J Stoma 2011, 64, 1-2: 37-49 © 2011 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net

Effectiveness of one-visit treatment of teeth with infected root canals with and without ozonotherapy Skuteczność leczenia zębów z zakażonymi kanałami korzeniowymi na jednej wizycie z oraz bez wykorzystania ozonu Krystyna Pietrzycka1, Halina Pawlicka2 TMK Dental Center in Lodz1 Head: dr n. med. T. Maria Kercz Department of Conservative Dentistry and Endodontics, Medical University of Lodz2 Head: prof. dr hab. n. med. H. Pawlicka

Summary

Streszczenie

Introduction: In order to introduce new methods of treatment, devices are marketed which release ozone; its application eradicates microorganisms from root canal system. Besides eliminating bacteria, the destructive action of ozone also extends to viruses and fungi. Aim of the study: To assess the clinical effectiveness of one-visit treatment of teeth with infected root canals with and without ozonotherapy. Material and methods: The study involved 168 teeth of 152 patients treated. The final material consisted of 146 teeth of 138 patients aged 13-69 years. The selection of a particular method of clinical procedure was random. The following criteria were considered: patients’ age and gender, the PAI score before treatment (PAI 0), after 6 (PAI 6) and 12 months (PAI 12). Results: After 12 months of observations, the positive result of treatment (PAI 1-2) was achieved in one-visit treatment with ozonotherapy for 0.98 fraction, and in one-visit treatment without ozonotherapy positive result of treatment was observed in all the patients in this group, it demonstrated 1.00 fraction. Conclusion: The outcome at 6 and 12 months’ review demonstrated significant decrease of periapical lesions and even complete healing.

Wprowadzenie: w poszukiwaniu metod leczenia, pojawiły się na rynku urządzenia wykorzystujące ozon do eliminacji mikroorganizmów z systemu kanałowego. Niszczące działanie ozonu dotyczy nie tylko bakterii, ale również grzybów i wirusów. Cel pracy: kliniczna ocena wyników leczenia zakażonych kanałów korzeni zębów na jednej wizycie z i oraz bez zastosowania ozonu. Materiał i metody: badaniem objęto 168 zębów u 152 pacjentów. Ostatecznie materiał badawczy stanowiło 146 zębów u 138 pacjentów w wieku 13-69 lat. Wybór metody leczenia był losowy. W badaniu uwzględniono następujące kryteria: płeć i wiek pacjentów, wartość wskaźnika PAI przed leczeniem (PAI 0), po 6 miesiącach (PAI 6) i po 12 miesiącach (PAI 12). Wyniki: po 12 miesiącach obserwacji pozytywny wynik leczenia, PAI=1-2 osiągnięto w leczeniu na jednej wizycie z zastosowaniem ozonu dla frakcji 0,98, zaś w leczeniu bez ozonu u wszystkich badanych, co odpowiada frakcji 1,00. Podsumowanie: wyniki badań kontrolnych wykonanych po 6 i 12 miesiącach potwierdziły znaczne zmniejszenie zmian okołowierzchołkowych, a nawet ich całkowite wygojenie.

KEYWORDS: one-visit treatment, ozone, PAI

HASŁA INDEKSOWE: leczenie jednowizytowe, ozon, PAI

37

K. Pietrzycka, H. Pawlicka

J Stoma

Introduction

Wprowadzenie

Microorganisms that colonize root canals are the main cause of diseases of periapical tissues.1 Their elimination may prevent the occurrence of periapical lesions or contribute to the healing process. According to numerous research studies, the complexity of the root canals anatomy (isthmi, anastomoses, deltas, accessory canals) prevents the complete removal of microorganisms. Mechanical and chemical preparation of the root canals remains the basic method of removing bacteria together with their toxins and lipopolysaccharides (LPS) originating from bacterial cell walls.2,3 In modern endodontics, the introduction of new instrumentation and procedures has frequently led to a belief that it is possible to accomplish root canal treatment in one visit. The motives for such an approach include patients’ limited time for prolonged treatment involving several visits to the practice, economics of work (economizing on the use of instruments and materials), and last but not least, avoidance of re-infection between visits. One-visit treatment of infected root canals involves a more radical preparation of the tooth due to infected tubular dentine; for that purpose large quantities of rinsing bactericidal irrigants are used. The question arises: is it possible to disinfect the root canals effectively in one visit using the whole array of modern materials, equipment and procedures? In literature, one can find reports confirming the effectiveness of one-visit treatment of infected root canals with a fewer number of postoperative complications. To meet the demand for effective methods of treatment aiming at the removal of infection from the root canals in one visit, several ozone-generating

