Evde ve Kurumda Uzun Dönemli Bakım Bilge ÖNAL DÖLEK Sosyal Hizmet Uzmanı, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü Öğretim Görevlisi

En yalın tanımıyla uzun dönemli bakım (long term care); bireyin fiziksel ya da duygusal ihtiyaçlarının karşılanmasında, bir başkası tarafından, geniş bir zaman dilimince desteklenmesine ya da bir başkasının uzun süreli yardımına odaklanan alternatif bakım hizmetidir. Uzun dönemli bakım hizmeti faaliyetleri: • Yürümek, banyo yapmak ve giyinmek, beslenmek, yemek hazırlamak, ev temizliği, • Ağrıyla baş etmek, inkontinanslı yaşlılar, • Güvenliksiz davranış ve başıboş kalma durumları, • Fiziksel ya da psikolojik terapi ihtiyacı, • Danışmanlık, • Telefonlara cevap verme, doktorla görüşmesine katılabilme, ulaşım, ilaçların doğru kullanımı, • Paranın doğru kullanımı, hesapların ya da faturaların ödenmesi, kişisel hijyenin sağlanması, • Mektup yazmak, evlerinde ihtiyaç duyulan değişikliklerin yapılması, kapılarının önündeki karların temizlenmesi vb. gibi ihtiyaçlara yönelik olarak çeşitlenebilmektedir. Uzun dönemli bakım ihtiyacı terminal dönemde yaşanan bir hastalıktan, özürlülükten, kronik hastalıklardan ya da yaşlılıktan kaynaklanan sorunlara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Nedenlerine bağlı olarak duyulan uzun dönem bakım ihtiyacı, birkaç hafta ya da birkaç ay sürebileceği gibi yıllarca da bu ihtiyaç içerisinde bulunulabilir. Uzun dönem bakım ihtiyacının ne kadar süreyle devam edeceği ihtiyacı ortaya çıkartan nedene göre değişecektir.1 Bireylerin hastanede kalarak rehabilitasyon alma, hastalık, yara ya da ameliyat sonrası iyileşme süreci birkaç hafta/ay ile sınırlı olan uzun dönem bakıma ihtiyaç duyulacak nedenler arasında sayılabilir. Aylar ya da yıllar sürecek uzun dönemli bakıma ihtiyaç duyma nedenleri arasında ise kronik hastalıklar, kalıcı sakatlıklar, demans, günlük yaşam aktivitelerinin yerine getirilmesinde sürekli yardım alma ve gözetim-denetim ihtiyacı sayılabilir.1 Uzun dönemli bakım hizmetleri; • Hizmeti alan kişinin evinde, • Hizmeti alan kişinin aile üyelerinden ya da arkadaşlarından birisinin evinde, • Yaşlılara gündüz hizmet veren bir kuruluşta, Klinik Gelişim

• Gözetim altında tutulan bakımevi gibi herhangi bir yaşam alanında, • Bir hospiste ya da huzurevinde, verilebilir. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yaşlı nüfusun hızla artıyor olmasına bağlı olarak uzun dönemli bakım hizmeti ihtiyacı her geçen gün artmaktadır. NASW’a göre gündüzlü bakım hizmetleri: Evde bakım hizmetleri, huzurevi hizmeti vb. gibi, uzun dönemli bakım hizmetinin verildiği çeşitli programlardır.2 Bakıma muhtaç kişiler, genelde ya özürlüler (sakatlar-maluller) ya süreğen (kronik-kalıcı) hastalıklardan kurtulamayanlar, ya da yaşlılardan oluşmaktadır. Çalışmanın geriatrik hizmetler odağı nedeniyle burada yaşlılara yönelik uzun dönemli bakım hizmetleri üzerinde durulacaktır. Yaşlılara yönelik uzun dönemli bakım hizmetleri, kurumda ve evde verilen hizmetler olarak sürdürülmektedir. Bakım hizmetleri genel olarak kurumsal bakım ve evde bakım olarak ele alınmaktadır. Kurum bakımı, evde verilecek desteğe rağmen bakılamayacak derecede yardıma gereksinim duyan veya aile yanında bakılması mümkün olmayan bireylerin bireysel, sosyal, psikolojik ihtiyaçlarının giderildiği, boş zamanlarını değerlendirici etkinliklerin yapıldığı, sosyal ilişkilerinin ve aktivitelerinin arttırıldığı bakım türüdür. İzleyen bölümde bir miktar dünyada ve Türkiye’de var olan uzun dönemli kurum bakımı hizmeti ele alınacaktır.

