ZDROWIE DOBROSTAN 4/2013 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO ROZDZIAŁ XIII

Zakład Etyki i Filozofii Człowieka Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Department of Ethics and Human Philosophy, Medical University of Lublin LUCYNA PATYJEWICZ

Etyczne aspekty holocaustu Ethical aspects of holocaust „Problem moralny, jaki mamy z Holokaustem, (…) nie polega na tym, że sprawcy byli nieludzcy, ale na tym, że byli ludzcy, tacy jak my”1[7]. Yehuda Bauer

„Żydzi uważają się za naród wybrany, patrzą z góry na gojów, uważają ich za gorszych, mniej inteligentnych. Wyśmiewają ich. Trzymają się od nich z daleka. Nigdy mi się to nie podobało. Nie zgadzało się z wpojonymi mi zasadami humanitaryzmu. Przecież nie da się tego pogodzić. Albo jest się humanitarnym i szanuje się każdego człowieka, albo nie. (…). Chrystus, którego Żydzi odrzucili, głosił miłość, miłosierdzie i przebaczenie dla wszystkich, a więc i dla mnie. Zastanawiałem się, co by się stało, gdyby sprawy potoczyły się inaczej… (…). Ilu Żydów ryzykowałoby życie, by ocalić chrześcijanina w imię miłości i miłosierdzia. Niezbyt wielu, pomyślałem. A teraz w Europie nie będzie już Żydów… Odebrano im prawo do życia… (…). Nie mogę nie uwierzyć w Chrystusa. (…). Który przebacza… Który nikogo nie odrzuca… Który kocha… Który pociesza samotnych i uciskanych… Inaczej niż Żydzi, których znałem i którzy gardzili wszystkimi innymi”2[13]. Joseph S. Kutrzeba

Nie sposób podejmować tematyki Holocaustu pomijając jego aspekty etyczne. Aspekty te zawarte są w refleksji etycznej nad ludzką moralnością, zarówno nad tą, która zaplanowała, zorganizowała i skrupulatnie przeprowadziła mord Żydów, jak również nad tą, która prowadziła do ratowania ich przed koszmarem obozów zagłady i umierania w komorach gazowych. Celem pracy z pogranicza etyki i tanatologii jest zwięzłe, a zarazem ogólne ujęcie podstawowych etycznych aspektów Holocaustu, jako zjawiska moralnego podległego analizie i ocenie etycznej.

Cyt. Za: Gross J. T, Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach zagłady Żydów, Kraków 2011, s. 199. 2 Kutrzeba J. S., Kontrakt. Życie za życie, Warszawa 2011, s. 141-142. 1

ZDROWIE I DOBROSTAN NR 4 /2013 Dobrostan społeczeństwo 1. HOLOKAUST A ANTYSEMITYZM – PERSPEKTYWA ETNICZNA Pojęcie „holokaust” pochodzi od słowa greckiego „holocaustikós”, które oznacza ofiarę spaloną w całości, tj. całopalną (gr. holos – „cały”, kaustos – „spalony”). Pojęcie to zostało następnie przeniesione do kościelnej łaciny jako termin religijny. „Ponieważ łacina nie ma litery „k”, czyli greckiej kappy, pojęcie to ok. 400 r. po Chrystusie pojawiło się w formie „holocaustum”. Około 1250 r. w jednym z angielskich przekładów Biblii znajdujemy je w formie „holocaust”. (…). W 1933 r. słownik Oxford English Dictionary podaje liczne przykłady użycia słowa „holocaust” także w znaczeniu przenośnym: „pożoga”, „rzeź”, „krwawa łaźnia”, „masakra”, zwłaszcza w czasie wojen. (…). Podczas II wojny światowej wyrażenie to było już używanie na określenie prześladowania i mordowania Żydów. Inne języki je sobie przyswoiły. (…). Wszyscy ( znani niemieccy naukowcy – L.P.) jednogłośnie opowiedzieli się za pisownią „Holokaust”, a Walter Jens celnym zdaniem: >> Kto chce precyzyjnie – i przez efekt wyobcowania objaśniająco! – określić fakt, że miliony ludzi zamieniono w popiół, ten musi pisać holokaust > etyczno-moralne oczyszczenia >nie nadzieją, lecz spełnieniem tego, na co mamy nadziejęCzłowieczeństwo i wyobrażenia o humanitarnych wartościach zostały nam formalnie wybite z głowy>wierzyć, być posłuszni i walczyć>instytucją wychowawczą>Cała praca edukacyjna i wychowawcza państwa narodowego musi znaleźć swoje ukoronowanie w tym, że instynktownie i rozumowo rozpali zmysł i poczucie rasydźgnięciu sztyletem w plecy niezwyciężonego w polu wojska frontowegoŻyda –światowego podżegaczazachowaniu czystości krwi niemieckiej>rozszerzenia przestrzeni życiowej na Wschód Przebieg heimabendu był wymuszony, tłumiono wszelkie przejawy kreatywności. Nie odbywały się żadne dyskusje, wszystko było zorganizowane w sposób dyktatorski i na rozkaz. W ogóle nie mieliśmy możliwości swobodnej wypowiedzi, nie śmieliśmy też niczego krytykować >Jeżeli jedna osoba we wsi coś wie, od razu wiedzą o tym wszyscy. Oni byli naszymi sąsiadami i dobrymi ludźmi