Główną przyczyną chorób tkanek okołowierzchołkowych są mikroorganizmy zasiedlające kanały korzeniowe.1 Dlatego ich eliminacja może zapobiegać powstawaniu zmian okołowierzchołkowych lub przyczyniać się do ich wyleczenia. Liczne badania dowodzą, że z powodu skomplikowanej budowy anatomicznej systemu kanałowego zębów (cieśnie, anastomozy, delty, kanały boczne) nie jest możliwe całkowite usunięcie z nich mikroorganizmów. Podstawową metodą służącą do usuwania bakterii, ich toksyn i lipopolisacharydów (LPS) pochodzących ze ścian komórek bakteryjnych, jest mechaniczno-chemiczne opracowanie systemu kanałowego.2,3 W nowoczesnej endodoncji, w wyniku wprowadzenia do leczenia endodontycznego coraz to nowych narzędzi i metod postępowania, znacznie częściej pojawiają się opinie, że leczenie kanałowe można skrócić do jednej wizyty. Powodem takiego postępowania jest często brak czasu ze strony pacjentów na kilkakrotne leczenie, ekonomia pracy (oszczędności zużycia narzędzi i materiałów), ale przede wszystkim możliwość uniknięcia reinfekcji międzyzabiegowej. Leczenie w czasie jednej wizyty zakażonych kanałów korzeniowych, ze względu na infekcję zębiny kanałowej, polega na bardziej radykalnym opracowaniu jamy zęba, z zastosowaniem dużej ilości antybakteryjnych środków płuczących. Stąd pojawia się pytanie, czy przy zastosowaniu nowoczesnych materiałów, urządzeń i systemów pracy, możliwa jest całkowita dezynfekcja systemu kanałowego zęba w czasie jednej wizyty. Publikowane są prace potwierdzające skuteczność leczenia podczas jednej wizyty zakażonych kanałów korzeniowych zębów, informujące o mniejszej liczbie obserwowanych powikłań po leczeniu. W poszukiwa-

38

2011, 64, 1-2

devices are being marketed. The destructive action of ozone is not only bactericidal, but also fungicidal and virucidal. Due to the antiseptic property of ozone, treatment of infected root canals could be restricted to one visit consisting of mechanical and chemical preparation of the canals followed by ozonotherapy. After that, the canal can be permanently obturated. First reports on the practical application of ozone in endodontic therapy sound promising. What is missing, however, is publications concerning clinical documentation of research studies on the use of ozone in endodontics.

Aim of the study The main objective of this paper was the clinical assessment of the outcome of treatment of infected root canals in one visit, with and without ozone application.

Material and methods The study involved 168 teeth in 152 patients presenting at Centrum Stomatologii between 2006-2009. Of these, 14 patients failed to present for a review appointment. The ultimate research material consisted of 146 teeth in 138 patients aged between 13 and 69 years. Prior to treatment, the teeth were randomly assigned to a particular procedure. A detailed medical history was taken of each patient to eliminate the involvement of systemic diseases that would lower their immunological response, thus affecting the healing process within periapical tissues. In the course of one visit endodontic therapy was performed with the use of ozone before final obturation (method 0 n=73 patients) and without it (method 1 n=73 patients).

One visit endodontic treatment

niu skutecznych metod leczenia zakażonych kanałów w czasie jednej wizyty, do usunięcia mikroorganizmów z systemu kanałowego, pojawiły się na rynku urządzenia wykorzystujące ozon. Niszczące działanie ozonu dotyczy nie tylko bakterii, ale również grzybów i wirusów. Ze względu na antyseptyczne działanie ozonu leczenie zakażonych kanałów korzeniowych mogłoby być ograniczone do jednej wizyty, na której po mechaniczno-chemicznym opracowaniu kanału i zastosowaniu ozonoterapii można wypełnić kanał zęba na stałe. Pierwsze doniesienia o możliwościach praktycznego zastosowania ozonu w leczeniu endodontycznym są obiecujące, jednak do tej pory brakuje udokumentowanych i opublikowanych wyników badań klinicznych z zastosowaniem ozonu.

Cel pracy Celem pracy była kliniczna ocena wyników leczenia zakażonych kanałów korzeni zębów w czasie jednej wizyty z oraz bez zastosowania ozonu.

Materiał i metody Badaniem objęto 168 zębów u 152 pacjentów zgłaszających się do Centrum Stomatologii w latach 2006-2009. Do kontroli w trakcie badania nie zgłosiło się 14 pacjentów. Ostatecznie materiał badawczy stanowiło 146 zębów u 138 pacjentów w wieku od 13 do 69 lat. Przed rozpoczęciem leczenia, zęby losowo przyporządkowano do jednej z metod postępowania. Każdego pacjenta dokładnie zbadano podmiotowo, w celu wykluczenia chorób ogólnych mających wpływ na obniżenie odporności immunologicznej organizmu, a tym samym na przebieg procesu gojenia się zmian w tkankach okołowierzchołkowych. W czasie jednej 39

K. Pietrzycka, H. Pawlicka

The study assessed the following parameters: gender and age of patients, type of treated teeth, kind of treatment (primary/secondary), the value of PAI scores before treatment (PAI 0), after 6 months (PAI 6) and after 12 months (PAI 12). Bioethics Committee at the Medical University of Łódź granted its approval for the research project. After reading a document entitled “Information for patients” each patient or their guardian signed consent for the participation in the project and for undergoing endodontic treatment. Before treatment, a dental radiograph was taken to assess the anatomical structure of the tooth in question, and the status of periapical tissues. The following teeth were excluded from the study: those treated for pulpitis, immature apical development, canal perforation, internal resorption or canal obliteration. Periapical lesions were assessed by means of the Periapical Index (PAI): score 1 – healthy periapical tissues, score 2 – unspecified periapical lesions without bone damage (widening of the periodontal crevice), score 3 – unspecified manifestations of bone damage in the periapical area, score 4 – slight restricted bone damage in the periapical area, score 5 – advanced periapical lesions. Preparation for treatment consisted of the removal of carious foci and unsound restorations, and temporary restorations of absent mineralized tissues.4 In each patient the procedure was performed under aseptic conditions with rubber dam isolation. To begin with, access cavity was prepared, canal openings located, patency initially restored; and then the working length was established electronically (IPEX, NSK digital endometer). The next stage was the 40

