FIZYKA W MEDYCYNIE
Program nauczania
Spis treści
I. II.
Wstęp
3
Wybrane zagadnienia z podstawy programowej fizyki –IV etap edukacyjny, zakres rozszerzony 4-9
III.
Ogólne założenia programu
IV.
Cele edukacyjne
V. VI. VII. VIII.
IX. X. XI.
10
11
Treści nauczania wraz z propozycją przydziału godzin i wymaganiami edukacyjnymi 12-26 Szczegółowe cele kształcenia wraz z propozycją doświadczeń i projektów edukacyjnych 27-59 Szczegółowe cele wychowania
60
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków realizacji programu 61-63 Opis założonych osiągnięć ucznia
63-64
Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć Uwagi końcowe Literatura
70
Załączniki
71-78
64-68
69
2
I. Wstęp
Autorski program nauczania przedmiotu uzupełniającego Fizyka w medycynie jest przeznaczony do realizacji na IV etapie edukacyjnym w klasach z rozszerzonym programem nauczania biologii i chemii. Pozwoli on młodym ludziom spojrzeć na zagadnienia fizyczne przez pryzmat biologii, co przybliży ich do zamierzonych studiów medycznych lub przyrodniczych. Program można zrealizować w ciągu 120 godzin. Zawarte w nim treści nauczania można realizować, korzystając z podręcznika dla szkół ponadgimnazjalnych Zrozumieć fizykę wydawnictwa Nowa Era oraz publikacji, których spis zamieszczono w końcowej części opracowania. Ze względu na specyfikę przedmiotu Fizyka w medycynie i ograniczoną liczbę godzin przeznaczonych na jego realizację zrezygnowano z niektórych tematów, a dział Grawitacja połączono z działem Energia i pęd, pomijając przy tym treści realizowane w klasie pierwszej. Nauczyciel, który dysponuje większą liczbą godzin, może zrealizować dział Grawitacja w zakresie rozszerzonym. Zgodnie z obowiązującą podstawą programową nauczanie fizyki na IV etapie edukacyjnym jest kontynuacją procesu realizowanego w gimnazjum. Większość uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych uczy się fizyki tylko w zakresie podstawowym i kończy tę naukę w klasie pierwszej. Proponowany program umożliwia kontynuowanie nauki tego przedmiotu w klasach drugiej i trzeciej. Program został przygotowany w odpowiedzi na oczekiwania uczniów, którzy pragną zdobyć wiedzę i umiejętności pozwalające na kontynuowanie nauki na kierunkach przyrodniczych i medycznych uczelni wyższych. Zawiera on propozycje treści z fizyki stanowiących rozszerzenie kursu podstawowego, wzbogaconych o elementy biofizyki i fizyki medycznej. Dołożono starań, aby – zgodnie z wymaganiami ogólnymi zawartymi w podstawie programowej – umożliwić uczniom zdobycie umiejętności: stosowania poznanych pojęć i praw do wyjaśniania procesów i zjawisk fizycznych, wykorzystywania i przetwarzania informacji podanych w różnych formach, budowania prostych modeli fizycznych i matematycznych do opisu zjawisk, planowania i wykonywania prostych doświadczeń oraz analizowania ich wyników. Materiał zawarty w programie to propozycja; nauczyciel może pracować zgodnie z nim, może także dokonać w nim zmian, w zależności od potrzeb.
3
II. Wybrane zagadnienia z podstawy programowej fizyki IV etap edukacyjny, zakres rozszerzony
1. Znajomość pojęć i praw fizyki oraz umiejętność ich wykorzystania do wyjaśniania procesów i zjawisk w przyrodzie 2. Analiza tekstów popularnonaukowych i ocena ich treści 3. Wykorzystywanie i przetwarzanie informacji zapisanych w postaci tekstu, tabel, wykresów, schematów i rysunków 4. Budowa prostych modeli fizycznych i matematycznych do opisu zjawisk 5. Planowanie i wykonywanie prostych doświadczeń oraz analiza ich wyników Treści nauczania i umiejętności – wymagania szczegółowe 1. Ruch punktu materialnego Uczeń: 1. odróżnia wielkości wektorowe od skalarnych; wykonuje działania na wektorach (dodawanie, odejmowanie, rozkładanie na składowe) 2. opisuje ruch w różnych układach odniesienia; 3. oblicza prędkości względne dla ruchów wzdłuż prostej; 4. wykorzystuje związki pomiędzy położeniem, prędkością i przyspieszeniem w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym do obliczania parametrów ruchu; 5. rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu; 6. oblicza parametry ruchu podczas swobodnego spadku i rzutu pionowego; 7. opisuje swobodny ruch ciał, wykorzystując pierwszą zasadę dynamiki; 8. wyjaśnia ruch ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona; 9. stosuje trzecią zasadę dynamiki do opisu zachowania się ciał; 10. wykorzystuje zasadę zachowania pędu do obliczania prędkości ciał podczas zderzeń niesprężystych i zjawiska odrzutu; 11. wyjaśnia zachowanie się ciał pod działaniem sił bezwładności w układzie nieinercjalnym; 12. posługuje się pojęciem siły tarcia do wyjaśniania mechanizmów ruchu ciał; 13. składa i rozkłada siły działające wzdłuż prostych nierównoległych; 14. oblicza parametry ruchu jednostajnego po okręgu; opisuje wektory prędkości i przyspieszenia dośrodkowego; 15. analizuje ruch ciał w dwóch wymiarach na przykładzie rzutu poziomego.
4
2. Mechanika bryły sztywnej Uczeń: 1. rozróżnia pojęcia punktu materialnego i bryły sztywnej; weryfikuje granice ich stosowalności; 2. rozróżnia pojęcia masy i momentu bezwładności; 3. oblicza momenty sił; 4. analizuje równowagę brył sztywnych, gdy siły leżą w jednej płaszczyźnie (równowaga sił i momentów sił); 5. wyznacza położenie środka masy; 6. opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi przechodzącej przez środek masy (prędkość kątowa, przyspieszenie kątowe); 7. analizuje ruch obrotowy bryły sztywnej pod wpływem momentu sił; 8. stosuje zasadę zachowania momentu pędu do analizy ruchu; 9. uwzględnia w bilansie energii energię kinetyczną ruchu obrotowego. 3. Energia mechaniczna Uczeń: 1. 2. 3. 4. 5.
oblicza pracę siły na danej drodze; oblicza wartość energii kinetycznej i potencjalnej ciał; wykorzystuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczania parametrów ruchu; oblicza moc urządzeń, uwzględniając ich sprawność; stosuje zasadę zachowania energii do opisu zderzeń sprężystych i niesprężystych.
4. Grawitacja Uczeń: 1. wykorzystuje prawo powszechnego ciążenia do obliczania siły oddziaływań grawitacyjnych między masami punktowymi i sferycznie symetrycznymi; 2. rysuje linie pola grawitacyjnego; odróżnia pole jednorodne od pola centralnego; 3. oblicza wartość i kierunek pola grawitacyjnego na zewnątrz ciała sferycznie symetrycznego; 4. wyprowadza związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety, a jej masą i promieniem; 5. oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej; 6. wyjaśnia znaczenie pojęć „pierwsza prędkość kosmiczna” i „druga prędkość kosmiczna”; 7. oblicza okres ruchu satelitów (bez napędu) wokół Ziemi; 8. oblicza okresy obiegu planet i ich średnie odległości od gwiazdy, wykorzystując trzecie prawo Keplera dla orbit kołowych; 9. oblicza masę ciała niebieskiego na podstawie obserwacji ruchu jego satelity. 5
5. Termodynamika Uczeń: 1. objaśnia założenia gazu doskonałego i stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu; 2. opisuje przemiany: izotermiczną, izobaryczną i izochoryczną; 3. interpretuje wykresy ilustrujące przemiany gazu doskonałego; 4. opisuje związek pomiędzy temperaturą w skali Kelwina a średnią energią kinetyczną cząsteczek; 5. stosuje pierwszą zasadę termodynamiki, odróżnia przekaz energii w formie pracy od przekazu energii w formie ciepła; 6. oblicza zmianę energii wewnętrznej w przemianach izobarycznej i izochorycznej oraz pracę wykonaną w przemianie izobarycznej; 7. posługuje się pojęciem ciepła molowego w przemianach gazowych; 8. analizuje pierwszą zasadę termodynamiki; 9. interpretuje drugą zasadę termodynamiki; 10. analizuje cykle termodynamiczne; oblicza sprawność silników cieplnych; 11. odróżnia wrzenie od parowania powierzchniowego; 12. analizuje wpływ ciśnienia na temperaturę wrzenia cieczy; 13. wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego i ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego. 6. Ruch harmoniczny i fale mechaniczne Uczeń: 1. 2. 3. 4.
analizuje ruch pod wpływem sił sprężystości; podaje przykłady takiego ruchu; oblicza energię potencjalną sprężystości; oblicza okres drgań ciężarka na sprężynie i wahadła matematycznego; interpretuje wykresy zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu drgającym; 5. opisuje drgania wymuszone; 6. opisuje – na wybranych przykładach – zjawisko rezonansu mechanicznego; 7. opisuje przemiany energii kinetycznej i potencjalnej w ruchu drgającym; 8. stosuje w obliczeniach związek między parametrami fali: długością, częstotliwością, okresem, prędkością; 9. opisuje załamanie fali na granicy ośrodków; 10. wyjaśnia mechanizm zjawiska ugięcia fali, opierając się na zasadzie Huygensa; 11. opisuje zjawisko interferencji; wyznacza długość fali na podstawie obrazu interferencyjnego; 12. opisuje fale stojące i ich związek z falami biegnącymi; 13. opisuje efekt Dopplera w przypadku poruszającego się źródła i nieruchomego obserwatora.
6
7. Pole elektryczne Uczeń: 1. wykorzystuje prawo Coulomba do obliczania siły oddziaływania elektrostatycznego między ładunkami; 2. posługuje się pojęciem natężenia pola elektrostatycznego; 3. oblicza natężenie pola centralnego pochodzącego od jednego ładunku punktowego; 4. analizuje jakościowo pole pochodzące od układu ładunków; 5. wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektryzowanego ciała sferycznie symetrycznego; 6. przedstawia pole elektrostatyczne za pomocą linii pola; 7. opisuje pole kondensatora płaskiego, oblicza napięcie między okładkami; 8. posługuje się pojęciem pojemności elektrycznej kondensatora; 9. oblicza pojemność kondensatora płaskiego, znając jego cechy geometryczne; 10. oblicza pracę potrzebną do naładowania kondensatora; 11. analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu elektrycznym; 12. opisuje wpływ pola elektrycznego na rozmieszczenie ładunków w przewodniku; wyjaśnia działanie piorunochronu i klatki Faradaya. 8. Prąd stały Uczeń: 1. 2. 3. 4. 5.
wyjaśnia znaczenie pojęć siły elektromotorycznej ogniwa i oporu wewnętrznego; oblicza opór przewodnika, znając jego opór właściwy i wymiary geometryczne; rysuje charakterystykę prądowo-napięciową opornika podlegającego prawu Ohma; stosuje prawa Kirchhoffa do analizy obwodów elektrycznych; oblicza opór zastępczy oporników połączonych szeregowo i połączonych równolegle; oblicza pracę prądu przepływającego przez różne elementy obwodu oraz moc wydzielaną na tych elementach; 6. opisuje wpływ temperatury na opór metali i półprzewodników. 9. Magnetyzm, indukcja magnetyczna Uczeń: 1. szkicuje przebieg linii pola magnetycznego w pobliżu magnesów trwałych i przewodników z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica); 2. oblicza wektor indukcji magnetycznej wytworzonej przez przewodniki z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica); 3. analizuje ruch cząstki naładowanej w jednorodnym polu magnetycznym; 4. opisuje wpływ materiałów magnetycznych (ferromagnetyków) na pole magnetyczne; 5. opisuje zastosowanie materiałów ferromagnetycznych; 7
6. analizuje siłę elektrodynamiczną działającą na przewodnik z prądem w polu magnetycznym; 7. opisuje działanie silnika elektrycznego; 8. oblicza strumień indukcji magnetycznej przez powierzchnię; 9. analizuje napięcie uzyskiwane na końcach przewodnika podczas ruchu przewodnika w polu magnetycznym; 10. oblicza siłę elektromotoryczną powstającą w wyniku indukcji elektromagnetycznej; 11. stosuje regułę Lenza w celu wskazania kierunku przepływu prądu indukcyjnego; 12. opisuje budowę i zasadę działania prądnicy i transformatora; 13. opisuje prąd przemienny (natężenie, napięcie, częstotliwość, wartości skuteczne); 14. opisuje zjawisko samoindukcji; 15. opisuje działanie diody jako prostownika.
10. Fale elektromagnetyczne i optyka Uczeń: 1. opisuje widmo fali elektromagnetycznej; podaje przykłady wykorzystania fal w poszczególnych zakresach; 2. opisuje jedną z metod wyznaczania prędkości światła; 3. opisuje doświadczenia Younga; 4. wyznacza długość fali świetlnej za pomocą siatki dyfrakcyjnej; 5. opisuje zjawisko polaryzacji światła przy odbiciu i przy przejściu przez polaryzator; wyjaśnia mechanizm tego zjawiska; 6. wykorzystuje prawo załamania światła do wyznaczenia biegu promienia w pobliżu granicy dwóch ośrodków; 7. opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia i wyznacza kąt graniczny; 8. rysuje obrazy rzeczywiste i pozorne otrzymywane za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających; 9. stosuje równanie soczewki; wyznacza położenie i powiększenie otrzymanych obrazów.
11. Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego Uczeń: 1. opisuje założenia kwantowego modelu światła; 2. stosuje zależność między energią fotonu a częstotliwością i długością fali do opisu zjawisk fotoelektrycznych wewnętrznego i zewnętrznego; 3. stosuje zasadę zachowania energii do wyznaczania częstotliwości promieniowania emitowanego i absorbowanego przez atomy; 4. opisuje mechanizm powstawania promieniowania rentgenowskiego; 5. określa długość fali de Broglie’a poruszającej się cząstki. 8
12. Wymagania przekrojowe Uczeń: 1. przedstawia jednostki wielkości fizycznych wymienionych w podstawie programowej, opisuje ich związki z jednostkami podstawowymi; 2. samodzielnie wykonuje poprawne wykresy (właściwe oznaczenie osi, wybór skali, oznaczenie niepewności punktów pomiarowych); 3. przeprowadza złożone obliczenia liczbowe, posługując się kalkulatorem; 4. interpoluje, ocenia orientacyjnie wartość pośrednią (interpolowaną) między danymi w tabeli, także za pomocą wykresu; 5. dopasowuje prostą y = ax + b do wykresu i ocenia trafność tego postępowania; oblicza wartości współczynników a i b (ocena ich niepewności nie jest wymagana); 6. opisuje podstawowe zasady niepewności pomiaru 7. szacuje wartość spodziewanego wyniku, krytycznie analizuje prawdopodobieństwo otrzymanego wyniku; 8. przedstawia własnymi słowami główne tezy poznanego artykułu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii. 13. Wymagania doświadczalne Uczeń przeprowadza badania polegające na wykonaniu pomiarów, opisie i analizie wyników oraz, jeżeli to możliwe, wykonaniu i interpretacji wykresów, dotyczące: 1. ruchu prostoliniowego jednostajnego i jednostajnie zmiennego (np. wyznaczenie przyspieszenia w ruchu jednostajnie zmiennym); 2. ruchu wahadła (np. wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego); 3. ciepła właściwego (np. wyznaczenie ciepła właściwego cieczy); 4. kształtu linii pól magnetycznego i elektrycznego (np. wyznaczenie pola wokół przewodu kształcie pętli, w którym płynie prąd); 5. charakterystyki prądowo-napięciowej opornika, żarówki, ewentualnie diody (np. pomiar i wykonanie wykresu zależności I(U); 6. drgań struny (np. pomiar częstotliwości podstawowej drgań struny dla różnej długości drgającej części struny); 7. dyfrakcji światła na siatce dyfrakcyjnej lub płycie CD (np. wyznaczenie gęstości ścieżek na płycie CD); 8. załamania światła (np. wyznaczenie współczynnika załamania światła z pomiaru kąta granicznego); 9. obrazów optycznych otrzymywanych za pomocą soczewek (np. wyznaczenie powiększenia obrazu i porównanie go z powiększeniem obliczonym).
9
III.
Ogólne założenia programu
1. Na realizację programu przewidziano 120 godzin. 2. Treści zawarte w programie można realizować w ciągu jednego roku (klasa druga) lub w ciągu dwóch lat ( klasy druga i trzecia). Zważywszy na krótszy czas nauki w klasie trzeciej, korzystniejszy jest wariant pierwszy. 3. Program będzie realizowany w klasach uczących się biologii i chemii w zakresie rozszerzonym. Zapewni on uczniom zdobycie wiedzy z zakresu fizyki ze szczególnym uwzględnieniem aspektów medycznych tego przedmiotu. Przygotuje ich także do samodzielnego uzupełniania wiedzy przyrodniczej, czytania ze zrozumieniem tekstów popularnonaukowych, rozumnego i krytycznego odbioru informacji medialnych, sprawnego funkcjonowania w świecie opanowanym przez technikę oraz świadomego korzystania ze zdobyczy cywilizacji. 4. W planie wynikowym położono nacisk na operatywność zdobywanej wiedzy i umiejętność samodzielnego jej zdobywania. 5. Nauczanie zagadnień związanych z fizyką oparte jest na podstawie programowej kształcenia ogólnego fizyki, IV etap edukacyjny, zakres rozszerzony. 6. Nauczanie zagadnień z dziedziny biofizyki i medycyny opiera się na metodzie projektu. 7. Udział ucznia w projekcie nie jest obligatoryjny. 8. Każdy projekt może być realizowany przez jednego ucznia lub grupę uczniów. 9. Nauczyciel może zwiększyć liczbę projektów o tematy związane z wykorzystaniem fizyki w medycynie albo o zagadnienia czysto fizyczne. 10. Przedmiot „fizyka w medycynie” jest oparty na podstawie programowej kształcenia ogólnego fizyki na IV etapie edukacyjnym, zakres rozszerzony, więc powinien go uczyć nauczyciel fizyki. 11. Program zakłada: •
stosowanie metod wyzwalających aktywność uczniów, rozwijających ich zainteresowanie wiedzą przyrodniczą, kształtujących umiejętności uczenia się i samokontroli;
•
stworzenie uczniom warunków do samokształcenia, w tym samodzielnego zdobywania informacji z różnych źródeł dzięki zapewnieniu możliwości korzystania z internetu i dostępu do literatury popularnonaukowej oraz czasopism;
·
projektowanie i bezpieczne wykonywanie eksperymentów przez uczniów oraz dokonywanie obserwacji i formułowanie wniosków wynikających z przeprowadzonych doświadczeń.
