lubelska okrĘgowa izba aptekarska ul. Lubartowska 60, 20-094 Lublin tel./fax (0-81) 532-72-97, (0-81) 534-28-61 Internet: www.loia.pl BIURO czynne w godzinach: 800 - 1500 – sprawy dotyczące prawa wykonywania zawodu oraz składek członkowskich: codziennie w godzinach: 800 - 1300 e-mail: [email protected] G O D Z I N Y P R Z Y J Ę Ć: PREZES mgr farm. Tomasz Barszcz poniedziałek 900-1200, czwartek 1200-1500 e-mail: [email protected] V-CE PREZES mgr farm. Krzysztof Przystupa piątek 900-1200 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ mgr farm. Janina Kisielewska ostatni poniedziałek miesiąca 1000-1200 DYREKTOR BIURA mgr Anna Knieć codziennie 800-1500 e-mail: [email protected] RADCA PRAWNY mgr Małgorzata Goździewska środa, piątek 1000-1300 [email protected] Numer rachunku bankowego Lubelskiej OIA:

90 1500 1520 1215 2006 2546 0000 Kredyt Bank SA

2

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

SPIS TREŚCI Od Prezesa ................................................................................................................ 3

Problematyka pracy zawodowej aptekarzy Komunikat Prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej .................................................. 4 Dzielenie opakowań ciąg dalszy... ............................................................................ 5 Szczepionki tylko w aptekach... ............................................................................. 11 W sprawie zakazu reklamy aptek .......................................................................... 16 Dystrybucja produktów AstraZeneca ..................................................................... 27

Wiadomości Z posiedzenia Okręgowej Rady Aptekarskiej w Lublinie ...................................... 29 Kalendarium prac Prezesa oraz członków ORA w Lublinie – wrzesień ........ 30 Realizacja recept „pro auctore”, „pro familiae” ................................................... 32 Komunikat Wydziału Gospodarki Lekami dotyczący zasad refundacji heparyny drobnocząsteczkowej – enoxaparinum natricum ..................... 35

Uroczystości i wydarzenia Ogólnopolski Dzień Aptekarza ......................................................................... 36

Historia farmacji mgr farm. Małgorzata Korzeniowska

XXI Sympozjum Historii Farmacji „Farmacja w służbie człowieka i zwierząt” .. 40

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

3

Od prezesa wrzesień 2012 r.

Szanowni Państwo, Na wstępie chciałbym poinformować, że Minister Zdrowia na szczęście nie zgodził się z poglądem Naczelnej Rady Lekarskiej w zakresie dzielenia w aptekach opakowań produktów leczniczych, jako rozwiązania mającego na celu ochronę środków finansowych pacjenta oraz środków publicznych. Niepokojącym jest natomiast fakt, że pomimo obowiązującego od 01 stycznia b.r. zakazu reklamy aptek, nadal obserwujemy na rynku niesłabnące, nagminne jego łamanie. W niniejszym Biuletynie zamieściliśmy obszerną korespondencję obrazującą działania NRA dotyczące skutecznego egzekwowania przestrzegania przepisów w tym zakresie. Przykrym jest, że środowisko aptekarskie jest podzielone co do słuszności przepisu zakazującego wyłączenie aptek z działań reklamowych i marketingowych, tym bardziej, że przepis ten został wprowadzony w życie po wielu latach starań czynionych przez nasz samorząd. W Biuletynie zamieszczamy także informację na temat realizacji recept przygotowaną przez Radcę Prawnego Izby. W Uroczystościach i wydarzeniach znajdą Państwo informację z przebiegu tegorocznych obchodów Ogólnopolskiego Dnia Aptekarza oraz wykaz osób z terenu działania naszej Izby uhonorowanych odznaczeniami państwowymi i samorządowymi nadanymi przez Naczelną Radę Aptekarską. W Historii farmacji zamieszczamy sprawozdanie z XXI Sympozjum Historii Farmacji odbywającego się pod hasłem „Farmacja w służbie człowieka i zwierząt”. Informuję, że na posiedzeniu Naczelnej Rady Aptekarskiej w  dniu 13.09.2012 r. została podjęta uchwała zobowiązująca farmaceutę do noszenia w miejscu pracy identyfikatora, którego wzór zostanie opracowany przez NRA. Ponadto informuję, że 1 grudnia 2012 r. w ramach konferencji naukowo-szkoleniowej Antybiotyki 2012 w Lublinie odbędzie się II część bezpłatnego kursu dla farmaceutów, podczas którego będzie można uzyskać 6 punktów edukacyjnych tzw. „twardych” i na który już serdecznie wszystkich zapraszam. Bliższe szczegóły będzie można wkrótce znaleźć na stronie internetowej Izby. Prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej w Lublinie mgr farm. Tomasz Barszcz

4

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

Warszawa, dn. 11 września 2012 r.

Komunikat Prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej dot.: projektów ustaw zmieniających ustawę – Prawo farmaceutyczne. W związku z wątpliwościami dotyczącym informacji, która pojawiła się na stronie Ministerstwa Zdrowia o przekazaniu do ponownych uzgodnień międzyresortowych projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo farmaceutyczne, uprzejmie informuję, że projekt ten był opiniowany przez organy samorządu aptekarskiego. Dotyczy on przede wszystkim organizacji i funkcjonowania systemu nadzoru nad bezpieczeństwem stosowania produktów leczniczych oraz monitorowania bezpieczeństwa ich stosowania. Uwagi Naczelnej Izby Aptekarskiej znajdują się na stronie Ministerstwa Zdrowia. Obecnie dokument ten został ponownie przekazany do uzgodnień międzyresortowych. Ministerstwo Zdrowia podkreśla, że skierowanie projektu do uzgodnień międzyresortowych nie stanowi zaproszenia do ponownych konsultacji z partnerami społecznymi (projekt podlegał już konsultacjom społecznym w dniach 17 maja-17 czerwca 2012 r.). Powyższego projektu nie należy utożsamiać z projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne i  ustawy o  przeciwdziałaniu narkomanii (poddanym konsultacjom społecznym w dniach 2 sierpnia - 17 sierpnia 2012 r.), który stanowi odrębną inicjatywę legislacyjną, a ponadto prowadzony jest przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego i regulujący zupełnie odmienną materię. Uwagi samorządu aptekarskiego do projektu ustawy o  zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne i  ustawy o  przeciwdziałaniu narkomanii, prowadzonego przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego, zostały zgłoszone w  dniu 17 sierpnia br. (vide: http:// nia.org.pl/news/2163/1/ uwagi-samorzadu-aptekarskiego-do­projektu-ustawy.html). Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

5

Dzielenie opakowań ciąg dalszy... Warszawa, dn. 28 sierpnia 2012 r.

Pan Bartosz Arłukowicz Minister Zdrowia

w związku z pismem z dnia 2 sierpnia 2012 r. prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej pana Macieja Hamankiewicza, kierowanym do Pana Ministra, a przesłanym Naczelnej Izbie Aptekarskiej do wiadomości informuję, że zapoznałem się z nowymi propozycjami Naczelnej Rady Lekarskiej dotyczącymi głównie ochrony środków finansowych pacjentów oraz środków publicznych przed ich uszczupleniem w związku z wydawaniem z aptek leków w pełnych opakowaniach. Wbrew stanowisku Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej, w oparciu o posiadaną wiedzę, nie widzę możliwości realizacji takiego przedsięwzięcia. Szanując pracę lekarza uważam, że propozycja pana M. Hamankiewicza, jako zagrażająca bezpieczeństwu pacjenta nie może być zaakceptowana przez Naczelną Radę Aptekarską. Zdaniem środowiska aptekarskiego bezpieczeństwo leku ma być zagwarantowane pacjentowi nie tylko na etapie jego wydania z apteki ale przez cały czas jego stosowania przez pacjenta, w ramach zaordynowanej przez lekarza kuracji. Pacjent ma otrzymać lek z  apteki w  opakowaniu zatwierdzonym w procesie dopuszczenia produktu leczniczego do obrotu oraz ma otrzymać lek oznakowany zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie wymaganiami. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że lek nie jest zwykłym towarem a bezpieczeństwo jego stosowania przez pacjentów jest uzależnione od wielu czynników. Elementem tego bezpieczeństwa jest również określone opakowanie produktu leczniczego oraz jego oznakowanie. Opakowanie ma zapewnić pacjentowi ochronę leku przed działaniem czynników zewnętrznych właściwą z uwagi na rodzaj produktu leczniczego, oznakowanie ma natomiast zapewnić pacjentowi stały dostęp do podstawowych informacji o nabytym produkcie leczniczym, niezbędnych do prawidłowego jego stosowania, w tym takich chociażby jak: nazwa, skład, termin ważności czy też numer serii. Nie bez powodu dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego poddane jest tak rygorystycznym wymogom, a do wniosku o dopuszczenie, poza danymi do-

6

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

tyczącymi ściśle produktu leczniczego, podmiot odpowiedzialny zobowiązany jest przedstawić również wzór opakowania bezpośredniego i zewnętrznego, przedstawione w formie opisowej i graficznej, a także wzór ulotki. Stosownie zaś do art. 23 ust. 2 ustawy Prawo farmaceutyczne „Wydanie pozwolenia jest równoznaczne z  zatwierdzeniem Charakterystyki Produktu Leczniczego, ulotki oraz opakowań produktu leczniczego, w tym jego oznakowania (...).”. Prawidłowe oznakowanie oraz prawidłowe opakowanie produktu leczniczego jest, obok jakości tego produktu, gwarantem bezpieczeństwa pacjenta stosującego dany lek. Rozpatrując ewentualną możliwość dzielenia leku przez aptekarza należy więc pamiętać, że lek po jego wydaniu z apteki wędruje do pacjenta i znajduje się już poza zasięgiem nadzoru aptekarza, w związku z tym muszą być spełnione, w zakresie opakowania i oznakowania tego leku, warunki zapewniające jego bezpieczeństwo, w tym w zakresie ochrony przed czynnikami zewnętrznymi i  dostępu do niezbędnych informacji. Oznakowanie produktu leczniczego spełniać musi określone wymagania, wskazane dyrektywą 200 l l 83l WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi. Zgodnie z art. 54 tej dyrektywy, określone szczegółowo dane muszą być umieszczone na opakowaniu zbiorczym, lub gdy nie ma opakowania zbiorczego na opakowaniu bezpośrednim. Powyższa dyrektywa jest implementowana przez przepisy krajowe. Obowiązujące rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lutego 2009 r. w sprawie warunków oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki powtarza za dyrektywą, że na opakowaniu znaleźć się muszą takie dane jak: nazwa produktu leczniczego, nazwa podmiotu odpowiedzialnego, termin ważności (miesiąc i rok) oraz numer serii. Do każdego opakowania produktu leczniczego, zgodnie z  przywołanym powyżej rozporządzeniem dołącza się również ulotkę, chyba że opakowanie zewnętrzne lub opakowanie bezpośrednie oznakowano zgodnie z wymaganiami określonymi w § 6 rozporządzenia. Niektóre z tych danych, zgodnie z wymaganiami unijnymi, muszą być przedstawione również w języku Braille’a. Wydawanie z apteki produktu leczniczego w opakowaniu innym niż zarejestrowane w ramach dopuszczenia do obrotu produktu leczniczego oraz z oznakowaniem nieodpowiadającym wymogom unijnym, zdaniem Naczelnej Izby Aptekarskiej jest niedopuszczalne.

