EDUKACJA ZDROWOTNA W GIMNAZJUM. dr Katarzyna Pankowska-Koc

EDUKACJA ZDROWOTNA W GIMNAZJUM dr Katarzyna Pankowska-Koc [email protected] Definicja zdrowia zawarta w Konstytucji Światowej Organiz...
Author: Wanda Sikora
4 downloads 5 Views 730KB Size
EDUKACJA ZDROWOTNA W GIMNAZJUM dr Katarzyna Pankowska-Koc [email protected]

Definicja zdrowia zawarta w Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przyjętej w 1946 r.

„Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania (ułomności).”

EDUKACJA ZDROWOTNA

Kształcenie, nauczanie, wychowanie, aby

→ wiedzieć, rozumieć, umieć, chcieć

Modele edukacji zdrowotnej 1.

2.

3.

Model zorientowany na chorobę – głównym celem jest zapobieganie określonym chorobom (np. chorobom układu krążenia, nowotworów, próchnicy zębów);

Model zorientowany na czynniki ryzyka - głównym celem jest eliminowanie tych czynników (np. palenia tytoniu, hipokinezji); Model zorientowany na zdrowie - głównym celem jest wzmacnianie potencjału zdrowia.

PODSTAWY PRAWNE ZMIANY 1. Rozporządzenie MEN z 23 XII 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół Dz.U. z 2009r. Nr 4, poz.17 

określenie terminów wprowadzenia



cele kształcenia ogólnego na kolejnych etapach edukacji



najważniejsze umiejętności ucznia



zadania szkoły



cele kształcenia – przedmiotowe wymagania ogólne



treści nauczania – wymagania szczegółowe



zalecenia

WYCHOWANIE FIZYCZNE - gimnazjum nową podstawę programową wprowadza się w roku szkolnym 2009/2010  w ramach godzin wychowania fizycznego – edukacja zdrowotna

realizowana jako blok w dowolnym momencie trzyletniego etapu  edukację zdrowotną prowadzą nauczyciele wychowania fizycznego

 wymagania na koniec III etapu w zakresie:

1. diagnozy sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego 2. treningu zdrowotnego 3. sportów całego życia i wypoczynku 4. bezpiecznej aktywności fizycznej i higieny osobistej 5. sportu 6. tańca

7. edukacji zdrowotnej

WYCHOWANIE FIZYCZNE Nowym rozwiązaniem w nowej podstawie programowej jest ścisłe powiązanie - edukacji zdrowotnej z wychowaniem fizycznym:  w I etapie edukacyjnym wyodrębniono obszar „wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna";  dla II, III i IV etapu edukacyjnego zapisano, że wychowanie fizyczne pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej; uznano, że nauczyciele wychowania fizycznego, po odpowiednim doszkoleniu, będą najlepiej przygotowani do podjęcia tej roli;

Przedmioty nauczania, w których uwzględniono wymagania dotyczące bezpośrednio lub pośrednio edukacji zdrowotnej

KOMPETENCJE NAUCZYCIELI REALIZUJĄCYCH EDUKACJĘ ZDROWOTNĄ WIEDZA O: 

ZDROWIU I CZYNNIKACH JE WARUNKUJĄCYCH



PROFILAKTYCE NAJCZĘSTSZYCH PROBLEMÓW ZDROWOTNYCH I SPOŁECZNYCH DZIECI I MŁODZIEŻY



PROCESIE EDUKACJI ZDROWOTNEJ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU



PROMOCJI ZDROWIA, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE

KOMPETENCJE NAUCZYCIELI REALIZUJĄCYCH EDUKACJĘ ZDROWOTNĄ UMIEJĘTNOŚCI 

DIAGNOZOWANIE POTRZEB UCZNIÓW



KONSTRUOWANIE PROGRAMÓW



KOORDYNOWANIE DZIAŁAŃ, WSPÓŁPRACA Z INNYMI NAUCZYCIELAMI, PIELĘGNIARKĄ, RODZICAMI, INSTYTUCJAMI /ORGANIZACJAMI



STOSOWANIE METOD I TECHNIK WSPIERAJĄCYCH AKTYWNOŚĆ UCZNIÓW; TWORZENIE KLIMATU



MOTYWOWANIE UCZNIÓW DO TROSKI O ZDROWIE



EWALUOWANIE PROCESU I WYNIKÓW PROWADZONEJ EDUKACJI ZDROWOTNEJ

KOMPETENCJE NAUCZYCIELI REALIZUJĄCYCH EDUKACJĘ ZDROWOTNĄ POSTAWY  PRZEKONANIE, ŻE ZDROWIE JEST WARTOŚCIĄ DLA CZŁOWIEKA ORAZ ZASOBEM DLA SPOŁECZEŃSTWA  GOTOWOŚĆ DO TWORZENIA WZORCÓW ZACHOWAŃ ZDROWOTNYCH DLA UCZNIÓW  OTWARTOŚĆ I WRAŻLIWOŚĆ NA POTRZEBY INNYCH, EMPATIA, AUTENTYCZNOŚĆ  GOTOWOŚĆ DO DOSKONALENIA WŁASNEGO ZDROWIA ORAZ UMIEJĘTNOŚCI ŻYCIOWYCH  GOTOWOŚĆ DO DZIAŁAŃ NA RZECZ TWORZENIA ZDROWEGO ŚRODOWISKA PRACY I NAUKI

ISTNIEJE POTRZEBA  zrozumienia, motywacji i gotowości do podjęcia nowego zadania i uzyskania nowych kompetencji przez nauczycieli wychowania fizycznego;  docenienia znaczenia edukacji zdrowotnej przez dyrekcję szkoły i stworzenia nauczycielowi wychowania fizycznego możliwości pełnienia roli jej koordynatora;  zrozumienia i chęci do współpracy ze strony innych nauczycieli.

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 1) wyjaśnia czym jest zdrowie; wymienia czynniki, które wpływają pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie, oraz wskazuje te, na które może mieć wpływ.

POLA ZDROWIA LALONDA raport ministra zdrowia Kanady 1974 r.

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum). 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 2) wymienia zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu oraz wyjaśnia, na czym polega i od czego zależy dokonywanie wyborów korzystnych dla zdrowia;

Najważniejsze czynniki wpływające pozytywnie na zdrowie psychiczne: Wiara w siebie i swoje możliwości; pozytywne i optymistyczne nastawienie; zdolność do miłości, przyjaźni; szczerość; brak nieuzasadnionego obwiniania siebie i innych; przebaczanie sobie i innym; samokontrola; działalność twórcza; samorealizacja; poczucie spełnienia; samorozwój; umiejętne rozwiązywanie konfliktów; unikanie negatywnych myśli i emocji - związanych z samym sobą i z reakcjami na różne sytuacje, zdarzenia i ludzi; wiedza i doświadczenie; świadomość własnego wpływu na swoje życie.

Najważniejsze czynniki wpływające pozytywnie na zdrowie fizyczne:

Picie odpowiednio dużej ilości wody - jest ona potrzebna do prawidłowych reakcji i procesów biochemicznych regulując funkcje komórek i regenerując je; higiena osobista, brak nałogów, regularne badania kontrolne; regularny wysiłek fizyczny; duża dawka ruchu i rekreacji na świeżym powietrzu; właściwe odżywianie; nie nadużywanie leków.

Najważniejsze czynniki wpływające na zdrowie społeczne: •umiejętność dostosowania się do środowiska, w którym żyjemy, socjalizacja (uspołecznienie) polegająca na usamodzielnieniu się, stopniowym uniezależnieniu od rodziców i przystosowaniu oraz dostosowaniu do życia w grupie społecznej; •zdobywanie kompetencji do realizowania potrzeb i celów (zarówno osobistych, jak i grupy); •radzenia sobie z konfliktami w grupie; •branie udziału w życiu społecznym jakiejś grupy np. koleżeńskiej, sportowej, artystycznej, kulturalnej, wolontariackiej, samopomocy społecznej lub związanej z naszymi innymi zainteresowaniami, pasjami lub potrzebami; • pełnienie ról społecznych np. gospodarza klasy, skarbnika; • umiejętność współpracy i współdziałania.

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum). 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 3) identyfikuje swoje mocne strony, planuje sposoby ich rozwoju oraz ma świadomość słabych stron, nad którymi należy pracować.

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum) 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 4) omawia konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami.

Treści Technika fantazji zastępczych. Jeżeli sprawiedliwości za krzywdy nie można osiągnąć w rzeczywistości, to można uczynić jej zadość przynajmniej w fantazji, np. oglądając pojedynek bokserów wagi ciężkiej, wyobraź sobie, że to twój wróg obrywa po głowie lub wyobraź sobie tę osobę w śmiesznym stroju, np. klauna, na którego wylewa się kubeł wody. W ten sposób w znacznym stopniu pozbywasz się gniewu i negatywnych uczuć, jakie żywisz do danej osoby. Sport, intensywne ćwiczenie, taniec. Bieg, siłownia, gra w squasha, koszykówkę (czy inną grę) to bardzo proste sposoby rozładowania silnego napięcia. Słuchanie muzyki, wykonywanie prac plastycznych.