10
IV. Cele edukacyjne Cel strategiczny Ukazanie związków fizyki z medycyną i wyposażenie uczniów w wiedzę o prawidłowościach występujących w przyrodzie i metodach ich poznawania, umożliwiającą kontynuowanie kształcenia na kierunkach medycznych, technicznych i przyrodniczych.
Cele kształcenia – rozbudzanie zainteresowania fizyką i medycyną, rozwijanie i pogłębianie wiedzy umożliwiającej dalsze kształcenie uczniów: · ukazanie roli fizyki i medycyny w życiu człowieka; · integracja wiedzy z różnych dyscyplin naukowych: fizyki, medycyny, biofizyki; · pokazanie zastosowania nowoczesnych zdobyczy nauki do diagnozowania, profilaktyki i
leczenia; · kształtowanie umiejętności posługiwania się pojęciami fizycznymi i stosowania ich do opisu · · · · ·
· · ·
· ·
zjawisk fizycznych, z wykorzystaniem odpowiedniego aparatu matematycznego; stosowanie pojęć fizycznych do opisu procesów fizycznych i medycznych; wykorzystanie posiadanych wiadomości do rozwiązywania zadań i problemów fizycznych oraz medycznych; planowanie i wykonywanie prostych eksperymentów i doświadczeń symulowanych (wykonywanie pomiarów, analiza wyników i wyciąganie wniosków); budowanie modeli matematycznych i fizycznych do rozwiązywaniu problemów fizycznych; doskonalenie umiejętności poszukiwania, analizowania, oceniania i wykorzystywania informacji o tematyce fizycznej i medycznej pochodzących z różnych źródeł oraz zarządzania informacją; rozwijanie umiejętności sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami; aktywizowanie ucznia i indywidualizowanie pracy z uczniem dzięki stosowaniu metody projektu; rozwijanie umiejętności formułowania problemów związanych z tematem medycznym, planowania i organizowania pracy oraz przygotowywania wystąpień i prezentacji pracy; rozwijanie umiejętności rozumienia czytanego tekstu, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów oraz analizy tekstów popularnonaukowych; rozwijanie umiejętności poprawnego komunikowania się w języku ojczystym, dbałości o wzbogacanie zasobu słownictwa, poprawnego posługiwania się językiem fizyki;
11
V. Treści nauczania wraz z propozycją przydziału godzin i wymaganiami edukacyjnymi
Ogólny rozkład materiału Liczba godzin przeznaczonych na: nowe treści
powtórzenie, sprawdzenie
razem
8 4 8
1 1 1
9 5 9
4 5
Kinematyka Ruch i siły Energia i pęd (z elementami grawitacji) Bryła sztywna Ruch harmoniczny
6 6
1 1
7 7
6
Fale mechaniczne
7
1
8
7
Ośrodki ciągłe
5
1
6
8
Termodynamika
10
1
11
9 10 11
Grawitacja Pole elektryczne Prąd stały
12 8 7
2 1 1
14 9 8
12
Magnetyzm
8
1
9
Indukcja elektromagnetyczna i fale elektromagnetyczne Optyka
8
1
9
13
1
15
7
1
8
105
15
120
Dział fizyki 1 2 3
13 14 15
Korpuskularno-falowe własności materii Całkowita liczba godzin
12
Treści nauczania. Szczegółowy rozkład materiału nauczania 1.
Kinematyka (9 godzin)
Temat 1, 2
3
4, 5
Jak opisać ruch
Treści kształcenia 1. Wielkości skalarne i wektorowe 2. Suma i różnica wektorów 3. Iloczyn skalarny i iloczyn wektorowy 4. Układ odniesienia, punkt materialny 5. Wektor położenia, przemieszczenia 6. Droga, tor ruchu
Prędkość w ruchu prostoliniowym
1. Prędkość chwilowa a prędkość średnia 2. Prędkość wypadkowa i prędkość względna 3. Ruch jednostajny prostoliniowy 4. Równanie ruchu Ruch prostoliniowy zmienny 1. Ruch jednostajnie zmienny 2. Wykresy v(t), s(t), a(t) 3. Równania ruchu 4. Przyspieszenie 5. Spadek swobodny 6. Analiza ruchów
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 1.1. odróżnia wielkości wektorowe od skalarnych; wykonuje działania na wektorach (dodawanie, odejmowanie, rozkładanie na składowe) 1.2. opisuje ruch w różnych układach odniesienia 1.2. opisuje ruch w różnych układach odniesienia 1.3. oblicza prędkości względne ruchów wzdłuż prostej 1.4. wykorzystuje związki między położeniem, prędkością i przyspieszeniem w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym do obliczania parametrów ruchu 1.5. rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu
6
Wyznaczanie przyspieszenia 1. Wyznaczanie przyspieszenia w ruchu jednostajnie ziemskiego przy spadku swobodnym zmiennym 2. Błędy pomiarowe
13.1. doświadczenie obowiązkowe dotyczące badanie ruchu prostoliniowego jednostajnego i jednostajnie zmiennego (np. wyznaczenie przyspieszenia w ruchu jednostajnie zmiennym) 1.6. oblicza parametry ruchu podczas swobodnego spadku i rzutu pionowego
7
Rzut poziomy
1. Ruch ciał w dwóch wymiarach 2. Równania ruchu 3. Parametry ruchu
1.15. analizuje ruch ciał w dwóch wymiarach na przykładzie rzutu poziomego
8
Ruch krzywoliniowy
1. Prędkość w ruchu krzywoliniowym 2. Ruch jednostajny po okręgu 3. Wielkości opisujące ruch po okręgu
1.14. oblicza parametry ruchu jednostajnego po okręgu; opisuje wektory prędkości i przyspieszenia dośrodkowego
9
Kinematyka – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
13
2. Ruch i siły (5 godzin)
Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń:
1
Oddziaływania
1. Pojęcie siły 2. Warunki równowagi w ruchu postępowym 3. Składanie i rozkładanie sił
1.9. stosuje trzecią zasadę dynamiki do opisu zachowania się ciał 1.13. składa i rozkłada siły działające wzdłuż prostych nierównoległych
2
Zasady dynamiki
1. Pierwsza zasada dynamiki 2. Ruch ciał pod wpływem stałej siły 3. Ruch ciała po równi 4. Masa bezwładna
1.6. oblicza parametry ruchu podczas swobodnego spadku i rzutu pionowego 1.7. opisuje swobodny ruch ciał, wykorzystując pierwszą zasadę dynamiki 1.8. wyjaśnia mechanizm ruchu ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki
3
Tarcie
1. Tarcie 2. Opory ruchu 3. Współczynnik tarcia
1.12. posługuje się pojęciem siły tarcia do wyjaśniania mechanizmu ruchu ciał
4
Układy inercjalne i nieinercjalne
1. Opis ruchu ciał w różnych układach 2. Siła bezwładności 3. Masa bezwładna
1.11. wyjaśnia zachowania się ciał pod działaniem sił bezwładności w układzie nieinercjalnym
5
Siły i ruch – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
3. Energia i pęd (z elementami grawitacji) (9 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 3.1. oblicza pracę siły na danej drodze 3.4. oblicza moc urządzeń, uwzględniając ich sprawność.
1
Praca i moc
1. Pojęcie pracy 2. Pojęcie mocy 3. Sprawność urządzenia
2
Energia
1. Formy energii 2. Energia kinetyczne 3. Energia potencjalna 4. Energia potencjalna sprężystości
3.2. oblicza wartość energii kinetycznej i potencjalnej ciał;)
3
Zasada zachowania energii
1. Rzut pionowy 2. Zastosowanie zasady zachowania energii mechanicznej
1.6. oblicza parametry ruchu podczas swobodnego spadku i rzutu pionowego 3.3. wykorzystuje zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczania parametrów ruchu.
14
4
Pęd. Zasada zachowania pędu
1. Pęd ciała 2. Popęd siły 3. Zasada zachowania pędu
1.10. wykorzystuje zasadę zachowania pędu do obliczania prędkości ciał podczas zderzeń niesprężystych i zjawiska odrzutu.
5
Zderzenia sprężyste i niesprężyste
1. Analiza zderzeń 2. Zasady zachowania a zderzenia
3.5. stosuje zasadę zachowania energii do opisu zderzeń sprężystych i niesprężystych.
6
Pole grawitacyjne
1. Linie pola grawitacyjnego 2. Pole jednorodne a pole niejednorodne 3. Siła grawitacji
4.1. wykorzystuje prawo powszechnego ciążenia do obliczania siły oddziaływań grawitacyjnych między masami punktowymi i sferycznie symetrycznymi 4.2. rysuje linie pola grawitacyjnego, odróżnia pole jednorodne od pola centralnego 4.7. oblicza okres ruchu satelitów (bez napędu) wokół Ziemi.
7
Przyspieszenie grawitacyjne
1. Definicja natężenia pola grawitacyjnego 2. Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni planety 3. Stan nieważkości, stan przeciążenia 4. Wpływ pola grawitacyjnego i sił bezwładności na organizm człowieka
4.4. wyprowadza związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety a jej masą i promieniem 4. 9. oblicza masę ciała niebieskiego na podstawie obserwacji ruchu jego satelity.
8
Praca w polu grawitacyjnym
1. Energia potencjalna grawitacji 2. Potencjał pola grawitacyjnego 3. Powierzchnia ekwipotencjalna 4. Praca w polu grawitacyjnym
4.5. oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej
9
Energia i pęd (z elementami grawitacji) – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
4. Bryła sztywna (7 godzin) Temat 1
2, 3
Treści kształcenia
Ruch bryły sztywnej
1. Środek masy 2. Moment siły 3. Warunki równowagi bryły sztywnej 4. Działanie dźwigni jednostronnej i dźwigni dwustronnej na przykładzie ciała ludzkiego 5. Działanie dźwigni jednostronnej i dwustronnej
Ruch obrotowy bryły sztywnej
1. Druga zasada dynamiki bryły sztywnej 2. Moment bezwładności 3. Siły dośrodkowa i odśrodkowa 4. Wielkości opisujące ruch obrotowy
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 2.1. rozróżnia pojęcia punktu materialnego i bryły sztywnej; określa granice ich stosowalności; 2.4. analizuje równowagę brył sztywnych, gdy siły leżą w jednej płaszczyźnie; 2.5. wyznacza położenie środka masy. 2.2. rozróżnia pojęcia masy i momentu bezwładności 2.3. oblicza momenty sił 2.6. opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi przechodzącej przez środek masy 2.7. analizuje ruch obrotowy bryły sztywnej pod wpływem momentu sił.
15
4
Energia potencjalna bryły sztywnej
1. Środek ciężkości 2. Energia potencjalna bryły 3. Trzy stany równowagi 4. Warunki równowagi ciała ludzkiego 5. Lokomocja człowieka
2.4. analizuje równowagę brył sztywnych, gdy siły leżą w jednej płaszczyźnie (równowaga sił i momentów sił).
5
Energia kinetyczna bryły sztywnej
1. Energia ruchu postępowego 2. Energia ruchu obrotowego 3. Całkowita energia
2.9. uwzględnia w bilansie energii energię kinetyczną ruchu obrotowego 3.2. oblicza wartość energii kinetycznej i potencjalnej ciał.
6
Moment pędu
1. Moment pędu 2. Zasada zachowania momentu pędu 3. Żyroskop
2.8. stosuje zasadę zachowania momentu pędu do analizy ruchu.
7
Energia mechaniczna bryły sztywnej i grawitacja – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
5. Ruch harmoniczny (7 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 6.1. analizuje ruch pod wpływem sił sprężystości, podaje przykłady takiego ruchu 1.14. oblicza parametry ruchu jednostajnego po okręgu; opisuje wektory prędkości i przyspieszenia dośrodkowego
1
Drgania harmoniczne a ruch po okręgu
1.Wielkości opisujące ruch po okręgu 2. Ruch harmoniczny
2
Drgania ciężarka na sprężynie
1. Analiza ruch drgającej sprężyny 2. Zależności x(t), v(t), a(t), F(x) w ruchu harmonicznym 3. Okres drgań ciężarka na sprężynie 4. Energia potencjalna sprężystości
3
Wahadło matematyczne
1. Siły w ruchu wahadła matematycznego 6.3. oblicza okres drgań wahadła matematycznego. 2. Okres drgań wahadła
4
Energia w ruchu drgającym
1. Energia kinetyczna 2. Energia potencjalna 3. Przemiany energii mechanicznej w ruchu drgającym
6.2. oblicza energię potencjalną sprężystości 6.7. opisuje przemiany energii kinetycznej i potencjalnej w ruchu drgającym.
5
Drgania tłumione i wymuszone
1. Drgania tłumione 2. Drgania wymuszone 3. Rezonans mechaniczny
6.4 interpretuje wykresy zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu drgającym; 6.5. opisuje drgania wymuszone 6.6. opisuje zjawisko rezonansu mechanicznego (na wybranych przykładach).
6.1. analizuje ruch pod wpływem sił sprężystości, podaje przykłady takiego ruchu 6.2. oblicza energię potencjalną sprężystości 6.3. oblicza okres drgań ciężarka na sprężynie 6.4. interpretuje wykresy zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu drgającym.
16
6
Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego
1. Badanie ruchu wahadła 2. Pomiary okresu i długości wahadła 3. Zależność między przyspieszeniem ziemskim, a okresem drgań i długością wahadła 4. Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego
13.2. . doświadczenie obowiązkowe dotyczące ruchu wahadła (np. wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego)
7
Ruch harmoniczny – podsumowanie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
6. Fale mechaniczne (8 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 6.8. stosuje w obliczeniach związek między parametrami fali: długością, częstotliwością, okresem, prędkością.
1
Zjawisko ruchu falowego
1. Fala mechaniczna 2. Wielkości opisujące fale 3. Podział fal 4. Równanie fali
2
Odbicie i załamanie fal
3
Interferencja i dyfrakcja fal. Superpozycja fal. Fale stojące
1. Prawo odbicia fali mechanicznej 2. Prawo załamania fali mechanicznej 1. Interferencja fal 2. Dyfrakcja fal 3. Warunek wzmocnienia fali 4. Fala stojąca 5. Równanie fali stojącej 6. Zasada Huygensa
6.9. opisuje załamanie fali na granicy ośrodków 6.10. opisuje zjawisko interferencji, wyznacza długość fali na podstawie obrazu interferencyjnego 6.11. wyjaśnia mechanizm zjawiska ugięcia fali, opierając się na zasadzie Huygensa 6.12. opisuje fale stojące i ich związek z falami biegnącymi.
Dźwięki proste i złożone
1. Wytwarzanie dźwięku 2. Narząd głosowy człowieka 3. Prędkość dźwięku w różnych ośrodkach 4. Cechy dźwięku 5. Rezonans akustyczny 6. Rodzaje dźwięków
6.8. stosuje w obliczeniach związek między parametrami fali: długością, częstotliwością, okresem, prędkością 6. 6. opisuje zjawisko rezonansu mechanicznego (na wybranych przykładach)
6
Badanie struny
1. Pomiar częstotliwości drgającej struny 2. Wyznaczanie prędkości dźwięku w metalu 3. Zasada działania instrumentów muzycznych
7
Zjawisko Dopplera
1. Wzór Dopplera 2. Zjawisko Dopplera w ultrasonografii (badanie USG)
6.12. opisuje fale stojące i ich związek z falami biegnącymi 13.6. doświadczenie obowiązkowe dotyczące drgań struny (np. pomiar częstotliwości podstawowej drgań struny przy różnej długości drgającej części struny) 6.13. opisuje efekt Dopplera w przypadku poruszającego się źródła i nieruchomego obserwatora.
8
Drgania i fale – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
4,5
Samodzielna praca ucznia
17
7. Ośrodki ciągłe (6 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: Powtórzenie wiadomości z gimnazjum i lekcji przyrody Badanie wytrzymałości nitki doświadczenie
1
Ogólne właściwości ciał stałych i 1. Rożne postacie materii cieczy 2. Oddziaływanie cząsteczek materii 3. Sprężystość i wytrzymałość ciał 4. Wytrzymałość tkanek 5. Prawo Hooke’a
2
Statyka ośrodka ciągłego
1. Ciśnienie 2. Ciśnienie hydrostatyczne 3. Wpływ ciśnienia na samopoczucie człowieka 4. Prawo Pascala 5. Gęstość
Powtórzenie wiadomości z gimnazjum
3
Przepływ płynu
1. Ciecz w ruchu 2. Prawo ciągłości
Biologia (Zakres rozszerzony) – 5.2, 5.4 , 5.5
3. Prawo Torricellego (v = 4. Równanie Bernoulliego 5. Praca serca 6. Pomiar ciśnienia krwi
)
4
Prawo Archimedesa
1. Siła wyporu 2. Prawo Archimedesa 3. Pływanie ciał
Powtórzenie wiadomości z gimnazjum Badanie prawa Archimedesa
5
Napięcie powierzchniowe i włoskowatość
1. Menisk wypukły i menisk wklęsły 2. Włoskowatość naczyń 3. Napięcie powierzchniowe
Obserwacje menisku wypukłego i wklęsłego
6
Ośrodki ciągłe – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
8. Termodynamika (11 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń:
1
Energia wewnętrzna i temperatura
1. Pojęcie ciepła 2. Temperatura 3. Pomiar temperatury 4. Rozszerzalność termiczna substancji 5. Prędkość cząsteczek 6. Zasada ekwipartycji energii
5.4. opisuje związek między temperaturą w skali Kelwina a średnią energią kinetyczną cząsteczek;
2
Wpływ ciepła i temperatury na ustrój
1. Gospodarka cieplna organizmu 2. Wymiana ciepła z otoczeniem 3. Szybkość przepływu ciepła 4. Sposoby przekazywania ciepła
5.8. analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii.
18
3
Ciepło przemiany fazowej
1. Przejścia fazowe 2. Ciepło przemiany 3. Ciepło właściwe a ciepło molowe
5.11. odróżnia wrzenie od parowania powierzchniowego; analizuje wpływ ciśnienia na temperaturę wrzenia cieczy 5.12. wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego oraz ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego
4
Wyznaczanie ciepła właściwego
1. Bilans cieplny 2. Wyznaczanie ciepła właściwego
5.12. wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego oraz ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego 13.3. doświadczenie obowiązkowe dotyczące ciepła właściwego (np. wyznaczenie ciepła właściwego danej cieczy).