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

7

Już obecnie w tym zakresie pewne wątpliwości Naczelnej Rady Aptekarskiej budzi zawarty w przepisach rozporządzenia z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie recept lekarskich, przepis par. 17, dozwalający taki podział w zakresie określonym tym przepisem. Opakowanie i  oznakowanie produktu leczniczego jest bardzo ważnym elementem bezpieczeństwa pacjenta stosującego lek, z tego też powodu sprawy te są tak szczegółowo i restrykcyjnie regulowane w przepisach unijnych i krajowych. Odstępstwo od tych zasad nie sprzyja niestety bezpieczeństwu pacjentów i w związku z tym nie sprzyja również oszczędnościom ani Narodowego Funduszu Zdrowia ani też pacjentów. Zwracam również uwagę, że apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, w której zgodnie z ustawą świadczone są usługi farmaceutyczne, enumeratywnie wskazane w ustawie. Do usług tych zaliczono wydawanie gotowych produktów leczniczych oraz sporządzanie leków recepturowych czy też leków aptecznych. Dzielenie leków gotowych oraz ich przepakowywanie nie mieści się w zakres działania apteki, a zgodnie z przepisami ustawy Prawo farmaceutyczne działalność taka przynależy wytwórcy. Art. 2 pkt 42 jednoznacznie przesądza, że czynności w zakresie pakowania i przepakowywania objęte są definicją wytwarzania i nie mieszczą się w zakresie działania apteki. Model dystrybucyjny, o którym wspomina dr med. Jacek Hamankiewicz jest modelem wziętym z praktyki aptecznej Stanów Zjednoczonych Ameryki, gdzie leki wydaje się pacjentom w opakowaniach aptecznych (np. 10 tabl. alprazolamu, 15 kaps. fluoksetyny, 5 tabl. chloropromazyny). Europa, jak wiemy, dawno poszła w innym kierunku – opakowań terapeutycznych (3 tabl. azytromycyny, 28 tabl. simvastatyny, 28 tabl. lisinoprylu itd.). Mając na uwadze przedstawione, znane argumenty, samorząd aptekarski z dużym zdziwieniem przyjął do wiadomości propozycję Prezesa Jacka Hamankiewicza. W  związku z  powyższym, z  uwagi na bezpieczeństwo pacjenta oraz zgodność w  tym zakresie z  obowiązującymi przepisami w  szczególności przepisami dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i  Rady, nie znajduję podstaw i jakichkolwiek racjonalnych przesłanek do podjęcia działań proponowanych przez Prezesa NRL. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz

8

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY Warszawa, dn. 19 września 2012 r.

Pan dr Grzegorz Kucharewicz Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej

W odpowiedzi na Pana pismo z dnia 28 sierpnia 2012 r., dotyczące kwestii dzielenia opakowań produktów leczniczych, stanowiące reakcję na pismo Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej – Pana Macieja Hamankiewicza z dnia 2 sierpnia 2012 r., niniejszym informuję, co następuje. W  przedmiotowej sprawie Minister Zdrowia zajął w  piśmie z  dnia 22 sierpnia 2012 r. negatywne stanowisko względem propozycji Pana Prezesa Hamankiewicza, wskazawszy jako przyczynę poniższe argumenty. System wydawania przez farmaceutę produktów leczniczych refundowanych, co do zasady – w pełnych opakowaniach zewnętrznych, jest rozwiązaniem funkcjonującym od kilkunastu już lat, a konkretnie ustanowionym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2000 r. w sprawie recept lekarskich (Dz. U Nr 107, poz. 1146) i w ocenie resortu zdrowia jest rozwiązaniem słusznym i bezpiecznym zarówno dla pacjenta jak i szeroko rozumianego sytemu obrotu lekiem, aczkolwiek nie pozbawionym wad (aspekty finansowe i środowiskowe). Z drugiej strony należy zauważyć, że proponowane przez samorząd lekarski rozwiązanie także nie jest pozbawione wad – nie wyjaśnia bowiem kwestii braku tożsamości ilości leku (wyrażonej przez lekarza np. poprzez wskazanie łącznej liczby jednostek dawkowania) z  liczbą jednostek dawkowania zawartych w  opakowaniu bezpośrednim (np. w  l blistrze). Abstrahując od powyższego należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z § 18 ust. l pkt. l obecnego rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz. U. poz. 260) leki refundowane wydaje się w pełnych opakowaniach refundowanych (a więc w opakowaniach zewnętrznych, chyba że produkt posiada jedynie opakowanie bezpośrednie). Konfrontując ten przepis z treścią § 19 tego samego rozporządzenia [zgodnie z którym lek może zostać wydany w opakowaniu własnym (zastępczym) apteki o ile „nie przyczyni się

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

9

to do zmiany gwarantowanej przez producenta jakości leku ...”] należałoby postawić tezę, iż warunkowe sformułowanie treści tego przepisu wskazuje, że wymóg nie dzielenia opakowania zewnętrznego produktu leczniczego, podyktowany jest względami zdatności tego produktu do użycia. Ponadto należy poddać w wątpliwość czy zaproponowane w piśmie Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej rozwiązanie pozostawałoby w zgodzie z treścią Tyt. V (Etykietowanie i ulotka dołączana do opakowania) dyrektywy 2001/83/ WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi, (zwanej dalej „dyrektywą 2001/83/WE”), w zakresie chociażby: l) zabezpieczeń gwarantujących weryfikację autentyczności produktu leczniczego (w przypadku braku opakowania zewnętrznego nie ma możliwości weryfikacji na podstawie tych zabezpieczeń czy lek był oryginalny czy sfałszowany); 2) części ostrzeżeń; 3) informacji o  intensywnym monitorowaniu, związanych z  tym faktem oznaczeń etc. – które to wymogi będą musiały w części być implementowane do prawa polskiego. Zgodnie natomiast z § 3, 4 i 7 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lutego 2009 r. w sprawie wymagań dotyczących oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki (Dz. U. Nr 39, poz. 321) nie wszystkie dane szczegółowe zamieszczone na opakowaniu zewnętrznym produktu leczniczego muszą być odzwierciedlone na opakowaniu bezpośrednim. Co więcej, w odniesieniu do oznakowania opakowania zewnętrznego oraz ulotki, zarówno prawo unijne, jak i krajowe przewiduje konieczność ich czytelności. Mianowicie § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 kwietnia 2010 r. w sprawie badania czytelności ulotki (Dz. U. Nr 84, poz. 551) wyraźnie wskazuje, że to konkretnie ulotka dołączana do opakowania zewnętrznego ma spełniać wymóg czytelności, czego nie ustanowiono względem opakowania bezpośredniego, w  jakim najczęściej produkt leczniczy byłby pacjentowi wydawany w przypadku dopuszczenia dzielenia opakowań zewnętrznych. Kolejnym argumentem przemawiającym za wadliwością zaproponowanego, przez środowisko lekarskie, rozwiązania jest kwestia osób niewidomych i słabowidzących, tj. brak obowiązku oznakowywania opakowania bezpośred-

10

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

niego (chyba że brak jest opakowania zewnętrznego) w systemie Braille’a, co wywieść należy z treści § 2 wyżej przywołanego rozporządzenia w sprawie recept lekarskich oraz art. 56a dyrektywy 2001/83/WE. Należy także mieć na uwadze, iż w odniesieniu do ulotki, będącej immanentnym elementem leku jako takiego (tj. leku gotowego zawartego w dedykowanym opakowaniu) nie ma obowiązku zamieszczania ulotki w opakowaniu w więcej niż jednym egzemplarzu, a co się z tym wiąże wszelkie próby jej „doraźnego” powielania byłyby – po pierwsze – kasztotwórcze i nastręczające problemów organizacyjnych, po drugie – stawiające pod znakiem zapytania kwestię statusu tak powielonej ulotki i związanej z nią odpowiedzialności firmy farmaceutycznej. Jak wskazano część przepisów prawnych wpływających na taki, a nie inny kształt przepisów regulujących kwestie wydawania produktów leczniczych w  aptece stanowi konsekwencję merytoryczną dyrektywy 2001183/WE, a zatem ich modyfikacja mogłaby skutkować niezgodnością prawa rodzimego z prawem europejskim, oznaczającą naruszenie przez Rzeczpospolitą Polską co najmniej art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W konkluzji chciałbym nadmienić, że niniejsze pismo jest w swej treści tożsame z treścią pisma skierowanego przez Ministra Zdrowia do Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej – Pana Macieja Hamankiewicza. Z poważaniem Z upoważnienia Ministra Zdrowia Podsekretarz Stanu Igor Radziewicz-Winnicki

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

11

Szczepionki tylko w aptekach... Warszawa, dn. 28 sierpnia 2012 r.

Pan Maciej Hamankiewicz Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej

W związku z Pana pismem z dnia 2 sierpnia 2012 r., dotyczącym sprzedaży przez lekarzy szczepionek, uprzejmie informuję, że podtrzymuję swoje stanowisko zawarte w dotychczasowej korespondencji. Uważam, że ani na tle ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 277, poz. 1634, z późn. zm.), ani też na tle ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271, z późn. zm.) nie jest dopuszczalny obrót lekami przez lekarza. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty jednoznacznie przesądza, że lekarz nie może sprzedawać produktów leczniczych. Jedyny wyjątek od powyższej zasady, jaki ustawa ta dopuszcza, to doraźne dostarczenie pacjentowi leków w związku z udzieleniem pomocy w nagłych przypadkach (art. 46) . Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty jest w tym zakresie spójna z  ustawą Prawo farmaceutyczne. Ta druga z  wymienionych ustaw, dozwalając na stosowanie u  pacjenta produktu leczniczego, ogranicza jego wydanie jedynie do produktów wchodzących w  skład zestawów przeciwwstrząsowych, których potrzeba zastosowania wynika z  rodzaju udzielanego świadczenia zdrowotnego. Szczepionka nie mieści się ani w zakresie art. 46 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ani też w zakresie art. 68 ustawy Prawo farmaceutyczne. Stosowana przez Pana Prezesa „bardzo elastyczna interpretacja” przepisów dotyczących szczepionek musi skutkować uznaniem, że wydawanie pacjentowi przez lekarza jakiegokolwiek produktu leczniczego w związku z  udzielanym przez niego świadczeniem zdrowotnym nie stanowi obrotu lekiem i jako takie jest dozwolone. Dodatkowo pragnę poinformować Pana Prezesa o  licznych badaniach nad immunogennością szczepionek, np. przeciw grypie. Według wyników

12

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

tych badań, nawet kilkunastogodzinne przechowywanie tych produktów leczniczych w warunkach temperatury pokojowej nie doprowadzało do zmiany ich immunogenności. Szanując nawzajem swoje zawody, proszę o  uszanowanie również wielowiekowej tradycji zakładającej jednoznaczny rozdział między udzielaniem świadczeń zdrowotnych a wydawaniem produktów leczniczych. Rozdział ten jest bowiem najlepszym gwarantem bezpieczeństwa pacjenta i zdrowych zasad wykonywania zawodu lekarza i aptekarza. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz Warszawa, dn. 17 września 2012 r.

