DEVLETİN

fOike

LLKK

UNSURU

ile Devlet birliği arasındaki münasebetin hukuki ve mâna ve mahiyeti üçerinde bir isah denemesi)

sosyolojik

Orıl. P r o f . D r . A . F . B A Ş G İ L

• Vrtmk&r

t f H i n i m i emmi

I»M

arkaıl**ım

İbrahim Karıl l ' r l l n m e r h u m u n a t l ı hu r ı -

.. ,

FE2LEKK: I —

ftoayolojl

ı. ı. m,,.,ı..,

I r r l . 1) İ n l i n II —

Hukuk

r l | vt> İradelinin ülke UırrlndekL

bakımından ülkr: t> f l k *

bftlg*l*r|. M

t l k r hâkimiyeti

A — VlSm r i k r i n i n *T B —

Feodal

Ülke

hukukla

nauriyeal,

Devlet

larlhceal:

huklmlyeU

İ U — Tttrk

LJİkr: 1) Clkruın h a y a l ve c m i yet Uıerlndekl

başlamış: D e v l e t

fikri

telâkkiler,

modern

Ulke

tuhları ı

naibrlyetL

hakimiyeti

vücude g e t i r e n

vardır

t i k e n i n k * r a . au ve

hava

f

ülke

Hukukumu

ülkr,

Salâhiyet

linin

•„.*•

fikrinin

hnkuktında

bir ehemmfyeti

al

tımrlan. ti

tealr-

rj

-

ülke - Mülk

nazariye*].

fikri

elemanlar

arasında ülkenin hususî

B i r kere, t a r i h yönünden, Devlet

hayatı ülke i l e

i n s a n l a r d a a y n i b i r m e r k e z e bağlanmak

suretile

birleşen y e r çevrelerini b i r l i k t e ve o m u z omuza müdafaa e t m e ihtiyaç ve arzusundan doğmuştur. E n eski çağlarda y i y e c e k ve sığınacak

arkasın­

da dolaşan gezgin i n s a n kümeleri, y e r yüzünün bazı çevrelerine yerleşe­ rek buraları d a i m i b i r e r sükna h a l i n e k o y d u k t a n ; bazı hayvanları e h l i ­ leştirerek çiftçiliğe ve sabit b i r h a y a t yaşamağa başladıktan sonradır k i . Devlet diyebileceğimiz i l k ve basit b i r n i z a m ve teşkilât Ve t a r i h b o y u n c a i l e r i l e y e n ve gelişen medeniyetle ima a r t a n b i r ehemmiyet

kurulabilmiştir.

beraber

ülkelerde da­

kazanmış ve D e v l e t l e r ülkelerinin a d l a r i l e çağı­

rılır olmuştur. Saniyen

ülke, D e v l e t

teşkil e t m e k t e

birliğinin e n ayırıcı h u s u s i y e t l e r i n d e n

ve b u camiayı h e r h a n g i b i r c e m i y e t t e n

birim

ayıran maddî ve

en sabit b i r u n s u r rolü oynamaktadır. O s u r e t l e k i , ülkesiz b i r c e m i y e t

k o l a y c a düşünülebilir,

f a k a t böyle b i r D e v l e t

tasavvur bile

olunamaz.

Z i r a b i r başka yazıda d a dediğimiz g i b i [ 1 ] D e v l e t , sınırlan b e l l i b i r ülke üstünde o t u r a n ve m e m l e k e t i o l a n siyasî b i r l i k t i r v e ülk*> D e v l e !

fikrinin

c i s m i ve kalıbıdır. B u n u n l a b e r a b e r ülke, D e v l e t

h u k u k u m u z d a ötedenberi üzerinde en

az durageldiğimiz b i r n o k t a ve D e v l e t

b a h s i n d e âdeta boş bıraktığımız

b i r fasıldır. B i z b u etüdümüzle b u boşluğu d o l d u r m a y a çalışacak ve ülke ile Devlet

arasındaki münasebete d a i r h u k u k i b i r araştırma ve İzah de­

nemesi yapacağız. F a k a t b i l i r i z k l h u k u k , s o s y o l o j i k o t u r u r . B i n a e n a l e y h ülkeye, evvelâ, sosyoloji

realiteler

zaviyesinden

üzerinde

bakacağız.

I Sosyoloji B u bakımdan ülke d i y i n c e ,

bakırcımdan ülke herşeyden e v v e l ,

gözönüne b i r t o p r a k

sahası ve b u sahanın f i z i k t a b i a t i , coğrafi v a z i y e t i ve i k l i m şartları gelir. Ve bu vaziyet

ve şartlarla i n s a n ve c e m i y e t

arasındaki karşılıklı müna­

sebet ve t e s i r l e r düşünülür. I ) Ülkenin hayat

ve cemiyet

B u t e s i r l e r i n dere­

üzerindeki tesirleri:

cesi ve şümulü hakkında k a i l b i r şey söylenemezse de, insanların, içinde doğup yaşadıkları tabiî m u h i t i n v e f i z i k şartların hükmü altında b u l u n ­ dukları Ötedenberi müşahede ve tecrübe İle b i l i n e n h a k i k a t l e r d e n d i r . Ne­ b a t l a r ve h a y v a n l a r m u h i t i n icaplarına v e i k l i m şartlarına göre geliştik­ l e r i , renkleşip şekillendikleri g i b i , i n s a n l a r d a a y n i faktörlerin t e s i r i a l ­ tındadır. B u n o k t a y a büyük t a r i h felsefecisi k a t i çekmiş ve b i r i k l i m nazariyesi

t b n i H a l d u n çok evvel d i k ­

kurmuştu. D a h a sonraları

hukukçu

Jean B o d i n ve hususile meşhur M o n t e s q u i e u a y n i f i k r i k u v v e t l e müdafaa etmiş ve zamanımızda b i r sıra sosyolog, coğrafyacı, İktisatçı ve hukukçu müellifler

a y n i t e s i r l e r üzerinde e h e m m i y e t l e

durmuştur

[ 2 ] . Bizde bu

111 H u k u k FakuJteal mecmunii. c l l l X I L *ns> 4. u h . 081. ]21 M m l l

R a t « 1 : L e io1. l a aoelété, l ' E t a t — (Année aoclologlque

1896-1899 • —

Bruhnet: L a géographie humaine. 1910 — V i d a l de U B l a n c h e : L e a g e n r e i de v i e dans la

géographie loclale

( L a mer, le aol et l ' E t a t )

Hgraphie de r h l a l o l r * . 1921 — L e F e b v r e : veaalre.