Uzun Dönemli Kurum Bakımı Dünyada yaşlılara yönelik var olan en temel hizmetlerden bir tanesi hospis bakımıdır (Hospice Care). Bu bakımı veren kurumlar, ölümü beklenen her yaşta bireye rahat, huzurlu ve onurlu bir ölüm sağlamak üzere yapılandırılmışlardır.3 Hospis bakımı tektir ve aslında ölümcül hastalığa sahip hastalar ve aileleri için bir bakım felsefesidir.4 Hospisler dünyada sosyal hizmet uzmanlarının yaşlı ve ailesiyle yakından ve en yoğun çalıştıkları hizmet birimlerinden bir tanesidir.3 Ancak hospis bakımı var olan bir diğer hizmet türü olan palyatif bakım ile karıştırılabilmektedir. Palyatif bakım hospis felsefesi ile benzerlik gösterir. Bireyin tıbbi, duygusal, ruhani ve diğer fiziksel ihtiyaçlarının karşılanması için çalışır. Fakat 95

2012; 25: 95-99 ölümcül hastalığa sahip ya da hastalıklarının son evresinde bulunan hastalar için bir bakım değildir. Bireylerin iyileşebilir hastalıklarının tedavi edilebilir belirtileri ile savaşır ve ağrı/acı kontrolü yapar. Yaşlı nüfus grubu içerisinde bazı yaşlılar kendilerini idare edemeyecek kadar güçsüzdürler ve bakıma ihtiyaç duyarlar. Özellikle bu gruba yönelik bir hizmet olan yaşlı bakım evleri (nursing home) bir diğer hizmet modelidir. Yalnız olan, sakatlığı ya da fonksiyon bozukluğu bulunan yaşlılara bakım ve rehabilitasyon hizmeti verir. Burada verilen hizmetler içerisinde terapi (fiziksel terapi, iş-uğraş terapisi, konuşma terapisi, solunum terapisi), tıbbi tedavi, özel bakım (Alzheimer hastalığı, kanser, kardiyovasküler, demans, vb.) yer alır.3 Gündüz bakım merkezleri (day care centers); işlevselliği azalmış, engelli, kronik rahatsızlığı ve rehabilitasyona gereksinimi olan yaşlı bireylerin işlevselliğini ve bağımsızlığını arttırıcı rolü olan bir diğer yaşlı hizmet modelidir. Gündüzlü hizmetler yaşlıların erken ve gereksiz kurum bakımını önlemek adına önemlidir. Bu hizmetler yaşlının kendisine olan saygısını arttırıp; güçlü ve bağımsız yaşamasına yardım etmek suretiyle, iyilik halini devam ettirmeyi amaçlar.5,6 Bu merkezlerin en önemli özelliği yaşlının sağlık, beslenme, rehabilitasyon, diyet, kişisel bakım, hukuksal ve mali sorunlarını çözme, boş zamanlarını değerlendirme gibi yaşlıların günlük yaşantılarında bir dizi program ve olanak sunarak, sorunlarını çözmelerine yardım etmektir.4,7 Yaşlı Kreşleri; yatağa bağlı olmayan fakat günlük yaşamında başkalarına bağımlı olan ve gündüz kendilerine bakacak yakını olmayan yaşlı kişiler için açılmış yaşlı kreşleri de vardır. Bu hizmetten 60 yaş ve üzerinde bulaşıcı hastalığı olmayan, yatağa bağımlı ve engelli olmayan demanslı yaşlılar yararlanmaktadır. Ülkemizde de yaygın ve en temel hizmet modeli olarak karşımıza çıkan bir diğer unsur, huzurevi (rest home) modelidir. Huzurevi, yaşı ve güçsüzlüğü nedeniyle yaşlıların yalnız yaşayamaması ya da korumalı meskenlerde barınamaması durumunda, yaşlıların yeme içme, barınma ihtiyaçlarını karşılayan, sosyal yaşam olanaklarını sağlayan, yaşlılara toplu hizmet veren, gerektiğinde sağlık hizmeti de verilen yatılı kurumlardır.6 Huzurevi modeli ile benzerlik göstermekle birlikte bünyesinde devlet desteği ile yaşlıya bakım veren yatılı bir diğer kurum da güçsüzler yurdudur (alms house/subsidized housing). Huzurevlerinden farklı olarak herhangi bir sosyal güvencesi, bakacak kimsesi ve gidecek yeri olmayan, yoksul yaşlılara hizmet veriyor olmasıdır.3 Türkiye’de kurum bakımı dahilinde verilen uzun dönemli bakım hizmeti yaygın olarak huzurevlerinde ve sınırlı sayıdaki güçsüzler yurtlarında verilmektedir. Bir devlet kurumu olarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın sunduğu hizmetlerin ağırlık noktasında huzurevleri yer almaktadır. Huzurevleri bünyesindeki özel bakım bölümleri ile sürekli bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde özel bakıma gereksinim duyan yaşlılara hizmet verilmektedir. 96