J Stoma

wizyty wykorzystano leczenie endodontyczne z zastosowaniem ozonu przed ostatecznym wypełnieniem kanału (metoda ,,0” n=73 osoby) oraz bez jego zastosowania (metoda ,,1” n=73 osoby). W badaniu oceniano następujące parametry: płeć i wiek pacjentów, typ leczonych zębów, rodzaj leczenia (pierwotne/wtórne), wartość wskaźnika PAI przed leczeniem (PAI 0), po 6 miesiącach (PAI 6) i po 12 miesiącach (PAI 12). Badania w ramach projektu uzyskały zgodę Komisji Bioetycznej UM w Łodzi. Każdy pacjent lub jego opiekun po zapoznaniu się z drukiem „Informacja dla pacjentów” wyraził pisemną zgodę na udział w projekcie oraz na leczenie endodontyczne. Przed przystąpieniem do zabiegu wykonywano zdjęcie RTG zębowe dla oceny budowy anatomicznej zęba oraz stanu tkanek około wierzchołkowych. Z badań wykluczono zęby: leczone z powodu stanu zaplnego miazgi, nie zakończonego rozwoju korzenia, perforacji kanału korzeniowego, resorpcji wewnętrznej lub z niedrożnością kanału. Zmiany w tkankach okołowierzchołkowych oceniano wskaźnikiem Periapical Index (PAI): stopień 1 – prawidłowe tkanki okołowierzchołkowe, stopień 2 – niepewne zmiany w tkankach okołowierzchołkowych bez uszkodzenia kości (poszerzenie szpary ozębnej), stopień 3 – niepewne oznaki uszkodzenia kości w okolicy okołowierzchołkowej, stopień 4 – nieznaczne ograniczone uszkodzenie kości w okolicy okołowierzchołkowej, stopień 5 – zaawansowane zmiany w tkankach okołowierzchołkowych.4 Przygotowanie do leczenia polegało na usunięciu ognisk próchnicowych, nieszczelnych wypełnień lub wykonaniu czasowej odbudowy utraconych zmineralizowanych tkanek zęba.

2011, 64, 1-2

mechanical and chemical preparation of the canals. They were prepared with the “stepback” technique by means of Kerr files, and the MAF diameter was not below no 35 acc. to ISO. Endogel was the lubricating agent of choice. For flushing the canals, the following irrigants were used: 5.25% NaOCl solution (approx 10 ml), 15% EDTA (approx 5 ml to remove the smear layer), 0.9% NaCl solution (for final rinsing). Prepared canals were dried with paper points. In patients who had qualified for group 0 dental chamber was ozonated for 40 s (KaVo HealOzon) before performing permanent obturation. In patients who qualified for group 1 the canals were not pre-ozonated. In all the patients root canals were ultimately filled by means of laterally-condensed cold gutta percha with AH Plus sealer (Dentsply). Review radiographs were taken after the canal was permanently filled, and after six and twelve months. Outcome of treatment was evaluated with the following criteria according to Strindberg5: – positive, when the width and course of the periodontal crevice is correct or slightly widened around the excess of the restorative material (PAI: 1 – 2), – uncertain, when the result was questionable (reduction of the periapical lesion from PAI 5- 4 to 3), – negative (failure, if the periapical lesion persisted (PAI 5- 4). The chi2 test of independence was used for the statistical assessment of the obtained results. If the theoretical frequency was below 5, the test of independence was carried out with the Yates’ correction.

Results A total of 578 radiographs of endodontically

One visit endodontic treatment

U każdego pacjenta zabieg wykonywano z użyciem koferdamu. Po trepanacji komory, odnalezieniu ujść kanałowych, wstępnym udrożnieniu kanałów, ustalano długość roboczą metodą elektroniczną (endometr cyfrowy IPEX, NSK). Następnie przystępowano do mechaniczno-chemicznego opracowywania kanału. Kanały korzeniowe opracowywano metodą „step-back” z użyciem pilników Kerra, zaś średnica MAF-u nie była mniejsza niż nr 35 wg ISO. Stosowanym lubrikantem był Endogel. Podczas opracowywania kanałów stosowano następujące środki płuczące: 5,25% roztwór NaOCl (w ilości około 10 ml), 15% EDTA (w ilości około 5 ml - do usunięcia warstwy mazistej), 0,9% roztwór NaCl (do ostatecznego płukania). Opracowane kanały suszono papierowymi sączkami. U pacjentów zakwalifikowanych do grupy ,,0” jamę zęba, przed wypełnieniem korzeni zęba na stałe, ozonowano przez 40 s. (ozoniarka KaVo HealOzon). Z kolei u pacjentów z grupy „1” kanał wypełniano bez wcześniejszego ozonowania. Kanały korzeniowe u wszystkich pacjentów wypełniano ostatecznie stosując metodę bocznej kondensacji gutaperki na zimno z uszczelniaczem AH Plus (Dentsply). Kontrolne zdjęcie RTG wykonywano po wypełnieniu kanału na stałe oraz po 6 i 12 miesiącach. Wyniki leczenia oceniano wg kryteriów Strindberga5: – pozytywny, gdy szerokość i przebieg szpary ozębnej jest prawidłowa lub występują delikatne poszerzenie szpary ozębnej dookoła nadmiaru materiału wypełniającego (w przeprowadzonym projekcie PAI: 1-2), – niepewny, gdy rezultaty były wątpliwe (zmniejszanie się zmiany w tkankach okołowierzchołkowych z PAI 5 oraz 4 na 3), – negatywny (niepowodzenie, gdy obecne zmiany w tkankach okołowierzchołkowych (PAI 5 i 4). 41

