalışan paket yönetim sistemlerinden birine sahiptir.

Resim 11 - Hafif tarayıcı Midori

ayarlanması zor olan özellikle yeni ve 'eg­ zotik' bazı donanımlarda ek ayarlar yapılması gerekmektedir. Linux internetten uzak kalamaz. İnternet üze­ rinde pekçok kaynak kullanılmaktadır. Man­ driva Linux da internetteki paket kaynaklarını kullanır. Günümüzün en geniş depolarına sahip dağıtımlarından biri olan Mandriva Linux'ta 23 binin üzerinde paket internetteki depolarda bulunmaktadır. Bunları kullanmak için MDD içinde yazılım paketlerinin ayar­ larında 'Ekle' düğmesi kullanılarak 'Dağıtımın tüm kaynaklarının' eklenmesini sağlamak ilk yapılacak işlemlerdendir. Bundan sonra tüm depolar hizmetinizde olacaktır. Yukarıdaki işlem gerçekleştirildikten sonra ana menüde yer alan Yazılım Kur&Kaldır

Free tipi kurulum sonrası yukarıda anlatılan işlemle paket depoları ayarlandıktan sonra non­free depolarından desteklenen wireless ve grafik sürücülerin yapılandırılması yine MDD içinden kolaylıkla yapılır. Wireless sistemler için ağ yapılandırmada yeni bir wireless bağlantı oluşturma seçeneği kullanılır ve buradan yapılandırma duruma göre sorulacak birkaç soru ve girilecek parola gibi verilerin ardından sisteminizi ayarlayıp çalıştıracaktır. Bu sistemler arasında lisansı gereği serbest olarak dağıtılamayan 'firm­ ware' bulunduran Broadcom gibi bazı do­ nanım için Windows sürücüsü istenebilir. Bu gibi durumlarda ilgili sürücünün dosyalarının 'D/DVD/USB/Dizin gibi bir yerden gösteril­ meleri gerekecektir. Gerekiyorsa ndiswrapper ile bir Windows sürücüsü de kullanılabilir. nVidia ve Ati ekran kartlarının, üretici firmaları tarafından kapalı kaynak kodlu olarak ge­ liştirilen sürücüleri de bulunmaktadır. Bu sürücülerin donanımsal hızlandırmayı kullan­ ma gibi avantajlarından yararlanmak istenili­

MANDRIVA 2010

Resim 12 - Gimp resim düzenleyici

yorsa MDD içinde ekran sunucusunun ya­ pılandırması yapılırken gerekli paketler non­ free depolarından otomatik olarak indirilerek kurulurlar. Benzeri şekilde 3B masaüstü efektlerinin kul­ lanılması için geliştirilmiş sistem olan com­ piz'in kurulması da MDD içinden ­donanımsal hızlandırma özelliğine sahip sürücü kurul­ duktan sonra­ kolaylıkla ayarlanabilir. Görüldüğü gibi sistem ayarları için Man­ driva'da başvurulacak ilk araç Mandriva De­ netim Merkezi'dir. www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 53

Resim 13 - Gwenview resim/video gösterici ve arşiv yöneticisi

Mandriva'da Türkçe ve Mandriva Türkiye Topluluğu Mandriva başından beri Türkçe desteği iyi olan bir dağıtımdır. Bir yıl kadar önce mandrivatürkiye olarak oluşturulan Mandriva Türkiye Topluluğu geçen zaman içinde iyi bir birikim yapmış olan bir foruma, çok sayıda belgesi Türkçe'ye çevrilmiş bir wiki alanına ve çevirileri sayesinde %100 Türkçe olarak yayınlanan Mandriva 2010' gelinmiştir. Man­ driva konusunda her türlü yardımı forum'da

isteyebilirsiniz.

HABERLER

KASIM AYI YAZILIM HABERLERİ

KASIM AYI DAĞITIM HABERLERİ

Özgür yazılım dünyasının gözde yazılımı VLC Media Player. Tam adı VideoLAN Client Media Player olan açık kaynak kodlu çoklu ortam yürütücüsünün 1.0.3 sürümü, 2009 Kasım'ının ilk haftası içinde çıktı.

Kasım 2009, dağıtım haberleri açısından dolu bir aydı. Zira büyük dağıtımların, bir süredir deneme ya da önsürüm haberlerini verdiğimiz sürümlerinin kararlı olanları duyuruldu.