15.01.2012 tarihi itibariyle Türkiye’de var olan huzurevlerinin sayısı ve kapasiteleri aşağıdaki tabloda verilmiştir (Tablo-I).8,9 Ülkemizde huzurevlerinden başka yaşlılara hizmet veren bir diğer kuruluş modeli de yaşlı hizmeti merkezleridir. Gündüzlü bakım ve evde bakım hizmetlerinin yürütüleceği merkezlerin tanımı; 10.02.2007 tarihinde kabul edilen 5579 no’lu “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 2828 sayılı SHÇEK Kanununda yer almıştır.8,9 07.08.2008 tarih ve 26960 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım İle Evde Bakım Hizmetleri Hakkındaki Yönetmelik”, Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığının “İdareyi Basitleştirme Çalışmaları” doğrultusunda bazı maddeleri değiştirilerek; 31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.8,9 Anılan Yönetmelik gereğince, yaşamını evde ailesi, akrabalarıyla veya yalnız sürdüren sağlıklı yaşlılar ile demans, Alzheimer vb. hastalığı olan yaşlıların yaşam ortamlarını iyileştirmek, boş zamanlarını değerlendirmek, sosyal, psikolojik ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanmasında yardımcı olmak, rehberlik ve mesleki danışmanlık yapmak, kendi imkânlarıyla karşılamakta güçlük çektikleri konular ile günlük yaşam faaliyetlerinde destek hizmetleri vermek, ilgilerine göre faaliyet grupları kurarak sosyal faaliyetler düzenlemek suretiyle sosyal ilişkilerini zenginleştirmek, aktivitelerini artırmak ve gerekli olduğu zamanlarda aileleri ile dayanışma ve paylaşma sağlanarak yaşlının yaşam kalitesini arttırmak amacıyla “Gündüzlü Bakım Hizmeti” sunumu; akıl ve ruh sağlığı yerinde olan, tıbbi bakıma ihtiyacı olmayan ve herhangi bir özrü bulunmayan yaşlıların bakımı ile ilgili olarak hane halkının yetersiz kaldığı durumlarda yaşlının evde yaşamını devam ettirebilmesi için yaşam ortamının iyileştirilmesi, günlük yaşam faaliyetlerine yardımcı olunması amacıyla Tablo 1: Türkiye’de huzurevleri dağılımı Huzurevi