K. Pietrzycka, H. Pawlicka

treated teeth were analysed. The patients included 84 females (0.57 fraction) and 62 males (0.43 fraction). The mean age of the examined patients was slightly above 40 years of age and was similar in the study groups. There were no statistically significant differences between the studied groups in relation to age or gender. The following teeth were assessed: 63 incisors, 18 canines, 35 premolars and 32 molars. Primary treatment was performed on 97 teeth, whereas secondary treatment on 49 teeth. No statistically significant correlation between the types of treatment (primary/secondary) in the studied groups was reported. The list of the PAI results prior to treatment and after 6 and 12 months of observations for each procedure is presented in fig. 1, 2 and 3. After 12 months the value of the PAI in the examined procedures showed no statistically significant differences (p>0.05), the occurrence of PAI 1 and 2 scores was similar. The positive outcome of treatment was confirmed as follows: in method “0” in 71 cases and in method “1” (0.98 fraction) in all 73 patients. After 12 months of observations, there was no worsening of the treatment results in either of the procedures. In the “0” group there was one uncertain score (PAI 3), and one negative score (PAI 4). It has to be observed, however, that all the negative PAI scores (3 and 4) after 12 months of observations showed improvement on previous scores of PAI 5 before treatment.

Discussion Ozonotherapy in dentistry is a new method of clinical procedures. Disinfecting properties of ozone have also found their application in endodontics. Due to a limited number of 42

J Stoma

Dla oceny statystycznej uzyskanych wyników zastosowano test niezależności chi2. W przypadku, gdy liczebności teoretyczne były mniejsze od 5, test niezależności wykonywano z poprawką Yatesa.

Wyniki Ostatecznej analizie poddano 578 radiogramów leczonych endodontycznie zębów. Wśród leczonych były 84 kobiety (frakcja 0,57) i 62 mężczyzn (frakcja 0,43). Średni wiek badanych był bardzo zbliżony w analizowanych grupach, i wynosił nieco powyżej 40 lat. Badane grupy nie różniły się w sposób istotny statystycznie między sobą pod względem płci i wieku. Ocenie poddano: 63 zęby sieczne, 18 kłów, 35 zębów przedtrzonowych i 32 zęby trzonowe. Leczenie pierwotne dotyczyło 97 zębów, zaś ponowne leczenie 49 zębów. Badane grupy pod względem rodzaju leczenia (leczenie pierwotne/wtórne) nie wykazała istotnej statystycznie różnicy. Zestawienie wyników PAI przed leczeniem i po 6 i 12 miesiącach dla analizowanych metod zilustrowano na Fig. 1, 2 i 3. Po 12 miesiącach wartość wskaźnika PAI w badanych metodach nie różniła się w sposób istotny statystycznie (p>0,05), częstość wyników PAI 1 i 2 była zbliżona. Pozytywny wynik leczenia stwierdzono w: metodzie ,,0” w 71 przypadkach (frakcja 0,98), zaś w metodzie ,,1” u wszystkich 73 badanych. Po 12 miesiącach obserwacji w żadnej z analizowanych metod nie zaobserwowano pogorszenia wyników leczenia. W grupie ,,0” uzyskano jeden niepewny wynik leczenia (PAI 3), i jeden negatywny (PAI 4). Należy jednak dodać, że wszystkie uzyskane negatywne wartości PAI (3 i 4) po 12 miesiącach były wynikiem poprawy wcześniejszych PAI 5 przed leczeniem.

2011, 64, 1-2

Fig. 1. PAI distribution before a single-visit treatment. Rozkład wskaźnika PAI przed leczeniem w czasie jednej wizyty.

One visit endodontic treatment

Fig. 3. PAI distribution 12 months after treatment. Rozkład wskaźnika PAI 12 miesięcy po leczeniu.

Omówienie wyników i dyskusja

Fig. 2. PAI distribution 6 months after treatment. Rozkład wskaźnika PAI 6 miesięcy po leczeniu.

available publications on the results of in vivo clinical tests, it is difficult to compare the obtained results with those of other authors. Ozone eradicates over 99% of all bacteria; however, their sensitivity to its action varies, and depends on the presence of a lipopolysaccharide capsule.6,7 Gram-negative bacteria, which possess a LPS capsule, are less resistant to the action of ozone. Ozone acts on bacteria due to its strong oxidising properties; it damages the cell wall structure and cytoplasmic

Ozonoterapia w stomatologii jest nową metodą postępowania klinicznego. Odkażające właściwości ozonu są również wykorzystywane w endodoncji. Ze względu na małą liczbę opublikowanych w dostępnym piśmiennictwie wyników badań klinicznych in vivo, trudne jest porównanie danych uzyskanych w pracy z innymi autorami. Ozon zabija ponad 99% wszystkich bakterii, jednak ich wrażliwość na działanie ozonu nie jest jednakowa i zależy od obecności otoczki lipopolisacharydowej.6,7 Bakterie Gram-ujemne, które posiadają otoczkę LPS są mniej wrażliwe na działanie ozonu. Działanie ozonu na bakterie polega na jego silnych właściwościach utleniających, powodujących uszkodzenie struktur ścian komórkowych i błon cytoplazmatycznych. Pod wpływem ozonu znacznie zwiększa się przepuszczalność błon cytoplazmatycznych mikroorganizmów, co prowadzi do uwolnienia enzymów litycznych powodujących rozpad bakterii.8 Utleniające działanie ozonu wywiera również wpływ na produkty metabolizmu bakterii, jak i na ich toksyny. Hems i wsp.9 w 2005 roku badali działa43