Pan Dr Grzegorz Kucharewicz Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej

Szanowny Panie Prezesie, w odpowiedzi na Pana pismo z 28 sierpnia 2012 r. dotyczące zapewnienia dostępności pacjentom szczepionek w gabinetach lekarskich proszę przyjąć poniższe wyjaśnienia. W moim piśmie z 2 sierpnia 2012 r. nie przedstawiałem, wbrew twierdzeniom zawartym w Pana piśmie, „bardzo elastycznej interpretacji” przepisów dotyczących szczepionek, lecz wskazałem istotne merytoryczne powody dla których środowisko lekarskie zabiega o umożliwienie lekarzom wydawania pacjentom szczepionek w ramach udzielanych szczepień. Podkreśliłem i czynię to również niniejszym pismem, iż postulat środowiska lekarskiego jest podyktowany troską o bezpieczeństwo pacjentów i ma zapewnić nieprzerwany zimny łańcuch dystrybucji szczepionek eliminując możliwość jego zerwania przez pacjenta. Dlatego odnosząc się do przedstawionych w Pana piśmie danych na temat termostabilności szczepionek wynoszącej do kilkunastu godzin w  temperaturze pokojowej pragnę zaznaczyć, że lekarz przyjmując pacjenta, który przynosi zakupioną w aptece szczepionkę nie wie, i nie może w sposób pewny

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

13

ustalić, czy szczepionka ta była przechowywana w temperaturze pokojowej przez kilkanaście godzin, czy też kilka dni. Wielowiekowe tradycje w  wykonywaniu zawodów zarówno lekarza jak i aptekarza są niezwykle ważne i  tworzą etos naszych zawodów, należy jednak pamiętać, iż misją zarówno lekarzy jak i aptekarzy jest niesienie pomocy chorym, a jak wskazałem w swoim piśmie umożliwienie lekarzom wydawania szczepionek w ramach udzielania świadczeń zdrowotnych przyniesie poprawę bezpieczeństwa pacjentów. Dlatego brak zgody środowiska aptekarskiego na modyfikację systemu dystrybucji szczepionek z jednoczesnym wskazaniem, iż byłoby to niezgodne z tradycjami zawodu aptekarza jest dla mnie niezrozumiałe i szkodliwe dla bezpieczeństwa i wygody pacjentów. Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej Maciej Hamankiewicz

• Warszawa, dn. 2 października 2012 r.

Pani Zofia Ulz Główny Inspektor Farmaceutyczny

Uprzejmie informuję o stosowaniu przez lekarzy niedozwolonych praktyk, polegających na sprzedaży wraz z udzielanym świadczeniem zdrowotnym produktów leczniczych w postaci szczepionek przeciwko grypie, nie objętych wykazem produktów, które mogą być doraźnie dostarczane w związku z udzielanym świadczeniem zdrowotnym. Stosowanie takich praktyk jest niezgodne z obowiązującymi przepisami, w tym ustawą Prawo Farmaceutyczne, ustawą o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawą o podatku od towarów i usług. Jak wynika z ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz. U z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.), obrót produktem leczniczym może być prowadzony tylko na zasadach określonych w ustawie. Ustawowo dopuszczony obrót na poziomie detalu to obrót za pośrednictwem aptek oraz punktów aptecznych. Ustawa Prawo farmaceutyczne nie uznając za obrót, bezpośredniego zastosowania u pacjenta przez lekarza produktów leczniczych wchodzących w  skład zestawów przeciwwstrząsowych, których potrzeba

14

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

wynika z rodzaju udzielonego świadczenia zdrowotnego, ograniczył zakres produktów jedynie do wskazanych wykazem Ministra Zdrowia. Prowadzenie obrotu produktem leczniczym, który nie jest objęty rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych, które mogą być doraźnie dostarczane w  związku z udzielanym świadczeniem zdrowotnym, oraz wykazu produktów leczniczych wchodzących w skład zestawów przeciwwstrząsowych, ratujących życie (Dz. U. Nr 18, poz. 94), z jednej strony, pozostaje w sprzeczności z tym rozporządzeniem, z drugiej zaś, doprowadza do sytuacji, że obrót lekiem prowadzony jest przez podmiot, który nie jest wymieniony w ustawie i nie posiada stosownego zezwolenia (co narusza art. 70, czy też art. 99 ustawy Prawo farmaceutyczne). Konsekwencją takiego działania jest również wynikająca z ustawy Prawo farmaceutyczne odpowiedzialność karna. Zgodnie bowiem z art. 127 Pr. Farm. „Kto bez wymaganego zezwolenia podejmuje działalność w zakresie prowadzenia apteki ogólnodostępnej lub apteki ogólnodostępnej podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”. Zwrócić należy uwagę, że prowadzenie takiej działalności jest niedozwolone również na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i zawodzie lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r., Nr 277, poz. 1634). Zgodnie bowiem z art. 46 tej ustawy „lekarz nie może sprzedawać produktów leczniczych, wyrobów medycznych ( ... )”. Podmiot wykonujący działalność leczniczą, prowadząc obrót lekiem w sposób oczywisty narusza przepisy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.). Zgodnie z tą ustawą bowiem (art. 5) – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają m. in. odpłatna dostawa towarów. Dostarczanie odpłatnie pacjentowi w ramach udzielanego świadczenia zdrowotnego produktu leczniczego nie objętego wykazem Ministra Zdrowia, niewątpliwie kwalifikuje się jako odpłatna dostawa towaru, o której mowa w przywołanej powyżej ustawie. Przedstawiając powyższe zwracam uwagę na jeszcze jeden aspekt sprawy, a  mianowicie wątpliwą w  zakresie dopuszczalności sprzedaż powyższych towarów tj. szczepionek przeciwko grypie, lekarzom przez hurtownie farmaceutyczne oraz inne podmioty. Zgodnie bowiem z art. 78 ustawy Prawo farmaceutyczne obowiązkiem przedsiębiorcy prowadzącego obrót hurtowy produktem leczniczym jest dostarczanie produktów leczniczych wyłącznie podmiotom uprawnionym. Lekarz będąc podmiotem uprawnionym w zakresie leków określonych wykazem Ministra Zdrowia dostarczanych doraźnie pacjentowi w związku z udzielonym

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

15

świadczeniem zdrowotnym, nie jest już podmiotem uprawnionym w zakresie tych produktów leczniczych, których obrót detaliczny zastrzeżony jest z uwagi na obowiązujące przepisy jedynie do właściwości aptek i punktów aptecznych. W związku z powyższym proszę o podjęcie stosownych działań w celu zapewnienia przestrzegania przepisów w tym zakresie i podjęcie działań wynikających z ustawy Prawo farmaceutyczne, a dotyczących kontroli warunków przechowywania produktu leczniczego u  podmiotów nie mających prawa do obrotu tymi produktami (art. 109 pkt la ustawy Prawo farmaceutyczne, oraz kontroli działalności hurtowni farmaceutycznych (art. 108 ust. l pkt 2) w zakresie sprzedaży produktów leczniczych podmiotom nieuprawnionym. Z poważaniem

Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz Warszawa, dn. 3 października 2012 r.

Pan dr Grzegorz Kucharewicz Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej Szanowny Panie Prezesie,

W związku z pismem z dnia 02 października 2012 r. uprzejmie informuję, iż przesłałam jego kserokopię Prezesowi Naczelnej Rady Lekarskiej zwracając się z prośbą o zajęcie przez Naczelną Radę Lekarską stanowiska w sprawie poruszonej przez Pana Prezesa. Jednocześnie uprzejmie informuję, iż obowiązujące przepisy nie przyznają organom Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej uprawnień do kontrolowania lekarzy prowadzących: 1) indywidualną praktykę lekarską; 2) indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską; 3) grupową praktykę lekarską. Po ustosunkowaniu się przez Naczelną Radę Lekarską do sprawy przedstawionej przez Pana Prezesa Główny Inspektor Farmaceutyczny zajmie stanowisko w zakresie problematyki poruszonej w piśmie z dnia 02 października 2012 r. Z poważaniem Zofia Ulz Główny Inspektor Farmaceutyczny

16

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

W sprawie zakazu reklamy aptek Warszawa, dn. 5 września 2012 r.

Pani Zofia Ulz Główny Inspektor Farmaceutyczny

Szanowna Pani Minister, W związku z docierającymi do Naczelnej Izby Aptekarskiej sygnałami, że organy nadzoru farmaceutycznego odstępują od prowadzenia postępowań w sprawie reklamy aptek na podstawie art. 129b ustawy Prawo farmaceutyczne w przypadku umorzenia postępowania na podstawie art. 94a ust. 3 tej ustawy, w  załączeniu przedstawiam w  tym zakresie stanowisko Naczelnej Izby Aptekarskiej: – obowiązujące przepisy ustawy Prawo farmaceutyczne wprowadzają w art. 94a ust. 1 generalny zakaz reklamy aptek i jej działalności. Wraz z wprowadzeniem tego zakazu przepisy przywołanej powyżej ustawy wyposażają wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego, czyli organ sprawujący nadzór nad przestrzeganiem ustawy w zakresie reklamy aptek, w prawo wydawania decyzji administracyjnych. Ustawa Prawo farmaceutyczne przewiduje wydawanie przez nadzór farmaceutyczny dwóch rodzajów decyzji. Jedne decyzje znajdują oparcie o art. 94a ust. 3, drugie zaś oparte są o art. 129b tej ustawy. Pierwsza z wymienionych decyzji dotyczy nakazania przez wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego zaprzestania prowadzenia reklamy apteki, druga zaś dotyczy nałożenia kary pieniężnej za prowadzenie niezgodnej z prawem reklamy aptek. Każda z decyzji wydawana przez wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego umieszczona jest w odrębnym rozdziale ustawy – pierwsza z wymienionych powyżej zawarta jest w rozdziale zatytułowanym „Apteki”, druga zaś w rozdziale „Przepisy karne, kary pieniężne i przepisy końcowe”. Żaden z przywołanych powyżej przepisów, tj. art. 94a i art. 129b, nie odwołuje się i nie uzależnia wydania którejkolwiek z tych decyzji od uprzedniego wydania innej decyzji – dotyczy to zarówno art. 94a jak i art. 129b.