1911 —

L a terre

Bruhnt* tt Vallaux: L a

M l'évolution

h u m a i n e 193*

A

BASA! İL

12tİ.t

mesele üzerinde d e r i n b i r v u k u f i l e d u r a n müellif, aziz d o s t u m Ordinaryüs Profesör İbrahim Fazıl Pelin m e r h u m olmuştur. »İktisat* adlı güzel ese­ rinin

b i r i n c i c i l d i n d e m e r h u m , tabiatın insan ve insanın t a b i a t üzerindeki

karşılıklı t e s i r l e r i n i , i s t i h s a l hayatının mühim b i r faktörü o l a r a k ele a l ­ mış v e bunları i k i genişçe fasılda incelemiştir [ 3 ] , Mübalâğalı neticeler çıkarılmamak şartile bu b i r h a k i k a t t i r k i , insan üstünde doğup büyüdüğü y e r çevresinin ve içinde yaşadığı i k l i m şartları­ nın çocuğudur ve «anavatan» insan oğlunun gerçekten anastdır. S e r t i k l i m i n s a n l a r i l e yumuşak ve m u t e d i l i k l i m insanları, çöl veya yüksek rakımlı dağ h a l k i l e ova, s a h i l ve ada halkı yalnız f i z i k bakımdan değil, r u h ve k a r a k t e r bakımından da farklıdır. B u f a r k , gayet t a b i i ola­ rak, insanlardan

mürekkep olan cemiyet y a h u t

devlet varlıklarında

da

k e n d i n i göstermektedir. B i r devlet birliğinin kapladığı y e r parçasının dar­ lığından v e y a genişliğinden başka s a h i l , ada veya ova olması, s a h i l l e r i n i n g i r i n t i l i v e çıkıntılı, limanlı ve körfezli y a h u t düz b i r parça h a l i n d e b u ­ lunması D e v l e t halkının da denizci v e y a çiftçi, bağcı veya buğdaya, dağlı v e y a ovalı, e n e r j i k v e y a h a n t a l olmasını intaç eder. Ülkenin f i z i k tabiatı ve i k l i m i b i r takım s i y a s i ve i k t i s a d i şartlar doğurur takım h u s u s i y e t l e r

yaratır. B u h u s u s i y e t l e r

dan, o r t a y a mühim neticeler

ve h a l k t a r u h ! b i r

de, Devlet

hayatı

bakımın­

çıkarır; Geniş b i r ülkenin çiftçi halkı, d a r

b i r ülkenin tüccar ve sanayici halkı g i b i i d a r e edilemez. Büyük b i r ülke küçük b i r ülke g i b i ve a y n i b i r u s u l i l e i m a r edilemez ve çekilip çevrile­ mez. Geniş ülkelerin i m a n g i b i müdafaa ve muhafazası da güç ve mas­ raflıdır. Böyle ülkeler çok k u v v e t l i

müdafaa vasıtalarına, b o l insan

ve

servet kaynaklarına; çok kere de, k u v v e t l i b i r m e r k e z i y e t u s u l i l e i d a r e y e muhtaçtır. Geniş ülkelerde m u t l a k i y e t r e j i m l e r , şahsi v e müstebit hükûletler d a h a kolaylıkla

t u t u n u r . Tecrübe ve müşahedeler gösteriyor k i ,

m u t l a k ve müstebit hükümetler e k s e r i y a

geniş f a k a t seyrek nüfuslu ül­

kelere m u s a l l a t olmuş; küçük ve sık nüfuslu ülkelerde İse, y i n e

ekseriya,

l i b e r a l hükümetlere k u c a k açmıştır. B u n u n l a beraber, nüfusu sık ve ser­ vet kaynakları b o l b i r ülke genişliği Devlet için en büyük b i r r e f a h uvvet

ve

yuvasıdır.

Ülkenin m a d e n , o r m a n ve e k i m arazisi g i b i tabiî s e r v e t l e r i n i n bolluğu ve darlığı D e v l e t hayatına doğrudan müessir olan b i r faktördür.

Çölde

ve stepte D e v l e t k u r u l m a z ve temel t u t m a z . B u n d a n dolayıdır k i . A r a p İmparatorluğu

ve islâm m e d e n i y e t i .

Hicazın kızgın k u m yığınları

ara­

sında doğmuş o l m a k l a beraber, S u r i y e . I r a k , Mısır v e Endülüs g i b i i k l i m i daha müsait v e servet kaynakları daha geniş y e r l e r d e inkişaf edip p a r 131 M e r h u m u n bizim eliminle bulunan

kitabı, 1927 ı.,t.ıJni'j

Bakınız: san 81-96,

lamıştır. Y i n e b u n d a n d o l ayır k i , b i z i m i m p a r a t o r l u k d e v r i m i z i n haşme­ t i n i k u r a n büyük hükümdarlarımız D e v l e t i n ülke sınırlarını d a i m a

bere­

k e t l i , s e r v e t l i y e r l e r e ve i k l i m i m u t e d i l m m t a k a l a r a doğru genişletmeğe ça­ lışmış ve b u uğurda A v r u p a içlerine k a d a r k o l atıp uzanmıştır. Muasır d e v r i n müstemlekecilik f a a l i y e t i de, b i r başka bakımdan, y i n e b u ihtiyaç* t a n doğmuştur. B u noktanın e h e m m i y e t i eski Y u n a n filozoflarının b i l e d i k k a t gözün­ den kaçmamıştır. B u f i l o z o f l a r b i r D e v l e t i n h a y a t ve İstiklâlinin i l k şar­ tını, servet ve İstihsal bakımından, kâfi b i r ülke genişliği İçinde kendine y e t e r l i k t e görmüştür Gerçi, k e n d i n e y e t e r l i k bakımından, b i r Devlet k e s i n i n genişliği v e servet kaynaklarının

m i k t a r v e derecesi

ül­

hakkında

k a t i b i r şey söylenemez v e bu hususta t a m b i r ölçü v e r i l e m e z s e de; her halde ülkenin üstünde yaşamayı v e çalışmayı mümkün kılacak k a d a r ge­ niş, v e r i m l i ve i k l i m l i olması lâzım ülkenin dünya coğrafyasındaki ne o l a n yakınlığı ve uzaklığı D e v l e t

gelir. y e r i , hususile medeniyet

merkezleri­

birliğinin s i y a s i h a y a t ve inkişafına

tesir eden âmillerdendir. Türki y e m i z i n , Karlofça m u a h e d e s i n d e n

sonraki

İki buçuk asırlık s i y a s i t a r i h i , yeryüzü haritasında İşgal ettiğimiz m e v k i ile ve bilhassa, A v r u p a ve Asyayı b i r i b i r i n e bağlıyan, İstanbul anahtarı ve Boğazlar köprüslle izah e d i l e b i l i r . Bugün Devletlerarası münasebet ve muvazenede m e m l e k e t i m i z i n h a i z olduğu e h e m m i y e t i n sırrını da y i n e b u müstesna mevkümizde a r a m a k Medeniyet

merkezlerine

lâzımdır.