K. Pietrzycka, H. Pawlicka

membranes. It also significantly increases the permeability resulting in the release of lytic enzymes responsible for bacterial disintegration [24]. The oxidizing action of ozone affects the by-products of bacterial metabolism and their toxins. W 2005, Hems et al.9 tested the action of ozone on Enterococcus faecalis in the form of suspension and biofilm. The authors demonstrated that ozone exerts strong bactericidal action on E. faecalis in the form of plankton; on biofilm, however, its effect is largely limited. Sodium hypochlorite as a 0.05% solution is reported to have much better antibacterial properties affecting both biofilm and bacteria in suspension. Bezrukova et al.10 evaluated the reduction of microorganisms in the root canal following ozone application. The results indicated a significant reduction of the number of the following bacterial species: Actinobacillus actinomycetemcomitans, Bacteriodes forsythus, Treponema denticola, Porphyromonas gingivalis and Prevotella intermedia. The positive outcome of the single-visit treatment with the application of ozonotherapy (0.98 fraction) that was obtained in this study confirms the effectiveness of this method as used for eradication of microorganisms from the tooth chamber and canals. Lempe et al.11,12 reported a similar assessment of ozonotherapy application in the endodontic treatment of teeth with periapical lesions. Rimoldi et al.13 and Estrela et al.14 published different results. These researchers evaluated the antibacterial properties of irrigants and ozone and how they affect E.faecalis biofilm. According to the results, the application of ozone in the form of gas for insufficient to obtain complete eradication of E. faecalis. Also, Müller et al. 15 and Cardoso et al.16 researched the reduction of 44

J Stoma

nie ozonu na Enterococcus faecalis w postaci zawiesiny i biofilmu. Autorzy stwierdzili, że ozon wywiera działanie przeciwbakteryjne na bakterie E. faecalis w formie planktonu, jednak na biofilm działa w niewielkim stopniu. Lepsze właściwości antybakteryjne, na bakterie w formie zawiesiny jak również biofilmu, wykazał 0,05% roztwór podchlorynu sodu. Bezrukova i wsp.10 oceniali redukcję mikroorganizmów w kanale korzeniowym po zastosowaniu ozonoterapii. Wyniki badań wykazały znaczną redukcję bakterii: Actinobacillus actinomycetemcomitans, Bacteriodes forsythus, Treponema denticola, Porphyromonas gingivalis i Prevotella intermedia. W niniejszym badaniu, na podstawie otrzymanych pozytywnych wyników końcowych leczenia na jednej wizycie z zastosowaniem ozonu (frakcja: 0,98), można potwierdzić skuteczność tej metody w eliminacji mikroorganizmów z jamy zęba. Podobną ocenę ozonu w terapii endodontycznej zębów ze zmianami w tkankach okołowierzchołkowych opisali Lempe i Markunina11,12. Inne wyniki badań uzyskali Rimoldi i wsp.13 oraz Estrela i wsp.14 Naukowcy oceniali antybakteryjne działanie, na biofilm E. faecalis, płynów do płukania kanałów korzeniowych oraz ozonu. Wyniki badań potwierdziły, że aplikacja ozonu w postaci gazu była niewystarczająca do całkowitej eliminacji E. faecalis. Redukcję Enterococcus faecalis przez ozon oceniali również Müller i wsp.15 oraz Cardoso i wsp.16 Uzyskane przez badaczy wyniki dowodzą, że ozon nie eliminuje wszystkich bakterii E. faecalis, a dodatkowo nie działał na LPS obecne w kanałach.16 Do podobnych wniosków doszli Stoll i wsp.,17 stwierdzając większą efektywność 3% NaOCl, od 120 sekundowej aplikacji ozonu. W porównaniu z 0,2% CHX i 3% H2O2, ozon posiadał równorzędną skuteczność. Zbliżone wyniki badań uzyskali Kuştarci i wsp.18 Naukowcy

2011, 64, 1-2

Enterococcus faecalis by ozone. Their results confirm that ozone does not eliminate all E. faecalis bacteria, nor does it affect LPS present in the canals.16 Stoll et al. [22] reached similar conclusions recording higher effectiveness of 3% NaOCl than a 120-second application of ozone. When compared with 0.2% CHX and 3% H2O2, ozone had identical effectiveness. Kuştarci et al.18 also presented similar results. These researchers compared antibacterial effect of NaOCl, KTP laser and gaseous ozone on infected E. faecalis root canals of human teeth. Complete sterilization was achieved with 2.5% NaOCl, significant bacterial reduction with KTP laser and ozone with the latter guaranteeing better results; 0.9% NaCl was the least effective of them all. Due to the diversity of conditions in which ozone is utilized for endodontic treatment, it is difficult to state categorically the extent of the effectiveness of this gas in the performed procedures. The positive results that were obtained in the “0” group (0.98 fraction) in which dental chambers were exposed to the action of ozone, speak for positive evaluation of this method.19 In the available literature, clinical reports on single-session treatment without ozone application predominate.20 Camps et al.21 assessed the change of the PAI in patients treated in a single appointment after 3 and 6 months of observations. Their study covered 50 teeth of 44 patients. After 3 months, 70% of teeth had positive outcome of treatment, with 90% after 6 months. In our research, at six months’ review, the positive effect was obtained in the 0.84 fraction, with 1.00 after a year. This slight discrepancy between the results reported by Camps (after 3 months) and the results presented in this paper may result from the fact that Camps did not report