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

17

Decyzja wydana na podstawie art. 94a jest decyzją samodzielną i również samodzielną nie uzależniającą jej wydania od wydania decyzji w  sprawie zaprzestania prowadzenia reklamy jest decyzja wydawana na podstawie art. 129b. Jak była już o  tym mowa na wstępie, decyzje powyższe wydawane są w różnych stanach faktycznych. Będą bowiem istnieć sytuacje gdy wydanie decyzji z art. 129b, poprzedzać będzie wydanie decyzji na podstawie art. 94a – taka sytuacja będzie mieć miejsce gdy wojewódzki inspektor farmaceutyczny rozpocznie i zakończy postępowanie w trakcie prowadzenia przez podmiot niedopuszczalnej prawem reklamy. Będzie również sytuacja gdy wojewódzki inspektor farmaceutyczny wyda decyzję na podstawie art. 94a, odstąpi natomiast z uwagi na okres prowadzenia reklamy, stopień jej szkodliwości oraz okoliczności naruszenia prawa od wydania decyzji na podstawie art. 129b. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny będzie również spotykał się i  z  takimi sytuacjami gdy wszczęte, na podstawie art. 94a ustawy Prawo farmaceutyczne, postępowanie dotyczące prowadzenia niezgodnej z prawem reklamy, z uwagi na odstąpienie strony od jej prowadzenia będzie musiało zostać umorzone. Jak wynika bowiem z ugruntowanego już orzecznictwa potwierdzonego licznymi orzeczeniami sądu administracyjnego np. orzeczeniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 29 lipca 2009 r. sygn. akt VII SNWa 928/09, sankcja nakazująca zaprzestanie prowadzenia reklamy może dotyczyć wyłącznie informacji ukazującej się na bieżąco. Zdaniem Sądu okoliczność zaprzestania prowadzenia reklamy w  dacie wydania decyzji zmusza do rozważenia czy postępowanie w tym przypadku nie jest bezprzedmiotowe. Umorzenie postępowania nie jest jednak tożsame z zamknięciem, na tle przepisów ustawy Prawa farmaceutycznego drogi do prowadzenia postępowania dotyczącego prowadzenia niedozwolonej na podstawie art. 94a reklamy. Biorąc pod uwagę bowiem, że strona postępowania może w celu uniknięcia sankcji wynikającej z art. 94a, zaprzestać przed zakończeniem prowadzonego przez wif postępowania emisji reklamy i uwzględniając orzeczenia sądu administracyjnego o bezprzedmiotowości postępowania wydanie, w tym przypadku decyzji na podstawie art. 94a ust. 3 oraz art. 129b nie będzie możliwe, będzie natomiast możliwe zastosowanie przez wif decyzji wydawanej wyłącznie na podstawie art. 129b ustawy Prawo farmaceutyczne. Jak była już o tym mowa powyżej, przepisy art. 94a i art. 129b nie łączą się ze sobą i brak jest merytorycznych przesłanek uzależniających wydanie decyzji na podstawie art. 129b od uprzedniego wydania decyzji na podstawie art. 94a. Samodzielną jest decyzja wydawana na podstawie art. 94a i również

18

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

samodzielną jest decyzja wydawana na podstawie art. 129b. Pomimo, że obie decyzje dotyczą prowadzenia reklamy naruszającej przepisy dotyczące jej zgodnego z prawem prowadzenia to jedna z nich dotyczy wyłącznie sytuacji gdy w trakcie orzekania podmiot nie zaprzestał jej emitowania, druga natomiast z decyzji nie jest już uzależniona od faktu emisji reklamy w dacie wydania decyzji. Inne rozumienie przepisów ustawy Prawo farmaceutyczne skutkowałoby tym, że organ nadzoru poprzez odstąpienie od wydania decyzji na podstawie art. 129b, w razie wstrzymania się przez podmiot od prowadzenia niedozwolonej reklamy, swoim działaniem doprowadza do bezkarności osób stosujących niedozwoloną z prawem reklamę aptek lub punktów aptecznych, umożliwiając im każdorazowo prowadzenie krótkotrwałych, kończonych przed zamknięciem postępowania niedozwolonych reklam, co siłą rzeczy doprowadza do unikania odpowiedzialności tych podmiotów które prowadzą niedozwoloną ale krótkotrwałą reklamę aptek i punktów aptecznych. Podmiot prowadzący reklamę wręcz jako zasadę uczyniłby stosowanie krótkotrwałej niedozwolonej reklamy – doprowadzałoby to do osiągnięcia przez niego celu (wzrost obrotu produktami leczniczymi), z  uwagi zaś na konieczność wyłączenia odpowiedzialności stosowałby unik w postaci zakończenia prowadzenia reklamy przed dniem wydania decyzji. Wydanie decyzji umarzającej postępowanie, wydawanej na podstawie art. 94a nie zamyka organom drogi egzekwowania kary z tytułu nieprawidłowo prowadzonej reklamy. Podstawą do dalszego prowadzenia postępowania jest decyzja wydawana na podstawie art. 129b ustawy Prawo farmaceutyczne. Naruszenie przez podmiot art. 94a ust l ustawy Prawo farmaceutyczne musi skutkować ze strony organu podjęciem stosowanych działań, działań opartych na art. 94a jak i na art. 129b i to również wówczas gdy decyzją wydaną na podstawie art. 94a ust. 3 jest umorzenie postępowania. Z poważaniem

Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz

•

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

19

Warszawa, dn. 11 września 2012 r.

Pan Donald Tusk Prezes Rady Ministrów

Działając w imieniu Naczelnej Rady Aptekarskiej pozwalam sobie zwrócić się do Pana Premiera w sprawie zakazu reklamy aptek i ich działalności. W dniu l stycznia 2012 r., po wielu latach starań samorządu aptekarskiego, wszedł w życie całkowity zakaz reklamowania usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Wynika on z art. 94a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696, z późn. zm.), stanowiącego, że zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Wprowadzając powyższą normę ustawodawca potwierdził charakter i rolę aptek, jako placówek ochrony zdrowia publicznego. Zrealizowany został postulat środowiska aptekarskiego, zakładający wyłączenie farmaceutów i aptek z działań reklamowych i marketingowych. Podkreślić trzeba, że zakaz reklamowania aptek (punktów aptecznych) oraz ich działalności postrzegany jest przez nasze środowisko, jako ważna gwarancja prawidłowego funkcjonowania aptek, będących placówkami ochrony zdrowia publicznego, oraz należytego wykonywania obowiązków przez aptekarzy, reprezentujących medyczny zawód zaufania publicznego. Niestety, od początku obowiązywania zakazu reklamy aptek jest on nagminnie łamany. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy Prawo farmaceutyczne w zakresie działalności reklamowej aptek, punktów aptecznych i placówek obrotu pozaaptecznego powierzony został wojewódzkim inspektorom farmaceutycznym. W ocenie Naczelnej Rady Aptekarskiej działania organów nadzoru farmaceutycznego nie są wystarczająco skuteczne. Obawiamy się, że w wyniku opieszałości organów państwa utrwalone i rozpowszechnione zostaną złe precedensy, a  metoda faktów dokonanych, stosowana obecnie przez niektórych przedsiębiorców, doprowadzi do wypaczenia celu i znaczenia wprowadzonego zakazu.

20

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

Dotychczasowe działania Naczelnej Rady Aptekarskiej, polegające m. in. na bezpośrednich apelach do organów inspekcji farmaceutycznej, nie odniosły oczekiwanych rezultatów. W związku z powyższym, uprzejmie proszę Pana Premiera o spowodowanie, aby właściwe organy administracji publicznej, w tym powoływani przez wojewodów wojewódzcy inspektorzy farmaceutyczni, skutecznie realizowali swoje ustawowe zadania. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz

• Warszawa, dn. 19 lipca 2012 r.

Pan dr Grzegorz Kucharewicz Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej

Szanowny Panie Prezesie, Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła skarga Pana adw. Edwarda Jędrzejewskiego, złożona w imieniu farmaceutów, odnosząca się przede wszystkim do postępowania samorządu aptekarskiego w  zakresie zakazu reklamy aptek (kserokopię pisma nadsyłam w załączeniu). Skarżący podnosi między innymi, że Naczelna Rada Aptekarska, w swoim Stanowisku nr VI /1/2012 z dnia 11 kwietnia 2012 roku w sprawie zakazu reklamy aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności, wywiera wpływ na czynności podejmowane przez wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych oraz wydawane przez nich rozstrzygnięcia. Wnioskodawca wskazuje nadto, że obowiązująca ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 roku o izbach aptekarskich (Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856 ze zm.), z uwagi na ukształtowane przez nią przepisy dotyczące odpowiedzialności zawodowej, narusza konstytucyjne zasady odnoszące się do funkcji samorządów zawodowych.

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

21

Zdaniem Skarżącego, także przepisy nowego Kodeksu Etyki Aptekarza Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadzonego na mocy uchwały Nr VI/25/2012 z dnia 22 stycznia 2012 roku, naruszają normy konstytucyjne. Mając na względzie powyższe oraz zarzuty Wnioskodawcy, szczegółowo opisane w jego piśmie z dnia 30 kwietnia 2012 roku, działając z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich, w oparciu o art. 13 ust. l pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 roku o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.), zwracam się z uprzejmą prośbą o nadesłanie stanowiska Rady w przedmiotowej sprawie. Z poważaniem Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego Krystyna Łakoma

Warszawa, dnia 11 września 2012 r.

Pani Katarzyna Łakoma Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego Biura Rzecznika Praw Obywatelskich

Odpowiadając na pismo Pani Dyrektor z dnia 19 lipca br., w imieniu samorządu aptekarskiego, chciałem podziękować za zainteresowanie Rzecznika Praw Obywatelskich problemem reklamy aptek, a więc przede wszystkim reklamy usług farmaceutycznych. Poprzednicy Pani prof. dr hab. Ireny Lipowicz zdawali się nie dostrzegać negatywnych konsekwencji, jakie niesie zderzenie reklamy przedsiębiorców prowadzących apteki z najsłabszym odbiorcą, jakim jest chory, potrzebujący leków człowiek. Bezsprzecznie, w okresie przed uchwaleniem całkowitego zakazu reklamy aptek, polski pacjent narażony był na oddziaływanie reklam, które godziły w jego wolność i prawa określone w Konstytucji oraz innych aktach normatywnych. Problem ochrony praw i  wolności pacjenta, jako odbiorcy usług farmaceutycznych, nabiera dodatkowego znaczenia, jeżeli uwzględni się przepisy ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, z których wynika, że pacjentem jest osoba zwra-

22

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

cające się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystające ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Pojęcie świadczenia zdrowotnego, w rozumieniu tej ustawy, nie obejmuje usługi farmaceutycznej (vide art. 3 ust. l pkt 4 i 6 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Taka regulacja prawna oznacza, że pacjent, będący odbiorcą usługi farmaceutycznej, nie podlega ochronie Rzecznika Praw Pacjenta. Uprzedzając dalsze rozważania i nasze ustosunkowanie się do wątpliwych zarzutów skargi, chciałbym wyraźnie podkreślić, że problem reklamy aptek nie dotyczy sfery ochrony praw farmaceutów, czy też przedsiębiorców, ale przede wszystkim ochrony praw człowieka, jako odbiorcy usług farmaceutycznych. Podkreślić należy, że z usług aptek korzystają osoby chore, często o zmniejszonej z tego powodu zdolności postrzegania oraz rozsądnej i krytycznej oceny, podobnie jak osoby starsze, stanowiące także znaczną grupę odbiorców usług farmaceutycznych. Są to z reguły osoby bardziej podatne na sugestię i mniej krytyczne. Do nich kierowana jest reklama aptek i przy ocenie jej legalności konieczne jest uwzględnianie cech tej grupy odbiorców. Analiza obowiązującego prawa oraz dotychczasowych, opieszałych działań organów administracji publicznej, w tym przede wszystkim państwowej inspekcji farmaceutycznej, wskazuje, że Rzecznik Praw Obywatelskich stanowi ostatnie oparcie dla działań samorządu aptekarskiego, który postanowił przeciwstawić się próbie uczynienia z  ustawowego zakazu reklamy martwej normy prawnej. Od dłuższego czasu potężni przedsiębiorcy, najwięksi gracze na rynku usług farmaceutycznych, nie zainteresowani pacjentem i jego potrzebami, postanowili zwalczać, dezawuować i ośmieszać działania organów samorządu aptekarskiego. Zapewniam Panią Rzecznik, że żaden farmaceuta, ani tym bardziej pacjent, nie może ucierpieć w sytuacji, gdy zakaz reklamy aptek będzie obowiązywać i będzie egzekwowany przez powołane do tego organy Państwa. Wystąpienie skarżącego wpisuje się w akcję odwracania uwagi od realnego problemu reklamy usług farmaceutycznych i jej negatywnych skutków dla polskich pacjentów. Odpowiedzią na pytanie o powód zainteresowania samorządu aptekarskiego tematem reklamy usług farmaceutycznych może być chociażby brzmienie art. 7 Kodeksu Etyki Aptekarza, który brzmi:

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

23

„Art. 7. l. Stosunek Aptekarza do pacjenta oparty jest na zaufaniu. 2. Aptekarz używa swej całej wiedzy i umiejętności dla przekazania pacjentowi odpowiednich w jego dolegliwościach środków leczniczych, dbając przy tym o przekazanie mu rzetelnej, pełnej i zrozumiałej informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych. 3. Aptekarz dba o to, aby czynności zastrzeżone dla Aptekarza były wykonywane tylko przez osoby uprawnione.”. Samorząd aptekarski jest przeciwnikiem reklamy aptek, z  oczywistej przyczyny. Zgodnie z art. 86 ust. l ustawy – Prawo farmaceutyczne, apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, a  jej podstawowym celem działania jest ochrona zdrowia i  życia pacjentów. Wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia publicznego i obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych polegających m. in. na udzielaniu informacji i porad dotyczących działania i stosowania produktów leczniczych i wyrobów medycznych, będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych. W ramach opieki farmaceutycznej farmaceuta czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta (art. 2a ust. l pkt 6 i 7 ustawy o izbach aptekarskich). Powyższe przepisy jasno wskazują, dlaczego reklama usług farmaceutycznych (aptek) powinna być całkowicie zakazana. Zdaniem samorządu aptekarskiego, pacjent musi mieć pewność, że delikatna i osobista sfera ochrony zdrowia, w której działają placówki ochrony zdrowia publicznego, w tym apteki, nie jest objęta działaniami reklamowymi lub marketingowym. Pacjent musi mieć prawną gwarancję, że w aptece spotka się z pracownikiem medycznym działającym na jego rzecz, a otoczenie będzie przyjazne i neutralne (bez reklam). Całkowity zakaz reklamy aptek stanowi dopełnienie obowiązujących w polskim prawie zakazów reklamowania placówek ochrony zdrowia (vide m. in.: art. 14 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej i art. 29 ust. l ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o zakładach leczniczych dla zwierząt). Odpowiedź na insynuacje skarżącego należy poprzedzić dwoma uwagami: l) autor skargi do niedawna był koordynatorem Biura Prawnego Naczelnej

24

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

Izby Aptekarskiej, który z racji pełnionej funkcji uczestniczył w przygotowywaniu projektów przepisów dotyczących zakazu reklamy aptek; 2) zgodnie z art. 7 ust. l pkt l i 9 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. ustawy o izbach aptekarskich, zadaniem samorządu aptekarskiego jest w szczególności reprezentowanie zawodu farmaceuty i  obrona jego interesów oraz zajmowanie stanowiska w sprawach organizacji ochrony zdrowia i gospodarki produktami leczniczymi, a także ochrona. Całą skargę należałoby przemilczeć, uznając ją za swobodną, aczkolwiek zgryźliwą i złośliwą „wariację” na temat stanowiska Naczelnej Rady Aptekarskiej. Jednakże szacunek wobec jej adresata i powaga tematu zobowiązują nas do ustosunkowania się do jej treści. Przede wszystkim podkreślić należy, że skarżący błędnie interpretuje stanowisko NRA, dostrzega w nim treści, które nie są w nim zawarte, wyolbrzymia użyte sformułowania, a następnie podejmuje próbę ośmieszenia działań samorządu aptekarskiego. Nie można zgodzić się z  zarzutami, że realizacja ustawowych zadań organów samorządu zawodowego farmaceutów, oparta na obowiązujących przepisach prawa, wykracza poza ramy art. l 7 ust. l Konstytucji RP. Stanowisko samorządu aptekarskiego dotyczące art. 94a Prawa farmaceutycznego i  wynikającego z  niego całkowitego zakazu reklamy aptek, zawarte zostało w piśmie do Pani dyrektor z dnia 12 stycznia 2012 r. (Nr Ldz.P-11/2012). Podtrzymuję pogląd, że ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej podyktowane jest ważnym interesem publicznym i jego ochroną. Ponadto, jak podnosiłem w przywołanym powyżej piśmie, prowadzenie reklamy aptek lub ich działalności nie ma żadnego uzasadnienia, ponieważ każdy przedsiębiorca prowadzący aptekę musi spełnić jednakowe wymagania, warunkujące rozpoczęcie prowadzenia tej działalności, zarówno w zakresie kwalifikacji osób zatrudnianych w  aptece, jak i  w  zakresie wyposażenia i warunków lokalowych. Nie ma i nie może być więc lepszych i gorszych aptek. Nałożenie na podmiot prowadzący aptekę tak wielu szczegółowych wymagań skutkuje tym, że wszystkie apteki funkcjonujące na rynku muszą spełniać wymagania zapewniające jednakową, najwyższą jakość usług farmaceutycznych, gwarantującą bezpieczeństwo wydawanego produktu leczniczego.

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

25

Błędnym jest pogląd, że „zawarty w art. 94a PF całkowity zakaz reklamy aptek oraz ich działalności, bez legalnej definicji reklamy, z pewnością budzić musi wiele kontrowersji i trudności w realizacji”. Pojęcie reklamy jest znane w polskim prawie i w bardzo wielu aktach normatywnych nie definiuje się tego określenia, zgodnie z  zasadą techniki prawodawczej, stanowiącą, że ustawa powinna posługiwać się poprawnymi wyrażeniami językowymi (określeniami) w ich podstawowym i powszechnie przyjętym znaczeniu. Jeżeli chodzi o stanowisko Naczelnej Rady Aptekarskiej z dnia 11 kwietnia 2012 r. w sprawie zakazu reklamy i punktów aptecznych oraz ich działalności, jeszcze raz podnoszę, że Naczelna Rada Aptekarska ma prawo wyrażania swojego poglądu we wszystkich sprawach związanych z  wykonywaniem zawodu przez aptekarzy. Stanowisko nie zawiera postanowień świadczących o niezrozumieniu roli samorządu aptekarskiego przez Naczelną Radę Aptekarską oraz pozostałych zarzucanych elementów. Wezwanie organów administracji publicznej, w szczególności wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych do realizacji ich ustawowych zadań (pkt 3 stanowiska) jest w pełni zasadne. Zgodnie bowiem z art. 94a ust. 2 ustawy Prawo farmaceutyczne, wojewódzki inspektor farmaceutyczny powołany jest do sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem przepisów ustawy w zakresie działalności reklamowej aptek, punktów aptecznych i placówek obrotu pozaaptecznego. W pełni uprawnione i legalne jest wezwanie o dopuszczanie do udziału w postępowaniach administracyjnych organizacji społecznych. Zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego (art. 31 k.p.a) organizacja społeczna może żądać dopuszczenia do udziału w sprawie, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Zawarta w  stanowisku negatywna ocena wszelkich inicjatyw prowadzących do obejścia zakazu reklamy aptek i  ich działalności nie powinna budzić niczyich wątpliwości, a już z pewnością profesjonalnych prawników. Nieprawdziwe i całkowicie oderwane od tekstu stanowiska są wywody skargi o „wykładni prawa” i „wyręczaniu organów Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej, ustawodawcy i Trybunału Konstytucyjnego”. Pkt 5 stanowi jedynie pogląd wyrażony przez Naczelną Radę Aptekarską.

26

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

Z pewnością nie uzasadnia stawianych zarzutów treść punktu 6 stanowiska, w którym NRA informuje wszystkich farmaceutów, że zachowania aptekarzy, które wykraczają poza dobro nadrzędne, jakim jest dobro pacjenta, jako sprzeczne z zasadami etyki i deontologii zawodowej, będą zbadane i oceniane przez organy odpowiedzialności zawodowej samorządu aptekarskiego. W jaki sposób skarżący dostrzegł groźbę w pkt 8 stanowiska niech pozostanie jego tajemnicą. Skarga potwierdza tylko, że podejmowane na podstawie i w granicach obowiązujących przepisów prawa działania organów samorządu aptekarskiego, jako niewygodne dla niektórych przedsiębiorców, poddawane są i będą ostrej krytyce. Skargę traktujemy jako próbę wywarcia presji na organy samorządu aptekarskiego poprzez włączenie Rzecznika Praw Obywatelskich do obrony zagrożonych – rzekomo – praw i wolności farmaceutów. Za niesmaczne i  niedopuszczalne uważam, zawarte w skardze porównanie, że „NRA zdaje się widzieć rolę organów aptekarskich korporacji jako oberprokuratorów”, a także wywodzenie z podjętego przez Naczelną Radę Aptekarską stanowiska wniosków nadających mu całkowicie inny, nieprawdziwy sens. Jestem przekonany, że Pani Dyrektor znakomicie dostrzega, że ze skargi wyłania się treść stanowiska całkowicie odmienna od rzeczywistej. Skarżący usilnie próbuje wykreować sytuację, w której łamiący zakaz reklamy aptek są ciemiężeni przez oberprokuratorów z samorządu aptekarskiego. Te insynuacje łatwo zweryfikować obserwując stopień przestrzegania zakazu reklamy aptek. Mając na uwadze powyższe, uważam, że stanowisko NRA jest legalne i w pełni uzasadnione. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY

27

Dystrybucja produktów AstraZeneca Warszawa, dn. 18 września 2012 r.

Pan Bartosz Arłukowicz Minister Zdrowia

Szanowny Panie Ministrze, Nawiązując do postanowienia Ministra Zdrowia z dn. 31 sierpnia 2010 r. o zawieszeniu postępowania administracyjnego w przedmiocie wskazania organu właściwego w sprawach nadzoru nad obrotem produktami leczniczymi, które zostało wydane z powołaniem się na art. 97 § l pkt 4 k.p.a. (organ administracji publicznej zawiesza postępowanie, gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd), uprzejmie informuję Pana Ministra, że w dniu 19 czerwca 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wydał wyrok (sygn. II GSK 791/11), w którym potwierdził, że Główny Inspektor Farmaceutyczny jest właściwy w sprawie zbadania zgodności z prawem postępowania firmy AstraZeneca UK Limited z siedzibą w Wielkiej Brytanii w zakresie obrotu hurtowego produktami leczniczymi, a w szczególności ustalenia, czy prowadzenie przez ten podmiot obrotu hurtowego produktami leczniczymi odbywa się na podstawie zezwolenia oraz czy w ramach prowadzonej działalności podmiot ten spełnia wymagania określone przepisami ustawy, w tym przepisami ustawy Prawo farmaceutyczne. Naczelna Rada Aptekarska stoi na stanowisku, że ww. wyrok jest korzystny z punktu widzenia interesów Państwa Polskiego – potwierdza jego kompetencje w zakresie nadzoru nad obrotem produktami leczniczymi na terenie RP. Z uwagi na precedensowy charakter sprawy proszę Pana Ministra o szczególny nadzór nad sposobem jej załatwiania przez podległe organy. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz Zał.: kopia wyroku- l na 16 ark.