Huzurevi Sayısı

Kapasite

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na Ait Huzurevleri

102

9783

Dernek ve Vakıflara Ait Huzurevleri

32

2459

Azınlıklara Ait Huzurevleri

7

961

121

5698

Diğer Bakanlıklara Bağlı Huzurevleri

6

2442

Belediyelere Ait Huzurevleri

21

2039

TOPLAM

289

23373

Özel Huzurevleri

Klinik Gelişim

B. ÖNAL DÖLEK “Evde Bakım Hizmeti” sunumu mümkün olacaktır. Bu noktada 15.01.2012 itibarıyla yaşlı hizmet merkezlerinin sayı, isim ve kapasiteleri aşağıdaki tabloda verilmiştir (Tablo-II).8,9 Türkiye’de huzurevlerinde yaşlılara hizmet vermek üzere çalışacak meslek elemanlarının kimler olduğu ve sorumlulukları, Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde Açılacak Huzurevlerinin Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik çerçevesinde belirlenmiştir.10 Yaşlılık alanında hizmet veren kuruluşların işleyişine ışık tutması açısından bu meslek elemanlarına ve sorumluluklarına burada yer verilmesinde fayda görülmektedir: Sorumlu Müdür; huzurevinin amacına uygun olarak idari ve teknik tüm işlerini yürütmek, yaşlıların en iyi şekilde bakım ve korunması ile sosyal psikolojik ihtiyaçlarının sağlanmasında birinci derecede sorumludur. Sorumlu müdür olacaklarda en az 4 yıllık yüksek öğrenim mezunu olma şartı aranır. Bir kişi birden fazla huzurevinin sorumlu müdürü olamaz ve çalışma saatleri içinde başka bir işte çalışamaz. Sosyal Çalışmacı; lisans mezunu olması beklenen sosyal çalışmacı, huzurevine girmek için başvuran yaşlıların incelemelerini yapmak, yaşlıların huzurevine alışması ve uyumunu sağlamak, yakınları ile ve toplumla münasebetlerini sürdürmek ve ilgilerine göre zamanlarını değerlendirici faaliyetler düzenlemekten sorumludur. Her 100 kapasiteye kadar olan huzurevlerinde 1 sosyal çalışmacı görevlendirilir. Psikolog; yaşlıların psikolojik incelemelerini yapmak, sorunlarını mesleki ilişkiler kurarak çözümlemeye çalışmak, zamanlarını değerlendirici faaliyetlere katkıda bulunmaktan sorumludur. Her 100 kapasiteye kadar olan huzurevlerinde 1 psikolog görevlendirilir. Tabip; huzurevinin sağlık hizmetlerini yürütmek, yaşlıların sağlık kontrolü ve tedavilerini yapmaktan sorumludur. İç hastalıkları mütehassısı tercih edilir. Her huzurevi için 1 tabip sürekli olabileceği gibi, günün belirli saatleri yada haftanın belirli gün ve saatlerinde görevlendirilerek istihdam edilebilir. Tablo 2: Türkiye’de yaşlı hizmet merkezleri dağılımı Yaşlı Hizmet Merkezleri

Erkek

Kadın

Üye Sayısı

Ankara Emek YHM

39

164

203

Ankara Mamak YHM

62

49

111

Çanakkale YHM

28

173

201

İzmir Nebahat Dolman YHM

72

348

420

Eskişehir YHM

16

-

16

217

734

951

Kırıkkale Gün Işığı YHM TOPLAM

Klinik Gelişim

Fizyoterapist; yaşlıların tabip tarafından tespit edilen fizyoterapiye ait tedavilerini yapmak ve izlemekten sorumludur. Her kuruluş için 1 fizyoterapist görevlendirilir. Diyetisyen; yaşlıların beslenmelerine dair hizmetlerin yürütülmesinden sorumludur. Her kuruluş için 1 diyetisyen görevlendirilir. Hemşire; tabibin yardımcısı olup, yaşlıları muayene ve tedaviye hazırlamak, ilaçları kullanmalarını sağlamak, enjeksiyonlarını yapmak, yaşlıların her türlü temizlik ve bakımı ile huzurevinin genel temizliğini sağlamaktan sorumludur. Huzurevlerinde her 50 yaşlı için 1 hemşire görevlendirilir. Bu görevlendirmede hizmetin sürekliliği göz önünde bulundurulur. Yaşlı Bakıcısı; yaşlıların ve huzurevinin bakım ve temizlik hizmetlerini yürütmekten sorumludur. En az ilkokul öğrenimi görmüş olması şartı aranır. Her 15 yaşlı için 1 yaşlı bakıcısı görevlendirilir. Bakıcıların görevlendirilmesinde hizmetin sürekliliği göz önünde bulundurulur. Diğer Personel; huzurevinde iş hacmine göre teknik, idari ve diğer hizmetlerin yürütülmesi için büro elemanları, şoför, teknisyen, teknisyen yardımcısı, kaloriferci, terzi, berber, aşçı, bekçi ve diğer hizmetliler istihdam edilir. Bu personel huzurevi müdürlüğünce verilecek işleri yapmakla görevli ve sorumludur. Dünyada, uzun dönemli kurum bakımının gerek bireyler üzerindeki bazı olumsuz etkileri, gerekse yüksek maliyeti nedeniyle yaşlının evde bakımı modeli geliştirilmiştir ve hızla yaygınlaşmaktadır.