yakınlık ve uzaklık meselesi b i r başka ba­

kımdan da ele alınmağa değer b i r m e s e l e d i r :

Batı v e O r t a A v r u p a Dev­

l e t l e r i b i r i b i r i n e bitişik b i r durumdadır. Aralarında k o l a y ve gayet çabuk temas imkânları, f i k i r ve b i l g i alışverişi v e h e r çeşit n a k i l vasıtaları mev­ c u t t u r . B u sebeple b u m e m l e k e t l e r b i r i b l r l n i d a i m a göz altında b u l u n d u r ­ m a k t a , b i r i n d e o l u p bitenden öbürleri d e r h a l h a b e r a l m a k t a , Işde v e ha­ y a t t a b i r i b i r i n e çarçabuk örnek v e r m e k t e manzarası

ve a y n i b i r m e d e n i y e t

ailesi

arzetmektedir,

Türkiyemiz b u i m t i y a z d a n m a h r u m d u r ve b u m e d e n i y e t

ailesi] e te­

m a s t a geç kalmamızın sebeplerinden b i r i de b u d u r . Y a n i muasır medeni­ y e t i n yuvası o l a n g a r p m e m l e k e t l e r i n d e n

mesafe i t l b a r i l e u z a k t a b u l u n ­

muş nlmamızdır. B u n u n l a beraber, bugün m o d e m n a k i l vasıtalarından ve temas imkânlarından geniş b i r ölçüde İstifade ederek İlim v e kültür alış v e r i s i n i kolaylaştırmak s u r e t l l e tabiatın yarattığı mesafe uzaklığını telâfi e t m e k h e m mümkün, h e m de lâzımdır. Ülkenin v e r i m i ve i s t i h s a l k a y n a k l a n bakamından o l a n zenginliğinin Devlet

hayatı için taşıdığı e h e m m i y e t

âşikârdır v e herkesçe b i l i n e n b i r

şeydir. F a k a t , maalesef, herkesçe b i l i n m e y e n ve çok k e r e göze çarpmıyan

A. F - U rV • j L L

1263

J

b i r şey v a r k i , o da ülkenin m a n e v i zenginliğinin yüksek

ehemmiyetidir.

H a l b u k i mânevi z e n g i n l i k y a n i müli hayatın mânevlleşerek gönüllerde y a ­ tan servet v e kıymetleri b i r D e v l e t için m a d d i kıymetler k a d a r ve b e l k i da­ ha yüksek b i r e h e m m i y e t

arzeder. B i r ülkenin mânevi s e r v e t l e r i ,

evvelâ,

m e d e n i y e t v e ümran e s e r l e r i d i r . Saniyen, t a r i h i hâtıralar, müşterek inanç ve İdealler, m i l l i d i l , san at v e kültür g i b i f e r t l e r ve nesiller arasında bağ­ laşma ve anlaşıp sevişme imkânları y a r a t a n ve b u sayede gönülleri b i r i ­ b i r i n e perçinleyen eser ve müesseselerdir. vücuda g e t i r e n b u kıymet ve k u d s l y e t l e r ifade

edilir.

Ülke

tâbiri sırf m a d d i

Ülkenin mânevi

zenginliğini

«Vatan» kelımestle d a h a güzel

b i r mekân

ifade eden

bir

hukuk

ıstılahıdır v e yalnız Devlete izafe e d i l i r . V a t a n k e l i m e s i ise d a h a geniş v e daha zengin

m&nalıdır. V a t a n yalnız m a d d i b i r mekândan, köy.

ve şehirden i b a r e t değildir: a y n i zamanda

kasaba

mekân İçindeki mânevi

kıy­

m e t l e r i de i h t i v a eden b i r f i k i r d i r . B u kıymetler, t e k r a r e d e l i m k i , b i r t a ­ r a f t a n d i l , d i n v e t a r i h i hâtıralar g i b i içtimai müesseselerdir. M i l l i

san'at

ve kültür g i b i r u h i ve bedii müşterek varlıklar; m i l l i eser ve âbideler g i b i teeessüm etmiş mukaddesattır. Diğer t a r a f t a n da vatandaş hürriyeti, e m ­ n i y e t i , şerefi ve iç h u z u r u g i b i en yüksek medeni ve ahlâki değerlerdir. Vatanı müdafaa e t m e k , yalnız ülke topraklarım, köy, kasaba ve şehirle­ rini

düşman ayağı altında bırakmamak demek değildir; a y n i zamanda b u

mukaddesatı ve bu yüksek m i l l i ve mânevi değerleri korumaktır. Vatanı sevmek ve v a t a n s e v e r l i k

duygusile bezenmiş o l m a k

rakları üstündeki menfaat

ve servetleri

t a yalnız ülke top­

sevmek ve b u n l a r a

bağlanmak

demek değildir: a y n i zamanda ve bilhassa bu m i l l i kıymet ve k u d s i y e t l e r i sevmektir. D i k k a t edelim

k i , gönüllerde b u sevgi ve v a t a n a bağlılık şuuru, v a ­

tandaşlardan h e r b i r i n i n b u . maddî ve mânevi, İki türlü kıymet ve s e r v e t t e hisse s a h i b i olmasından doğar. B u n d a n dolayıdır k i ülke t o p r a k ve ser­ v e t l e r i n i n vatandaşlar arasında İçtimai adalete u y g u n b i r nispet

dairesinde

y a n i sây v e l i y a k a t ölçüsü üzerinden dağılması şekli y a n i mülkiyet r e j i m i Devlet bayatı için büyük b i r ehemmiyet

alır. Alması t a b i i d i r , çünkü mülk

vatandaş gönlünü v a t a n topraklarına bağlayan m a d d i bağların en k u v ­ vetli sidir. Fakat

v a t a n servetlerinden

lâzım geleni,

vatandaşların asıl hisse s a h i b i

olmaları

mânevi kıymet ve n i m e t l e r d i r k i . vatan sevgisi ve

vatana

bağlılık d u y g u s u y a r a t m a bakımından h u n l a n n en değerlisi herkes hürriyet, e m n i y e t ,