28

PROBLEMATYKA PRACY ZAWODOWEJ APTEKARZY Warszawa, dn. 18 września 2012 r.

Pani Zofia ULZ Główny Inspektor Farmaceutyczny

Nawiązując do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2012 r. (sygn. II GSK 791/11), w którym potwierdzone zostało, że Główny Inspektor Farmaceutyczny jest właściwy w  sprawie zbadania zgodności z  prawem postępowania firmy AstraZeneca UK Limited z  siedzibą w Wielkiej Brytanii w  zakresie obrotu hurtowego produktami leczniczymi, a w szczególności ustalenia, czy prowadzenie przez ten podmiot obrotu hurtowego produktami leczniczymi odbywa się na podstawie zezwolenia oraz czy w ramach prowadzonej działalności podmiot ten spełnia wymagania określone przepisami ustawy, w tym przepisami ustawy Prawo farmaceutyczne, – proszę Panią Minister o informację, na jakim etapie znajduje się sprawa oraz jakie czynności zostały podjęte od czasu wydania ww. wyroku. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz Warszawa, dn. 18 września 2012 r.

Pan Grzegorz Kucharewicz Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej

Szanowny Panie Prezesie, w związku z pismem z dnia 18 września 2012 r. uprzejmie informuję Pana Prezesa, iż sprawa, której dotyczy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2012 r. sygn. akt: GSK 791/11 jest obecnie przedmiotem analizy w  Głównym Inspektoracie Farmaceutycznym. Po zakończeniu powyższej analizy Główny Inspektor Farmaceutyczny zajmie stanowisko w przedmiotowej sprawie zgodnie z obowiązującymi przepisami Z poważaniem Główny Inspektor Farmaceutyczny Zofia Ulz

WIADOMOŚCI

29

WIADOMOŚCI Z posiedzenia Okręgowej Rady Aptekarskiej w Lublinie Na posiedzeniu w dniu 10 września br. Okręgowa Rada Aptekarska w Lublinie rozpatrzyła wnioski dotyczące prawa wykonywania zawodu, wpisania kandydatów na listę członków LOIA oraz stwierdzenia rękojmi należytego prowadzenia apteki. Rada rozpatrzyła wnioski o wydanie opinii w sprawie udzielenia zezwolenia na prowadzenie apteki przez: • mgr farm Beatę Hałczyńską w Żółkiewce przy ul. Sobieskiego 2 • mgr farm. Henrykę Zając-Ślusarz w Zamościu przy ul. Szczebrzeskiej 11i Podczas posiedzenia Rady dyskutowano o bieżących problemach związanych z realizacją recept na leki refundowane. Omówiono także szczegóły dotyczące portalu internetowego LOIA. red.

• Msza Święta za Farmaceutów z terenu dawnego województwa chełmskiego i wykładowców UM w Lublinie odbędzie się w dniu 16 grudnia 2012 roku w kościele pod wezwaniem św. Ludwika we Włodawie o godz. 10.30. Zapraszamy wszystkich do uczczenia pamięci tych, którzy odeszli. Komitet Organizacyjny

30

WIADOMOŚCI

KALENDARIUM PRACY CZŁONKÓW OKRĘGOWEJ RADY APTEKARSKIEJ W  LUBLINIE wrzesień 2012 r. 07.09. – odbyło się posiedzenie Komisji ds. prawa wykonywania zawodu i  rękojmi. W  posiedzeniu udział wzięli: dr n. farm. Tomasz Baj – przewodniczący, dr n. farm. Alicja Doraczyńska-Szopa – członek. Komisja przeprowadziła rozmowy kwalifikacyjne z  5 kandydatami na kierowników aptek oraz zapoznała się z dokumentami 10 kandydatów. Komisja pozytywnie zaopiniowała wszystkich kandydatów na kierowników aptek. 08.09. – odbył się kurs w  ramach szkolenia ciągłego farmaceutów, zorganizowany przez Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego UM w  Warszawie i  Międzynarodowe Centrum Epigenetyki Wieku Podeszłego. W części wstępnej kursu radca prawny Izby mgr Małgorzata Gęca-Goździewska omówiła problemy związane z realizacją recept. 10.09. – odbyło się posiedzenie Rady, w trakcie którego rozpatrzono : 1 wniosek o wydanie prawa wykonywania zawodu farmaceuty, 9 wniosków o skreślenie z listy członków LOIA, 3 wnioski o wpisanie na listę członków LOIA, 12 wniosków o stwierdzenie rękojmi należytego prowadzenia apteki, 2 wnioski o wydanie opinii w sprawie otrzymania zezwolenia na prowadzenie apteki. 13.09. – Członkowie Rady: Prezes mgr farm. Tomasz Barszcz, V-ce Prezes mgr farm. Krzysztof Przystupa oraz mgr farm. Teresa Florek-Nazar i dr n. farm. Tomasz Baj uczestniczyli w posiedzeniu NRA. 14.09. – V-ce Prezes Rady mgr farm. Krzysztof Przystupa wziął udział w posiedzeniu Rady Programowej Apteki Muzeum w Lublinie. 14.09. – w odpowiedzi na zaproszenie Dyrektora Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Lublinie Pan mgr farm. Wiesław Pieńkoś jako przedstawiciel samorządu

WIADOMOŚCI

31

aptekarskiego uczestniczył w  uroczystych obchodach 65 rocznicy powstania Zakładu. 21.09. – w Collegium Pharmaceuticum w Lublinie podczas III Ogólnopolskiego Sympozjum „Nowoczesne techniki badawcze w ocenie jakości produktów leczniczych” odbył się kurs w ramach ciągłego szkolenia n.t. „Biotechnologia w naukach farmaceutycznych” część I. Organizatorami Kursu była Komisja Analizy Leku Komitetu Terapii i Nauk o Leku Polskiej Akademii Nauk, Katedra i Zakład Chemii Leków Uniwersytetu Medycznego w Lublinie oraz Lubelska Okręgowa Izba Aptekarska. 27.09. – Prezes Rady mgr farm. Tomasz Barszcz uczestniczył w Posiedzeniu Rady Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ, podczas którego rozpatrywano m. in.: – przyjęcie sprawozdania z wykonania planu pracy Lubelskiego OW NFZ w II kwartale 2012 r., – przyjęcie analiz skarg i wniosków wniesionych przez ubezpieczonych do Lubelskiego OW NFZ w II kwartale 2012 r, – przyjęcie informacji Dyrektora Oddziału o bieżącej działalności Lubelskiego OW NFZ, kontraktowaniu świadczeń opieki zdrowotnej oraz monitorowaniu realizacji zawartych umów. 28.09. – 16 członków Izby wzięło udział w uroczystych obchodach Ogólnopolskiego Dnia Aptekarza. Uroczystość rozpoczęła się Mszą Świętą, następnie w Teatrze SABAT odbyła się część oficjalna, po której uczestnicy uroczystości obejrzeli spektakl rewiowy „Pocałunki Europy”. Przygotowała mgr Anna Knieć Dyrektor Biura LOIA

32

WIADOMOŚCI

Realizacja recept „pro auctore”, „pro familiae” W związku z pojawiającym się problemem w aptekach dotyczącym realizacji recept refundowanych wystawionych z adnotacją „pro auctore”, „pro familiae” lub równoważnymi, gdzie w miejscu przeznaczonym na umieszczenie danych osoby uprawnionej lub świadczeniodawcy umieszczono zarówno identyfikator stanowiący dziewięć pierwszych cyfr numeru identyfikacyjnego REGON oraz dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny określony w umowie upoważniającej do wystawiania recept na refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne, na który składają się dwie pierwsze cyfry o wartości „98”, dwie następne cyfry będące identyfikatorem oddziału wojewódzkiego Funduszu, który zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych i pięć pozostałych cyfr ustalonych przez Fundusz, niniejszym wyjaśniam: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2012 r. Nr 260) określa w § 3 ust. 3 dwie możliwości wpisywania adnotacji dodatkowej „pro auctore”, „pro familiae”: 1. Jeżeli osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 14 lit. c ustawy o refundacji, wystawia receptę dla siebie albo dla małżonka, zstępnych lub wstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa, w części recepty przeznaczonej na wpisanie danych dotyczących pacjenta, osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 14 lit. c ma obowiązek wpisania dodatkowo adnotacji: „pro auctore” albo „pro familiae” lub innych równoważnych. 2. Jeżeli osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 14 lit. a i b ustawy o refundacji wystawia receptę dla siebie albo dla małżonka, zstępnych lub wstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa, w części recepty przeznaczonej na wpisanie danych dotyczących pacjenta, osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 14 lit. a i b może wpisać dodatkowo adnotację: „pro auctore” albo „pro familiae” lub inne równoważne. Na recepcie wystawianej z adnotacją „pro auctore” dane dotyczące pacjenta mogą nie zawierać elementów, które są zamieszczone na nadruku, pieczątce lub naklejce z danymi osoby uprawnionej, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 7. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122 poz. 696 ) określa w następujący sposób osobę uprawnioną w  art. 2 pkt 14:

WIADOMOŚCI

33

a) lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, b) lekarza, lekarza dentystę, felczera, starszego felczera, z którymi Fundusz zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych, c) lekarza, lekarza dentystę, felczera, starszego felczera posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu, a z którym Fundusz zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych dla wystawiającego, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa; W  sytuacji, jeżeli recepta jest wystawiona przez osobę uprawnioną, o  której mowa w  art. 2 pkt 14 lit. c ustawy o  refundacji, (lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer posiadający prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu, a z którym Fundusz zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych dla wystawiającego, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa ) dane osoby uprawnionej obejmują: 1) imię i nazwisko; 2) adres miejsca zamieszkania (nazwa miejscowości, ulica, numer domu, numer lokalu, jeżeli nadano); 3) numer telefonu; 4) dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny określony w umowie upoważniającej do wystawiania recept na refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne, na który składają się: a) dwie pierwsze cyfry o wartości „98”, b) dwie następne cyfry będące identyfikatorem oddziału wojewódzkiego Funduszu, który zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych, c) pięć pozostałych cyfr będących numerem ustalonym przez oddział wojewódzki Funduszu, o którym mowa w lit. b. W opisanej wyżej sytuacji wystawienia recepty przez osobę uprawnioną, o której mowa w art. 2 pkt 14 lit. c ustawy o refundacji, recepta nie zawiera numeru REGON, lecz musi zawierać dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny określony w umowie upoważniającej do wystawiania recept, gdzie dwie pierwsze cyfry stanowią wartość „98”.