Uzun Dönemli Evde Bakım Evde uzun dönemli bakım hizmetlerinden önce evde bakıma ilişkin verilecek bir önbilgi, evde bakımda uzun dönemli bakımın yerini ortaya koymakta faydalı olacaktır. Yaşlıların hastane ortamında uzun süre bakılmasının ülkelere getirdiği maddi yük, günümüzde hızla artan nüfus, kişi başına düşen hastane yatak sayısında azalma, hastada hastaneye yatış ile ilgili birçok fiziksel, psikolojik ve sosyal sorunlara neden olabilmektedir. Öte yandan yaşlı bireyler de alacakları herhangi bir hizmeti mümkün olduğu sürece yaşadıkları ortamda almayı öncelikli olarak tercih etmektedirler. Esasen günümüz teknolojik ve bilimsel gelişimleri de istenildiği ve koşullar oluşturulduğu sürece hizmetlerin evde sunumuna olanak sağlayacak niteliktedir. Türkiye’de evde bakımla ilgili ilk proje 1993 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’nce Ankara, Adana, İzmir ve İstanbul illerinde uygulanmış ancak pilot uygulamalardan etkili sonuç alınamadığı için proje sürdürülememiştir. İlerleyen yıllarda bazı büyükşehir belediyeleri tarafından yaşlılara hizmet veren merkezler kurulmuş ya da evde sağlık/destek, temizlik ve bakım hizmetleri, her türlü ev içi tamiratı, hemşirelik hizmeti vb. hizmetler geliştirilmeye çalışılmıştır. Son dönemde ülkede bilinen ve evde verilen en kapsamlı ve nitelikli hizmet projesi T.C. Ankara Valiliği’nin hizmet alımı yoluyla başlattığı ve hizmet sunumunu SABEV’in yürüttüğü Yaşam Destek Merkezi projesidir. 97

2012; 25: 95-99 Evde bakım hizmetinin temel amacı; yaşlının kendine değer verme duygusu çerçevesinde bir insan olarak ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayarak yaşlıya ya da ailesine destek vermek, işlevselliğini arttırmak, olabildiğince gücünü muhafaza etmesine, bağımsız yaşamasına yardımcı olmak ve tam iyilik halini sağlamaya çalışmaktır. Evde bakım çok geniş bir hizmet ağını kapsamaktadır. Bu hizmetler: Ev işleri (çamaşır, alışveriş, temizlik gibi işler), kişisel bakım (giyinme, banyo ve kişisel hijyene yardım etme), evde yemek hazırlama, kişisel acil müdahale (24 saat acil yardım hizmeti), bireylerin tek başına gerçekleştiremeyeceği ağır işler, ulaşım, finansal danışmanlık, eğitim ve evde bakım ekibini oluşturan meslek elemanlarının özel uzmanlık alanları çerçevesindeki sorunların çözümüne yönelik hizmetleri içermektedir.11,12 Dünyadaki uygulamalara bakıldığında evde bakım hizmetleri üç farklı temelde sınıflandırılmaktadır. Brodsky ve diğerlerine göre evde bakım; bir boyutuyla bireye yalnız tıbbi hizmetlerin sunulması değil eşzamanlı olarak bireyin gereksinim duyabileceği sosyal hizmetleri de içine almaktadır.13 Diğer bir biçimiyle evde bakım hizmetleri ise, kısa süreli veya uzun süreli olarak sunulmaktadır. Evde kısa süreli verilen bakım hizmetleri, genellikle otuz gün ile sınırlı olan tıbbi hizmet ağırlıklıdır ve çoğunlukla hastane sonrası nekahat dönemi için verilir. Uzun süreli verilen evde bakım hizmetlerinin hem tıbbi, hem de sosyal bakımı içermesine rağmen sosyal bakım ağırlıklıdır. Uzun dönemli evde bakım hizmeti kısa dönemli hizmetlerin aksine, 6 aydan daha uzun süreli bakım gereksiniminin duyulduğu durumlarda sunulan hizmetlerdir. Avustralya Hükümeti Sağlık ve Yaşlılık Bakanlığı’nın bir programında da vurgulanan diğer bir evde bakım sınıflandırması, resmi (formal care) ve resmi olmayan (informal care) bakım şeklindedir. Burada resmi bakımdan anlaşılması gereken, evde farklı meslek alanlarındaki uzman ya da yarı uzman kişilerin verdikleri bakımken; resmi olmayan bakımdan anlaşılması gereken ise, aile bireylerinin evde verdikleri bakım hizmetidir. Belli uzmanlıklar düzeyinde verilen evde bakım hizmetleri: Destek sağlık hizmetleri, sosyal destek hizmetleri, hemşirelik hizmetleri, gündüz/gece bakımı, kişisel bakım hizmetleri, gıda ve beslenme hizmetleri, danışmanlık hizmetleri, ev işlerini içine alan her türlü hizmet ve bakıcılar için destek hizmetleri olarak sunulmaktadır.14 Çalışmanın konusu doğrultusunda uzun süreli evde bakım hizmetlerinin yaşlılık özelinde hedefi, yaşlının sağlığının korunması, bakıma muhtaçlık derecelerinin ilerlemesinin önlenmesi, hastalığın ya da yaşlılıktan kaynaklanan olumsuz koşulların ortadan kaldırılamadığı durumlarda, yaşlı bireyin mümkün olabildiğince bağımsız yaşam sürdürmesini sağlamak amaçlı eğitim ve beceriler kazandırma hizmetleri ve nitelikli bakım hizmetlerinin organize edilmesidir. Son yıllarda yapılan bazı araştırmalar ülkemizde yaşlıların bakımının aile üyeleri, özellikle de kadınlar tarafından yürütüldüğünü göstermektedir. Araştırma sonuçları arasında bir diğer bulgu ise yaşlıların evde bakımı tercih ettikleri ve tercih nedenleri arasında aile üyelerinin ya98