VLC Media Player 1.0.3 Tam adı VideoLAN Client Media Player olan açık kaynak kodlu çoklu ortam yürütücüsü VLC Media Player'in 1.0.3 sürümü çıktı. Başta MPEG­1, MPEG­2, MPEG­4, DiVX, MP3, OGG olmak üzere pek çok ses ve video formatını destekleyen yazılım; internet üze­ rinden yayın yapan sunucuların aktardığı tüm formatları oynatmakla kalmıyor; bir sunucu­ dan video indirirken önizleme yapma olanağı da sunuyor. Bilindiği gibi, VLC Media Player'i diğer ortam yürütücülerinden ayıran özellikler, pek çok dosya formatına verdiği destekle sınırlı değil. VLC Media Player ile indirilmesi yarım kalmış bir ses veya video dosyasının önizlemesi dahi mümkün olabiliyor. Üstelik, izlenen dosya arkaplan görüntüsü olarak da izlenebiliyor. Programın, ekran görüntüsü al­ ma özelliği olduğunu ayrıca hatırlatalım. Tabii, altyazı desteğine de sahip.

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 54

Mandriva kullanıcılarının merakla beklediği Mandriva Linux 2010.0, 4 kasım 2009 tari­ hinde duyuruldu. Mandriva Linux 2010.0, yeni özellikler ve köklü değişikliklerle geliyor. Mandriva Linux 2010.0 Mandriva Linux 2010.0 duyuruldu. Mandriva Linux 2010.0, yeni özellikler ve köklü de­ ğişikliklerle geliyor. Kod adı "Adelie" olan ve 32 ve 64 bit'lik "Free" DVD'ler ile müseccel sürücüleri de içeren KDE ve GNOME OneCD'ler olarak kullanıcıya sunulan sürüm; 2.6.31 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılmış bulunuyor. KDE 4.3.2, GNOME 2.28.1 ve Xfce 4.6.1 masaüstü ortamlarına sahip olan sistemde, öntanımlı olarak kullanılan dosya sistemi Ext4. Hem 32 hem de 64 bit mi­ marileri destekleyen "çift mimarili" (DualArch) ISO'ları LXDE ön tanımlı masaüstü ile birlikte de edinmek mümkün. Mandriva Linux 2010.0 ile birlikte artık ön tanımlı olarak etkin­ leştirilmiş bir Konuk Hesabı bulunuyor. Böy­ lece geçici bir hesap olan ve sadece GDM veya KDM girişinde kullanılabilen bu hesapla, başkalarının sisteminizi güvenli bir şekilde

kullanmalarının mümkün olması sağlanmıştır. Bölümlendirme aracı arayüzü yenilenerek bölümlendirilecek disk bölümleri hakkında daha ayrıntılı görsel bilgi verecek şekilde yeniden tasarlanan Mandriva Linux 2010.0; eskisine oranla daha da küçük kurulum imkanına kavuşturulmuş bulunuyor. Bu sü­ rümden itibaren artık tam paket adlarında arama yapmak olanaklı olacak. Bunun için, sözgelimi "Seçenekler" menüsünü açıp "Tam paket isimlerinde ara" seçeneğini işaretlemek yeterli olacak. Sonrasında paket sürümünü aramak mümkün. Sözgelimi "4.3.2", tüm kde4.3.2 paketlerini listeleyecektir. "Seçenek­ ler" menüsündeki diğer tercihler başka ola­ naklar da sunuyor. Mandriva Linux 2010.0 ile KDE altında, plasma­wallpaper­timeoftheday plasma uygulamacığı ile her saatte bir masasütü duvar kağıdının değişmesini sağ­ lamak mümkün oluyor. Bu sürümde, KDE3 artık Mandriva'da tarihe karışmıştır. GNOME altında Pidgin yerine öntanımlı olarak Emp­