One visit endodontic treatment

porównali antybakteryjne działanie NaOCl, lasera KTP i ozonu w postaci gazu na zakażone E. faecalis kanały korzeniowe zębów ludzkich. Całkowitą sterylizację osiągnięto w grupie 2,5% NaOCl, znaczącą redukcję bakterii uzyskano dla lasera KTP i ozonu, przy czym lepszy okazał się O3, najmniej efektywny był roztwór 0,9% NaCl. Ze względu na różnorodność warunków wykonywania badań dotyczących zastosowania ozonu w leczeniu endodontycznym, trudno jest jednoznacznie potwierdzić efektywność tego gazu w stosowanych procedurach. Uzyskane pozytywne wyniki w grupie ,,0” (frakcja 0,98), w której po opracowaniu jamę zęba poddano działaniu ozonu, przemawiają jednak za pozytywną oceną użytej metody.19 Więcej klinicznych danych, w dostępnym piśmiennictwie dotyczy leczenia w czasie jednej wizyty bez zastosowania ozonu.20 Camps i wsp.21 w swoich badaniach oceniali zmianę PAI u pacjentów leczonych na jednej wizycie, po 3 i 6 miesiącach obserwacji. Badaniem objęto 50 zębów u 44 pacjentów. Po 3 miesiącach wyleczonych było 70% zębów, a po pół roku 90%. W niniejszym badaniu po 6 miesiącach pozytywny wynik uzyskano we frakcji 0,84, zaś po roku odpowiednio 1,00. Ta nieduża różnica między wynikami Campsa (po 3 miesiącach), a danymi w niniejszej pracy (po 6 miesiącach) może wynikać z faktu, że w badaniu wymienionego autora nie było zębów leczonych z PAI 5 (w niniejszym badaniu 11 zębów, frakcja 0,15), a pacjenci z ostrym zapaleniem tkanek okołowierzchołkowych byli wyłączeni z badania (w naszym badaniu 35 zębów z zaostrzonym zapaleniem tkankach okołowierzchołkowych, frakcja 0,48), co mogło wpłynąć na tak wysoki odsetek powodzenia leczenia w pracy cytowanych autorów. Marending i wsp.22 oceniali czynniki wpływające na wynik leczenia endodontycznego.

45

K. Pietrzycka, H. Pawlicka

any teeth with the PAI score of 5 (in our study: 11 teeth, fraction: 0.15); Camps also excluded patients with acute periapical inflammation (in our study: 35 teeth with exacerbated periapical inflammation, fraction: 0.48). Such patient selection may have contributed to the high success rate in these authors’ research. Marending et al.22 evaluated factors influencing the outcome of endodontic treatment. Their study covered 66 patients with infected or necrotic pulp plus periapical lesions. Half of these patients were treated in a single visit. Before treatment, a positive PAI was recorded in 32 teeth, while 34 teeth had a negative PAI (score of 3-5). In our study, the PAI score of 1-2 before treatment for the “0” and “1” method had a 0.38 and 0.45 fraction, respectively. After 15 months of observations the cited authors reported a positive PAI ≤ 2 for 88% of treated teeth. In our study, group “1” had a total success rate (1.00 fraction), irrespective of the initial PAI values; for the “0” method PAI ≤ 2 was obtained for the 0.89 fraction. These differences, however, were not statistically significant. These discrepancies in the results are probably due to the fact that the research by Marending et al.22 was not randomized and additionally included patients with systemic diseases. In 1999, Trope et. al23 studied the effectiveness of a single-visit treatment by means of PAI. The authors evaluated the healing of periapical tissues on the basis of radiographs. Periapical lesions were scored according to the Periapical Index. After 52 weeks of observations (1-, 4, 12-, 26-, 52-week reviews), a higher rate of successfully treated teeth was reported for single visits (PAI score of 1-2) 74%. It has to be added that these authors used the singlevisit method to treat a much greater number of teeth with the initial PAI>3. In our study, PAI>3 before treatment had the following 46

J Stoma

Badaniem objęto 66 pacjentów z zębami z zakażoną lub nekrotyczną miazgą i ze zmianami w tkankach okołowierzchołkowych. Połowę pacjentów leczono na jednej wizycie. Przed leczeniem 32 zęby miały pozytywny PAI, a 34 PAI negatywny (3-5). W naszym badaniu PAI 1-2 przed leczeniem dla metody „0” stanowił frakcję 0,38, zaś dla metody „1” odpowiednio 0,45. Po 15 miesiącach obserwacji cytowani autorzy zanotowali pozytywny wynik wskaźnika PAI ≤ 2 dla 88% leczonych zębów. W naszych badaniach po roku obserwacji grupa ,,1” była całkowicie wyleczona (frakcja 1,00), niezależnie od początkowych wartości wskaźnika PAI, zaś dla metody „0” PAI ≤ 2 uzyskano dla frakcji 0,89. Różnice te nie były jednak znamienne statystycznie. Rozbieżności w wynikach związane są prawdopodobnie z faktem, że badanie Marending i wsp.22 nie było randomizowane, dodatkowo objęto analizą pacjentów z chorobami ogólnoustrojowymi. Skuteczność leczenia na jednej wizycie oceniane wartością wskaźnika PAI porównywali Trope i wsp.23 w 1999 roku. Autorzy oceniali gojenie się zmian w tkankach okołowierzchołkowych na podstawie zdjęć RTG. Zmiany w tkankach okołowierzchołkowych oceniano wskaźnikiem Periapical Index. Po 52 tygodniach obserwacji (kontrole po: 1, 4, 12, 26, 52 tygodniach) stwierdzono większy odsetek wyleczonych zębów w leczeniu jednowizytowym (PAI 1-2) 74%. Należy dodać, że w metodzie jednowizytowej autorzy leczyli znacznie więcej zębów z początkowym PAI>3. W niniejszych badaniach PAI>3 przed leczeniem stanowił odpowiednio frakcje 0,62 (z ozonem) i 0,55 (bez ozonu). Po 12 miesiącach częstość występowania wartości wskaźnika PAI 1 i 2 była bardzo zbliżona w grupie ,,0” frakcja wyniosła 0,98, zaś w grupie ,,1” – frakcja 1,00. Skuteczność lecze-