nında bulunma, kendi aile üyesinden bakım alma önceliklidir. Öte yandan bireylere kendi yakınları tarafından bakım verilmesi yaşlıların iyilik halini çok boyutlu olarak olumlu etkilese de, yapılan çalışmalar bakım verenlerin kendi sağlık sorunları, ileri yaşta olmaları, varsa kendi çekirdek aile üyelerine karşı sorumluluklarının yerine getirilmesi vb. bazı sorunlarla karşılaştıklarını göstermektedir. Uzun dönemli evde bakım hizmetinin en önemli unsurlarından birisi buraya kadar zaman zaman vurgulandığı üzere farklı uzmanların disiplinlerarası ya da çok disiplinli bir yapıda hizmet sunumunu gerektirmesidir. Ekip çalışması olarak nitelendirilen bu anlayış dünyada çok yaygın olmakla birlikte, son yıllarda ülkemizde de özellikle Hacettepe, Ankara, GATA, İstanbul (Cerrahpaşa Tıp F. - İstanbul Tıp F.) ve Ege üniversiteleri başta olmak üzere, üniversite hastaneleri bünyesinde verilen geriatrik hizmetin de temel anlayışı ve prensibidir. Buradan hareketle uzun dönemli evde bakım hizmetlerinde geriatrik hizmet anlayışından yola çıkılmasının temel gereklilik olduğu düşünülmektedir. Geriatrik ekipte yer almakla birlikte evde bakım ekibi içerisinde de görev alabilecek profesyoneller: Geriatri hekimi, hekim, geriatri hemşiresi, hemşire, geriatrik sosyal hizmet uzmanı, fizyoterapist, psikolog, diyetisyen ve iş-uğraşı terapistidir.