34

WIADOMOŚCI

Apteka realizuje receptę umieszczając w danych przekazywanych do oddziału Funduszu dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny rozpoczynający się od cyfr „98” oraz adnotację „pro auctore”, „pro familiae”. Jeżeli osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 14 lit. a i b ustawy o refundacji (lekarz lub felczer ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, lub lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer, z którymi Fundusz zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych) wystawia receptę dla siebie albo dla małżonka, zstępnych lub wstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa, w części recepty przeznaczonej na wpisanie danych dotyczących pacjenta, osoba uprawniona, o której mowa w art. 2 pkt 14 lit. a i b może wpisać dodatkowo adnotację: „pro auctore” albo „pro familiae” lub inne równoważne. Jednakże w  tej sytuacji dane dotyczące osoby uprawnionej albo świadczeniodawcy zawsze obejmują identyfikator stanowiący dziewięć pierwszych cyfr numeru identyfikacyjnego REGON. Zgodnie z § 16 ust. 4 rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, osoba wydająca realizuje receptę, na której: 1) nie wpisano lub wpisano w sposób błędny dane podmiotu drukującego, o których mowa w § 2 ust. 4; 2) wpisano w sposób błędny lub niezgodny z rozporządzeniem adnotację na recepcie wystawionej dla siebie albo dla małżonka, zstępnych lub wstępnych w linii prostej oraz dla rodzeństwa, o której mowa w § 3 ust. 3; 3) zawarte zostały inne niż określone w rozporządzeniu informacje lub znaki nie stanowiące reklamy leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych. W sytuacji, gdy na recepcie w części przeznaczonej na dane osoby uprawnionej i świadczeniodawcy znajdują się dwa dziewięciocyfrowe numery identyfikacyjne (REGON i numer rozpoczynający się od cyfr „98”), oznacza to, że recepta została wystawiona przez lekarza, lekarza dentystę, felczera, starszego felczera, z którymi Fundusz zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych zgodnie z  art. 2 pkt 14 lit. b ustawy refundacyjnej, który nie ma zawartej umowy na świadczenia refundowane , lecz ma zawartą umowę na wystawianie dla pacjentów recept refundowanych. Wówczas

WIADOMOŚCI

35

apteka realizuje receptę jako refundowaną, identyfikując świadczeniodawcę po numerze REGON. Pozostałe dane ( w tym numer identyfikacyjny rozpoczynający się od cyfr „98” pomijamy, stosując art. 16 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia w sprawie recept lekarskich. Radca Prawny LOIA mec. Małgorzata Gęca-Goździewska

Komunikat Wydziału Gospodarki Lekami dotyczący zasad refundacji heparyny drobnocząsteczkowej – enoxaparinum natricum Lubelski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia przekazuje informację Ministerstwa Zdrowia dotyczącą zasad refundacji heparyny drobnocząsteczkowej – enoxaparinum natricum. „ Zapis w Charakterystyce Produktu Leczniczego Clexane: 4.1. Wskazania do stosowania – „Zapobieganie żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej, szczególnie u pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym ortopedycznym, zabiegom w chirurgii ogólnej i onkologicznej” nie wyklucza zastosowania przedmiotowego produktu leczniczego ze zniżką (zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Zdrowia) w przypadku profilaktyki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentów niepoddawanych zabiegom chirurgicznym. W powyższym zapisie mieści się szeroko pojęte wskazanie do zapobiegania chorobie zakrzepowo-zatorowej towarzyszącej innym jednostkom chorobowym m.in. w  chirurgii, kardiologii i  ginekologii. Zapis ten nie odnosi się wyłącznie do sytuacji, które są wyszczególnione w cytowanym fragmencie Charakterystyki Produktu Leczniczego”. Zastępca Dyrektora ds. Medycznych Lubelskiego OW NFZ Dorota Blechar

36

uroczystości i wydarzenia

UROCZYSTOŚCI I WYDARZENIA Ogólnopolski Dzień Aptekarza Warszawa 28 września 2012 r.

Uroczyste obchody Święta Kosmy i Damiana patronów aptekarzy i farmaceutów, stały się już samorządową tradycją, która na trwale wpisała się w nasz farmaceutyczny kalendarz. W tym dniu gromadzą się w Warszawie aptekarze z całego kraju. W uroczystościach biorą udział także między innymi parlamentarzyści, przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, instytucji państwowych i  środowisk akademickich, duchowni z  Krajowego Duszpasterstwa Służby Zdrowia oraz działacze samorządów zawodów zaufania publicznego. Tegoroczne obchody Ogólnopolskiego Dnia Aptekarza zorganizowane przez Naczelną Izbę Aptekarską rozpoczęły się 28 września 2012 r. mszą świętą w intencji aptekarzy i ich rodzin, która odprawiona została w Bazylice Świętego Krzyża w Warszawie. Dalsze uroczystości odbyły się w Teatrze SABAT. Zasłużeni działacze odrodzonego samorządu aptekarskiego uhonorowani zostali odznaczeniami państwowymi nadanymi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za zasługi w  działalności na rzecz rozwoju samorządu zawodu farmaceuty, odznakami honorowymi Ministra Zdrowia „Za zasługi dla ochrony zdrowia” oraz wyróżnieniami nadanymi przez Naczelną Radę Aptekarską: Medalem im. prof. Bronisława Koskowskiego za zasługi dla polskiego aptekarstwa, tytułami „Strażnika Wielkiej Pieczęci Aptekarstwa Polskiego” i „Mecenasa Samorządu Aptekarskiego”. Z terenu działania Lubelskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej za pracę na rzecz środowiska aptekarskiego wyróżnieni zostali: Medalem im. prof. Bronisława Koskowskiego za zasługi dla polskiego aptekarstwa mgr farm. Hieronima Leszczyńska, mgr farm. Leokadia Łaszkiewicz, Srebrnym Krzyżem Zasługi: mgr farm Tomasz Barszcz, Brązowym Krzyżem Zasługi: mgr farm. Zyta Malewicz, tytułem „Mecenas Samorządu Aptekarskiego” mgr farm. Marian Mikulski tytułem „Strażnik Wielkiej Pieczęci Aptekarstwa Polskiego”: dr Bożenna Zasada. red

uroczystości i wydarzenia

Poczet sztandarowy NIA. Fot. E. Blicharska

Msza Św. w Bazylice Świętego Krzyża w Warszawie. Fot. E. Blicharska

37

38

uroczystości i wydarzenia

Msza Św. w Bazylice Świętego Krzyża w Warszawie. Fot. E. Blicharska

Prezes ORA w Lublinie mgr farm. Tomasz Barszcz odbiera z rąk Ministra Zdrowia Srebrny Krzyż Zasługi. Fot. E. Blicharska

uroczystości i wydarzenia

39

Zdjęcie pamiątkowe osób uhonorowanych medalem im. B. Koskowskiego. Fot. E. Blicharska

Dr Bożenna Zasada przez Samorząd Aptekarski za wieloletnią współpracę z Samorządem Aptekarskim otrzymała tytuł „Strażnik Wielkiej Pieczęci Aptekarstwa Polskiego”. Fot. E. Blicharska

40

uroczystości i wydarzenia

HISTORIA FARMACJI XXI Sympozjum Historii Farmacji

„Farmacja w służbie człowieka i zwierząt” Kazimierz Dolny, 14-17 czerwca 2012

W Polsce nie brakuje miejsc magicznych, w ich rankingu Kazimierz nad Wisłą zajmuje wysokie miejsce. W bieżącym roku, to właśnie to miastecz­ko – mekka dla artystów, literatów, fanów folkloru, czy muzyki organowej gościło, miedzy 14 a 17 czerwca 2012 r. blisko 60 uczestników już dwu­dziestego pierwszego spotkania historyków farmacji. W sympozjum brali również udział goście z Polski oraz z zagranicy: Niemiec, Rumunii i Litwy (przedstawiciel z Białorusi nie dojechał). Gospodarzem Sympozjum odbywającego się w tym roku pod hasłem „Farmacja w służbie człowieka i zwierząt” była Sekcja Historii Farmacji Lubelskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz Zakład Farmacji Weterynaryjnej Państwowego Instytutu Weterynaryjnego-Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach.

Uczestnicy Sympozjum na przystani portowej, w oczekiwaniu na rejs. Fot. Małgorzata Korzeniowska

HISTORIA FARMACJI

41

Dr n. farm. Andrzej Wróbel wita uczestników Sympozjum, obok Przewodniczący Sekcji Historii Farmacji PTFarm – dr n. farm. Jan Majewski. Fot. Jerzy Waliszewski

Przemawia prof. dr hab. Sylwia Fidecka, szefowa Oddziału Lubelskiego PTF-arm., Przewodnicząca Komitetu Naukowego Sympozjum, obok prof. dr hab. Ryszard Kocjan, dziekan-elekt Wydziału Farmaceutycznego UM w Lublinie i prof. dr hab. Wojciech Cybulski, PIWet-PIB Puławy. Fot. Lucyna Samborska

42

HISTORIA FARMACJI

Pierwszego dnia wszyscy chętni, podczas przechadzki po Ka­zimierzu poznali historię i zabytki miasteczka. Poczuli świeży mikroklimat wąwozu Małachowskiego, podziwiali kunszt np. Kamienic Przybyłowskich, zachwycali się panoramą okolic widoczną z Plebaniej Góry, w klasztorze oo. Reformatów zobaczyli eksponaty związane z ludźmi zasłużony­mi dla miasta, klasztoru – bohaterami i ofiarami szczęśliwych i tragicznych okresów historii. Tam też można było poczuć woń ziół i ich przetworów, sprzedawanych przez jednego z ojców. Wielką atrakcją okazał się dwugo­dzinny rejs po Wiśle; z pokładu statku, w trakcie kolacji można było zoba­czyć zamek w Janowcu, Wiatrak i drewnianą zabudowę wsi Męćmierz oraz podziwiać dzikie piękno Królowej Polskich Rzek. Tego samego dnia wieczorem odbyło się posiedzenie Zespołu Sekcji Hi­storii farmacji PTFarm, na którym dyskutowano o sprawach organizacyjnych, omówiono także najbliższe przedsięwzięcia oraz rozmawiano nad organizacją kolejnych Sympozjów Historii Farmacji. Zdecydowano, że kolejne nasze spotkanie odbędzie się w Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Cie­chanowcu oraz w Litewskim Muzeum Historii farmacji w Kownie. XXI Sympozjum Historii Farmacji otworzył uroczyście 15 czerwca o go­dzinie 8.00 dr n. farm. Andrzej Wróbel jako przewodniczący Komitetu Orga­nizacyjnego. Powitał serdecznie wszystkich uczestników, zaproszonych gości i  życzył wielu niezapomnianych wrażeń, jakie niosło miejsce tegorocznego spotkania. Przed rozpoczęciem obrad minutą ciszy uczczono pamięć zmarłego 14 grudnia 2011 prof. dr hab. n. farm. Sławoja Kucharskiego, wielokrotne­go uczestnika obrad sympozjum. Słowo do uczestników skierowała również prof. dr hab. n. farm. Sylwia Fidecka – Przewodnicząca Komitetu Naukowego Sympozjum, Kierownik Katedry i Zakładu Farmakologii z Far­ makodynamiką Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Prof. dr hab. n. farm. Ryszard Kocjan – członek Komitetu Naukowego Sympozjum, Kierownik Zakładu Chemii Analitycznej, Dziekan–elekt Wydziału Farmaceutycznego z  Oddziałem Analityki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w  Lublinie życzył owocnych obrad i gratulował wyboru Kazimierza na to spotkanie. W wykładzie inauguracyjnym dr hab. Aleksander Drygas barwnie udo­ wadniał, że: Historia farmacji to trudna dyscyplina naukowa. Składa się na to złożoność i wielorakość farmacji, bowiem słowo farmacja obejmuje apte­ karstwo jako zawód uprawiany w aptekach, oraz jako naukę o lekach. Doc. Drygas, jako mag słowa mówionego, erudyta mógłby z pasją toczyć słowa jeszcze długo, długo… Niestety z powodu ram czasowych przewodniczący