HABERLER

athy sisteme kurulu olarak geliyor. Tüm .iso dosyalarının melez .isolar olduğunu ve yansı adreslerinde bulunan mandriva­seed.sh veya "dd" komutu ile USB disklere kaydedile­ bildiklerini belirtelim. Bu yeni özellik saye­ sinde CD/DVD yakmaya gerek kalmadığını da hatırlatmış olalım. Yeni X.org 7.5 x.org sunucusunun yeni sürümü sürüm 1.6.5, VirtualBox 3.0.8, Xen çekirdeği 2.6.30, GCC 4.4.1, Glibc 2.10.1 sistemle gelen paketler. Bunun dışında Firefox3.5.3, OpenOffice.org 3.1.1, Moovida (önceki adı Elisa), Sagemath sürüm 4.1, LiVES 1.0.0, Cups 1.4, apache­ 2.2.12, PHP 5.3.0, Contrib veri kaynağında yerini alan Python 3.0, ancak uyumluluk sağ­ lanması için ön tanımlı olarak gelen Python 2.6 sayılabilir. Manriva 2010'un ayrıntılarını bu ayki ilgili yazımızda bulabilirsiniz. Debian GNU/Linux tabanlı kullanıcı dostu bir dağıtım olan SimplyMEPIS'in yeni sürümü 5 Kasım 2009'da Warren Woodford tarafından duyuruldu.

SimplyMEPIS 8.0.12 Warren Woodford, Debian GNU/Linux tabanlı kullanıcı dostu bir dağıtım olan Simply­ MEPIS'in 8.0.12 sürümünü duyurdu. Sistem, Debian "Lenny" kararlı sürümü üzerine inşa www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 55

edilen SimplyMEPIS 8.0'ın geniş bir gün­ cellemesini içeriyor. 2.6.27.37 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılan sistem; ALSA 1.0.21 ve NVIDIA 185.18.36 için güncelleştirilmiş sürücüleri ihtiva ediyor. SimplyMEPIS .iso'la­ rındaki güncellenmiş bileşenler, Debian "Lenny" havuzundan son güncellemeleri içe­ riyor. MEPIS yardımcısı; uygulamaları oluş­ turmak ve güncellemek için hazır bulunuyor. openSUSE 11.2, daha önceden yol ha­ ritasında bildirildiği gibi 12 Kasım 2009 Per­ şembe günü duyuruldu. openSUSE 11.2 Novell, openSUSE 11.2'nin masaüstü ve server versiyonlarını duyurdu. Güvenli ve kararlı bir işletim sistemi olan openSUSE; gerek masaüstü gerek server versiyonuyla kullanımı kolay ve ihtiyaç duyulan her şeyi içeren sistem özellikleri sunuyor. En son sürüm 2.6.31 Linux çekirdeği üzerine ya­ pılandırılan openSUSE 11.2'de KDE 4.3 ve GNOME 2.28 masaüstü ortamları sunuluyor. Mozilla Firefox 3.5, kullanıcılara daha fazla kontrol imkanı sağlıyor. OpenOffice.org 3.1, her türlü ofis işleriniz için her zaman yardıma hazır. Varsayılan dosya sistemi olarak Ext4 tercih edilen openSUSE 11.2'de, Facebook ve Twitter gibi sosyal ağlar için masaüstüne eklenmiş bir dizi yeni uygulama da bulunuyor.

13 Kasım 2009'da Clement Lefebvre, kod adı "Helena" olan Linux Mint 8'in birinci deneme sürümünü duyurdu. Linux Mint 8 RC1 Clement Lefebvre, kod adı "Helena" olan Linux Mint 8'in birinci deneme sürümünü duyurdu. Sürümün çok sayıda hata dü­ zeltmeleri ve iyileştirmeler içerdiğini ifade eden Lefebvre; bunun bir deneme sürümü olduğunun unutulmaması gerektiğini, ana masaüstü sistemi olarak kullanılmaması ge­ rektiğini vurguladı. Sürüm; yeni gelişmiş özellikleri, grafik arabirimi gibi özelliklere sahip Yükleme Yöneticisiyle geliyor. Ubuntu 9.10 Karmic Koala tabanlı olan sistem; 2.6.31 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılmış. Sis­ temde, Gnome 2.28 masaüstü ortamı ve X.Org 7.4 kullanılmış. Attila Craciun, 16 Kasım 2009'da Bluewhite64 Linux 13.0'ın "LiveDVD" sürümünü duyurdu. Bluewhite64 Linux 13.0 "LiveDVD" Attila Craciun, Bluewhite64 Linux 13.0'ın "LiveDVD" sürümünü duyurdu. 64­bit sis­