İçin

şeref ve iç h u z u r u d u r . E s k i d e v i r l e r i geçelim. D e v r i ­

mizde ve bugünkü medeniyet

çerçevesi içinde insanları h a y a t a ve d o l ayı-

sile v a t a n topraklarına bağlayan mânevi bağların en sağlamı, gönülleri v a t a n sevgisiie d o l d u r a n kaynakların en feyizlisi, hiç şüphe e d i l m e s i n k i ,

vatandaş hürriyeti, e m n i y e t i , şerefi ve iç h u z u r u d u r . Hakikî v a t a n sevgisi ve v a t a n a bağlılık d u y g u s u ancak hürriyet v e e m n i y e t

İçinde h u z u r i l e

yasayan şerefli i n s a n l a r a mahsus yüksek b i r ahlâk şuurudur. B u n u n içindir k i , tahakküm v e i s t i b d a t İle i d a r e e d i l e n h a k i k i vatanseverlik

memleketlerde

ve v a t a n a bağlılık d u y g u s u doğup yaşayamaz.

Bu

türlü r e j i m l e r d e v a t a n v e v a t a n s e v e r l i k , sadece karın d o y u r u p ense şişir­ mek için başkalarını aldatmağa y a r a y a n vatanseverlik

b i r e r sözden i b a r e t t i r

Çünkü

içtimai f a z i l e t l e r i n e n yükseğidir. Tahakküm v e istibdadın

hüküm sürdüğü y e r d e ise fazilet y o k t u r . Y i n e b u n u n içindir k i , hürriyet, e m n i y e t , şeref ve iç h u z u r u dediğimiz n i m e t ve değerlerin ezelî düşmanı olan tahakküm ve i s t i b d a t i d a r e l e r i , yalnız insanları zulüm baskısı altında i n l e t t i k l e r i İçin değil; a y n i zamanda v a t a n s e v e r l i k v e v a t a n a bağlılık d u y ­ gusunu

d u m u r a uğratıp i n s a n l a r a selâmeti

nemelâztmcılıkta

arattıkları

için de ahlâk dışı r e j i m l e r d i r . Yukarıda d a kaydettiğimiz g i b i , ülke t a b i a t ve v a z i y e t i n i n h a y a t v e Devlet üzerindeki rolünü mübalâğa e t m e m e l i d i r . Şüphe y o k k i f i z i k t a b i a t , vaziyet v e i k l i m şartları insanların bedeni ve r u h i oluşlarında r o l oyna­ maktadır. F a k a t , buna m u k a b i l , insanların b u faktörler üzerinde müessir olduğunu d a unutmamalıdır. II)

insan

eli ve i r a d e s i n i n ülke üzerindeki

y e t i sırf t a b i a t ve i k l i m İle izah e t m e k

tesiri:

insanları ve cemi¬

i s t i y e n v e içtimai hayatın dina­

m o s u n u t a b i a t faktörlerinde gören sosyoloji e k s i k v e hatalıdır. İnsan, o t l a r v e h a y v a n l a r g i b i , t a b l a t i n ve İklim şartlarının p a s i f

b i r e s i r i değildir.

Eğer böyle olsaydı, asırlar içinde d a i m a değişip kemâle doğru yürüyen insan hayatı y e r i n d e , h a y v a n l a r d a olduğu g i b i , b i n l e r c e yıl e v v e l nasıl b i r kalıpta idiyse öylece d o n u p k a l a n s a b i t ve değişmez b i r h a y a t

görmemiz

lâzım g e l i r d i . E ğ e r İnsan, d i y o r u m , t a b i a t faktörlerinin sadece b i r esiri o l a r a k kalsaydı; a y n i b i r y e r çevresi içinde ve a y n i b i r t a b i a t şartlan a l ­ tında çeşit çeşit c e m i y e t l e r ,

hükümet v e i d a r e l e r g e l i p geçmez, m u h t e l i f

medeniyetler

k u r u l u p h a y a t ve münasebet şekilleri değişmezdi. N i t e k i m

hayvanlarda

değişmiyor. B i r arı kovanı b i n sene evvel ne idiyse, bugün

de öyledir. Müşahedelerin öğrettiği h a k i k a t şudur k i , insan t a b i a t e ve i k l i m e karşı pasif b i r d u r u m d a kalmıyor; bilâkis, zekâsı ve iradesile, el m a h a r e t i ve k o l k u v v e t i l e ve bühassa cemiyet hayatının sağladığı yardımlaşma ve o r t a k ihtiyaçları birleşik k u v v e t l e r l e

karşılama imkânları sayesinde t a -

b i a t l e d u r m a d a n pençeleşiyor: Bataklıkları k u r u t u y o r , ırmakların yatağı­ nı değiştiriyor. Bozkırlarda s u l a r akıtıp o r m a n l a r yetiştiriyor ve t a r l a l a r e k i y o r ; toprağı ıslah edip v e r i m l e n d i r i y o r . İklim şartlarını b i l e b i r dere-

A. F . BASJ i ir.

1267

ceye k a d a r o l s u n değiştirerek ölüm yuvalarını b i r e r m a m u r e h a l i n e k o ­ y u y o r . . Hülâsa içtimai hayat ve saadetin anahtarı b u hayatın kapısı dı­ şında değil, içindedir. Ve, geniş b i r ölçüde, iruuuı aklının ve i r a d e s i n i n elindedir. B u b a h i s t e netice o l a r a k şuraya geleceğiz k i , Türkiyemiz t o p r a k l a n geniş ve oldukça v e r i m l i b i r m e m l e k e t t i r . Dağ, o v a ve s a h i l kısımlarile muhtelif

İklim v e i r t i f a d a y e r çevrelerini kucaklıyan, yeraltı

servetleri

bol b i r ülkeye m a l i k t i r . Gönlü h a y a t ve h u z u r aşkı i l e d o l u dinç ve çalış­ k a n da b i r halkımız v a r . Bugün y i r m i m i l y o n a yaklaşan b u halkın çoğalma k a b i l i y e t i ise çok yüksektir. B i n a e n a l e y h

rasyonel b i r çalışma usulü ve

âdil b i r İdare s i s t e m i i l e ; vatandaş h a k ve hürriyetini, e m n i y e t ve h u z u ­ r u n u değerler üstü değer tanıyan b i r hükümet z i h n i y e t i ve teşkilâtile b u t o p r a k l a r üstünde hep b i r l i k t e mes u t yaşıyabileceğimizden şüphe e t m i y e l i m . V e b i l e l i m k i , b i r ülke üstünde medeni hayat ve refahın umumileşerek hep b i r l i k t e m e s ' u t olmanın başta gelen şartı, o ülke insanları arasında gtçen etüt. i * h 94.