2011, 64, 1-2

fractions: 0.62 (with ozone) and 0.55 (without ozone). After 12 months the occurrence of PAI 1 and 2 was very similar with 0.98 fraction for the “0” group and 1.00 in group “1”. The effectiveness of a single-visit treatment and its biological aspect was also examined by Peters et al.24 The study involved one-canal teeth and distal roots of mandibular molars in 38 patients. The patients were divided into two groups. Following mechanical/chemical preparation but before permanent obturation bacteriological samples were collected to assess the presence of microorganisms within. The results indicated that after 4.5 years both groups manifested radical decrease, or even healing of periapical lesions; the presence of bacteria in the samples before obturation did not affect the healing process. For a single-visit procedure, complete healing was achieved in 81% of cases. In our study, the positive outcome of treatment in group “1” was obtained in all the patients, while in the “0” group (with ozone) in 0.98 fraction. Such a discrepancy in the results of our study and of the above-mentioned authors results from the fact that the study involved teeth without previous endodontic treatment, single-rooted ones and distal roots of lower molars and the extent of periapical lesions had the PAI score of 4-5 (in this study the PAI score of 4-5 before RCT with ozonotherapy had 0.47 fraction, and 0.26 without ozonotherapy). In 2008, Penesis et al.25 obtained different results indicating that a single-visit treatment is less effective. The study covered 66 patients (PAI score above 3), of whom 33 received treatment in a single-visit. After 12 months of observations, the success rate of 67% was achieved for that group of patients. This disparity of therapeutic effectiveness for analysed groups of patients probably results from differences in therapeutic protocols.

One visit endodontic treatment

nia jednowizytowego oraz aspekt bakteriologiczny badali również Peters i Wesselink24. Badaniem objęto zęby jednokanałowe i korzenie dalsze zębów trzonowych w żuchwie u 38 osób. Pacjenci zostali podzieleni na dwie grupy. Przed wypełnieniem kanału na stałe i po opracowaniu mechaniczno-chemicznym pobrane zostały próbki bakteriologiczne w celu oceny obecności mikroorganizmów w jamie zęba. Wyniki badań wykazały, że po 4,5 roku, w obu grupach zanotowano znaczne zmniejszenie, a nawet wygojenie zmian w tkankach okołowierzchołkowych, zaś obecność bakterii w próbkach przed wypełnieniem nie miała wpływu na przebieg gojenia. W leczeniu jednowizytowym całkowite wygojenie wyniosło 81%. W niniejszym badaniu pozytywny wynik leczenia w grupie ,,1” uzyskano u wszystkich badanych, natomiast dla grupy „0” z ozonem dla frakcji 0,98. Taka rozbieżność między uzyskanymi wynikami w naszym badaniu, a danymi opisanymi przez wymienionych autorów, związana jest z faktem, że badaniem objęto tylko zęby nie leczone wcześniej endodontycznie, jednokorzeniowe oraz korzenie dystalne zębów trzonowych dolnych, a wielkość zmian w tkankach okołowierzchołkowych wyniosła PAI 4-5 (w niniejszym badaniu PAI 4-5 przed leczeniem w metodzie z ozonem był dla frakcji 0,47, a bez ozonu odpowiednio 0,26). Odmienne wyniki, wskazujące mniejszą skuteczność leczenia w czasie jednej wizyty, uzyskali Penesis i wsp.25 w 2008 roku. Badaniem objęto 66 osób (PAI większy niż 3), z czego 33 pacjentów leczono na jednej wizycie. Po 12 miesiącach obserwacji uzyskano 67% powodzenia w leczeniu jednowizytowym. Ta odmienność w skuteczności leczniczej analizowanych grup wynika prawdopodobnie z różnic w metodyce stosowanych zabiegów leczniczych. 47

K. Pietrzycka, H. Pawlicka

J Stoma

Conclusion

Podsumowanie

On the basis of the obtained results it is possible to propound that the analysed methods of clinical procedures are equally effective in the treatment of teeth with infected root canals.

Uzyskane wyniki badań upoważniają do stwierdzenia, że analizowane metody postępowania klinicznego są jednakowo efektywne w leczeniu zębów z zakażonymi kanałami korzeniowymi.