5
Model gazu doskonałego
1. Ciśnienie gazu 2. Równanie Clapeyrona 3. Gazy rzeczywiste 4. Oddychanie (wentylacja płuc)
5.1. wyjaśnia założenia gazu doskonałego i stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu
6
Przemiany gazowe
1. Prawo Boyle’a-Mariotte’a 2. Prawo Gay-Lussaca 3. Prawo Charlesa 4. Przemiana adiabatyczna
7
Zasady termodynamiki
1. Zasady termodynamiki 2. Procesy odwracalne i nieodwracalne 3. Cykl Carnota 4. Sprawność silnika cieplnego
5.1. wyjaśnia założenia gazu doskonałego i stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu 5.2. opisuje przemiany: izotermiczną, izobaryczną i izochoryczną 5.3. interpretuje wykresy ilustrujące przemiany gazu doskonałego 5.5. stosuje pierwszą zasadę termodynamiki, odróżnia przekaz energii w formie pracy od przekazu energii w formie ciepła 5.10. analizuje cykle termodynamiczne; oblicza sprawność silników cieplnych 5.8. analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii 5.9. interpretuje drugą zasadę termodynamiki.
8
Praca gazu
1. Wymiana ciepła w gazach 2. Wzór Mayera 3. Analiza cieplna przemian 4. Ciepło molowe
5.7. posługuje się pojęciem ciepła molowego w przemianach gazowych.
9
Właściwości pary
1. Para nasycona a para nienasycona 2. Wilgotność 3. Diagram fazowy
5.11. odróżnia wrzenie od parowania powierzchniowego; analizuje wpływ ciśnienia na temperaturę wrzenia cieczy
10
Zmiana energii wewnętrznej
1. Określanie zmian energii w różnych przemianach 2. Ciepło molowe w różnych przemianach 3. Prędkość i energia cząsteczek gazu
5.6. oblicza zmianę energii wewnętrznej w przemianach izobarycznej i izochorycznej oraz pracę wykonaną w przemianie izobarycznej.
11
Termodynamika – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
19
9. Pole elektryczne (9 godzin) Temat 1
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 7.1. wykorzystuje prawo Coulomba do obliczenia siły oddziaływania elektrostatycznego między ładunkami.
Treści kształcenia
Prawo Coulomba
1. Rodzaje ładunków 2. Prawo Coulomba 3. Elektryzowanie ciał 4. Zasada zachowania ładunku
2, 3
Natężenie pola elektrostatycznego
1. Co to jest pole elektrostatyczne 2. Linie pola elektrostatycznego 3. Natężenie pola elektrostatycznego 4. Zasada superpozycji natężeń pól
4
Przewodnik w zewnętrznym polu elektrostatycznym
1. Rozkład ładunków na powierzchni przewodnika 2. Pojemność elektryczna przewodnika 3. Polaryzacja dielektryka
5
Praca w polu elektrostatycznym
6
Ruch cząstki naładowanej w polu elektrostatycznym
1. Praca w jednorodnym polu elektrostatycznym 2. Praca w centralnym polu elektrostatycznym 3. Energia potencjalna pola elektrostatycznego 4. Ogólny wzór na pracę w polu elektrostatycznym 5. Potencjał pola elektrostatycznego 1. Ruch cząstki naładowanej równolegle do linii pola 2. Ruch cząstki naładowanej z prędkością prostopadłą do linii pola
7, 8
9
7.2. posługuje się pojęciem natężenia pola elektrostatycznego 7.3. oblicza natężenie pola centralnego pochodzącego od jednego ładunku punktowego 7.4. analizuje jakościowo pole pochodzące od układu ładunków 7.5. wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektryzowanego ciała sferycznie symetrycznego 7.6. przedstawia pole elektrostatyczne za pomocą linii pola 13.4. doświadczenie obowiązkowe dotyczące badanie kształtu linii pola elektrycznego.
7.5. wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektryzowanego ciała sferycznie symetrycznego 7.12. opisuje wpływ pola elektrycznego na rozmieszczenie ładunków w przewodniku; wyjaśnia działanie piorunochronu i klatki Faradaya. 7.11. analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu elektrycznym.
7.11. analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu elektrycznym
Kondensator płaski
1. Pojemność elektryczna kondensatora płaskiego 2. Łączenie kondensatorów 3. Energia naładowanego kondensatora
7.7. opisuje pole kondensatora płaskiego, oblicza napięcie między okładkami 7.8. posługuje się pojęciem pojemności elektrycznej kondensatora 7.9. oblicza pojemność kondensatora płaskiego, znając jego cechy geometryczne 7.10. oblicza pracę potrzebną do naładowania kondensatora.
Elektrostatyka – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia.
20
10. Prąd stały (8 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 8.2. oblicza opór przewodnika, znając jego opór właściwy i wymiary geometryczne. 8.3. rysuje charakterystykę prądowonapięciową opornika podlegającego prawu Ohma 13.5. doświadczenie obowiązkowe dotyczące znajdowanie charakterystyki prądowo-napięciowej żarówki .
Mikroskopowy obraz przepływu prądu
1. Natężenie prądu elektrycznego 2. Prawo Ohma 3. Od czego zależy opór elektryczny 4. Opór elektryczny ciała ludzkiego 5. Sprawdzanie prawa Ohma
3
Praca i moc prądu
1. Energia i działanie cieplne prądu elektrycznego 2. Zastosowanie ciepła prądu elektrycznego 3. Moc prądu elektrycznego
8.6. oblicza pracę prądu przepływającego przez różne elementy obwodu oraz moc wydzielaną na tych elementach.
4
Łączenie oporników
1. Połączenie szeregowe oporników 2. Połączenie równoległe 3. Połączenie mieszane 4. Prawa Kirchhoffa
8.5. oblicza opór zastępczy oporników połączonych szeregowo lub równolegle 8.4. stosuje prawa Kirchhoffa do analizy obwodów elektrycznych.
5
Teoria elektronowa przewodnictwa
1. Przewodniki, półprzewodniki, izolatory 2. Pasma energetyczne 3. Dioda 4. Zależność oporu od temperatury
8.7. opisuje wpływ temperatury na opór metali i półprzewodników.
6
Prawo Ohma dla obwodu zamkniętego
1. Budowa ogniwa 2. Zasada działania ogniwa 3. Łączenie ogniw
8.1. wyjaśnia znaczenie pojęcia siły elektromotorycznej ogniwa i oporu wewnętrznego
7
Elektryczne własności komórki
1. Budowa błony komórkowej 2 Budowa kondensatora 3 Przepływ prądu przez błonę komórkową 4 Przepływ prądu w ciele człowieka 5 Nośniki prądu elektrycznego
7.8. posługuje się pojęciem pojemności elektrycznej kondensatora.
Prąd elektryczny – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia.
1, 2
21
11. Magnetyzm (9 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 9.1. szkicuje przebieg linii pola magnetycznego w pobliżu magnesów trwałych i przewodników z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica) 13.4. doświadczenie obowiązkowe dotyczące badanie kształtu linii pola magnetycznego.
1
Właściwości magnesów
1. Pole magnetyczne, linie pola 2. Źródła pola magnetycznego 3. Wielkości opisujące pole magnetyczne 4. Diamagnetyki, paramagnetyki, ferromagnetyki
2,3
Pole magnetyczne wokół przewodnika z prądem
1. Pole magnetyczne wokół przewodnika prostoliniowego z prądem 2. Pole magnetyczne zwoju z prądem 3. Pole magnetyczne zwojnicy z prądem 4. Właściwości magnetyczne atomów 5. Wpływ substancji na pole magnetyczne
9.1. szkicuje przebieg linii pola magnetycznego w pobliżu magnesów trwałych i przewodników z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica) 9.2. oblicza wektor indukcji magnetycznej wytworzonej przez przewodniki z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica) 9.4. opisuje wpływ materiałów magnetycznych (ferromagnetyków) na pole magnetyczne. 9.5. opisuje zastosowanie materiałów ferromagnetycznych 13.4. doświadczenie obowiązkowe dotyczące badanie kształtu linii pola magnetycznego.
Siła Lorentza Ruch cząstki naładowanej w polu magnetycznym
1. Ruch cząstki naładowanej w polu magnetycznym 2. Reguła prawej dłoni 3. Siła Lorentza – siłą dośrodkową 4. Cyklotron 1. Siła elektrodynamiczna 2. Reguła Fleminga 3. Oddziaływania przewodników z prądem elektrycznym 4. Silnik elektryczny
9.3. analizuje ruch cząstki naładowanej w jednorodnym polu magnetycznym
9.6. analizuje siłę elektrodynamiczną działającą na przewodnik z prądem w polu magnetycznym 9.7. opisuje działanie silnika elektrycznego;
4
5,6
Siła elektrodynamiczna Zasada działania silnika elektrycznego
7,8
Wpływ pole elektromagnetycznego na człowieka
1. Wpływ pola elektromagnetycznego na ładunki elektryczne 2. Wpływ pole elektromagnetycznego na człowieka
7.11. analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu elektrycznym 9.3. analizuje ruch cząstki naładowanej w jednorodnym polu magnetycznym.
Sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Samodzielna praca ucznia
9
22
12. Indukcja elektromagnetyczna i fale elektromagnetyczne (9 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 9.8. oblicza strumień indukcji magnetycznej przez powierzchnię 9.9. analizuje napięcie uzyskiwane na końcach przewodnika podczas jego ruchu w polu magnetycznym 9.10. oblicza siłę elektromotoryczną powstającą w wyniku indukcji elektromagnetycznej 9.11. stosuje regułę Lenza w celu wskazania kierunku przepływu prądu indukcyjnego
1
Wzbudzanie prądu indukcyjnego Reguła Lenza
1. Strumień indukcji magnetycznej 2. Wzbudzanie prądu indukcyjnego 3. Prawo Faradaya 4. Reguła Lenza
2
Wytwarzanie prądu elektrycznego
1. Wytwarzanie prądu zmiennego 2. Budowa prądnicy 3. Napięcie chwilowe 4. Napięcie maksymalne
9.12. opisuje budowę i zasadę działania prądnicy
3
Prąd przemienny
1. Prąd stały 2. Prąd przemienny 3. Praca i moc prądu przemiennego 4. Napięcie i natężenie skuteczne
9.13. opisuje prąd przemienny (natężenie, napięcie, częstotliwość, wartości skuteczne)
4
Prostowanie prądu zmiennego
9.15. opisuje działanie diody jako prostownika
5
Transformator
1. Budowa diody 2. Zasada działania diody 3. Układ Graetza 1. Budowa i zasada działania transformatora 2. Przekładnia transformatora 3. Sprawność transformatora 1. Zjawisko samoindukcji 2. Opór pozorny obwodu RLC 3. Elektryczny obwód drgający 4. Rezonans elektromagnetyczny 1. Prawa Maxwella 2. Wytwarzanie fali elektromagnetycznej 3. Widmo fal elektromagnetycznych 4. Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organizm człowieka
6,7
Obwód RLC
8
Fale elektromagnetyczne
9
Indukcja elektromagnetyczna – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
9.12. opisuje budowę i zasadę działania transformatora 9.14. opisuje zjawisko samoindukcji
10.1. opisuje widmo fal elektromagnetycznych; podaje przykłady wykorzystania fal w poszczególnych zakresach
Samodzielna praca ucznia
23
13. Optyka (15 godzin) Temat
Treści kształcenia
Uwagi (wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 10.2. opisuje jedną z metod wyznaczania prędkości światła
1.
Różne metody wyznaczania prędkości światła
1. Metoda Galileusza 2. Metoda Romera 3. Metoda Michelsona-Morleya
2
Dyfrakcja i interferencja światła
1. Doświadczenie Younga 2. Siatka dyfrakcyjna 3. Obraz dyfrakcyjny światła monochromatycznego i białego
10.3. opisuje doświadczenia Younga 10.4. wyznacza długość fali świetlnej przy użyciu siatki dyfrakcyjnej
3
Dyfrakcja światła na siatce dyfrakcyjnej
1. Wyznaczanie długości fali świetlnej 2. Błędy pomiarowe
4
Polaryzacja światła
1. Światło spolaryzowane i niespolaryzowane 2. Całkowita polaryzacja. Kąt Brewstera 3. Sposoby polaryzacji 5. Leczenie światłem spolaryzowanym
13.7. doświadczenie obowiązkowe dotyczące wyznaczanie długości fali za pomocą siatki dyfrakcyjnej 10.5. opisuje zjawisko polaryzacji światła przy odbiciu i przy przejściu przez polaryzator; wyjaśnia jego mechanizm
5
Odbicie światła
1. Prawo odbicia światła 2. Rozproszenie światła 3. Powstawanie obrazów w zwierciadłach 4. Równanie zwierciadła
6
Załamanie światła
1. Prawo załamania światła 2. Prędkość światła w różnych ośrodkach 3. Bieg promieni w płytce równoległościennej 4. Współczynnik załamania ośrodka 5. Całkowite wewnętrzne odbicie 6. Światłowody a medycyna
10.6. wykorzystuje prawo odbicia światła do wyznaczenia biegu promienia w pobliżu granicy dwóch ośrodków
10.7. opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia i wyznacza kąt graniczny
7
Wyznaczanie współczynnika załamania szkła
1. Pomiar współczynnika załamania 2. Określenie prędkości światła w ośrodku
13.8. doświadczenie obowiązkowe dotyczące wyznaczanie współczynnika załamania światła
8
Pryzmat
1. Bieg światła w pryzmacie 2. Rozszczepienie światła w pryzmacie 3. Dyspersja światła 4. Spektrometr
10.6. wykorzystuje prawo załamania światła do wyznaczenia biegu promienia w pobliżu granicy dwóch ośrodków
9
Soczewki
1. Rodzaje soczewek 2. Wzór soczewkowy 3. Zdolność skupiająca soczewki 4. Wady soczewek
10.8. rysuje obrazy rzeczywiste i pozorne otrzymywane za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających
24
10
Powstawanie obrazów w soczewkach
1. Konstrukcja obrazów w soczewkach 2. Równanie soczewki 3. Powiększenie soczewki 4. Układy soczewek
11
Badanie soczewki
1. Wyznaczanie ogniskowej soczewki 2. Wyznaczanie powiększenia soczewki
12
Układ optyczny oka
13
Biofizyka procesu widzenia
1. Budowa narządu wzroku 2. Akomodacja 3. Czułość oka 4. Odległość dobrego widzenia 5. Wady wzroku 1.Widzenie barw 2.Widmo światła białego
14
Mikroskop optyczny, lupa, luneta
1. Lupa 2. Budowa mikroskopu optycznego 3. Zdolność rozdzielcza
15
Optyka – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
10.9. stosuje równanie soczewki, wyznacza położenie i powiększenie otrzymanych obrazów 10.8. rysuje obrazy rzeczywiste i pozorne otrzymywane za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających; 13.9. doświadczenie obowiązkowe dotyczące wyznaczanie powiększenia obrazu otrzymanego za pomocą soczewki Biologia (zakres rozszerzony) – 10.2, 10.4
10.8-rysuje obrazy rzeczywiste i pozorne otrzymywane za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających; Samodzielna praca ucznia
14. Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego (8 godzin) Temat
Treści kształcenia
1
Dualizm korpuskularno-falowy światła
1. Zjawiska falowe światła 2. Zjawisko fotoelektryczne 4. Właściwości fotonu
2
Fale materii de Brogile’a
3
Atom wodoru a fale materii
4
Promienie rentgenowskie
1. Hipoteza de Broglie’a 2. Doświadczenie Davissona-Germera 3. Dyfrakcja i interferencja elektronów 4. Mikroskop elektronowy 1. Funkcja falowa elektronu 2. Orbitale 3. Liczby kwantowe 1. Wytwarzanie promieni X 2. Lampa rentgenowska – budowa i zasada działania 3. Zastosowanie promieni X w medycynie 4. Absorpcja promieni X
Uwagi ( wymagania z podstawy programowej fizyki w zakresie rozszerzonym) Uczeń: 1.1 opisuje założenia kwantowego modelu światła; 11.2. stosuje zależność między energią fotonu a częstotliwością i długością fali do opisu zjawiska fotoelektrycznego wewnętrznego i zewnętrznego 11.5. określa długość fali de Broglie’a poruszającej się cząstki. 11.5. określa długość fali de Broglie’a poruszającej się cząstki. 11.4. opisuje mechanizmy powstawania promieniowania rentgenowskiego
25
5
Emisja i absorpcja promieniowania elektromagnetycznego
6
Fizyka promieniowania 1. Radioterapia (elektromagnetycznego i jądrowego) 2. Ochrona radiologiczna Metody obrazowania mózgu 1. Obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego MRI 2. Pozytonowa tomografia emisyjna PET 3. Tomografia komputerowa CT 4. Ultrasonografia USG Fizyka atomowa i kwanty Sprawdzenie stopnia opanowania promieniowania wiadomości i umiejętności elektromagnetycznego – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
7
8
1. Działanie światła na organizmy żywe 2. Zastosowanie światła w terapii 2. Zdolność emisyjna 3. Zdolność absorpcyjna
11.3. stosuje zasadę zachowania energii do wyznaczenia częstotliwości promieniowania emitowanego i absorbowanego przez atomy
Samodzielna praca ucznia
26
VI Szczegółowe cele kształcenia wraz z propozycją doświadczeń i projektów edukacyjnych
27
Kinematyka (9 godzin) Cele szczegółowe – wymagania Numer lekcji
1, 2
Temat
Jak opisać ruch
podstawowe
Uczeń:
Uczeń:
odróżnia wielkości wek- · torowe od skalarnych · definiuje pojęcie wektora, · podaje cechy wektora · stosuje pojęcie punktu materialnego · definiuje pojęcia iloczynu · skalarnego i iloczynu wektorowego · posługuje się układem współrzędnych do opisu ruchu · definiuje pojęcia wektora położenia i wektora przemieszczenia · wyjaśnia na wybranym przykładzie, co to znaczy, że ruch jest pojęciem względnym · rozróżnia wektor przemieszczenia i wektor położenia ciała (na wybranym przykładzie) · w opisie ruchu posługuje się pojęciami: droga, tor, przemieszczenie ·
rozszerzające
dopełniające
Doświadczenia
Sugerowane metody pracy, środki dydaktyczne
Uczeń:
Obserwacja torów rysuje wektor w układzie · analizuje ruch ciał współrzędnych w różnych układach odniesienia ruchu opisuje położenie ciała traktowanego jako punkt materialny w wybranym układzie współrzędnych, posługując się wektorem położenia rozwiązuje proste zadania związane z działaniami na wektorach
· ·
·
Wymagania: 1.1, 1.2 Obrazowanie graficzne zrozumienia omówionych pojęć fizycznych (sugerowana praca w grupach) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
28
3
Prędkość w ruchu prostoliniowym
·
· ·
·
·
·
·
4, 5
Ruch prostoliniowy · zmienny ·
posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości posługuje się pojęciami prędkości średniej i prędkości chwilowej wyjaśnia różnicę między prędkością średnią a prędkością chwilową; stwierdza, kiedy obie prędkości są sobie równe odczytuje prędkość i przebytą drogę z wykresów zależności drogi, położenia i prędkości od czasu; rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego wykorzystuje związki między położeniem a prędkością w ruchu jednostajnym do obliczania parametrów ruchu rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu jednostajnego od czasu definiuje pojęcia prędkości względnej i prędkości wypadkowej
·
rozwiązuje proste zadania związane z obliczaniem prędkości średniej i chwilowej · wykorzystuje związki między położeniem, a prędkością w ruchu jednostajnym do obliczania parametrów ruchu · zapisuje równania ruchu · oblicza prędkość względną i wypadkową
·
·
· ·
definiuje pojęcie przy· spieszenia rozwiązuje proste zadania
rysuje i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu jednostajnie zmiennego od czasu [wykresy v(t), s(t) i a(t)] · sporządza wykresy zależności prędkości · od czasu v(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonegoi jednostajnie opóźnionego (samo-
·
· · ·
stosuje na wybranym przykładzie równanie ruchu jednostajnego prostoliniowego projektuje doświadczenie i wykonuje pomiary związane z ruchem jednostajnym pęcherzyka powietrza wewnątrz rury analizuje wyniki pomiarowe rozwiązuje złożone zadania, korzystając z wykresów zależności parametrów ruchu od czasu
Badanie ruchu pęche- · rzyka powietrza (suge- · rowana praca w grupach) ·
Wymagania: 1.2, 1.3 Zestaw do badania ruchu jednostajnego Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 1.4, 1.54 Podręcznik Zrozumieć fizykę,dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
z wykresu zależności pręd- Demonstracja spadku kości od czasu v(t) wypro- swobodnego (pokaz) wadza wzór na drogę w ruchu jednostajnie zmiennym analizuje ruch jednostajnie zmienny analizuje spadek swobodny stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych
29
· 6
7
dzielnie wykonuje poprawne wykresy: właściwie oznacza i opisuje osie, wybiera skale, oznacza niepewności punktów pomiarowych) wyznacza równania ruchu
Wyznaczanie przy- · spieszenia w ruchu jednostajnie · zmiennym
rozwiązuje proste zadania · obliczeniowe związane z ruchem jednostajnie zmiennym: rozróżnia wielkości dane i szukane, · przelicza wielokrotności i podwielokrotności
analizuje spadek swobodny i rzut pionowy w górę; opisuje te ruchy, stosując równania v(t) i s(t) przeprowadza badanie polegające na wykonaniu pomiarów, opisie i analizie wyników
· analizuje spadek swobodny i rzut pionowy w górę; opisuje te ruchy, stosując równania v(t) i s(t) · samodzielnie wykonuje poprawne wykresy (właściwe oznaczenie i opis osi, wybór skali, oznaczenie niepewności punktów pomiarowych) zależności parametrów ruchu jednostajnie zmiennego od czasu · samodzielnie wykonuje projekt badania ruchu jednostajnie zmiennego (np. wyznaczenia przyspieszenia w ruchu jednostajnie zmiennym); sporządza tabele wyników pomiaru
·
opisuje rzut poziomy jako · dwa niezależne ruchy: spadek swobodny i ruch jednostajny w poziomie oblicza zasięg rzutu, prędkość końcową oraz · czas ruchu
opisuje rzut poziomy, stosując równanie ruchu jednostajnego dla współrzędnej poziomej i równanie ruchu jednostajnie zmiennego dla współrzędnej pionowej pokazuje, że rzut poziomy jest złożeniem ruchu poziomego i pionowego; wykazuje doświadczalnie niezależność tych ruchów zapisuje równania ruchu i wyznacza parametry ruchu
·
Rzut poziomy
·
·
· ·
·
13.1. doświadczenie obowiązkowe –
· ·
Wymagania: 1.6 Podręcznik Zrozumieć fizykę,dostosowane do podręcznika: dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 1.15 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Wyznaczanie wartości przyspieszenia w ruchu jednostajnie przyspieszonym (sugerowana praca w grupach)
Obserwacja rzutu analizuje ruch w dwóch poziomego piłeczki wymiarach (pokaz) wyprowadza równanie toru ruchu rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe i konstrukcyjne, dotyczące rzutu poziomego przewiduje linię toru piłeczki rzuconej poziomo
30
8
Ruch krzywoliniowy
·
·
·
·
9
Kinematyka – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
· klasyfikuje ruchy ze względu na tor zakreślany przez ciało traktowane jako punkt materialny · rozwiązuje proste zadania obliczeniowe dotyczące ruchu krzywoliniowego, stosując pojęcia: prędkość średnia, prędkość chwilowa i przemieszczenie definiuje wielkości opisujące ruch po okręgu (częstotliwość, okres, prędkość kątową, prędkość liniową, przyspieszenie dośrodkowe) opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się pojęciami okresu i częstotliwości
rozwiązuje graficznie zadania dotyczące ruchu krzywoliniowego wyznacza położenie punktu materialnego na płaszczyźnie i w przestrzeni, stosując odpowiednio współrzędne x, y, z.