HABERLER

temler için Slackware tabanlı bu live DVD'yi duyurmaktan mutlu olduklarını ifade eden Craciun, DVD'nin KDE 4.3.2 ve Xfce 4.6.1 masaüstü ortamlarını içerdiğini ancak iste­ nirse komut satırı arabiriminin de kullanı­ labileceğini söyledi. 2.6.31.5 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılan sistemin özellikleri ge­ liştirilmiş ve performansı da artırılmış bulu­ nuyor. Bluewhite64 Linux 13.0 "LiveDVD"; K masaüstü yöneticisinin 4.3.2 ve Xfce ma­ saüstü yöneticisinin 4.6.1 sürümleriyle gel­ mekle kalmıyor, Firefox 3.5.5 ve SeaMonkey 2.0 (Flash ve 64­bit Java pluginlerini de içeriyor), Thunderbird ve KMail e­mail clients, OpenOffice.org 3.1.1, Gambas, KMyMoney2, Scribus, WINE gibi pek çok yazılımla birlikte geliyor. Jigish Gohil, 17 Kasım 2009'da çocuklar ve öğrenciler için tasarlanan openSUSE 11.2 "Edu Li­f­e" sürümünü duyurdu. openSUSE 11.2 "Edu Li­f­e" Jigish Gohil; eğitsel uygulamalar içeren ve çocuklar ve öğrenciler için tasarlanan Sugar masaüstü yöneticisi ile LTSP server yazılımı içeren openSUSE 11.2 "Edu Li­f­e" sürümünü duyurdu. openSUSE 11.2 "Edu Li­f­e" sü­ rümünü duyurmaktan gurur duyduklarını ifade eden Jigish Gohil; varsayılan olarak GNOME 2.28'i sunduklarını, bununla birlikte KDE 4.3.x, Sugar 0.86, IceWM masaüstü yöne­

www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 56

ticilerini seçeneklere eklemiş olduklarını vur­ guladı. 17 Kasım 2009'da kullanıcılarının ve Linux camiasının özenle beklediği Fedora 12 du­ yuruldu.

Klaus Knopper; 18 Kasım 2009'da Debian tabanlı popüler live CD/DVD KNOPPIX'in 6.2 sürümünü yayımladı.

KNOPPIX 6.2 Fedora 12 Fedora 12; GNOME 3.0'ın bir ön sürümü olan GNOME Shell, KDE 4.3 ve Xfce masaüstü ortamlarını kullanıyor. X. Org sunucu 1.7'ye güncellenmiş olan sistemin performansı opti­ mize edilmiş bulunuyor. RPM; sıkıştırma için gzip'ten daha elverişli XZ kullanıldığı için daha küçük ve daha hızlı güncellemeler mümkün hale gelmiş durumda. Orjinal olarak Red Hat'tan Dan Williams tarafından geliş­ tirilen NetworkManager, sistem ve mobil ge­ niş bant bağlantılarını kolaylıkla gerçekleş­ tiriyor. Birkaç yıldır, Theora, açık ve özgür bir format; ipotekli değil. Fedora 12; çok yüksek, kaliteli H.264 ile yeni Theora 1.1'i içer­ mektedir. Fedora 12, AMD Radeon HD 2400 ve daha sonra grafik kartları için deneysel 3D desteği sunuyor. Fedora 11'de geliştirilen daha iyi bir web kamerası desteği özelliği, Fedora 12'de "daha ucuz bir web kamerasıyla daha iyi video kalitesi beklenebilir"e kadar varmış bulunuyor. Empathy, varsayılan olarak Pidgin'in yerini alıyor.

Varsayılan masaüstü LXDE olan Debian tabanlı popüler live CD/DVD KNOPPIX'in 6.2 sürümü, Klaus Knopper tarafından yayım­ landı. KNOPPIX 6.2; bütünüyle Debian "Lenny", "Testing" ve "Unstable" sürümlerden güncellenmiş bulunuyor. 2.6.31.6 Linux çe­ kirdeği üzerine yapılandırılan sistemde, X.Org 7.4 kullanılmış. Sistem performansı artırılmış; yükleme zamanı ve kaynak gereksinimleri en aza indirilmiş bulunuyor. Ağ yapılandırma, NetworkManager tarafından grafik modda idare ediliyor. Compiz de bir seçenek olarak sunulmuş bulunuyor. 22 Kasım 2009'da Warren Woodford, Debian GNU/Linux 5.0 "Lenny" tabanlı SimplyMEPIS 8.5'in ilk alpha sürümünü duyurdu. SimplyMEPIS 8.5 Alpha Warren Woodford, Debian GNU/Linux 5.0 "Lenny" tabanlı SimplyMEPIS 8.5'in ilk alpha