1274 sızıdaki münasebet sırf m a d d i d i r v e ülke D e v l e t hükmî şahsı için ( D u g u i t m e k t e b i n e göre hükümet

edenler İçin) i a d e c e b i r salâhiyet

çevresi, b i r

f a a l i y e t a l a m ve b i r âmme h i z m e t l e r i s a h n c s i d i r . Ülke hudutları devletin ( D u g u i s m e göre hükümet e d e n l e r i n )

hüküm ve k u m a n d a salâhiyetlerinin

mekân içindeki s ı n ı r l a n d ı r D e v l e t i n teşri, i c r a ve k a z a salâhiyetleri y a l ­ nız b u sınırlar içinde câri v e m u t e b e r d i r ; ülke sınırları dışında b u salâ­ h i y e t l e r , prensip i t i b a r l l e , câri değildir. B u n a z a r i y e ülke i l e D e v l e t arasındaki bağlılığın h u k u k i m a h i y e t i n i izah e t m e d i k t e n başka, ülkenin D e v l e t f i k r i n d e k i y e r i n i ve e h e m m i y e t i n i de düşürmektedir. D e v l e t i n , ülkesi sınırları içindeki i n s a n l a r a ve eşyaya şâmil salâhiyetleri vardır ve b u salâhiyetler yalnız ülke sınırlan İçinde câridir d e m e k l e mesele bitmiş o l m u y o r . Çünkü mesele, b u salâhiyetlerin ülkeye nisbetle aldığı h u k u k i mânayı o r t a y a koymaktadır. T a ş düşer ve kuş uçar demekle cazibe k a n u n u İzah edilmiş olmadığı g i b i , ülke hudut­ ları Devlet salâhiyetlerinin m a d d i sınırıdır d e m e k l e de ülke elemanı izah edilmiş olmaz.

B)

ülke - mekân yahut eleman

zariye kuvvetle birleştirip

- nüje n a z a r i y e s i < B u mânayı b u na­

açıklamakta ve ülke i l e D e v l e t i

b i r b i r i n e perçinlemektedir.

B u görüşte D e v l e t

ise Devlet varlığım vücude g e t i r e n a s i l = mandır

Ülke, D e v l e t i n

sübjektif

e l e m a n - süje f i k r i n d e süjedlr.

ülke

C o n d i t u t i f b i r u n s u r , b i r ele­

varlığının

birparçasıdır.

Binaenaleyh

ülkeyi sırf b i r f a a l i y e t ve salâhiyet sahası y a h u t b i r h a k m e v z u u a l a r a k D e v l e t t e n ayırmak ve ayrı b i r şey imiş g i b i mütalâa e t m e k doğru değil­ d i r . H e r h a n g i b i r u z v u u z v i y e t t e n a y ı n p k e n d i başına b i r varlık imiş gibi mütalâaya nasıl imkân yoksa, ülkeyi de, b i r nevi u z v i y e t o l a n Devletten ayırmağa öylece imkân y o k t u r . Ülkeyi D e v l e t t e n ayırıp a y n b i r mevcut g i b i a l m a k v e düşünmek, tıpkı bedeni r u h t a n ayrı alıp düşünmek gtbtdir. Nasıl k i beden, c i s i m h a l i n d e k i insandır; ülke de mekân şeklindeki Dev­ l e t i n k e n d i s i d i r b i r D e v l e t i n ülkesine saldırmak ve o n d a n b i r parça ko­ p a r m a k , o D e v l e t i n sadece f a a l i y e t

sahasını d a r a l t m a k y a h u t b i r mülk

s a h i b i n i n mülkünden b i r parçasını z a p t e t m e k g i b i b i r şey değildir; Dev­ l e t i n benliğine tecavüz etmek ve varlığını t e h d i d e kalkışmak

demektir

Hulâsa b u izaha göre. D e v l e t i n ülke İle alâkası salâhiyet ve faaliyetle saha arasındaki münasebet g i b i sırf m a d d i b i r alâkadan i b a r e t değil; c i ­ s i m i l e c a n ve uzuv i l e uzviyet arasındaki y a h u t b i r bütünü vücude geti­ r e n u n s u r l a r l a bütün

arasındaki alâka v e bağlılık g i b i

b i r bağlılıktır

Hattâ b u münasebet, Roma h u k u k u tâbirile v e Dominİum y a n i mülkiyet münasebeti; mülkün i s t i m a l , İntifa ve t a s a r r u f değildir. F a k a t b i r i m p e r i u m =

hakkı g i b i b i r alâka da

e m i r ve k u m a n d a

münasebetidir. B i r

D e v l e t i n ülkesi, h u k u k e n o D e v l e t i n hükmüne tâbi ve e m i r ve k u m a n d a ­ sına bağlı yeryüzü parçasıdır Şu k a d a r k i , e m i r ve k u m a n d a yalnız akıl ve i r a d e s a h i b i

varlıklara y a n i i n s a n l a r a karsı t a s a v v u r

k u d r e t t i r . Tasa. toprağa

olunabilen b i r

k u m a n d a edilmez, ve e m i r verilmez.

Şu

halde

D e v l e t i n ülke hâkimiyeti, netice i t i b a r i l e , ülke üstündeki i n s a n l a r a karsı e m i r ve k u m a n d a k u d r e t i ve hâkimiyeti demek Devletler

o l u r . V e b u hâkimiyet,

H u k u k u bakımından, ülke üstünden bütün yabancı Devlet

kuv­

v e t l e r i n i t a r d e t m e k salâhiyeti şeklinde: m i l l i h u k u k bakımından da, ülke üstünde teşri, kaza, i d a r e ve polis salâhiyetleri halinde z u h u r eder. Devletle

ülkeyi, tıpkı

uzviyetle

uzuv g i b i . b i r b i r i n e sımsıkı

ması ve a y n i b i r r e a l i t e n i n İki çeşit ifadesi görüşün

kıymeti

aşikârdır.

haline koyması i t i b a r i l e b u

B u sayede h u k u k u n

aydınlamakta ve, hususile, ülkenin

Devlet

bağla­

bazı ameli

inhisarına

tâbi

meseleleri

parçalanmaz

ve bütün olduğu f i k r i k u v v e t l e tebarüz e t m e k t e d i r B u n u n l a beraber, ülkeyi Devlet hükmi şahsının sübjektif b i r elemanı gören b u nazariyede, d e m i n k i g i b i

t a m a m i l e t a t m i n edici o l m a k t a n u z a k ­

H

t ı r B i r k e r e b u n a z a r i y e . D e v l e t l e r arasındaki a r a z i t e r k i ve ülkeden b i r parçasının koparılması g i b i hâdise ve v a z i y e t l e r i güç izah eder. Ülkesin­ den b i r parçasını, n z a s i l e veya zorla, başka b i r Devlete t e r k e d e n

Devlet,

bu n a z a r i y e y e göre, ölecek y a h u t yaralı b i r uzviyet h a l i n e düşecektir k i , bunun sırf b i r f i k i r fantezisi olduğu meydandadır.