·
·
rozwiązuje złożone zadania Obserwacja ruchu po problemowe dotyczące ru- okręgu (pokaz) chu krzywoliniowego, stosując pojęcia prędkości średniej i prędkości chwilowej wyjaśnia, dlaczego w ruchu jednostajnym po okręgu występuje przyspieszenie; wyprowadza wzór na przyspieszenie dośrodkowe
· ·
Wymagania: 1.14 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Samodzielna praca ucznia
31
Ruch i siły (5 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji
1
Temat
Oddziaływania
podstawowe
Uczeń: · · · ·
Uczeń:
· rozróżnia podstawowe oddziaływania w przyrodzie wskazuje skutki statyczne · i dynamiczne oddziaływań rozróżnia siły: wypadko- · wą i równoważącą wymienia cechy siły ·
2
Zasady dynamiki
·
· ·
·
rozszerzające
dopełniające
· opisuje zachowanie się ciał, wykorzystując pierwszą zasadę dynamiki · Newtona stosuje trzecią zasadę dynamiki Newtona do opisu zachowania się ciał opisuje zachowanie się ciał, wykorzystując drugą zasadę dynamiki Newtona definiuje pojęcie masy bezwładnej
Uczeń:
· składa siły działające wzdłuż prostych nierównoległych rozkłada siłę na składowe w układzie współrzędnych (x, y) stosuje metodę dodawania wektorów (równoległoboku lub trójkąta) do wyznaczania siły wypadkowej stosuje warunki równowagi dla ruchu postępowego opisuje ruch ciał pod wpływem stałej siły rysuje siły działające na ciało poruszające się po równi pochyłej
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
Doświadczenia
· ·
rozwiązuje złożone zadania dotyczące składania i rozkładania sił
Pomiar siły wypadkowej (sugerowana praca w grupach)
· ·
Wymagania: 1.9, 1.13 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
planuje doświadczenie sprawdzające drugą zasadę dynamiki stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych
Badanie zależności · przyspieszenia ciała od przyłożonej siły i masy · ciała (sugerowana praca w grupach)
Wymagania: 1.6, 1.7, 1.8 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Równia pochyła, klocki o różnych masach
32
3
Tarcie
· · ·
4
Układy inercjalne i nieinercjalne
· · · · ·
5
Siły i ruch – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
rozróżnia tarcie statyczne · i kinetyczne wyjaśnia (mikroskopowo) · występowanie sił tarcia rozwiązuje proste zadania dotyczące ruchu ciał z tarciem
opisuje rolę tarcia w przyrodzie wyznacza współczynnik tarcia
rozróżnia układy inercjal- · ne i nieinercjalna · oblicza ciężar ciała w układzie nieinercjalnym definiuje pojęcie siły bezwładności oblicza wartość siły bezwładności opisuje siły w ruchu po okręgu (dośrodkową i odśrodkową)
oblicza siły bezwładności opisuje ruch w układach inercjalnych i nieinercjalnych
· ·
·
opracowuje projekt pozwalający wyznaczyć współczynnik tarcia stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych
Wyznaczanie współczynnika tarcia (sugerowana praca w grupach) Równia pochyła, klocki o różnych masach
· ·
Wymagania: 1.12 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
rozwiązuje złożone zadania dotyczące siły bezwładności
Demonstracja siły bezwładności w ruchu prostoliniowym i w ruchu po okręgu (pokaz) Szklanka, kartka papieru, moneta, regulator Watta
· ·
Wymagania: 1.11 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Samodzielna praca ucznia
33
Energia i pęd ( z elementami grawitacji) (9 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji
1
Temat
Praca i moc
Uczeń: · · · · ·
2
Energia
· · · ·
rozszerzające
dopełniające
podstawowe
Uczeń:
posługuje się pojęciami pracy i mocy · oblicza pracę siły na danej drodze oblicza pracę stałej siły z wykresu zależności siły od przemieszczenia oblicza moc urządzeń mechanicznych, uwzględniając ich sprawność stosuje wzory na pracę i moc do rozwiązywania prostych zadań: rozróżnia wielkości dane i szukane, przelicza wielokrotności i podwielokrotności, szacuje wartość spodziewanego wyniku, przeprowadza proste obliczenia, posługując się kalkulatorem, krytycznie analizuje prawdopodobieństwo otrzymanego wyniku wykorzystuje pojęcie energii mecha· nicznej i wymienia różne formy tej energii posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej oblicza wartość energii kinetycznej i potencjalnej ciał w jednorodnym polu grawitacyjnym oblicza wartość energii potencjalnej sprężystości
Uczeń:
wyjaśnia, kiedy siła · wykonuje pracę dodatnią, a kiedy ujemną; wskazuje przykła- · dy pracy równej zeru
wykorzystuje pojęcie energii do obliczeń i wyprowadzania wzorów opisujących ruch ciał w polu grawitacyjnym
·
·
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
Doświadczenia
rozwiązuje złożone zadania dotyczące pracy i mocy rozwiązuje problemy dotyczące mechaniki punktu materialnego z uwzględnieniem obliczania mocy i pracy
Różne formy energii wykazuje, że praca wykonana nad ciałem (pokaz) przez stałą niezrównoważoną siłę jest równa przyrostowi energii kinetycznej ciała porównuje różne formy energii
· · ·
· ·
Wymagania: 3.1, 3.4 Przypomnienie wiadomości z gimnazjum (pogadanka) Podręcznik Zrozumieć fizykę dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Wymagania: 3.2 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
34
3
Zasada zachowania energii
· ·
4
Pęd. Zasada zachowania pędu
· · ·
stosuje zasadę zachowania energii me- · chanicznej do wyjaśniania zjawisk fizycznych wykorzystuje zasadę zachowania ener- · gii mechanicznej do obliczania parametrów ruchu
definiuje pęd ciała definiuje popęd siły wyjaśnia, na czym polega zasada zachowania pędu
· · ·
5
Zderzenia sprężyste · i niesprężyste ·
stosuje zasadę zachowania pędu do opisu zderzeń niesprężystych wyznacza prędkości kul po zderzeniu, korzystając z podanych wzorów
·
·
analizuje przemiany energii w spadku swobodnym analizuje przemiany energii ciała poruszającego się po równi pochyłej
· ·
stosuje zasadę zacho- · wania pędu wyjaśnia, od czego zależy zmiana pędu ciała · interpretuje drugą zasadę dynamiki w postaci ogólnej, po- · sługując się pojęciem popędu siły stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej oraz zasadę zachowania pędu do opisu zderzeń sprężystych wyjaśnia, dlaczego suma energii kinetycznych zderzających się kul przed zderzeniem niesprężystym jest większa niż po zderzeniu
· ·
·
Wahadło Newtona (pokaz · analizuje rzuty, wyzderzeń) korzystując zasadę · zachowania energii stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych
Wymagania: 1.6, 3.3 Analiza przemiany energii mechanicznej ciała (sugerowana praca w grupach)Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 1.10 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Wahadło Newtona (pokaz · zderzeń) ·
Wymagania: 3.5 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
wyprowadza zasadę zachowania pędu z drugiej zasady dynamiki analizuje i ocenia zachowanie się ciał w czasie pokazu stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych posługuje się pojęciem zderzeń skośnych przewiduje zachowanie się ciał podczas zderzeń sprężystych i niesprężystych rozwiązuje problemy, wykorzystując zasadę zachowania pędu i zasadę zachowania energii
Zasady zachowania pędu (pokaz) Balon
35
6
Pole grawitacyjne
· · ·
7
Przyspieszenie grawitacyjne
· · ·
definiuje pojęcia pola jednorodnego i pola centralnego oblicza ciężar ciała na dowolnej planecie rozróżnia pojęcia masy ciała i ciężaru ciała
·
definiuje pojęcie natężenia pola grawitacyjnego wyjaśnia znaczenie pojęcia przyspieszenia grawitacyjnego wyjaśnia, na czym polegają stany nieważkości i przeciążenia
·
Praca w polu grawi- · tacyjnym ·
posługuje się pojęciami energii potencjalnej i potencjału grawitacyjnego rozwiązuje proste zadania dotyczące pracy w polu grawitacyjnym
·
·
·
9
Energia i pęd (z elementami grawitacji) – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
· · ·
·
8
rysuje linie pola jednorodnego i centralnego
wykorzystuje prawo · powszechnego ciążenia do określenia natężenia pola grawitacyjnego oblicza przyspieszenie · grawitacyjne na wybranej planecie ocenia wartość przy- · spieszenia grawitacyjnego w dowolnej odległości od Ziemi oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i wiąże je z pracą lub zmianą energii kinetycznej wyjaśnia, na czym polega zachowawczy charakter pola grawitacyjnego w ogólnym przypadku
·
określa siłę grawitacji w różnych miejscach na Ziemi określa siłę grawitacji na powierzchni Księżyca stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych wyprowadza związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety, a masą planety planuje, przygotowuje i przedstawia projekt edukacyjny ocenia wpływ pola grawitacyjnego na organizm człowieka
oblicza całkowitą energię ciała na orbicie stacjonarnej · stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych
· · ·
· · ·
· ·
·
Wymagania: 4.1, 4.2 Pole grawitacyjne (prezentacja; samodzielna praca ucznia) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 4.4 Jak grawitacja działa na nasze zdrowie (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Wymagania: 4.5 Praca w polu grawitacyjnym (prezentacja; samodzielna praca ucznia) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Samodzielna praca ucznia
36
Bryła sztywna (7 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji 1
Temat podstawowe Równowaga bryły sztywnej
Uczeń: ·
· · · ·
2, 3
Ruch obrotowy bryły sztywnej
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
Doświadczenia
· · · ·
·
dopełniające Uczeń:
rozróżnia pojęcia punktu · materialnego i bryły sztywnej; definiuje gra- · nice ich stosowania oblicza momenty sił definiuje pojęcie momentu siły · wymienia warunki równowagi bryły sztywnej formułuje pierwszą zasadę dynamiki dla ruchu obrotowego definiuje pojęcie mo· mentu bezwładności definiuje pojęcie siły · dośrodkowej definiuje pojęcie siły odśrodkowej wymienia wielkości opisujące ruch obrotowy ( prędkość kątową, prędkość liniową, przyspieszenie kątowe, częstotliwość i okres obrotu) wskazuje przyczynę ruchu obrotowego
opisuje działanie maszyn prostych wyznacza położenie środka masy (samodzielnie wykonuje i opisuje doświadczenie, wyciąga wnioski) podaje przykłady równowagi bryły sztywnej, np. dźwigni dwustronnej, oraz jej praktycznego zastosowania
rozszerzające Uczeń: ·
wyjaśnia, na czym polega działanie dźwigni jednostronnej i dwustronnej (na przykładzie ciała człowieka) · analizuje równowagę brył sztywnych, gdy siły leżą w jednej płaszczyźnie (równowaga sił i momentów sił) · na podstawie eksperymentu potwierdza warunki równowagi dźwigni dwustronnej stosuje drugą zasadę dyna· porównuje ruch postępowy miki dla ruchu postępowego z ruchem obrotowym stosuje twierdzenie Steinera ( zapisuje warunki równowagi) do obliczania momentu · wykorzystując analogię do bezwładności ruchu postępowego, przewiduje wzór opisujący drugą zasadę dynamiki dla ruchu obrotowego · planuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające słuszność drugiej zasady dynamiki ruchu obrotowego · stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych
Dźwignia dwustronna, obciążniki, siłomierz
· · ·
Wahadło Oberbecka – · badanie drugiej zasady dynamiki bryły sztywnej · (sugerowana praca w grupach)
Wymagania: 2.1, 2.4, 2.5 Maszyny proste w ciele człowieka (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Wymagania: 2.2, 2.3, 2.6, 2.7 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
37
4
Energia potencjalna bryły sztywnej
· · ·
definiuje pojęcie środka ciężkości wymienia i opisuje trzy stany równowagi
· ·
oblicza energię potencjalną bryły · ·
5
Energia kinetyczna · bryły sztywnej
·
6
Moment pędu
· · ·
7
Energia mechaniczna bryły sztywnej – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
definiuje pojęcia energii kinetycznej ruchu postępowego i energii kinetycznej ruchu obrotowego wyjaśnia, od czego zależy energia kinetyczna bryły
definiuje pojęcie momentu pędu ilustruje zasadę zachowania momentu pędu wymienia przykłady występowania zasady zachowania momentu pędu
· ·
· ·
opisuje trzy stany równowagi odróżnia energię potencjalną ciężkości ciała traktowanego jako punkt materialny od energii potencjalnej ciężkości ciała, którego wymiarów nie można pominąć; wyznacza energię potencjalną ciężkości oblicza energię potencjalną bryły sztywnej
·
stosuje warunki równowagi Długa szczotka do zamiatania do rozwiązywania problemów; formułuje punkt równowagi trwałej i chwiejnej
·
opisuje metodę wyznaczania środka ciężkości ciała człowieka doświadczalnie wyznacza środek ciężkości szczotki opisuje mechanizm lokomocji człowieka wyprowadza wzór na całkowitą energię kinetyczną poruszającego się ciała potwierdza doświadczalnie uzyskany wzór na obliczenie energii kinetycznej
· ·
stosuje wzór na energię · kinetyczną bryły (w prostych zadaniach) porównuje energię kinetycz- · ną ciał staczających się z równi pochyłej
stosuje w obliczeniach zasa- · dę zachowania momentu pędu wyjaśnia, jak działa żyro· skop
z drugiej zasady dynamiki wyprowadza zasadę zachowania momentu pędu przedstawia analogię między zasadą zachowania pędu a zasadą zachowania momentu pędu
Równia pochyła, wózek i pierścień
· ·
Wymagania: 2.4 Szybciej, wyżej, dalej – ułożenie ciała a równowaga (projekt)
·
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 2.9, 3.2 Wyprowadzanie wzoru na energię kinetyczną bryły sztywnej (sugerowana praca w grupach) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
Krzesło obrotowe, hantle, żyroskop Zasada zachowania momentu pędu (pokaz)
· ·
Wymagania: 2.8 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Samodzielna praca ucznia
38
Ruch harmoniczny (7 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji 1.