References

8. Thanomsub B, Anupunpisit V, Chanphetch S, Watcharachaipong T, Poonkhum R, Srisukonth C: Effects of ozone treatment on cell growth and ultrastructural changes in bacteria. J Gen Appl Microbiol 2002, 48:193-199. 9. Hems R S, Gulabivala K, Ng YL, Ready D, Spratt D A: An in vitro evaluation of the ability of ozone to kill a strain of Enterococcus faecalis. Int Endod J 2005, 38: 22-29. 10. Bezrukova I V, Petrukhina N B, Voinov P A: Experience in medical ozone use for root canal treatment. Stomatologiia (Mosk) 2005, 84: 20-22. 11. Lempe B, Markunina M: Zastosowanie ozonoterapii w leczeniu endodontycznym zębów z przewlekłym zapaleniem tkanek okołowierzchołkowych – przypadki własne. Dent Forum 2009, 37: 89-93. 12. Lempe B, Markunina M: Zastosowanie ozonu w leczeniu endodontycznym zębów z dużymi zapalnymi zmianami okołowierzchołkowymi. Przypadki kliniczne. Mag Stomatol 2007, 17: 45-48. 13. Rimoldi F, Steier L, Pfister W: Antybakteryjne działanie podchlorynu sodu aktywowanego ozonem w dezynfekcji kanałów korzeniowych. Roots 2006, 1: 36-39. 14. Estrela C, Estrela C R, Decurcio D A, Hollanda A C, Silva J A: Antimicrobial efficacy of ozonated water, gaseous ozone, sodium hypochlorite and chlorhexidine in infected human root canals. Int Endod J 2007, 40: 85-93. 15. Marending M, Peters O A, Zehnder M: Factors affecting the outcome of orthograde root canal therapy in a general dentistry hospital

1. Brundin M, Figdor D, Sundqvist G, Sjögren U: Starvation response and growth in serum of Fusobacterium nucleatum, Peptostreptococcus anaerobius, Prevotella intermedia, and Pseudoramibacter alactolyticus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2009, 108: 129-134. 2. Colak M, Evcil S, Bayindir Y Z, Yigit N: The effectiveness of three instrumentation techniques on the elimination of Enterococcus faecalis from a root canal: an in vitro study. J Contemp Dent Pract 2005, 6: 94-106. 3. Siqueira J F Jr, Rôças I N, Santos S R L D, Lima K C, Magalhães F A C, de Uzeda M: Efficacy of instrumentation techniques and irrigation regimens in reducing the bacterial population within root canals. J Endod 2002, 28: 181-184. 4. Ørstavik D, Kerekes K, Eriksen H M: The periapical index: a scoring system for radiographic assessment of apical periodontitis. Endod Dent Traumatol 1986, 2: 20-34. 5. Strindberg L Z: The dependence of the results of pulp therapy on certain factors. Acta Odontol Scand 1956, 14: 1–175. 6. Baysan A, Lynch E: Effect of ozone on the oral microbiota and clinical severity of primary root caries. Am J Dent 2004, 17: 56-60. 7. Baysan A, Whiley R A, Lynch E: Antimicrobial effect of a novel ozone-generating device on micro-organisms associated with primary root carious lesions in vitro. Caries Res 2000, 34: 498-501.

48

2011, 64, 1-2

practice. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2005, 99: 119-124. 16. Cardoso M G, de Oliveira L D, Koga-Ito C Y, Jorge A O C: Effectiveness of ozonated water on Candida albicans, Enterococcus faecalis, and endotoxins in root canals. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008, 105: e85-e91. 17. Stoll R, Venne L, Jabłoński-Momeni A, Mutters R, Stachniss V: Dezynfekujący efekt działania ozonowego tlenu na zainfekowane kanały korzeniowe. Badanie in vitro. Quintessence Stomatol 2008, 16: 231-235. 18. Kuştarci A, Sümer Z, Altunbaş D, Koşum S: Bactericidal effect of KTP laser irradiation against Enterococcus faecalis compared with gaseous ozone: an ex vivo study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2009, 107: e73-e79. 19. Pietrzycka K, Pawlicka H: Zastosowanie ozonu w leczeniu kanałowym zębów ze zmianami w tkankach okołowierzchołkowych - obserwacje własne. Edentico 2008, 4: 8493. 20. Pietrzycka K, Bogusławska K, Pawlicka H: Jednowizytowe leczenie kanałowe zębów ze zmianami w tkankach okołowierzchołkowych - obserwacje własne. Edentico 2009, 3: 6676.

One visit endodontic treatment

21. Camps J, Pommel L, Bukiet F: Evaluation of periapical lesion healing by correction of gray values. J Endod 2004, 30: 762-766. 22. Müller P, Guggenheim B, Schmidlin P R: Efficacy of gasiform ozone and photodynamic therapy on a multispecies oral biofilm in vitro. Eur J Oral Sci 2007, 115: 77-80. 23. Trope M, Delano E O, Ørstavik D: Endodontic treatment of teeth with apical periodontitis: single vs. multivisit treatment. J Endod 1999, 25: 345-350. 24. Peters L B, Wesselink P R: Periapical healing of endodontically treated teeth in one and two visits obturated in the presence or absence of detectable microorganisms. Int Endod J 2002, 35: 660-667. 25. Penesis V A, Fitzgerald P I, Fayad M I, Wenckus C S, BeGole E A, Johnson B R: Outcome of one-visit and two-visit endodontic treatment of necrotic teeth with apical periodontitis: a randomized controlled trial with one-year evaluation. J Endod 2008, 34: 251-257. Adress: 90-025 Łódź , ul. Tuwima 61 Tel.: 42 6741684 e-mail: [email protected] Paper received 20 November 2010 Accepted 11 January 2011

49