B u müşkülü h a l İçin

n a z a r i y e y i müdafaa edenlerden b a z d a n , a r a z i t e r k i d e n Devlet b i r an için zihnen ölür de, t e r k muamelesinden sonra, elinde k a l a n ülke a k s a m i l e tek­ r a r d i r i l i r demek

s u r e t i l e daha büyük b i r fanteziye

da a r a z i t e r k e d e n D e v l e t , miyetinden

feragat

düşmüşler; bazıtan

sadece terkettiği ülke kısmı üzerindeki

e d i y o r d u r , demek

suretile

hâki­

n a z a r i y e n i n r u h u n a ay­

kırı b i r İzah i l e r i y e sürmüşlerdir. F a k a t bizce b u n o k t a , n a z a r i y e n i n müdafaası k a b i l olmıyan en zayıf noktası değildir. Z i r a b u nazariyede

ülke, m u a y y e n k i l o m e t r e k a r e l i k b i r

genişlik o l a r a k değil: mücerred b i r mekân o l a r a k mütalâa e d i l m e k t e h l r Devlet

birliği a n c a k b i r mekân içinde t a h a k k u k e d e b i l i r

ve

denilmekte­

dir. F i i l i y a t t a b u mekân küçük b i r sahadan ibaret olabildiği g i b i . büyük de o l a b i l i r . Çünkü Devlet

elemanı olan, ülkenin şurası ve burası g i b i kı­

sımları değil; h u d u t l u b i r genişlik h a l i n d e k i bütünüdür. N a z a r i y e n i n asıl zayıf taralı. Devlet kuki b i r f i k i r o l m a k t a n ziysde

hayatı için prensip verecek h u ­

metafizik b i r tasavvura

saplanması ve,

netice i t i b a r i l e , bugün i l m i b i r s u r e t t e müdafaası k a b i l olmıyan

uzviyet

f i k r i n e dayanmasıdır [ 1 9 ] . 1101 U z v i y e t

fikri

ve n m u r i y e s i

Uierine

bakınız:

A

F. Bojsll.

H u k u k u D e r i l e r i , b l r l n r i feıtkUl, u n . 166 - İTO TamaLl A k ( ü n MııLuk

Em

Tetkilst

malba&ıı. FBJL

MM. —

81

C)

Ülke - mülk nazariyesi

: S o n senelerde eskimiş gözile bakılan bu

nazariye, büyük Fransız ve A l m a n esasiyecileri

ve D e v l e t l e r u m u m i h u ­

kukçuları tarafından müdafaa edilmiştir. B u n a göre ülke i l e Devlet ara­ sındaki bağlılık, b i r hakkın süjesi i l e objesi

arasındaki bağlılık ve mü­

nasebettir. B u münasebete h u k u k t a a y n i h a k d e n i r k l mülkiyet b u n u n en mükemmel şeklidir. Şu halde, ülke, D e v l e t hükmi şahsının mülküdür ve aralarındaki alâkanın h u k u k i m a h i y e t i mülkiyettir. B i r Devlet, D e v l e t l e r

manzumesinde muayyen

b i r ülkenin sahibi ve

m a l i k i sıfatile y e r alır. V e D e v l e t i n b u ülke üzerinde, m u t l a k ve İnhisari b i r mülk hakkı vardır. B i r d e v l e t i n istiklâli demek, m u a y y e n b i r yeryü­ zü çevresine m u t l a k ve inhisarı b i r s u r e t t e

s a h i p olması d e m e k t i r . B u

şekilde b i r ülkeye s a h i p o l m a k . D e v l e t f i k r i n i vücude g e t i r e n e n esaslı b i r elemandır ve i s t i k l a l i n şartıdır. Hulâsa, b i r D e v l e t başka devletlerle olan münasebetlerinde b i r ülkenin müstakil o l a r a k m a l i k i d i r . V e D e v l e t i n ül­ kesi üzerindeki alâkası üstün b i r mülkiyettir. Şu mânada k i , ülke üze­ r i n d e teşri, k a z a ve polis salâhiyetleri k u l l a n m a k m u t l a k b i r s u r e t t e ül­ k e n i n s a h i b i o l a n D e v l e t e a i t t i r . D e v l e t i n b u hakkına yabancı b i r Devlet müdahale edemez ve ülke hudutları içinde b i r güna hâkimiyet muamelesi ve mülki t a s a r r u f icrasına kalkışamaz, İ ç h u k u k bakımından ülke arazisi hususi mülkiyete m e v z u o l u r . H a k i k i v e y a hükmî

şahıslar ülke arazisi

üzerinde h u s u s i mülkiyet i k t i s a p eder. F a k a t , D e v l e t l e r H u k u k u bakımın¬ dan bütün b u h u s u s i mülk haklarının üstünde. D e v l e t i n üstün mülkiyeti y e r alır ve h u s u s i mülkleri i h a t a eder. B i n a e n a l e y h

D e v l e t i n b u üstün

mülkiyeti i l e vatandaşların h u s u s i mülkiyetleri b i r b i r i n i nakzetmez. Çün­ kü vatandaş mülkiyeti, hususi h u k u k çevresine g i r e n mülkiyettir, Devl e t i n k i ise, D e v l e t l e r

h u k u k u n a a i t mülkiyettir. Başka b i r deyişle, Dev­

l e t i n mülkiyeti diğer devletlere karşı d u r a n b i r haktır. F e r d i n k i ise, ülke içinde hususî

h u k u k a tâbi o l a n h a k i k i v e y a hükmi

şahıslara karşı b i r

haktır. Şu halde b u i k i nevi mülkiyet a y n i b i r m e v z u d a ve ülkenin muay­ yen parçaları üzerinde birleştirebilir [ 2 0 J . ülke i l e Devlet

münasebetinin h u k u k i

m a h i y e t i n i izah

bakımından

b u n a z a r i y e bize en t a t m i n edici görünmekten başka, eski ve y e n i Türkiye h u k u k i mevzuatına d a u y g u n düşmektedir. İlâve e d e l i m k i , f i k i r l e r İçin e s k i l i k b i r n o k s a n değil, bilâkis b i r k u v v e t ve m u k a v e m e t kaynağıdır. Sırı bir yenilik yapmak

fantezisile

zaman

İçindeki tecrübelere karşı

kuvve­

t i n i ispat etmiş f i k i r l e r i b i r t a r a f a a l m a k b i r m i r a s y e d i l i k t e n başka b i r şey değildir.