Temat
Doświadczenia podstawowe
Drgania harmoniczne a ruch po okręgu
dopełniające
rozszerzające
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
·
·
·
·
podaje wielkości opisujące ruch drgający oblicza wielkości opisujące ruch drgający
rysuje wykresy zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w ruchu drgającym
· ·
2
Drgania ciężarka na sprężynie
· opisuje ruch ciężarka · na sprężynie · demonstruje drgania wahadła sprężynowego · · oblicza okres drgań ciężarka na sprężynie
rozwiązuje proste zadania · związane z ruchem wahadła sprężynowego stosuje równanie oscylatora harmonicznego do wyznaczania · okresu drgań wahadła sprężynowego
3
Wahadło matematyczne
·
doświadczalnie bada zależność okresu drgań wahadła sprężynowego od masy ciężarka i współczynnika sprężystości szacuje błędy pomiarowe
·
·
opisuje ruch wahadła mate- · matycznego wyjaśnia, od czego zależy okres drgań wahadła matematycznego i dlaczego wzór · na okres drgań tego wahadła stosujemy dla małych wychyleń oblicza okres drgań wahadła matematycznego
· ·
analizuje rzut położenia punktu poruszającego się po okręgu wyprowadza wzory: x(t), v(t), a(t) posługuje się pojęciem siły do opisu ruchu harmonicznego; wykazuje, że siła powodująca ten ruch jest wprost proporcjonalna do wychylenia wyprowadza wzór na okres i częstotliwość wahadła sprężynowego stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych rozwiązuje złożone zadania związane z ruchem wahadła projektuje doświadczenie pozwalające wyznaczyć przyspieszenie ziemskie
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
Ruch harmoniczny (pokaz)
· ·
Wymagania: 6.1, 1.14 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Ruch drgający ciężarka zawieszonego na sprężynie (pokaz)
· ·
Wymagania: 6.1, 6.3, 6.4 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Obserwacja ruchu wahadła matematycznego (pokaz)
· ·
Wymagania: 6.3, 6.4 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
39
4
Energia w ruchu drgającym
·
·
·
5
Drgania tłumione i wymuszone
· · ·
·
6
7
Wyznaczanie przy- · spieszenia ziemskiego
Ruch harmoniczny – podsumowanie wiadomości i umiejętności
analizuje przemiany energii · w ruchu wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie stosuje zasadę zachowania energii do opisu ruchu drgającego; opisuje przemiany energii kinetycznej i potencjalnej w tym ruchu wyjaśnia, od czego zależy energia potencjalna i kinetyczna ruchu drgającego
stosuje funkcje trygonometryczne (sinusα)2 i (cosα)2 do ilustracji energii potencjalnej i kinetycznej
wyjaśnia, dlaczego drgania · zanikają; wskazuje przyczyny tłumienia drgań · wskazuje przykłady rezonansu mechanicznego i wyjaśnia jego znaczenie, np. w budownictwie opisuje zjawisko rezonansu mechanicznego (na wybranych przykładach)
rysuje wykresy zależności wychylenia od czasu dla drgań tłumionych i wymuszonych opisuje drgania wymuszone
wyjaśnia, od czego zależy okres drgań wahadła matematycznego
·
·
·
·
·
wyznacza doświadczalnie przy- · spieszenie ziemskie za pomocą wahadła matematycznego (wy- · konuje pomiary i zapisuje wyniki w tabeli, opisuje i analizuje wyniki pomiarów, szacuje niepewności pomiarowe, oblicza wartość średnią przyspieszenia ziemskiego, oblicza niepewność względną)
analizuje zasadę zachowania energii oscylatora harmonicznego udowadnia spełnienie zasady zachowania energii, posługując się wzorami na energię potencjalną i kinetyczną oscylatora harmonicznego rozwiązuje złożone zadania związane z zasadą zachowania energii rozwiązuje złożone Drgania tłumione zadania związane z i wymuszone (pokaz) ruchem harmonicznym
planuje doświadczenie doświadczalnie bada zależność okresu drgań wahadła sprężynowego od masy ciężarka i współczynnika sprężystości
13.2. doświadczenie obowiązkowe – Wyznaczanie wartości przyspieszenia ziemskiego (sugerowana praca w grupach)
· ·
·
Wymagania: 6.2, 6.7 Analiza przemian energii mechanicznej w ruchu drgającym (sugerowana praca w grupach) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 6.5, 6.6 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Samodzielna praca ucznia
40
Fale mechaniczne (8 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji
1
Temat
Zjawisko ruchu falowego
Uczeń: ·
· ·
2
3
Odbicie i załamanie fal
Interferencja i dyfrakcja fal. Superpozycja fal. Fale stojące
·
· · · · · ·
Uczeń:
opisuje mechanizm przeka- · zywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fal na napiętej · linie i fal dźwiękowych w powietrzu opisuje falę poprzeczną i falę podłużną dokonuje podziału fal mechanicznych ze względu na kształt
definiuje prawa odbicia i załamania fali · opisuje załamanie fali na granicy ośrodków
rozszerzające
dopełniające
podstawowe
·
·
wyjaśnia, co to są fale spój- · ne wyjaśnia, jak powstaje fala · stojąca wskazuje węzły i strzałki w modelu fali stojącej omawia zasadę Huygensa odróżnia zjawisko dyfrakcji od zjawiska interferencji stosuje warunek wzmocnień
Uczeń:
rozwiązuje proste zadania · interpretuje matemazwiązane z ruchem fal mechatyczny zapis równania nicznych fali jednowymiarowej: posługuje się pojęciami ampli- x ( r , t ) = A sin( 2 p t - 2 p r ) l T tudy, okresu i częstotliwości, · stosuje poznane wzory prędkości i długości fali do opiw analizie i złożonych su fal harmonicznych; stosuje zadaniach rachunkow obliczeniach związki między wych tymi wielkościami · realizuje i przedstawia projekt edukacyjny
rozwiązuje zadania konstrukcyjne i obliczeniowe z wykorzystaniem prawa odbicia i prawa załamania fali rozwiązuje proste zadania, stosując prawa odbicia i załamania fali ilustruje graficznie zasadę superpozycji fal ilustruje dyfrakcję fali na dwóch szczelinach
·
·
·
rozwiązuje złożone zadania związane z prawami odbicia i załamania fali analizuje zjawiska obserwowane w czasie demonstracji fal na wodzie wyprowadza równanie fali stojącej
Doświadczenia
Demonstracja fal (pokaz)
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
· · ·
Wymagania: 6.8 Mechanizm powstawania tsunami (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Demonstracja odbicia i załamania fal na wodzie (pokaz)
· ·
Wymagania: 6.9 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Demonstracja fali stojącej (pokaz)
·
Wymagania: 6.12, 6.10, 6.11 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
41
4,5
Dźwięki proste i złożone
· · · ·
6
Badanie struny
·
opisuje fale akustyczne wyjaśnia, jak powstaje fala akustyczna wymienia cechy dźwięku wyjaśnia, kiedy zachodzi rezonans akustyczny
· oblicza prędkość dźwięku w różnych ośrodkach
opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych
·
· · ·
·
wyjaśnia, jak w strunie powsta- · je dźwięk przeprowadza pomiary częstotliwości drgań dla różnych dłu- · gości struny · ·
7
Zjawisko Dopplera
·
·
8
Drgania i fale – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
opisuje efekt Dopplera w · przypadku poruszającego się źródła i nieruchomego obserwatora wskazuje zastosowania zjawiska Dopplera, np. w medycynie
opisuje efekt Dopplera dla ruchu obserwatora i źródła
· ·
· ·
opisuje budowę i działanie narządu głosu człowieka opisuje budowę i działanie ucha człowieka realizuje i przedstawia projekt edukacyjny
proponuje sposób wyznaczenia prędkości dźwięku w strunie wykonuje doświadczenie dotyczące pomiaru częstotliwości drgań struny interpretuje wyniki pomiarowe interpretuje błędy pomiarowe rozwiązuje złożone zadania związane ze zjawiskiem Dopplera realizuje i przedstawia projekt edukacyjnyprzedstawia zastosowanie dźwięków i zjawiska Dopplera w medycynie
· ·
13.6. doświadczenie obowiązkowe – Pomiar częstotliwości podstawowej drgań struny (sugerowana praca w grupach)
·
Wymagania: 6.8, 6.6 Jak powstaje głos (projekt) Do czego służy ucho (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 6.13 Badanie ciała dźwiękami – efekt Dopplera (projekt) · Dźwięki, które leczą (projekt) · Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Samodzielna praca ucznia
42
Ośrodki ciągłe (6 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji
1
2
Temat
Ogólne właściwości ciał stałych i cieczy
Statyka ośrodka ciągłego
podstawowe
dopełniające
rozszerzające
Uczeń: · analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów · omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej · posługuje się pojęciem gęstości
Uczeń: · omawia właściwości sprężyste ciał na podstawie analizy wykresu przedstawiającego zależność wydłużenia sprężyny od przyłożonej siły · rysuje wykres zależności odkształcenia od przyłożonej siły · wyznacza wytrzymałość i sprężystość ciał
Uczeń: · wyprowadza wzór przedstawiający prawo Hooke’a · ocenia siłę oddziaływania cząsteczek materii w zależności od stanu skupienia
·
· ·
3
Przepływ płynu
·
posługuje się pojęciem ci· śnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego) formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania posługuje się pojęciem gęstości
rozwiązuje zadania dotyczące ciśnienia hydrostatycznego i prawa Pascala
·
podaje przykłady przepływu cieczy przez rury o zmiennym przekroju rozwiązuje proste zadania, stosując prawo ciągłości i prawo Bernoulliego
formułuje prawo Torricellego
·
· ·
·
·
·
Doświadczenia
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
· ·
wyprowadza wzór na ciśnienie hydrostatyczne wyjaśnia, jak zmiana ciśnienia atmosferycznego wpływa na samopoczucie człowieka realizuje i przedstawia projekt edukacyjny
Ciśnienie i prawa Pasca- · la (pokaz)
rozwiązuje złożone zadania, stosując prawo ciągłości i prawo Bernoulliego stosuje prawo Torricellego do obliczania prędkości cieczy
·
· ·
· ·
Powtórzenie wiadomości z gimnazjum (pogadanka) www.nowaera.pl, materiały dotyczące tematu Ośrodki ciągłe
Wymagania: 5.2, 5.4 , 5.5 (biologia, zakres rozszerzony) Wpływ pogody na organizm człowieka (projekt) www.nowaera.pl, materiały dotyczące tematu Ośrodki ciągłe
Powtórzenie wiadomości z gimnazjum Przepływ krwi w organizmie człowieka (projekt) www.nowaera.pl, materiały dotyczące tematu Ośrodki ciągłe
43
·
4
Prawo Archimedesa
5
Napięcie powierzchniowe i włoskowatość
6
Ośrodki ciągłe – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
·
analizuje i porównuje warto- · ści sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy; stosuje · prawo Archimedesa do obliczenia siły wyporu · na podstawie prawa Archimedesa wyjaśnia mechanizm zjawiska pływania ciał (posługując się pojęciem gęstości) · opisuje na wybranym przy- · kładzie zjawisko napięcia powierzchniowego · opisuje zjawiska menisku i włoskowatości
rozwiązuje zadania dotyczące prawa Archimedesa opisuje warunki pływania ciał
rozwiązuje proste zadania związane z napięciem powierzchniowym
określa pracę mechaniczną serca · opisuje prawa przepływu krwi · wyprowadza wzory na prawo Archimedesa · sprawdza doświadczalnie prawo Archimedesa · stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych · wprowadza wzory związane z napięciem powierzchniowym
Prawo Archimedesa (doświadczenie)
Menisk wypukły i wklęsły (obserwacje)
·
www.nowaera.pl, materiały dotyczące tematu Ośrodki ciągłe
Samodzielna praca ucznia
Samodzielna praca ucznia
44
Termodynamika (11 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji
1
2
3
Temat
Energia wewnętrzna Uczeń: i temperatura · opisuje energię wewnętrzną w ujęciu mikroskopowym · wyjaśnia związek między średnią energią kinetyczną cząsteczek, a temperaturą · opisuje związek pomiędzy temperaturą w skali Kelwina a średnią energią kinetyczną cząsteczek · rozróżnia pojęcia temperatury i ciepła · posługuje się pojęciem ciepła właściwego Wpływ ciepła i · opisuje przepływ ciepła w zjawitemperatury na sku przewodnictwa cieplnego; organizm człowieka wyjaśnia znaczenie izolacji cieplnej · opisuje przepływ ciepła w zjawisku konwekcji, wymienia przykłady konwekcji w przyrodzie i w życiu codziennym · opisuje przekazywanie ciepła przez promieniowanie Przemiany fazowe
·
posługuje się pojęciami ciepła topnienia i ciepła parowania
rozszerzające
dopełniające
podstawowe
Uczeń:
Uczeń:
·
·
·
·
oblicza prędkość cząsteczek gazu mierzy temperaturę ciała i podaje jej wartość w skali Kelwina
rozwiązuje proste zadania dotyczące przepływu ciepła
·
· · ·
· ·
·
rozwiązuje zadania, wyko- · rzystując bilans cieplny porównuje wykresy zależności temperatury substan- · cji od czasu podczas ogrzewania interpretuje wykres zmian
Doświadczenia
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
· ·
Wymagania: 5.4 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
wyjaśnia, od czego zależy szybkość przepływu ciepła opisuje gospodarkę cieplną organizmów charakteryzuje wymianę ciepła z otoczeniem
·
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
stosuje równanie bilansu w zadaniach złożonych na podstawie własnych pomiarów temperatury i czasu wykonuje wykres zależności tempe-
· ·
Wymagania: 5.12, 5.11 Wykonanie planszy wykresu zależności temperatury wody od czasu w czasie ogrzewania (sugerowana praca w grupach)
stosuje teorię cząsteczkową do wyjaśnienia rozszerzalności termicznej ciał stosuje zasadę ekwipartycji energii do określenia energii i prędkości cząsteczek gazu
Pomiar temperatury, obserwacje rozszerzalności liniowej i objętościowej substancji
45
4
5
Wyznaczanie ciepła · właściwego ·
Model gazu doskonałego
· ·
6
Przemiany gazowe gazu doskonałego
· ·
7
Zasady termodynamiki
· · ·
8
Praca gazu
· ·
wymienia składniki bilansu cieplnego definiuje pojęcia ciepła pobranego i ciepła oddanego podczas wymiany cieplnej wyjaśnia znaczenie pojęcia ciśnienia w ujęciu mikroskopowym, ilustruje je graficznie interpretuje równanie stanu gazu doskonałego
·
· · · ·
opisuje przemiany: izochoryczną, · izotermiczną, izobaryczną i adiabatyczną · przedstawia przemiany: izobaryczną, izochoryczną, izotermiczną w układach : p(V), p(T), V(T) interpretuje cykle termodynamiczne korzysta ze wzoru Carnota na sprawność idealnego silnika rozróżnia procesy odwracalne i nieodwracalne
·
oblicza pracę gazu definiuje pojęcie ciepła molowego
· ·
temperatury w czasie podczas dostarczania energii do ciał krystalicznego i amorficznego
ratury wody od czasu podczas ogrzewania
planuje doświadczenie · dotyczące wyznaczenia ciepła właściwego cieczy lub ciała stałego oblicza ciepło właściwe analizuje błędy pomiarowe
planuje doświadczenie dotyczące wyznaczenia ciepła właściwego cieczy lub ciała stałego oraz ciepła topnienia danej substancji
stosuje model gazu doskonałego w zadaniach rozwiązuje proste zadania związane z równaniem Clapeyrona
· · ·
interpretuje wykresy ilu· strujące przemiany gazowe rozwiązuje proste zadania związane z przemianami: izotermiczną, izobaryczną, · izochoryczną
stosuje w zadaniach wzór na sprawność silnika termodynamicznego
stosuje wzór Mayera i oblicza ciepło molowe gazów korzystając z wykresów przemian, wyznacza pracę gazu i sprawność urządzenia
·
· · ·
·
13.3. doświadczenie obowiązkowe – Wyznaczanie ciepła właściwego cieczy lub ciała stałego
wyprowadza równanie stanu gazu doskonałego stosuje równanie stanu gazu Van der Waalsa analizuje zjawisko oddychania człowieka Badanie przemiany rozwiązuje graficzne izotermicznej zadania związane z przemianami: izobaryczną, izochoryczną, izotermiczną planuje doświadczenie pozwalające sprawdzić prawo Boyle’aMariotte’a rozwiązuje złożone zadania związane z drugą zasadą termodynamiki i sprawnością silnika
wyprowadza wzór opisujący pracę gazu analizuje przemiany cieplne stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych
· ·
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 5.12 Podręcznik Zrozumieć fizykę, ,dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 5.1, 5.2, 5.3 Zjawiska fizyczne w układzie oddechowym (projekt)
· ·
Wymagania: 5.4, 5.2, 5.3 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
Wymagania: 5.5, 5.10, 5.8, 5.9 Termodynamika (foliogramy) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 5.7 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
· ·
46
9
Właściwości pary
· definiuje pojęcia pary nasyconej i nienasyconej · definiuje wilgotność względną · definiuje pojęcie punktu rosy
·
stosuje wzór na względną wilgotność powietrza
·
· ·
rozwiązuje zadania problemowe, korzystając z diagramów fazowych · opisuje wpływ wilgotności na organizm człowieka