Treści Sprzątanie, szorowanie, koszenie trawy – prace fizyczne. Wymienione dotąd techniki nie rozwiązują problemu, ale mają na celu ułatwienie zniesienia ciężaru negatywnych emocji. Są to proste techniki, umożliwiające opanowanie silnych emocji, które każdy może sam wykonać. Wystarczy tylko mieć chęć do ich zastosowania i wiarę w ich skuteczność.

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum) 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 5) omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny.

POJĘCIE STRESU

Stres jest słowem bardzo często używanym, utożsamianym z uczuciem niepokoju, napięcia i strachu. Jest przeciwieństwem uczucia spokoju i odprężenia.

POJĘCIE STRESU Według Richarda Lazarusa, stres nie jest umiejscowiony ani w samej sytuacji, która go wywołuje, ani w samej osobie, która go doświadcza.

Stresem jest określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej bieżące zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.

GENERAL ADAPTATION SYNDROME

STRES A WYDAJNOŚĆ

PERCEPCJA CZYNNIKÓW STRESOGENNYCH

SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM 

     

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA MUZYKA SZTUKI PLASTYCZNE CZAS SPĘDZANY Z BLISKIMI MEDYTACJA RELAKSACJA TERAPIA

RELAKSACJA 



Relaksacja jest rozluźnieniem wewnętrznego napięcia, w wyniku, którego zmniejszają się nasze negatywne emocje, takie jak lęk, złość, gniew, zawiść. Relaksacja to wszelkie metody i sposoby uzyskiwania stanu fizycznego i psychicznego odprężenia, czyli tzw. stanu relaksu. Treningi i ćwiczenia relaksacyjne służą wypracowaniu nawyków wprowadzania się w ten stan.

TRENONG PROGRESYWNY JACOBSONA 





Podstawowym elementem Treningu Progresywnej Relaksacji jest nauka napinania i rozluźniania różnych grup mięśniowych. Faza NAPINANIA, którą zaczynasz po słowie TERAZ trwa 5 – 7 sekund, to jest czas jaki zabiera wczucie się we wrażenia jakie płyną z napiętego mięśnia. FAZA ROZLUŹNIANIA, która zaczynasz po słowie ROZLUŹNIJ, trwa około 30 sekund, w tym czasie należy zwrócić uwagę na przyjemne uczucia rozluźnienia. Zwracamy uwagę na różnicę pomiędzy stanem napięcia i rozluźnienia danej grupy mięśniowej.

TRENONG AUTOGENNY SCHULTZA 





Polega on na wywoływaniu, drogą autosugestii, wrażenia ciężkości w poszczególnych częściach ciała i prowadzi do stopniowego ich rozluźnienia, aż do osiągnięcia stanu zupełnego bezwładu. Odwracamy uwagę od wszelkich bodźców z otoczenia, nie myślimy o problemach i codziennych sprawach, a w końcu wyłączamy wszelkich niepożądane myśli. Po zakończeniu relaksu przywracamy napięcie mięśniowe poprzez odpowiednie komendy, którym towarzyszą ruchy poszczególnymi częściami ciała.

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum) 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 6) omawia znaczenie dla zdrowia dobrych relacji z innymi ludźmi (…).

Treści Każdy człowiek ma cztery strefy, w których dobrze czuje się w kontakcie z innymi ludźmi. Są to: strefa intymna, osobista, społeczna i publiczna. Strefa intymna – do około 45 cm wokół ciała (w tym 15 cm to strefa ściśle intymna) – jest uważana przez człowieka za jego osobistą własność i dlatego dopuszcza jej naruszanie wyłącznie przez osoby uczuciowo z nim związane. Strefa osobista – 46–120 cm – odległość dzieląca nas od innych podczas spotkań, w klasie, u znajomych. Utrzymanie jej oznacza, że osoby, z którymi się kontaktujemy, nie wywołują w nas uczucia zagrożenia lub niepokoju; prowokuje też do nawiązania rozmowy.

Treści Strefa społeczna – 120 – 360 cm. Taki dystans zachowujemy wobec osób obcych lub mniej znanych, np. podczas zakupów w sklepie, na przerwie w szkole. Strefa publiczna – powyżej 360 cm. Jeśli zwracamy się do większej grupy ludzi, np. podczas publicznych wystąpień, to dzieli nas od nich taka właśnie odległość. Odległość pomiędzy osobami informuje nas o stosunkach w jakich się one znajdują. Obserwując osoby pozostające ze sobą w kontakcie warto również zwrócić uwagę na inne sygnały, np. dotyk i kontakt wzrokowy.