(301 FauchiLle; T r a l t r . . cilt I , No. 267 I, -.,n 450.

¡11 —

Türk hukukunda

Bizde ülke hâkimiyeti,

ülke hâkimiyeti fikri:

Devlet birliğinin ülke topraklarının bütünü üzerinde üstün b i r mülkiyeli ve mülki hâkimiyeti demek olduğunda, k e n d i hesabımıza, şüphe y o k t u r . Bizce eski h u k u k u m u z b u anlayışta olduğu c i b i , şimdiki

mevzuatımızın

r u h u ve s o n z a m a n l a r d a hükümetçe t a k i p edilen t o p r a k politikasının h u ­ k u k i mesnedi de b u d u r . Ülke i l e D e v l e t

arasındaki

alâkanın h u k u k i mânasını

mülkiyet i l e

i i a d e eden b u anlayış h e m milletlerarası, h e m de m i l l i h u k u k u m u z bakı­ mından k o l a y c a izah ve müdafaa e d i l e b i l i r : B i r kere nazariyelerin tarzda

milletlerarası h u k u k mütalâasından

mülkiyet i i k r i

bakımından bu alâkayı,

da anlaşılacağı

izah e t m e k t e d i r .

yukarıdaki

üzere, en mükemmel

H a k i k a t t e de m i l l e t l e r

bir

camiası

içinde b i r D e v l e t birliğinin ülkesi, o birliğin y a n i , s i v i l ifadesile. milî ca­ mianın mülküdür. Meselâ Türk ülkesi asırlar boyunca b i r b i r i n i :ıltip e l e n m i l l e t n e s i l l e r i n i n karış karış müdafaa edip sınırlarını k a n i l e çizdiği, emek verip h e r t u t a m toprağını a i m t e r i t e suladığı,

benimseyip m u h a i a z a ve

i m a r ettiği b i r a t a l a r mirasıdır. B u s u r e t l e ve müdafaa, m u h a f a z a

ve

i m a r g i b i k a n ve alın t e r i n e müstenit a s l i temellük sebeblerile millî ca­ mianın ülkemiz topraklarının aynı, maddesi ve bütünü üzerinde b i r hakkı sabit olmuştur k i , h u k u k l a bu h a k k a , en mükemmel i f a d e s i n i mülkiyetle b u l m a k üzere, aynı h a k denir. Şu halde milletlerarası münasebetlerde D e v l e t i n ülke üzerindeki h a k ­ kı, yalnız ülke üstünde yaşayan i n s a n l a r a karşı b i r hâkimiyet değil; aynı zamanda ülke topraklarında da, hukukî ifadesini mülkiyet f i k r i n d e b u ­ lan, d a i m i ve inhisarı b i r t a s a r r u f hakkı d e m e k t i r . B i r D e v l e t i n

ülkesi

üzerindeki hâkimiyeti, başka Devletlere n a z a r a n ve milletlerarası

siyasi

ve i k t i s a d i münasebetlerin uyarınca, ülke t o p r a k ve servetlerinde i n h i s a r i b i r mürakabe v e müdafaa hakkını ifade eder. B i n a e n a l e y h b i r D e v l e t i n ülkesine tecavüz, millî camianın öz mülküne tecavüzdür ve, ülkesi teca­ vüze uğrayan m i l l e t i n , b u tecavüze, mazsa, silâhına sarılarak

karşı

milletlerarası h u k u k

yoüarile ola­

koymağa hakkı vardır. Tecavüze

karşı

k o y a n m i l l e t , b u h a r e k e t i l e yalnız ülkenin tecavüze uğrayan parçası üs­ tündeki m i l l e t taşlarını değil; aynı zamanda geçen m i l l e t n e s i l l e r i n i n k a n hakkını ve gelecek n e s i l l e r i n de a t a l a r mirasındaki m u k a d d e s

haklarını

müdafaa etmiş o l u r . Bunu

böyle k a b u l

etmez

ve eğer ülke toprakları her şeyden evvel

millî camianın asırlar içinde ceste ceste bütünlüğünü b u l a n ve n e s i l l e r i n kanile y u r u l a n mülküdür demezsek, z a n n e d e r i m k i vatandaş için müdafaası Çanakkale,

vazifesini

i z a h e t m e k güçleşir. Niçin

Hasankale,

Piievne,

Kusova"da

inönü ve

ve daha nice

vatan

Sakarya'da, kahramanlık

meydanlarında

ülkenin dört

bucağından

k o p u p gelen

Türk e r l e r i can

v e r d i ? Bütünlüğü i l e ülke toprakları m i l l i camianın parçalanmaz b i r m u ­ kaddes mülküdür de o n u n için. Niçin b i r E r z u r u m l u E d i r n e ' y i kurtarmağa koştu ve b i r E d i r n e l i Allahüekber dağındaki nöbet y e r i n d e d o n u p kaldı? ülkenin h e r h a n g i b i r tarafından b i r parçanın koparılması demek, m i l l i ca­ m i a mülkünden b i r parçanın koparılması d e m e k t i r de o n u n İçin. Niçin A r ­ dahan ve K a r s ' a

göz dikildiğini d u y u n c a m i l l e t

baştan başa çalkanıyor,

tüyler ürperip yürekler atıyor? Ülkeden koparılan t o p r a k parçasının her karışında, yalnız o parça üstünde oturanların değil, m i l l i c a m i a bütününün mülk hakkı v a r d a o n u n için. B i n a e n a l e y h duğu g i b i , H a n s a boğazı bozgununda

Çanakkale müdafaasında ol­

da c a n v e r e n b i r S a m s u n l u , Sivaslı.