Wymagania: 5.11 Diagram fazowy (prezentacja multimedialna) · Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Pole elektryczne (9 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji 1
Temat
Doświadczenia podstawowe
Prawo Coulomba
Uczeń:
Uczeń:
·
·
· · ·
2, 3
dopełniające
Natężenie pola elek- · trostatycznego · ·
opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego opisuje zależność siły Coulomba od wartości ładunków naelektryzowanych ciał i od odległości między tymi ciałami posługuje się pojęciem natężenia pola elektrostatycznego oblicza natężenie pola centralnego pochodzącego od jednego ładunku punktowego rysuje linie pola elektrostatycznego centralnego i pola jednorodnego
·
·
·
rozszerzające
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
Uczeń:
wykorzystuje prawo Cou- · lomba do obliczenia siły oddziaływania elektrosta- · tycznego między ładunkami punktowymi stosuje zasadę zachowania ładunków, rozwiązując proste zadania
rozwiązuje złożone zadania rachunkowe przewiduje wynik eksperymentu
Elektryzowanie ciał (pokaz)
· ·
Wymagania: 7.1 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
analizuje jakościowo pole pochodzące od układu ładunków elektrycznych rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe związane z superpozycją pól elektrycznych
13.4. doświadczenie obowiązkowe – Badanie kształtu linii pola elektrycznego
·
Wymagania: 7.2, 7.3, 7.4, 7.5, 7.6 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
stosuje prawo składania wektorów do znajdowania wypadkowego natężenia pola opisuje kształty linii pola elektrostatycznego
·
·
47
4
Przewodnik w zewnętrznym polu elektrostatycznym
·
· · 5
Praca w polu elektrostatycznym
· · ·
6
7, 8
·
Ruch cząstki naładowanej w polu elektrostatycznym
·
Kondensator płaski
· ·
opisuje wpływ pola elektryczne- · go na rozmieszczenie ładunków w przewodniku; wyjaśnia działanie piorunochronu i klatki Faradaya definiuje pojęcie pojemności elektrycznej przewodnika wyjaśnia, na czym polega polaryzacja dielektryka wyjaśnia, na czym polega za· chowawczy charakter pola elektrostatycznego. definiuje pojęcia potencjału elektrostatycznego i różnicy potencjałów · stosuje wzór na pracę w polu elektrycznym
posługuje się prawem Gaussa do wyjaśniania braku pola elektrostatycznego wewnątrz naelektryzowanego przewodnika
·
objaśnia związek zmiany · energii potencjalnej z pracą sił zewnętrznych w jednorodnym polu elektrostatycznymw prostych zadaniach rachunkowych · posługuje się wzorem na związek natężenia pola z różnicą potencjałów ·
wymienia wielkości opisujące · ruch cząstki naładowanej w polu elektrostatycznym rozwiązuje proste zadania rachunkowe dotyczące ruchu · cząstki w polu elektrostatycznym
analizuje ruch cząstki · naładowanej w stałym jednorodnym polu elektrostatycznym wyjaśnia znaczenie pojęcia akceleratora liniowego ·
opisuje pole kondensatora pła· skiego, oblicza napięcie między okładkami posługuje się pojęciem pojemno- · ści elektrycznej kondensatora
oblicza pracę potrzebną · do naładowania kondensatora rozwiązuje proste zadania · obliczeniowe związane z łączeniem kondensatorów
·
Puszka Faradaya (demonstracja rozkładu ładunków elektrycznych)
· ·
Wymagania: 7.5, 7.12 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
wskazuje związek pola elektrostatycznego z zachowawczym charakterem pola grawitacyjnego wyprowadza ogólny wzór na pracę w centralnym polu elektrostatycznym stosuje poznane wzory podczas rozwiązywania złożonych zadań rachunkowych Obserwacja ruchu opisuje ruch cząstki naładowanej wprowa- plamki za pomocą oscyloskopu (pokaz) dzonej z prędkością prostopadłą do natężenia pola elektrostatycznego wskazuje analogie ruchu cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu elektrycznym z ruchem ciała o masie m w jednorodnym polu grawitacyjnym ( rzut pionowy i poziomy) oblicza pojemność zastępczą i energię kondensatorów proponuje wzór na pojemność elektryczną kondensatora sferycznego
·
Rozwiązywanie zadań obliczeniowych i problemowych dotyczących pracy w polu elektrostatycznym (sugerowana praca w grupach) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
wyznacza pole elektrostatyczne na zewnątrz naelektryzowanego ciała sferycznie symetrycznego
·
· ·
Wymagania: 7.11 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
Wymagania: 7.7, 7.8, 7.9, 7.10 Obliczanie pojemności zastępczej i energii kondensatorów (praca w grupach)
·
48
·
9
oblicza pojemność kondensatora płaskiego, znając jego cechy geometryczne
·
oblicza pojemność zastępczą kondensatorów połączonych szeregowo i równolegle
·
·
stosuje poznane wzory podczas rozwiązywania złożonych zadań rachunkowych
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Samodzielna praca ucznia
Elektrostatyka – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Prąd stały (8 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji 1, 2
Temat
Doświadczenia podstawowe
Mikroskopowy obraz przepływu prądu
Praca i moc prądu
rozszerzające
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
·
· mierzy natężenie prądu w zależności od przyłożonego napięcia · rysuje charakterystykę prądowo-napięciową opornika podlegającego prawu Ohma · oblicza opór elektryczny przewodnika, znając jego opór właściwy i wymiary geometryczne
·
·
3
dopełniające
· ·
wyjaśnia, od czego zależy opór elektryczny definiuje pojęcie natężenia prądu elektrycznego
posługuje się pojęciami pracy i mocy prądu elektrycznego oblicza pracę wykonaną podczas przepływu prądu przez różne elementy obwodu oraz moc rozproszoną na oporze
·
stosuje w obliczeniach zasadę zachowania energii
· ·
· · · · · ·
analizuje przepływ prądu elektrycznego przez ciało człowieka planuje doświadczenie sprawdzające prawo Ohma samodzielnie rozwiązuje złożone zadania i problemy dotyczące przepływu prądu elektrycznego wykonuje doświadczenie sprawdzające prawo Ohma interpretuje wyniki pomiarów interpretuje błędy pomiarowe stosuje poznane wzory do analizy i obliczeń złożonych zadań rachunkowych planuje badanie grzałki, wykonuje pomiary i obliczenia ocenia sprawność grzałki
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
· ·
13.5. doświadczenie obowiązkowe – Znajdowanie charakterystyki prądowonapięciowej żarówki
Wymagania: 8.2, 8.3 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Badanie mocy grzałki (doświadczenie)
· ·
Wymagania: 8.6 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
49
4
Łączenie oporników · · ·
5
Teoria elektronowa przewodnictwa
· · ·
6
Prawo Ohma dla obwodu zamkniętego
· · · ·
7
Elektryczne własno- · ści komórki
przedstawia prawa Kirchhoffa opisuje połączenia szeregowe i równoległe odbiorników energii elektrycznej oblicza opór zastępczy w różnych połączeniach
· ·
dzieli substancje ze wzglą- · du na właściwości elektryczne · omawia budowę półprzewodników opisuje wpływ temperatury na opór metali i półprzewodników
stosuje prawa Kirchhoffa w analizie obwodów elektrycznych posługuje się schematami elektrycznymi do rozwiązywania typowych zadań
·
posługuje się teorią pa· smową przewodnictwa stosuje wzór wyrażający · zależność oporu elektrycznego od temperatury
·
posługuje się prawem Ohma dla obwodu zamkniętego do rozwiązywania prostych zadań rachunkowych
·
analizuje układy połączeń szeregowych i równoległych ogniw galwanicznych
wymienia nośniki prądu elektrycznego
·
wyjaśnia, jak działa kondensator
·
porównuje działanie błony komórkowej z kondensatorem opisuje przepływ prądu elektrycznego przez ciało człowieka realizuje i przedstawia projekt edukacyjny
·
Prąd elektryczny – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
Badanie połączeń oporników elektrycznych (sugerowana praca w grupach)
omawia działanie diody półprzewodnikowej realizuje i przedstawia projekt edukacyjny
wskazuje różne źródła prądu stałego definiuje pojęcie siły elektromotorycznej ogniwa wskazuje różnice między SEM ogniwa a napięciem wymienia nośniki prądu elektrycznego
·
8
planuje badanie połączeń oporników elektrycznych, wykonuje pomiary i obliczenia sprawdzające prawa Kirchhoffa
· ·
Wymagania: 8.4, 8.5 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 8.7 Półprzewodniki (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
Działanie ogniwa galwanicznego i kondensatora (pokaz)
· ·
Wymagania: 8.1 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 8.1 Jak ciało ludzkie przewodzi prąd – elektryczność w twoim ciele (projekt) · Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowanie do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Samodzielna praca ucznia
50
Magnetyzm (9 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji 1
Temat
Doświadczenia podstawowe
Właściwości magnesów
Wymagania: 9.1 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
stosuje zdobytą wiedzę do opisu pola magnetycznego atomu opisuje indukcję pola magnetycznego atomu wodoru
Pole magnetyczne przewodnika z prądem; wpływ ferromagnetyków na pole magnetyczne zwojnicy z prądem (pokaz)
·
wyznacza okres obiegu cząstki obdarzonej ładunkiem w polu magnetycznym analizuje ruch cząstki naładowanej w stałym jednorodnym polu magnetycznym wyjaśnia zasadę działania spektrometru masowego
Obserwacje wpływu · pola magnetycznego · na cząstkę naładowaną za pomocą oscyloskopu (pokaz)
Wymagania: 9.2, 9.4, 9.5 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 9.3 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
·
·
·
Siła Lorentza Ruch cząstki naładowanej w polu magnetycznym
· ·
Uczeń:
·
4
13.4. doświadczenie obowiązkowe – Badanie kształtu linii pola magnetycznego
Uczeń:
·
Pole magnetyczne wokół przewodnika z prądem
rozszerzające
Uczeń:
·
2,3
dopełniające
·
· · ·
wyjaśnia znaczenie pojęcia pola magnetycznego szkicuje przebieg linii pola magnetycznego w pobliżu magnesów trwałych i przewodników z prądem (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica) wymienia wielkości opisujące pole magnetyczne posługuje się pojęciem indukcji magnetycznej podaje cechy ferromagnetyków, paramagnetyków i diamagnetyków oblicza wektor indukcji magnetycznej wytworzonej przez przewodniki z prądem elektrycznym (przewodnik liniowy, pętla, zwojnica)
wyjaśnia, kiedy na cząstkę obdarzoną ładunkiem działa siła Lorentza wyjaśnia zasady działania cyklotronu stosuje regułę prawej dłoni w celu wyznaczenia kierunku i zwrotu siły Lorentza
· ·
·
bada pole magnetyczne magnesów rysuje linie pola magnetycznego formułuje jakościowe prawo oddziaływań biegunów magnetycznych
opisuje działanie elektromagnesu · oblicza wartość indukcji pola magnetycznego zwojnicy · wyjaśnia, kiedy stosuje się prawo Ampere’a, kiedy prawo Biot’a-Savart’a · interpretuje siłę Lorentza jako siłę dośrodkową · szkicuje tor ruchu cząstki obdarzonej ładunkiem w zależności od kąta, jaki tworzą wektor prędkości i wektor indukcji magnetycznej
· ·
· ·
·
·
·
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
bada pole magnetyczne wytworzone przez przewodniki z prądem elektrycznym odkrywa, od czego zależy kierunek linii pola magnetycznego proponuje metodę wyznaczania kierunku linii pola magnetycznego
·
51
·
5,6
Siła elektrodynamiczna · Zasada działania silnika elektrycznego · ·
7,8
·
Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka
analizuje siłę elektrodynamiczną · działającą na przewodnik z prądem w polu magnetycznym opisuje zasadę działania silnika · elektrycznego stosuje regułę Fleminga
rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe i problemowe dotyczące ruchu cząstki w polu magnetycznym · planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące siły elektrodynamicznej · rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe i problemowe dotyczące siły elektrodynamicznej · opisuje wpływ pola magnetycznego na człowieka · opisuje zastosowanie pola magnetycznego w medycynie · wyjaśnia, na czym polega lecznicza rola pola magnetycznego · realizuje i przedstawia projekt edukacyjny
opisuje funkcje poszczególnych elementów silnika na prąd stały wyjaśnia zasadę działania amperomierza i woltomierza
wymienia skutki działania pola magnetycznego na ładunki elektryczne
· ·
Demonstracja siły elektrodynamicznej
· · ·
Wymagania: 9.6, 9.7 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 7.10, 9.3 Pole magnetyczne – uzdrowiciel czy zabójca (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Indukcja elektromagnetyczna i fale elektromagnetyczne (9 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji 1
Temat podstawowe Wzbudzanie prądu indukcyjnego Reguła Lenza
rozszerzające
dopełniające
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
·
·
·
·
stosuje regułę Lenza w celu wskazania kierunku przepływu prądu indukcyjnego definiuje pojęcie strumienia indukcji magnetycznej
oblicza siłę elektromotoryczną powstającą w wyniku zjawiska indukcji elektromagnetycznej
rozwiązuje złożone zadania obliczeniowe i problemowe · wyprowadza wzór na siłę elektromotoryczną indukcji dla przewodnika poruszającego się
Doświadczenia
Wzbudzanie prądu indukcyjnego w zwojnicy (demonstracja)
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
· ·
Wymagania: 9.8, 9.9, 9.10, 9.11 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
52
·
2
Wytwarzanie prądu elektrycznego
· · ·
3
Prąd przemienny
· · ·
4
5
Prostowanie prądu zmiennego
Transformator
·
· · ·
6,7
Obwód RLC
· · ·
omawia warunki powstawania prądu indukcyjnego, posługując się pojęciem strumienia magnetycznego. opisuje budowę i zasadę działania prądnicy wyjaśnia zasadę wytwarzania prądu elektrycznego w generatorach prądu elektrycznego definiuje pojęcia napięcia chwilowego i napięcia maksymalnego opisuje prąd stały (natężenie, napięcie) opisuje prąd przemienny (natężenie, napięcie, częstotliwość, wartości skuteczne) definiuje pojęcia napięcia i natężenia skutecznego
·
w polu magnetycznym
ustala doświadczalnie kierunek prądu indukcyjnego
·
omawia wykres zmian siły · rozwiązuje złożone elektromotorycznej problemy związane w zależności od czasu z prądnicą prądu przemien· wyjaśnia, od czego zależy nego amplituda napięcia elektrycznego ·
wskazuje warunki konieczne do wytworzenia prądu elektrycznego przemiennego
· · ·
omawia budowę półprzewodników
· ·
omawia budowę diody opisuje działanie diody
opisuje budowę i zasadę działania prądnicy i transformatora rysuje schemat transformatora podaje przykłady zastosowania transformatora
·
stosuje w obliczeniach wzór na sprawność transformatora
opisuje rolę pojemności · i indukcyjności w obwodzie prądu zmiennego · definiuje pojęcia oporu indukcyjnego i oporu pojemnościowego
opisuje zjawisko samoindukcji rysuje wykresy wskazowe
· ·
· ·
· ·
Wytwarzanie prądu elektrycznego za pomocą dynamo (pokaz)
interpretuje za pomocą wykresu pracę prądu przemiennego rozwiązuje złożone zadania i problemy wykonuje model elektrycznej instalacji domowej
Wymagania: 9.12 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· ·
Wymagania: 9.13 Model domowej instalacji elektrycznej (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
rysuje układ Geeatza i Działanie diody (powyjaśnia jego działanie kaz) bada działanie diody półprzewodnikowej wyznacza przekładnię i sprawność transformatora rozwiązuje złożone zadania i problemy dotyczące transformatora
· ·
Działanie transformatora (pokaz)
· ·
· ·
Wyznaczanie przekładni transformatora (doświadczenie)
bada szeregowy obwód Demonstracja zjawiska · samoindukcji RLC · rozwiązuje złożone zadania problemowe i obliczeniowe dotyczące obwodów RLC
Wymagania: 9.15 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 9.12 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 9.14 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
53
8
Fale elektromagnetyczne
· · · ·
podaje prawa Maxwella · wyjaśnia, kiedy mamy do czynienia z rezonansem wymienia cechy fali elektromaobwodu RLC gnetycznej wyjaśnia mechanizm zjawiska rezonansu elektromagnetycznego opisuje widmo fali elektromagnetycznej
· · ·
· ·
omawia wpływ promieniowania na organizmy rozwiązuje złożone zadania problemowe i obliczeniowe realizuje i przedstawia projekt edukacyjny
·
Wymagania: 10.1 Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organizm (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Optyka (15 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji
1.