HABERLER

sürümünü duyurdu. SimplyMEPIS 8.5 Al­ pha'nın ana masaüstü yöneticisi KDE 4.3.2. Bu alpha sürümü yalnızca test etmek ve denemek için kullanmaları konusunda kulla­ nıcıları uyaran Woodford; pek çok kullanı­ cının KDE 3.5.10 desteğini sürdürmelerini de istediklerini ifade etti. 2.6.32.rc8 Linux çe­ kirdeği üzerine yapılandırılan sistem; KDE 4.3.2 ile birlikte QT 4.5.3 içeriyor. Simply­ MEPIS 8.5 Alpha, her zaman olduğu gibi pek çok kullanıcının ihtiyaç duyduğu tüm yazı­ lımlarla birlikte geliyor. 27 Kasım 2009'da Serverlerin, masaüstü bil­ gisayarın ve gömülü aygıtların gözde işletim sistemi FreeBSD'nin resmi 8.0 sürümü du­ yuruldu.

FreeBSD 8.0

Serverlerin, masaüstü bilgisayarın ve gömülü aygıtların gözde işletim sistemi FreeBSD'nin resmi 8.0 sürümü yayımlandı. FreeBSD Proje ekibi; 2.26.3 GNOME ve 4.3.1 KDE masaüstü ortamlarına sahip FreeBSD 8.0'ı duyur­ maktan duyduğu memnuniyeti ifade etti. FreeBSD 8.0'da neler yeni? FreeBSD 8.0, FreeBSD Linux emülasyon katmanı 2.6.16 sürümüne güncellenmiş. "Vimage" adlı yeni bir sanallaştırma konteyneri uygulanmış. www.enixma.org ­ Aralık 2009 ­ Sayfa 57

FreeBSD TTY katmanı; SMP'ye daha iyi destek veren ve sağlam kaynak kullanım özelliğine sahip bir yenisi ile değiştirilmiş. ZFS dosya sistemi 13. sürümüne gün­cellenmiş. FreeBSD NFS alt sistemi; artık hem istemci hem sunucu üzerinde RPCSEC_GSS kimlik doğrulamasını des­tekliyor. FreeBSD NFS alt sistemi şimdi NFSv2, NFSv3 ve NFSv4 desteği ile yeni bir deneysel uygulama içeriyor. Kablosuz ağ desteği katmanı (net80211), artık desteklenen ağ cihazları üzerinde birden çok BSS örneğini destekliyor. GCC koruma yığını (ayrıca ProPolice olarak da biliniyor) FreeBSD temel sisteminde etkinleştirilmiş bulunuyor.

eniXma eniXma, başta Linux ve GNU prog­ ramları olmak üzere, açık kaynak kodlu özgür işletim sistemleri ve yazılımları hakkında herkesin bilgilerini özgürce paylaşabileceği bir elektronik bilgi pay­ laşım aracıdır. Aylık periyoda sahiptir. Her ayın 1. günü yenilenir. eniXma, GFDL lisansına sahiptir. Yer alan yazıların lisansları ayrıca belirtil­ medikçe GFDL lisansına sahip olacak­ lardır. Yazarlar GFDL ya da Creative Commons lisanslarından birini seçebi­ lirler. Yer alacak program kodları GPL /LGPL lisansına sahip olacaktır. eniXma'da yer alan yazıların tüm hak­ ları ve sorumlulukları GFDL temelinde yazarlarına aittir. İçerikte bulunan bilgi­ lerin kullanımından dolayı oluşacak her türlü sonuç kullanıcıya aittir. GFDL lisansına ek olarak eniXma'da yer alan yazıların üzerinde hiçbir kişi, araç, sunucu ya da kurum tamamını ya da bir kısmını bulundurması nedeniyle hiçbir hak iddia edemez. ©, ®, ™ özelliklerine sahip isim ve benzerleri için bu işaretler belirtilmese de belirtilmiş olarak varsayılmalıdırlar.