HISTORIA FARMACJI

43

Doc. dr hab. Aleksander Drygas w trakcie wykładu inauguracyjnego. Obradom przewodniczy dr Andrzej Wróbel. Fot. Klaus Koch

I Sesji referatowej dr Lucyna Samborska i dr Andrzej Wróbel z nieskrywaną niechęcią, wręcz z żalem, zmuszeni zostali do zapowiedzi kolejnego prelegenta. Program sympozjum obejmował 5 sesji referatowych. Wygłoszono 34 referaty oraz przedstawiono dwie prezentacje folderowe. Ponieważ temat wiodący Sympozjum to Farmacja w służbie człowieka i zwierząt, dlatego też ponad połowa referatów dotyczyła zagadnień weterynaryjnych w ujęciu historycznym, związanych dosyć ściśle z zawodem aptekarza/farmaceuty. Duża grupa wystąpień dotyczyła historii środków leczniczych wykorzystywa­nych w medycynie weterynaryjnej. Lidia Czyż z Rzeszowa opowiadała o weterynaryjnych lekach gotowych produkowanych przez I. G. Farbenindu­strie z Franfurktu nad Menem, które w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. znajdowały swe miejsce na półkach aptecznych obok leków dla ludzi. Duża część referatów dotyczyła piśmiennictwa poświęconego lekom dla zwierząt. Do najstarszych źródeł sięgnęła Agnieszka Rzepiela (Muzeum Farmacji w Krakowie) i na bazie Georgików Wergiliusza (I w. p.n.e.) oraz De veterinaria medicina Palladiusza (V w.) przedstawiła porady dotyczące leczenia i pielęgnacji zwierząt domowych. Monika Urbanik oraz Katarzyna Jaworska także z Muzeum Farmacji w Krakowie przygotowały referat poświęcony

44

HISTORIA FARMACJI

Doc. Aleksander Drygas, dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, oraz dr Stanisław Pic. Fot. Jerzy Waliszewski

Sala obrad. Fot. Małgorzata Korzeniowska

HISTORIA FARMACJI

45

lekom dla zwierząt znajdujących się w książce nadwornego lekarza króla Stanisława Augusta pt. Opis chorób prędkiego ratunku potrze­bujących z 1783r. W drugim referacie zaprezentowały przepisy na leki dla zwierząt znajdujące się w XIX-wiecznych rękopiśmienniczych manuałach ze zbiorów Muzeum Farmacji w Krakowie. Dr Tauras Mekas z Kowna na podstawie dzieła Krzysztofa Dorohostaw­skiego pt. Hippica to iest o koniach xięgi, wydanego drukiem w 1603 r., przedstawił różnorodność metod leczenia koni także z elementami alchemii, astrologii, zabiegów cyrylickich. Z książki dowiadujemy się także jakie lekarstwa można było nabyć w aptekach w owym czasie. Do podobnej tematyki sięgnęli Małgorzata Korzeniowska, Edward Stanek i Andrzej Wróbel (Lublin), którzy głównie na pod­stawie Polskiego Manuału Farmaceutycznego Jana Podbielskiego i Marjana Rostafińskiego z 1932 r. przedstawili wieloaspektowość pracy farmaceuty w służbie człowiekowi i zwierzęciu. Elżbieta Rutkowska (Białystok) mówiła o recepturze weterynaryjnej w podręczniku Farmacja stosowana Feliksa Modrzejewskiego z 1952 r. Tematyka leków dla pszczół została po­ruszona w referacie dr. Adama Dzierżawskiego pt. Historia leczenia warrozy pszczół w Polsce oraz w wystąpieniu Ewy Koch-Szwarnóg, Marii Pająk i Małgorzaty Tomańskiej (Opole) o ks. Janie Dzierżonie (18111906) – patriocie, pszczelarzu i badaczu pszczół. Dwa referaty dotyczyły leków i sposobów leczenia wścieklizny w czasach przed szczepionką Ludwika Pasteura. Tematyką tą zajęły się niezależnie Janina Murawska z Olsztyna oraz Monika Urbanik z Krakowa. Kilku z prelegentów przedstawiło zwierzęta w sposób utylitarny np. jako źródło leków dla ludzi. Peter Gorski (Niemcy) przedstawił leki odzwierzęce w osiemnastowiecznym lekospisie pioniera polskiej edukacji farmaceu­tycznej – Jana Szastera, którego manuskrypt był tłumaczeniem Farmakopei Wirtemberskiej. Z kolei Konstancja Majewska (Poznań) omówiła leki odzwierzęce w homeopatii, Stanisław Pic (Poznań) przedstawił wykorzystanie w celach leczniczych żywych zwierząt tj. pijawki, larwy much, mrówki, pszczoły oraz rybki z rodzaju Garra w aspekcie historycznym, jak i w przy­szłościowym. Maciej Strzemski (Puławy, Lublin) opowiedział o kopro­terapii, czyli leczeniu obrzydliwościami, a są to głównie środki pochodze­nia zwierzęcego. W bardzo ciekawym referacie Joanna Nieznanowska ze Szczecina zwróciła uwagę m.in. na wykorzystanie myszy, królików i płazów, jako żywych testów ciążowych. Pod wpływem tej tematyki zaczęto dyskutować nad wykorzystaniem zwierząt w  badaniach naukowych. Natomiast referat Elżbiety Zwolińskiej z Rzeszowa dotyczył porównania zawodowych kodeksów etycznych aptekarza i weterynarza, których obu działalność ma być skierowana na dobro

46

HISTORIA FARMACJI

pacjenta. Zagadnienia etyczne wywołały żywą dyskusję, w czasie której wyróżnili się: dr med. Joanna Nieznanowska, dr n. farm. Andrzej Wróbel i mgr farm. Henryk Dąbrowski. Na zwierzęta, jako element kompozycji ekslibrysów – zwłaszcza dr. n. farm. Krzysztofa Kmiecia, zwróciła uwagę Jadwiga Brzezińska. Była to dobra okazja do wspomnień związanych z Jego osobą i twórczością. Podczas wystąpień poruszono historię nauczania weterynarii np. w Do­ rpacie, był to temat przewodni drugiej prezentacji przygotowanej przez Jadwigę Brzezińską z Kołobrzegu. Weterynarze: prof. Wojciech Cybulski i dr Adam Dzierżawski opowiadali o historii kształcenia weterynarzy, o hi­storii farmacji weterynaryjnej oraz o współczesnych zadaniach ich Zakładu Farmacji Weterynaryjnej oraz Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach. Oprócz prac związanych ściśle z tematyką Sympozjum wygłoszono szereg innych interesujących referatów. Iwona Arabas (Warszawa) przedstawiła bogatą historię wykorzystania bursztynu w lecznictwie, nie tylko jako leku. Marian Strzałka (Kraków) zaprezentował osiem­nastowieczny zielnik brata Cypriana z Czerwonego Klasztoru, leżącego po słowackiej stronie Pienin, a Jerzy Waliszewski (Stargard Szczeciń­ski) w barwny, poetycki sposób wyjaśniał archaizmy i zabytki językowe w polskim słownictwie farmaceu-

Zdjęcie grupowe uczestników po zakończeniu obrad XXI Sympozjum Historii Farmacji, na tle goszczącego nas Domu Pracy Twórczej w Kazimierzu Dolnym. Fot. Marian Strzałka

HISTORIA FARMACJI

47

tycznym. Goście z Rumunii przedstawili nowoczesne techniki przygotowywania wirtualnej bazy danych poświęco­nej historii farmacji, oraz przygotowali poster dotyczący historii farmacji w ich kraju. Jan Majewski (Poznań) zaprezentował aptekarzy pełniących funkcje burmistrzów, ławników, rajców, którzy byli świadkami wizyt kró­lewskich w Poznaniu. Barbara Skrok (Niemcy) przedstawiła w formie filmu sylwetkę i twórczość niemieckiego aptekarza a zarazem malarza – Carla Spitzwega (1808-1885). Natomiast Andrzej Wróbel (Lublin) opowiedział o niezwykłym lubelskim aptekarzu a zarazem artyście: muzyku, malarzu, fotografiku, wynalazcy kompozycji perfumeryjnych, a także żołnierzu AK, prześladowanym zarówno w czasie wojny przez NKWD/UB jak i po wojnie – farmaceucie Stanisławie Magierskim. Również bardzo interesujące, a zarazem wzruszające było wystąpie­ nie Grażyny Kucharskiej (Poznań), która odczytała przygotowaną na Sympozjum pracę swojego męża, zmarłego w grudniu 2011 r. Refe­rat dotyczył aptekarskich epizodów w życiorysach Jakowa Swierdłowa i Henryka Jakody, którzy byli zarazem czołowymi wykonawcami represji i terroru w Rosji w latach 1918-1936. Omawiana problematyka stanowiła swoistą antytezę tematu przewodniego Sympozjum. Organizatorzy zadbali też o promocję regionu, umożliwia­jąc uczestnikom zwiedzenie Muzeum Zamojskich w Kozłówce. W czasie wycieczki mgr Edward Stanek z Poniatowej ciekawie gawędził na tematy związane z regionem i jego historią, częstował także swoją aptekarską herbatą zrobioną na bazie orzeźwiającego ekstraktu z antonówek. Wszyscy uczestnicy zostali obdarowani pięknie wydanymi, napisanymi i zilustrowanymi książkami (albumami) Apteka Lichstona w Kazimierzu Dolnym, autorstwa Andrzeja Wróbla – ufundowanymi przez PGF Łódź Sponsorami byli też „Vet Agro” i Firma „Ziaja” Po zakończeniu Sympozjum nam jako organizatorom mile było sły­ szeć słowa wyrażające zadowolenie i wdzięczność. Do zobaczenia na XXII Sympozjum w Ciechanowcu i Kownie, którego tematyka związana będzie z lekami pochodzenia roślinnego. mgr farm. Małgorzata Korzeniowska Zakład Historii Nauk Medycznych Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Wydawca: Lubelska Okręgowa Izba Aptekarska, ul. Lubartowska 60, 20-094 Lublin Redakcja: mgr farm. Alicja Konstankiewicz, dr n. farm. Tomasz Baj Na okładce:

Fragment obrazu autorstwa mgr farm. Anny Głowniak-Lipy

Komitet Redakcyjny: mgr farm. Tomasz Barszcz, mgr Małgorzata Gęca-Goździewska, mgr Anna Knieć, mgr farm. Marian Mikulski, mgr farm. Jolanta Połajdowicz, mgr farm. Krzysztof Przystupa

Adres redakcji Lubelska Okręgowa Izba Aptekarska, ul. Lubartowska 60, 20-094 Lublin e-mail: [email protected]; tel. kom. 606 332 810 Redakcja oraz Rada OIA w Lublinie nie odpowiada za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam oraz zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów i zmian tytułów zamieszczanych tekstów.

Realizacja wydania, reklamy i ogłoszenia „Projekt-Studio” 20-612 Lublin, ul. Muzyczna 4/9 tel./fax (0-81) 534 28 76, e-mail: [email protected] Zamówienia prosimy składać w terminie do dnia 20 każdego miesiąca.