2
Temat
Różne metody wy- Uczeń: znaczania prędkości światła · wymienia cechy prędkości światła · wymienia metody wyznaczania prędkości światła
Dyfrakcja i interferencja światła
· · ·
rysuje bieg promieni po przejściu przez siatkę dyfrakcyjną definiuje węzły i strzałki fali stojącej rysuje obraz dyfrakcji światła monochromatycznego
rozszerzające
dopełniające
podstawowe
Uczeń:
Uczeń:
·
·
rozwiązuje zadania i problemy związane z prędkością światła
opisuje jedną z metod wyznaczania prędkości światła
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
Doświadczenia
· · ·
·
opisuje doświadczenie Younga
·
rozwiązuje złożone zadania i problemy związane ze zjawiskiem dyfrakcji i interferencji
Przejście światła · monochromatycznego · przez siatkę dyfrakcyjną (pokaz)
Wymagania: 10.2 Pomiar prędkości światła (prezentacja) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 10.3, 10.4 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
54
3
4
Dyfrakcja światła na · siatce dyfrakcyjnej ·
Polaryzacja światła
·
· · 5
Odbicie światła
· · ·
6
Załamanie światła
· ·
rysuje obraz dyfrakcji światła białego stosuje wzór na kąt ugięcia fali na siatce dyfrakcyjnej
·
opisuje zjawisko polaryzacji · światła przy odbiciu i przy przejściu przez polaryzator i wyjaśnia jego mechanizm wyjaśnia, na czym polega całkowita polaryzacja wymienia zastosowania polaryzacji stosuje prawa odbicia do wy· znaczenia biegu promieni w pobliżu granicy dwóch ośrodków definiuje prawo odbicia · wyjaśnia, na czym polega rozproszenie światła stosuje prawo załamania światła · stosuje prawa odbicia i załamania fal do wyznaczenia biegu · promieni w pobliżu granicy dwóch ośrodków ·
wyjaśnia, dlaczego światło białe rozszczepia się po przejściu przez siatkę dyfrakcyjną
oblicza kąt Brewstera
·
·
·
· · wykorzystuje równanie zwierciadła kulistego do obliczania zadań konstrukcyjnych i obliczeniowych konstruuje obrazy otrzymane w zwierciadłach sferycznych opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia; wyznacza kąt graniczny rozwiązuje zadania związane ze zjawiskiem całkowitego wewnętrznego odbicia wykorzystuje prawo załamania do określenia prędkości światła w różnych ośrodkach
·
· · ·
proponuje metodę wyznaczania długości fali za pomocą siatki dyfrakcyjnej wykonuje pomiary, zapisuje wyniki w tabelach, szacuje błędy pomiarowe
13.7. doświadczenie obowiązkowe – Wyznaczanie długości fali za pomocą siatki dyfrakcyjnej
·
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
wyprowadza wzór na zależność kąta Brewstera od współczynnika załamania omawia zastosowanie światła w medycynie realizuje i przedstawia projekt edukacyjny analizuje obrazy otrzymane w zwierciadłach sferycznych na podstawie wzoru matematycznego y(x) – równanie hiperboli
Polaryzacja światła (demonstracja)
· ·
Wymagania: 10.5 Wykorzystanie światła w medycynie (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 10.6, 10.5 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
wyjaśnia zasady działania światłowodów omawia zastosowanie światłowodów w medycynie wyprowadza wzór opisujący współczynnik załamania światła dla różnych ośrodków
Obserwacja zjawisk · związanych · z załamaniem światła (pokaz) ·
·
Odbicia światła (pokaz)
· ·
Wymagania: 10.2 Światłowody – nie tylko komunikacja (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
55
7
Wyznaczanie współczynnika załamania szkła
· oblicza prędkość światła dla różnych ośrodków
·
wyznacza współczynnik załamania
·
·
8
9
Pryzmat
Soczewki
· definiuje kąt ugięcia pryzmatu · rysuje bieg promieni w pryzmacie
·
· · · 10
Powstawanie obrazów w soczewkach
·
· ·
opisuje bieg promieni przecho- · dzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą (biegnących równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogni- · ska i ogniskowej wymienia rodzaje soczewek definiuje pojęcie zdolności skupiającej soczewki wyjaśnia, od czego zależy ogniskowa soczewki oblicza zdolność skupiającą · soczewki i układu soczewek ·
11
Badanie soczewki
·
wyjaśnia, od czego zależy ogni- · skowa soczewki ·
wyjaśnia, dlaczego światło białe rozszczepia się, przechodząc przez pryzmat omawia zastosowanie spektrometru konstruuje obrazy rzeczywiste i pozorne otrzymane za pomocą soczewek skupiających i rozpraszających stosuje równanie soczewki, wyznacza położenie i powiększenie obrazów
stosuje równanie soczewki y(x); oblicza powiększenie soczewki i odległość obrazu od soczewki oblicza zdolność skupiającą i ogniskową soczewki stosuje równanie soczewki wyprowadza wzór na ogniskową soczewki
projektuje doświadczenie pozwalające wyznaczyć współczynnik załamania szacuje błędy pomiarowe, oblicza współczynnik załamania światła
·
13. 8. doświadczenie · obowiązkowe – Wyznaczanie współczynnika załamania światła
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
rozwiązuje złożone zadania problemowe i obliczeniowe · wyprowadza wzór na kąt odchylenia promieni w pryzmacie · omawia wady soczewek
Przejście światła przez pryzmat (pokaz)
·
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Bieg promieni przez soczewkę (pokaz)
· ·
Wymagania: 10.8 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
· przedstawia na wykresie zależność y(x) oraz p(x)
Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek (pokaz)
· ·
Wymagania: 10.9.10.8 Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
·
13.9. doświadczenie obowiązkowe – Wy- · znaczanie ogniskowej soczewki i powiększenia obrazu otrzymanego za pomocą soczewki
·
planuje metodę wyznaczenia ogniskowej soczewki wyznacza doświadczalnie ogniskową soczewki
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
56
12
Układ optyczny oka · · · ·
13
Biofizyka procesu widzenia
·
wymienia wady oka wymienia wady soczewek definiuje pojęcie zdolności rozdzielczej oka definiuje pojęcie czułości oka
charakteryzuje widmo światła
· · ·
· ·
14
Mikroskop optyczny, lupa, luneta
· · ·
15
Optyka – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
opisuje budowę lupy, mikroskopu i lunety wyjaśnia, od czego zależy powiększenie lupy, mikroskopu, lunety wyjaśnia, co to jest zdolność rozdzielcza
· · ·
opisuje krótkowzroczność i · dalekowzroczność konstruuje obraz otrzymany · za pomocą soczewki oka oblicza zdolność skupiającą · okularów
charakteryzuje złudzenie optyczne przedstawia budowę oka
konstruuje obrazy otrzymane za pomocą mikroskopu, lupy oraz lunety oblicza powiększenie mikroskopu, lupy i lunety porównuje zdolności rozdzielcze przyrządów optycznych
· ·
·
·
charakteryzuje wady wzroku określa przyczyny wad wzroku wymienia sposoby badania i leczenia wad wzroku
· ·
·
opisuje proces widzenia wyjaśnia, na czym polega widzenie barw
·
wykonuje model lunety Obserwacje za pomo- · cą mikroskopu optycznego (doświadczenie) Wykonanie modelu lunety (samodzielna praca ucznia)
Wymagania: 10.2, 10.4 (biologia, zakres rozszerzony) Wady wzroku – czego są przyczyną, jak je badać, jak je leczyć (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Kolory, które widzimy – biofizyka procesu widzenia (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela
Samodzielna praca ucznia
57
Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego ( 8 godzin) Cele szczegółowe - wymagania Numer lekcji 1
Temat podstawowe Dualizm korpuskularnofalowy światła
Uczeń:
·
·
·
· · · · · 3
4
Atom wodoru a fale materii · ·
Promienie rentgenowskie
rozszerzające
Uczeń:
·
Fale materii de Brogile’a
dopełniające
Uczeń:
·
2
Sugerowana metoda pracy, środki dydaktyczne
Doświadczenia
· ·
wymienia właściwości falowe światła wymienia właściwości korpuskularne światła wymienia właściwości fotonu wyjaśnia, na czym polega dualizm korpuskularnofalowy wymienia właściwości fali materii definiuje pojęcie długości fali materii wyjaśnia, na czym polega dyfrakcja fali wyjaśnia, na czym polega interferencja fali rozróżnia liczby kwantowe wyjaśnia, co to jest orbital
wymienia właściwości promieni X omawia zastosowanie promieni X
· ·
· · ·
·
· ·
rozwiązuje zadania dotyczące zjawiska fotoelektrycznego oblicza prędkość fotoelektronów oblicza pęd i masę fotonów
opisuje mikroskop elektronowy omawia doświadczenie DavissonaGermera oblicza długość fali elektronowej
· · · ·
wyprowadza wzór na masę fotonów przewiduje zachowanie wiatraczka Crooksea wyjaśnia od czego zależy szybkość obrotu wiatraczka wyznacza wzór wyrażający ciśnienie światła porównuje mikroskop elektronowy z mikroskopem optycznym
Radiometr Crooksea (pokaz)
· · ·
· · ·
stosuje model falowy · do opisu ruchu elektronu w atomie wodoru
przedstawia konfiguracje elektronowe w atomach
określa przyczyny · powstawania promieni X · przedstawia budowę lampy rentgenowskiej
omawia znaczenie promieni X w medycynie i technice wyprowadza wzór na długość fali promieni X
· · ·
· ·
Wymagania: 11.1 Przypomnienie wiadomości z klasy pierwszej (pogadanka) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 11.5 Mikroskop elektronowy, a mikroskop optyczny (projekt) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 11.5 Konfiguracje elektronowe w atomach (prezentacja) Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Wymagania: 11.4 Promienie X – zastosowanie w medycynie (projekt)
58
·
5
Emisja i absorpcja promieniowania elektromagnetycznego
· · ·
6
Fizyka promieniowania (elektromagnetycznego i jądrowego)
· · ·
7
Metody obrazowania mózgu
· ·
8
Fizyka atomowa i kwanty promieniowania elektromagnetycznego – sprawdzenie wiadomości i umiejętności
wyjaśnia, na czym polega · zdolność emisyjna promieniowania wyjaśnia, na czym polega zdolność absorpcyjna promieniowania wymienia doświadczalne metody wykrywania promieniowania jonizującego charakteryzuje widmo promieniowania elektromagnetycznego definiuje pojęcie dawki promieniowania definiuje pojęcia aktywności dawki i mocy dawki
·
wymienia techniki obrazowania mózgu wymienia skutki napromieniowania
·
wyjaśnia, na czym polegają emisja i absorpcja promieniowania elektromagnetycznego
·
omawia wpływ promieniowania na organizmy żywe
wymienia sposoby ochrony przed promieniowaniem
·
opisuje zastosowanie promieniowania elektromagnetycznego i jądrowego w terapii przedstawia argumenty przemawiające za energetyką jądrową i przeciw niej
opisuje metody leczenia promieniami jonizującymi
·
·
opisuje metody obrazowania ognisk chorobowych (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, angiografia emisyjna, tomografia pozytronowa, tomografia emisyjna pojedynczych fotonów)
Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela · Wymagania: 11.3 · Działanie światła na organizmy – wykorzystanie światła w medycynie (projekt) · Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela · Dozymetria – jak dawkować promieniowanie (projekt) · Energetyka jądrowa – dobro czy zło (projekt) · Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela · Radiodiagnostyka i radioterapia – diagnoza i leczenie (projekt) · Podręcznik Zrozumieć fizykę, dostosowane do podręcznika: maturalne karty pracy, zbiór zadań, książka nauczyciela Samodzielna praca ucznia
59
VII. Szczegółowe cele wychowania Cele wychowawcze – motywowanie uczniów do zdobywania wiedzy i umiejętności, rozwijanie ich zainteresowania otaczającym światem, harmonijny i wszechstronny rozwój uczniów oraz kształtowanie ich aktywnej postawy, wpajanie im poczucia konieczności przyjmowania odpowiedzialności za swoje zachowanie i za planowanie swojej przyszłej kariery: • inspirowanie dociekliwości i postawy badawczej; · kształtowanie nawyków: porządku, sumienności i dokładności pomiarów;
· ukazanie korzyści wynikających z rozwoju fizyki i medycyny; · rozwijanie samodzielności w podejmowaniu decyzji; • kształtowanie poczucia szacunku dla drugiej osoby i radzenia sobie z własnymi emocjami; • kształtowanie umiejętności współdziałania w zespole, podejmowania różnych ról, wspólnego organizowania zadań i dzielenia się wiedzą; • kształtowanie umiejętności skutecznego komunikowania się, współpracy w grupie, przestrzegania reguł, współodpowiedzialności za sukcesy i porażki, wzajemnej pomocy oraz poczucia odpowiedzialności za bezpieczeństwo swoje i innych; · organizowanie pracy własnej i innych, doskonalenie umiejętności samooceny i samokontroli; · kształtowanie umiejętności asertywnego krytykowania i przyjmowania krytyki, · dostrzeganie zagrożeń dla człowieka wynikających z rozwoju techniki; · kształtowanie postawy odpowiedzialności za własne zdrowie i poszanowanie zdrowia innych, · promowanie zdrowego stylu życia, · kształtowanie postawy aktywnej ochrony środowiska, · rozwijanie wrażliwości na piękno przyrody.
60
VIII. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków realizacji programu Program Fizyka w medycynie opiera się na wielostronnym kształceniu, którego efekt będzie zależeć od zdolności uczniów i umiejętności nauczyciela, doboru metod nauczania, sposobów oceniania i kontroli pracy ucznia, a także systematycznego aktywizowania i motywowania uczniów do pracy. Nauczyciel powinien stosować różne metody nauczania: pogadankę, dyskusję, wykład, pokaz, ćwiczenia laboratoryjne, projekt. Fizyka jest nauką przyrodniczą, dlatego nauczanie powinno się opierać na: · · · ·
obserwacji i opisywaniu zjawisk fizycznych oraz wykonywaniu doświadczeń; zapisywaniu i analizowaniu wyników; sporządzaniu i interpretacji wykresów; formułowaniu wniosków stanowiących podstawowe źródło wiedzy.
Te umiejętności można rozwijać, posługując się metodami nauczania praktycznego – pokazem połączonym z obserwacją i doświadczeniem. Każdy eksperyment powinien być wcześniej zaplanowany; po jego wykonaniu należy przeprowadzić rachunek błędów pomiarowych, a wnioski końcowe – zaprezentować i przedyskutować. Obserwacje i eksperyment fizyczny stanowią źródło wiedzy i potwierdzenie teoretycznych założeń. Praca eksperymentalna powinna obejmować zarówno pokazy w wykonaniu nauczyciela, jak i samodzielne eksperymenty uczniów. W programie wymieniono ponad 10 doświadczeń do wykonania na lekcjach – najlepiej w grupach. Nauczyciel może – w miarę możliwości – zwiększyć ich liczbę. Wyniki pomiarowe uczniowie zapisują w tabelach i na tej podstawie rysują wykresy, obliczają wielkości fizyczne i formułują wnioski. Warto pamiętać, że efektywne współdziałanie w zespole poszerza horyzonty, pomaga podejmować decyzje, ćwiczy umiejętność spoglądania na problem z różnych stron oraz – co bardzo ważne – buduje więzi międzyludzkie. Zastosowanie metod problemowych, np. dyskusji poświęconej analizie zaobserwowanych zjawisk, wyzwala stany emocjonalne: przeżywanie sukcesu lub niepowodzenia. Wprowadzenie nowych treści teoretycznych należy w miarę możliwości poprzedzać pokazami i doświadczeniami wykonanymi w grupach. Wprowadzenie treści fizycznych związanych z tematyką medyczną można połączyć z wycieczką do placówki medycznej, co ułatwi ich zrozumienie i ukaże praktyczne aspekty przedmiotu – sprawi, że stanie się on bardziej atrakcyjny, a uczniowie zrozumieją, jak bardzo jest potrzebny w dalszej edukacji. Zważywszy na niewielką liczbę godzin i często skromne wyposażenie pracowni fizycznej, rzeczywiste doświadczenia fizyczne można zastąpić symulacjami komputerowymi zjawisk fizycznych, dostępnymi w internecie filmami przedstawiającymi doświadczenia, animacjami, zdjęciami, foliogramami, schematycznymi rysunkami. Co prawda doświadczenie symulowane nie zastąpi doświadczenia rzeczywistego, jednak 61
dobrze przygotowany nauczyciel może je stosować w nauczaniu problemowym z korzyścią dla uczniów. Program zakłada wykorzystanie internetu, literatury popularnonaukowej i publikacji multimedialnych jako źródła informacji. Uczniowie mogą z nich korzystać, realizując projekty indywidualne i grupowe. Zaleca się przygotowanie listy tematów przeznaczonych do realizacji metodą projektu, rozszerzających wiedzę, obejmujących zagadnienia z fizyki oraz z pogranicza fizyki i medycyny. Uczniowie mogą je opracowywać w formie referatów, prezentacji lub programów komputerowych, a następnie przedstawiać na forum klasy. Opracowując temat, uczeń jest zmuszony do: samodzielnego wyszukiwania i gromadzenia materiałów, korzystania z różnych źródeł informacji, analizy wybranych treści, wreszcie prezentacji efektów swojej pracy. Stosując metodę projektu, nauczyciel powinien wspierać ucznia w rozwiązywaniu trudniejszych kwestii, nadzorować rytmiczność i postęp pracy. Uczniowie powinni zapoznać się z zagadnieniami, które mogą być realizowane metodą projektu, wybrać jeden temat projektu, a następnie wspólnie z nauczycielem opracować cele, plan i harmonogram działań. Nauczyciel udziela konsultacji i wskazuje działania, które pomagają uczniom porządkować i oceniać materiały. Propozycje tematów, które można zrealizować metodą projektu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.
Jak grawitacja działa na zdrowie człowieka. Maszyny proste w ciele człowieka. Szybciej, wyżej, dalej – ułożenie ciała a równowaga. Jak powstaje głos. Do czego służy ucho. Badanie ciała dźwiękami – efekt Dopplera. Dźwięki, które leczą. Wpływ pogody na organizm człowieka. Przepływ krwi w organizmie człowieka. Zjawiska fizyczne w układzie oddechowym. Jak człowiek przewodzi prąd – elektryczność w twoim ciele. Pole magnetyczne – uzdrowiciel czy zabójca. Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organizm człowieka. Wady wzroku – czego są przyczyną, jak je badać, jak je leczyć. Kolory, które widzimy – biofizyka procesu widzenia. Działanie światła na organizmy – wykorzystanie światła w medycynie. Światłowody – nie tylko komunikacja. Promienie X – zastosowanie w medycynie. Radiodiagnostyka i radioterapia – diagnoza i leczenie. Dozymetria, czyli jak dawkować promieniowanie. Energetyka jądrowa – dobro czy zło.
Uczniowie często mają problemy z formułowaniem dłuższych wypowiedzi i posługują się niepoprawnym językiem fizyki. Warto ich mobilizować do publicznych wystąpień poprzedzonych współpracą w grupach i konsultacjami z nauczycielem.
62
Równie często nie rozumieją czytanego tekstu, czego skutkiem są kłopoty z rozwiązywaniem zadań. Nauczyciel powinien stosować metodę pracy z tekstem, aby uczniowie nauczyli się samodzielnie, własnymi słowami prezentować poznane treści. Zyska wówczas możliwość wykształcenia u uczniów umiejętności: • posługiwania się poprawnym językiem fizyki i poprawną polszczyzną, • właściwej interpretacji wielkości fizycznych, • odczytywania sensu fizycznego wzorów definicyjnych, • poprawnego wypowiadania treści praw fizycznych i zapisywania ich w języku matematyki, • poprawnej interpretacji praw przedstawionych w formie matematycznej, • stosowania języka fizyki do opisywania zjawisk medycznych. Praca z podręcznikiem, wybranymi tekstami i instrukcjami do ćwiczeń może być wstępem do dyskusji, podczas której uczniowie wykorzystają zdobytą samodzielnie wiedzę do rozwiązywania problemów fizycznych i medycznych. Uczniowie powinni czytać teksty (dostosowane do ich poziomu), porządkować zdobyte wiadomości pod względem ważności i struktury, kontrolować stopień ich zrozumienia i zapamiętania. Do pełnej realizacji proponowanego programu niezbędny jest dostęp do różnych środków dydaktycznych, zwłaszcza: • • • •
przyrządów i zestawów laboratoryjnych w pracowni fizycznej, prostych pomocy dydaktycznych wykonanych przez uczniów i nauczyciela, filmów, animacji, foliogramów, symulacji komputerowych, podręcznika, zeszytu ćwiczeń, zbioru zadań.
IX. Opis założonych osiągnięć ucznia Po realizacji programu Fizyka w medycynie uczniowie będą mogli się wykazać: · umiejętnością wyjaśniania zjawisk, zasad i związków fizycznych; · umiejętnością analizy danych, wykonywania i odczytywania wykresów, tabel, schematów; · umiejętnością posługiwania się terminologią fizyczną; · umiejętnością obliczania szukanych wielkości fizycznych i podawania odpowiedniej · jednostki; · umiejętnością planowania i wykonywania prostych doświadczeń; · umiejętnością wykonywania pomiarów i dobierania odpowiednich narzędzi · pomiarowych; · umiejętnością sprawnego posługiwania się technologią informacyjną; · umiejętnością tworzenia prostych modeli fizycznych i matematycznych; · umiejętnością wyjaśniania zjawisk medycznych za pomocą praw fizyki; · znajomością nowych źródeł informacji i umiejętnością selektywnego wyszukiwania · informacji; · poczuciem odpowiedzialności za siebie, kolegów i wspólną pracę; 63
· umiejętnością samodzielnego i twórczego zdobywania wiedzy;
· precyzją w formułowaniu własnych myśli i informacji; · umiejętnością pracy grupowej.
X. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć Sprawdzanie i ocena osiągnięć ucznia powinny być zgodne z PSO i WSO. Kontroli i ocenie podlegają: · · · · ·
znajomość i rozumienie zjawisk fizycznych, pojęć, praw, zasad, teorii; umiejętność stosowania wiedzy w sytuacjach typowych poznanych na lekcjach; umiejętność stosowania wiedzy w sytuacjach nietypowych; umiejętność przeprowadzania eksperymentów; samodzielne prace uczniów; · udział w sprawdzianach zewnętrznych (konkursach, olimpiadach).