Son Söz… Türkiye’de özellikle son 8–10 yıl içerisinde yaşlı nüfusun hızla artıyor olduğuna ilişkin yaşlılarla ve yaşlılık alanında çalışan meslek elemanlarının, bilim adamlarının, yerel yönetimlerin, sivil toplumun ve hükümetlerin farkındalıklarının artmış ve artıyor olması sonucu, yaşlılara yönelik çalışmalar ve hizmet üretim çabaları oldukça yoğunlaşmıştır. Bunun bir sonucu olarak da, kısa süreli ya da uzun dönemli bakıma gereksinim duyulan durumlarda bakım sorumluluğunun sadece aile, komşu, arkadaş, akraba vb. ile çözümlenemeyeceği anlaşılmıştır. Buradan hareketle toplumda var olan kurum bakımı hizmetleri gözden geçirilmeye, alternatif hizmet modelleri araştırılmaya ve uygulanmasına dönük çalışmalar yürütülmeye başlanmıştır. Bir diğer önemli ve olumlu gelişme de, “toplum temelli bakım” kavramının tartışılmaya başlanmasıdır. Gündeme gelen alternatifler arasında evde uzun dönemli bakım kuşkusuz en dikkat çeken, işlevsel ve ekonomik alternatiflerden birisidir. Ancak burada kritik nokta evde bakım standartlarının oluşturulmasıdır. Bir hizmetin sunumunda modelin belirlenmesinden öte işleyişte görev alacak insan gücünün ve alt yapının iyi planlanması önemlidir. Evde bakımın yanı sıra uzun dönemli bakım hizmetlerinde çok önemli olan ve acil yaygınlaştırılması gereken bir diğer hizmet modeli de gündüz bakım hastaneleri ile yaşlı kreşleridir. Yaygınlaştırılacak bu hizmetler sayesinde kurum bakımına karşılık yaşadığı ortamdan ayrılmak istemeyen yaşlıya ve ailesine dönük cankurtaran niteliğinde alternatif hizmet üretilmiş olacaktır. Klinik Gelişim

B. ÖNAL DÖLEK Unutmayalım ki yaşlılar, yaşamın tam da içinden, üstelik de etraflarında kendilerinden küçük olan herkesten önce geliyorlar. Bu da demektir ki yaşamlarını alıştıkları ve onların olan ortamlarda tamamlamak, herkesten önce yaşlılarımızın hakkıdır.

Kaynaklar 1.

Thomas D. Guide to long term care planning - About long term care: What is long term care? Presented at the Second Annual Meeting of the National Care Planning Council, 20 April 2009, New York.

2.

National Association Of Social Work (NASW). NASW standards for social work services in long-term care facilities. Washington, DC; 2003.

3.

Önal Dölek B. Türkiye’de üniversite hastanelerindeki geriatri bilim dallarına bağlı geriatri ünitelerinde verilen hizmetin sosyal hizmet temelinde değerlendirilmesi (Tez). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Doktora Tezi; 2011.

4.

Beder J. Hospital social work-the interface of medicine and caring. 1st ed. London: Published by Routled-Taylor and Francis Group; 2006.

5.

Aştı N. Çeşitli yönleri ile geriatrik bakım: bakım hizmetleri ve hemşirenin rolü. Velittin Kalınkara, ed. I. Ulusal Geriatri Kongresi Bildiri Kitabı: 30 Ekim–3 Kasım 2002; Belek, Antalya. Gero-Yay; 2002:76–90.

Klinik Gelişim

6.

Onat Ü, Tufan B. Yaşlanma ve sosyal hizmet. Velittin Kalınkara, ed. 2. Ulusal Yaşlılık Kongresi Kitabı: 9–12 Nisan 2003; Denizli. Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği; 69–80.

7.

Abrams W.B., Beers, M. Berkow H., R, eds. The Merck Manual of Geriatrics (2nd ed.). New Jersey: Merck Sharp & Dohme Corp.; 1995.

8.

T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Yaşlılık alanında hizmet veren kurumlar. Erişim: 15.01.2012. http://www.ozurluveyasli. gov.tr/tr/

9.

T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Yaşlı Bakım Hizmetleri. Erişim: 15.01.2012. http://www.shcek.gov.tr/yasli-bakim-hizmetleri.aspx

10. Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde Açılacak Huzurevlerinin Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik. 11. Karadeniz, K. Yaşlılıkta evde bakım, Fadıllıoğlu Ç, Doğan F, Ertem G, ed. Evde Bakım Kongresi Kitabı: 6-8 Kasım 2006; İzmir. Evde Bakım Derneği Yayını: 2006. 12. Karahan, A. Ve Güven, S. Yaşlılıkta evde bakım. Geriatri 2002; 5(4) 23–33. 13. Brodsky,J., Habib J., Mizrahi I. Long-term care laws in five developed countries, a review.World Health Organization: 2000. 14. Australian Government Department of Health and Aging. Community care for older people and people with disabilities: explaining the home and community care program. Erişim: 26.01.2012. http://www.health.gov.au/internet/wcms/publishing.nsf/Content/hacc

99