Bursalı vatandaş haddizatında k e n d i n e a i t olmıyan b i r hiç v e y a b i r efsa­ ne uğrunda değil; f a k a t b i r nesiller sentezi h a l i n d e m i l l i t a r i h ocağının ateşi etrafında tür. B u n d a n

toplanan

millet ailesinin

dolayıdır k i , b i r D e v l e t

mülkünü müdafaa

için ölmüş­

ülkesinden b i r t o p r a k

parçasının

h a r p v e y a barış y o l i l e başka b i r devlete t e r k i n e m i l l i camianın rey ver­ mesi y a n i , t e m s i l i d e m o k r a s i

r e j i m i n d e , camiayı t e m s i l eden M i l e t Mec­

lisince k a r a r altına alınması lâzımdır. N e t e k i m anayasamızın 26 ncı mad­ desinde b u lüzum açıkça

gösterilmiştir. A y n ı f i k r i n neticesi

olarak bir

Devlet birliğinin ülkesi, bölünüp ayrılması k a b i l o l m a z b i r şekilde bütünlüğile o devlete a i t t i r . Çünkü ülke,

bütünlüflle m i l l i camianındır.

, c a m i a ise bölünüp parçalara ayrılması k a b i l olmıyan s o s y o l o j i k

Milli

b i r ben­

l i k ve siyasi b i r bütündür. Ülke İle D e v l e t arasındaki münasebet, m i l l i h u k u k ifadesini

y i n e mülkiyette b u l u r ü l k e

bakımından da

hâkimiyeti, b i r D e v l e t

birliğinin,

başka d e v l e t l e r e karşı olduğu g i b i , k e n d i n i t e r k i p eden f e r t l e r e b ] r nevi

mülkiyettir. Hattâ

ülke toprakları

üzerinde daimî ve inhisarı

vasıflarile t e m ve a s l i mülkiyet yalnız millî c a m i a y a Gerçi bugün

karşı da

aittir.

m i l l i camiayı t e r k i p eden f e r t l e r d e n

h e r b i r i n i n ülke

toprakları üzerinde f i i l e n müşterek ve maşerî mülkiyeti y o k t u r . Bilâkis, ülke t o p r a k l a n sây esası üzerinde o t u r a n şahsî b i r i k t i s a b y o l i l e ferdî ve hususî

mülkiyetlere ayrılmıştır.

şahsi i k t i s a b y o l i l e

A n c a k , evvela, herkese

temellük hakkı tanımıştır. Saniyen,

müsavi surette ülke toprakları

üzerinde câri olan f e r d i mülkiyet, aslî ve m u t l a k b i r mülkiyet değil, sade­ ce izafî ve n i y a b i d i r . Şu mânadaki hususi t o p r a k mülkiyeti

ferde

milli

c a m i a tarafından tanınıp t e m i n edilmiş İnhisar! b i r m e n f a a t

mülkiyetin­

den y a n i fiilî ve hukukî b i r t a s a r r u f müsaadesinden başka b i r şey değil­ d i r . F e r d i n t o p r a k t a , h u k u k u n yüksek p r e n s l p l e r i l e t e y i t olunmuş ve kanun ile de t a r i f ve t a h d i t edilmiş b i r t a s a r r u f hakkı, b i r m e n f a a t

yahut bir

t a s a r r u f mülkiyeti vardır. B u mülkiyet ferde d a i m i ve f n h l s a r i b i r suret-

te toprağı k u l l a n m a k

ve ondan

kanun dairesinde h e r veçhile

faydalan­

mak» toprağı satmak, bağışlamak ve varislerine geçirmek ilh.. gibi b i r takım h u k u k i t a s a r r u f salâhiyetleri v e r i r . F a k a t bütünlüğü ile ülke top­ raklarının üstün mülkiyetine y a n i rakabe&hıe, zat ve maddesine

malik

olmak hakkı sırf milli camiaya a i t t i r Bu

görüş

eski

ve

şimdiki

hukukumuza

hakika eski h u k u k u m u z d a ülke topraklarının

uygundur,

dedik.

Fil­

«yüksek mülkiyet ve m u ­

rakabe h a k k ı , daima d e v l e t i n olduğu k a b u l edilmiştir [ 2 1 ] ve *bizde R u ­ meli ve A n a d o l u arazisinin hemen k a m i l e n «arazii emiriyeden» olduğun­ da yani üstün mülkiyeti i t i b a r i l e , milli camianın siyasi ifadesi olan. dev­ lete a i t bulunduğunda şüphe y o k t u r [ 2 2 ] . E s k i h u k u k u n ülkeye d a i r o l a n E s k i kanunlarımızda

ıstılahları da bunu

göstermektedir.

[ 2 3 ] ülke «Memaiiki M a h rus e i Padişahı» d i y e

tav­

sif edilerek hükümdara izafe edildiği h a l d e ; sonraları, hususile 1876 K a ­ nunu E s a s i s i n d e ülkeye, kâh «Milleti O s m a n i y e , maliki Osmaniye»

kâh devlete

izafe edilerek

ye izafe edilerek

sadece «mülk*

-Me-

denilmiş­

t i r [ 2 4 ] , E s k i d e n hattâ bugün b j l e ülke «mülkü m i l l e t , veya «mülkü dev­ l e t , d i y e t a v s i f e d i l m e k t e d i r . B u tâbirler de gösteriyor, k i , eski h u k u k u ­ muz ülkeyi D e v l e t B u telâkkinin

mülkü telâkki etmiştir. bugünkü mevzuatımızda değişmiş olduğunu

gösteren

hiçbir işaret de y o k t u r . «Bu durum t o p r a k mülkiyeti nescini terviç eden Kanundan

yeni Medeni

alınarak t a s f i y e

sonra, vakıflarda

olduğu g i b i .

b i r taviz

bedeli

ve t o p r a k l a r s a h i p l e r i n e t e m l i k edilmiş değildir. B i n a ­

enaleyh juutasarrıflar için t a m b i r mülkiyet hakkı halen bahis

mevzuu

olamaz» [ 2 5 ] . Esasen ülkemizin

t a r i h i teşekkülü de t o p r a k l a r d a

t a m ve m u t l a k

mülkiyetin devlete a i t olmasını icap etmiştir. Bilindiği g i b i , Osmanlı İm­ paratorluğu

Anadolunun

doğmuş; atalarımızın kısa denilecek

mütevazı b i r

köşesinde b i r Devletçik

h i m m e t i ve bazı büyük

b i r zaman

içinde, gerek

halinde

hükümdarların g a y r e t i le

h a r p ve fütuhat ve gerek barış

!••= ı B u meıcie üzerinde u l l h n u a r r u i e i t i r Ömer L u l f l Barkanın ıu t o k d e i t r l l 1