Bieżąca kontrola i ocena mają na celu dostarczenie uczniom, nauczycielom i rodzicom pełnej informacji o aktualnym poziomie wiedzy i umiejętności ucznia oraz jego postępach lub ich braku. Treści związane z medycyną proponuje się uznać za nadobowiązkowe. Ich znajomość należy traktować jako czynnik aktywizujący ucznia i podwyższający ocenę z przedmiotu.
Metody sprawdzania osiągnięć uczniów 1. Sprawdziany pisemne: · ·
·
sprawdzające szerszy zakres materiału, np. zrealizowany dział tematyczny, w formie testów lub krótkich wypowiedzi (15 minut), obejmujące wąski zakres materiału, np. trzy ostatnie jednostki lekcyjne, w formie ćwiczeń polegających na analizie i interpretacji przygotowanych materiałów.
2. Sprawdziany laboratoryjne polegające na analizie dokumentacji wykonywanych doświadczeń, opracowywaniu wyników badań, szacowaniu niepewności pomiarowych. 3. Ocenianie wypowiedzi ustnych sprawdzających znajomość wiadomości z fizyki i medycyny. 4. Sprawdzanie umiejętności rozwiązywania zadań rachunkowych oraz problemów dotyczących zastosowania fizyki w medycynie.
64
5. Obserwacja pracy uczniów (w tym aktywności na lekcji oraz wszelkich form przygotowania do lekcji). 6. Zadania domowe. 7. Aktywność na lekcjach. 8. Ocena projektu. Oceniając projekt, należy brać pod uwagę: ujęcie tematu, realizację zamierzonych celów, dobór źródeł informacji, stopień rozwinięcia i wyczerpania tematu, pomysłowość, samodzielność wykonania, terminowość prac, sposób i formę prezentacji, dbałość o język, zaangażowanie wszystkich członków grupy. Metoda projektów W programie nauczania Fizyka w medycynie proponuje się nauczać treści medycznych metodą projektu, która sprzyja rozwojowi myślenia, wyzwala inicjatywę, skłania do twórczych poszukiwań, rozwija umiejętności pracy w grupie i selektywnego, krytycznego korzystania z różnych źródeł informacji. Jej zaletą jest także rozwijanie samodzielności i konieczność integrowania wiedzy z różnych dziedzin, w przypadku fizyki w medycynie: fizyki, chemii, matematyki, medycyny i biofizyki. Nauczyciel powinien przygotować zadania, a następnie koordynować samodzielne działania uczniów. Uczniowie mogą pracować indywidualnie lub w grupach liczących maksymalnie trzy osoby. Realizację każdego projektu należy wcześniej przemyśleć. Ten etap pracy nad projektem oraz jego realizację ułatwia karta projektu (zał. 3). Powinna ona zawierać: temat i cele projektu, zadania przewidziane do realizacji przez każdego ucznia lub grupę uczniów, wskazówki, źródła informacji, termin realizacji, sposób i czas prezentacji, terminy konsultacji. Każdy opracowany projekt należy ocenić zgodnie z kartą oceny projektu i kartą samooceny (zał. 4). Ocenę ułatwią kryteria oceny (zał. 6). Ocenić należy pracę każdego ucznia na poszczególnych etapach pracy. Wszyscy uczniowie muszą znać wymagania, które należy spełnić przed jej rozpoczęciem. Do procesu oceniania można włączyć samoocenę uczniów wykonujących projekt (zał. 4).
65
Etapy pracy Lp. Nazwa etapu I
Zainicjowanie projektu
II Podział na grupy III Rozważenie propozycji tematów
Czynności nauczyciela i uczniów ·
Nauczyciel przedstawia zasady pracy metodą projektu (na wybranym przykładzie).
·
Nauczyciel przedstawia listę tematów do wyboru oraz ramowy harmonogram (zał. 1).
·
Uczniowie mogą może wykonać projekt samodzielnie lub stworzyć 2–3 osobowe grupy.
·
Grupy wybierają liderów.
·
Uczniowie wybierają temat projektu, określają jego cele oraz przewidywaną formę realizacji i prezentacji.
·
Nauczyciel przedstawia kartę oceny projektu (zał. 5), którą można opracować na wzór kryteriów oceny zaproponowanych w załącznikach (6 i 7).
·
Nauczyciel informuje o możliwych formach wykonania projektu. Mogą to być: §
Termin
wrzesień
wrzesień
zgodnie z planem
odczyt, wykład, prelekcja,
§ seminarium dla klasy lub wszystkich zainteresowanych, § wystawa prac przez uczniów (albumy, plakaty, rysunki, modele, prezentacje multimedialne itp.) §
prezentacja problemu w formie inscenizacji,
§
pokaz filmu wideo,
§
prezentacja modelu, folderu, książeczki, broszury.
IV Podpisanie kontraktu
·
Nauczyciel podpisuje z uczniami kontrakt (zał. 2).
·
Przekazuje uczniom kartę pracy do wypełnienia (zał. 3).
V Realizacja projektu
·
Uczniowie samodzielnie wykonują projekt. W wyznaczonych terminach konsultują się z nauczycielem, który pełni funkcję koordynatora.
wrzesień
zgodnie z planem
·
Na zakończenie uczniowie przedstawiają sprawozdanie z wykonania projektu (zgodnie z zał. 4).
·
Prezentacja projektu powinna się odbyć w czasie lekcji związanej z jego tematyką, w wybranej wcześniej formie.
zgodnie z planem
VII Ocena projektu ·
Nauczyciel ocenia projekt zgodnie z kryteriami określonymi w karcie oceny projektu (zał. 5) udostępnionej uczniom z chwilą rozpoczęcia realizacji projektu.
po prezentacji
VI Prezentacja
66
Poziom opanowania wiadomości i umiejętności uczniów ocenia się według sześciostopniowej skali ocen (celująca, bardzo dobra, dobra, dostateczna, dopuszczająca, niedostateczna). Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: · · · · · · · · ·
zdobył wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych (problemowych); formułuje problemy i dokonuje analizy zjawisk; rozwiązuje problemy w sposób nietypowy; samodzielnie wybiera temat projektu i konstruuje plan działania; samodzielnie decyduje o konieczności konsultacji i szuka informacji; terminowo wykonuje pracę, wybiera właściwą formę prezentacji; mieści się w zaplanowanym czasie prezentacji; dba o precyzję i poprawność języka, wykazuje wysoki poziom syntezy wiedzy i zrozumienia zagadnienia; · obiektywnie ocenia wyniki swojej pracy; · zwięźle, konkretnie i estetycznie wykonuje projekt; · osiąga sukcesy w olimpiadach i konkursach pozaszkolnych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
w pełnym zakresie opanował wiadomości i umiejętności programowe; zdobytą wiedzę potrafi zastosować w nietypowych sytuacjach; jest samodzielny – korzysta z różnych źródeł wiedzy; potrafi zaplanować i przeprowadzić doświadczenia fizyczne; samodzielnie rozwiązuje złożone zadania rachunkowe i problemowe; krytycznie korzysta z różnych źródeł informacji; analizuje wyniki wykonanego doświadczenia; przewiduje wynik doświadczenia; interpretuje wyniki doświadczeń; interpretuje wyniki zadań rachunkowych; wyprowadza wzory i równania fizyczne; stosuje treści fizyczne w celu wyjaśnienia zjawisk medycznych; samodzielnie opracowuje projekt dotyczący zagadnień związanych z fizyką lub fizyką medyczną; samodzielnie wybiera temat projektu i konstruuje plan działania; samodzielnie decyduje o konieczności konsultacji i szuka informacji; wybiera właściwą formę prezentacji; mieści się w zaplanowanym czasie prezentacji; dba o precyzję i poprawność języka, wykazuje się dobrym poziomem syntezy wiedzy i zrozumienia zagadnienia; obiektywnie ocenia wyniki swojej pracy; konkretnie i estetycznie wykonał projekt; podczas prezentacji projektu posiłkuje się notatkami.
.
67
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: · opanował w szerokim zakresie wiadomości i umiejętności określone programem nauczania; · poprawnie stosuje wiadomości do rozwiązywania typowych zadań lub problemów; · potrafi wykonać zaplanowane doświadczenie z fizyki; · wykorzystuje narzędzia matematyki i zdobytą wiedzę do opisu zjawisk fizycznych; · samodzielnie rozwiązuje proste zadania; · samodzielnie sporządza i interpretuje wykresy; · interpretuje wzory i prawa fizyczne; · analizuje złożone zjawiska fizyczne; · wybiera temat projektu, z pomocą nauczyciela konstruuje plan działania; · wybiera właściwą formę prezentacji; · dobrze wykonał projekt; · podczas prezentacji projektu posiłkuje się notatkami.
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: · opanował w podstawowym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem
nauczania; · potrafi z pomocą nauczyciela zastosować wiedzę do rozwiązywania prostych zadań; · stosuje zdobytą wiedzę do opisu prostych zjawisk fizycznych; · podstawia wartości do wzoru i wykonuje proste obliczenia wielkości fizycznych, · · · · · ·
podaje jednostkę fizyczną; potrafi z pomocą nauczyciela wykonać proste doświadczenie fizyczne; wymienia podstawowe prawa, wzory i jednostki wielkości fizycznych; definiuje podstawowe wielkości fizyczne; wyjaśnia różnice między wielkościami fizycznymi; wykazuje niski poziom syntezy wiedzy i zrozumienia zagadnienia; podczas prezentacji projektu posiłkuje się notatkami.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: · ma niewielkie braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych programem · · · · · ·
nauczania, nieprzekreślające jednak możliwości dalszego kształcenia; stosuje podstawowe prawa i wielkości fizyczne; potrafi z pomocą nauczyciela wykonać proste doświadczenie fizyczne; definiuje proste wielkości fizyczne; wstawia do wzoru dane i wykonuje proste obliczenia; posługuje się pojęciami fizycznymi; opisuje proste zjawiska fizyczne.
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: · nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności, które są konieczne do
dalszego kształcenia;
· nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych i praktycznych o elementarnym stopniu
trudności, nawet z pomocą nauczyciela; · nie zna podstawowych praw, pojęć i wielkości fizycznych. 68
XI. Uwagi końcowe Przedstawiony program jest propozycją dla nauczycieli, którzy będą uczyli przedmiotu Fizyka w medycynie. Nie jest możliwe stworzenie programu spełniającego oczekiwania wszystkich nauczycieli i uczniów. Dlatego zachęcam nauczycieli do modyfikacji przedstawionego wyżej programu w zależności od wyposażenia pracowni i zainteresowań uczniów. Nauczanie treści fizycznych oparto w nim na podstawie programowej fizyki, IV etap edukacyjny, zakres rozszerzony. Zaangażowanemu uczniowi pozwoli on przygotować się do egzaminu maturalnego z fizyki, szczególnie istotnego dla uczniów zamierzających studiować medycynę lub przedmioty przyrodnicze czy techniczne.
69
Literatura Adamczewski I., Fizyka medyczna i elementy biofizyki, PZWL, Warszawa 1967 Biofizyka, red. F. Jaroszyk, PZWL, Warszawa 2001 Blinowski J., Trylski J., Fizyka dla kandydatów na wyższe uczelnie, PWN, Warszawa 1981 Bolton W., Zarys fizyki, PWN, Warszawa 1988 Cooper L. Istota i struktura fizyki PWN 1975 Dryński T. Ćwiczenia laboratoryjne z fizyki PWN 1970 Fizyka w eksperymentach, praca zbiorowa, DD Dobra Drukarnia,Wrocław 2012 Glaser R., Wstęp do biofizyki, PZWL, Warszawa 1975 Jaroszyk F., Biofizyka medyczna, skrypt AM, Poznań 1993 Piekara A., Elektryczność i magnetyzm, PWN, Warszawa 1977 Piekara A., Mechanika ogólna, PWN, Warszawa 1997 Podstawy biofizyki, red. A. Pilawski, PZWL, Warszawa 1983 Przestalski S., Fizyka z elementami biofizyki i agrofizyki, AWR, Wrocław 1993 Resnick R., Halliday D., Fizyka, PWN, Warszawa 1994 Wybrane zagadnienia z biofizyki, red. S. Miękisz, A. Hendrich, Wydawnictwo Volumed, Wrocław 1998
70
Załączniki Załącznik 1.
Lista tematów i harmonogram pracy
Lp.
Temat projektu
Nazwiska uczniów
Data rozpoczęcia projektu
Data podpisania kontraktu
Temat lekcji, termin prezentacji
1
Jak grawitacja działa na zdrowie człowieka
Przyspieszenie grawitacyjne
2
Maszyny proste w ciele człowieka
Ruch bryły sztywnej
3
Szybciej, wyżej, dalej – ułożenie ciała a równowaga
Energia potencjalna bryły sztywnej
4
Jak powstaje głos
5
Do czego służy ucho
6
Badanie ciała dźwiękami – efekt Dopplera
Dźwięki proste i złożone Dźwięki proste i złożone Zjawisko Dopplera
7
Dźwięki, które leczą
Zjawisko Dopplera
8
Wpływ pogody na organizm człowieka
Statyka ośrodka ciągłego
9
Przepływ krwi w organizmie człowieka
Przepływ płynu
Zjawiska fizyczne w układzie oddechowym
Model gazu doskonałego
Jak człowiek przewodzi prąd – elektryczność w ciele człowieka Pole magnetyczne – uzdrowiciel czy zabójca
Elektryczne własności komórki
Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organizm człowieka
Fale elektromagnetyczne
10
11 12
13
Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka
71
14
Wady wzroku – czego są przyczyną, jak je badać, jak je leczyć
Układ optyczny oka
15
Kolory, które widzimy – biofizyka procesu widzenia
Biofizyka procesu widzenia
16
Działanie światła na organizmy – wykorzystanie światła w medycynie
Emisja i absorpcja promieniowania elektromagnetycznego
17
Światłowody – nie tylko komunikacja Promienie X – zastosowanie w medycynie
Załamanie światła
19
Radiodiagnostyka i radioterapia – diagnoza i leczenie
Fizyka promieniowania (elektromagnetycznego i jądrowego)
20
Dozymetria – jak dawkować promieniowanie
Fizyka promieniowania (elektromagnetycznego i jądrowego)
21
Energetyka jądrowa – dobro czy zło Mikroskop elektronowy a mikroskop optyczny Mechanizm powstawania tsunami Półprzewodniki
Metody obrazowania mózgu Fale materii de Brogile’a
18
22 23 24
Promienie rentgenowskie
Zjawisko ruchu falowego Teoria elektronowa przewodnictwa
72
Załącznik 2. Kontrakt
Kontrakt zawarty w dniu ……………………........................… między nauczycielem …………………………………………………………………………………………………. a uczniami …………………….................................................................................................. Dotyczy samodzielnej, terminowej, i twórczej realizacji projektu pt.: ……………………………………………………………………………………………… Prezentacja projektu odbędzie się na lekcji fizyki w medycynie w dniu ………………………. Czas prezentacji …………………………………..
Podpis nauczyciela
………………………………………
Podpisy liderów grup
I ………………………………… II ………………………………... III ………………………………...
73
Załącznik 3. Karta projektu
Karta projektu Temat projektu: ......................................................................................................................... 2. Czas realizacji:.................................................................................................................. 3. Data rozpoczęcia:............................................................ 4. Data zakończenia:........................................................... Skład zespołu (imiona i nazwiska uczniów) Podpis ucznia 1. .............................................................. ............................................. 2. .............................................................. ............................................. 3. .............................................................. ............................................. Lider zespołu Podpis nauczyciela (imię i nazwisko ucznia) .............................................................. ............................................. Cele projektu ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………...… Plan pracy Uczeń
Zadania
Termin konsultacji
Co będzie oceniane?
Uwagi
Konsultacje Cel konsultacji: ........................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Uczestnicy konsultacji (Imiona i nazwiska uczniów)
Podpis ucznia
1. .............................................................. 2. .............................................................. 3. ..............................................................
74
Załącznik 4. Sprawozdanie Sprawozdanie 1.
Temat projektu
……………………………………………………………………………………................... 2.
……………………………………………………………………………………….. (Imię i nazwisko ucznia, imię i nazwisko nauczyciela koordynującego projektu)
3. 4. 5.
Spis treści Najważniejsze osiągnięcia. Wstęp • Cele • Charakterystyka problemu, który jest tematem projektu • Najważniejsze osiągnięcia autorów projektu
6.
Część główna • Rozdziały projektu • Metody osiągania celu
7. 8. 9.
Działania, które pozwoliły osiągnąć cel Wnioski Bibliografia
75
Załącznik 5. Karta oceny projektu
Karta oceny projektu Numer grupy: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Termin prezentacji: . . . . . . . . . . .
Imiona i nazwiska uczniów: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............................................................. Ocena w skali 0–6.
Oceniane elementy
Suma punktów
Nauczyciel sam wybiera kryteria według załącznika 7.
76
Załącznik 6. Karta samooceny
Karta samooceny Oceń w skali 0–6 swój wkład w pracę nad realizacją projektu.
Liczba punktów
Oceniane elementy Zrealizowanie zadań Dotrzymywanie terminów Zaangażowanie w pracę Współpraca z innym członkami grupy Udzielanie pomocy pozostałym osobom z zespołu Prezentacja materiału Konsultowanie wątpliwości z opiekunem projektu Suma punktów
77
Załącznik 7. Kryteria oceny projektu Kryteria oceny projektu
Element oceniany Ocena pracy nad projektem
Lista kryteriów · · · · · · · · · · ·
Ocena prezentacji
·
konstrukcja planu działań samodzielność decyzji o konieczności konsultacji stopień samodzielności w wyborze zmian wyszukiwanie źródeł informacji uzasadnienie konieczności wykorzystania zgromadzonych informacji terminowość obiektywizm oceny wyników własnej pracy umiejętność uzasadnienia wyboru sposobu rozwiązania problemu poziom syntezy wiedzy poziom zrozumienia zadań posługiwanie się fachową terminologią
· · ·
wybór właściwej formy prezentacji, np. raport, plakat, referat, pokaz, program komputerowy, prezentacja, organizacja i plan prezentacji (wprowadzenie, zakończenie, przeprowadzenie dyskusji) czas prezentacji (czy prezentacja zmieściła się w zaplanowanym czasie) sposób korzystania z notatek dbałość o precyzję i poprawność języka komunikatywność wystąpienia
Ocena raportu
· · · ·
przetworzenie zdobytych informacji zwięzłość i konkretność prezentacji rozplanowanie rozdziałów estetyka pracy
Ocena organizacji
· · ·
terminowość spójność pracy sposób podejmowania decyzji i rozwiązywania konfliktów podział pracy w grupie zaangażowanie wszystkich członków grupy samoocena uczniów
·
· · ·
78