Treści Kodeks Fair Play 1. Fair Play - to pomysł na sukces w życiu i w sporcie, ale nie za wszelką cenę; 2. Fair Play - to radość ruchu i współzawodnictwo, szacunek dla lepszego; 3. Fair Play - to mój sposób na bycie sobą w życiu i w sporcie, w kontakcie z innymi; 4. Fair Play - to życzliwość dla ludzi, pomoc i współdziałanie w sporcie oraz w życiu mojej klasy, szkoły, mojej rodziny; 5. Fair Play - to równość szans w grze, w zabawie, w zawodach, w rywalizacji koleżeńskiej;

Treści 6. Fair Play - dotyczy nas wszystkich; 7. Fair Play - to przestrzeganie reguł gry i przepisów na co dzień - w życiu i w walce sportowej; 8. Fair Play - to troska o zdrowie moje i moich kolegów, mojej rodziny i przyjaciół, w czasie pracy i wypoczynku; 9. Fair Play - to poszanowanie ludzi, przyrody i środowiska; 10. Fair Play - to walka z nielojalnością, niesprawiedliwością i oszustwami w życiu i w sporcie.

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum). 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 7) wyjaśnia, w jaki sposób może dawać i otrzymywać różnego rodzaju wsparcie społeczne.

Wsparcie społeczne

Jest to przede wszystkim pomoc dostępna dla jednostki lub grupy w sytuacjach trudnych, stresowych lub przełomowych, których bez wsparcia innych nie można przezwyciężyć (Woynarowska, 2008).

Wsparcie społeczne 



 

wsparcie emocjonalne – okazywanie sympatii, życzliwości, zainteresowania, szczególnie w sytuacjach obciążających emocjonalnie, wsparcie instrumentalne – udzielanie konkretnej pomocy, np. pomoc w rozwiazywaniu trudnego problemu, dostarczenie pomocy technicznych, materialnych, wsparcie informacyjne – dostarczanie informacji, które pomagają poradzić sobie w danej sytuacji, wsparcie oceniające – wyrażanie opinii na temat danej osoby, jej zachowań, wyglądu, wypowiedzi itp.

KOMUNIKACJA RODZAJE KOMUNIKATÓW 1. KOMUNIKATY KRYTYCZNE - mają na celu wzbudzanie poczucia winy, przekazanie komuś, że nie jest w porządku. 2. KOMUNIKATY STRUKTURALNE - dają przepis na postępowanie, pouczają jak ktoś powinien się zachować, co robić. 3. KOMUNIKATY OPIEKUŃCZE - przekazujący komunikat włącza się w rozwiązanie problemu, udziela pomocy, wyręcza, przejmuje inicjatywę na siebie. 4. KOMUNIKATY WSPIERAJĄCE - są bardzo wartościowe, dają przestrzeń do działania drugiej osobie, traktując ją jako pełnowartościową jednostkę, która jest w stanie samodzielnie rozwiązywać problemy.

Komunikat „Ja” Komunikat wspierający:  Widzę, że to trudne dla ciebie.  Widzę, że masz kłopot.  To rzeczywiście problem.  Co planujesz z tym zrobić?  Wierzę, że sobie poradzisz.  Jeśli chcesz to ci pomogę, tylko powiedz mi w jaki sposób?

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum). 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 8) wyjaśnia, co oznacza zachowanie asertywne, i podaje jego przykłady.

Komunikat „Ja” 









Jest nieinwazyjny - pozostaje w obrębie Twojego pola psychicznego, w przeciwieństwie do powszechnie używanego komunikatu „Ty”, np. „ Jak ty się zachowujesz”. Może być skuteczny w sprawie zmiany zachowania, jeżeli kierowany jest do kogoś z kim pozostajemy w relacji. Informuje ludzi o tym jakie emocje czujemy w związku z ich różnymi zachowaniami. Służy nawiązywaniu kontaktu i budowaniu więzi, przez swoją autentyczność i otwartość. Pozwala brać pełną odpowiedzialność za to co przeżywamy i robimy w kontaktach z innymi ludźmi.

Komunikat „Ja”

Asertywny komunikat JA  Składa się z trzech elementów:  (1) opisujemy spostrzeganą przez nas sytuację („Gdy widzę/słyszę …”),  (2) wyrażamy nasze uczucia, które jej towarzyszą („Czuję się…”),  (3) formułujemy nasze oczekiwania, prośby („Chciałabym (chciałbym), żebyś…”).

Treści Podstawa programowa: Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum). 7. Edukacja zdrowotna. Uczeń: 9) omawia szkody zdrowotne i społeczne związane z paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu i używaniem innych substancji psychoaktywnych; wyjaśnia, dlaczego i w jaki sposób należy opierać się presji oraz namowom do używania substancji psychoaktywnych i innych zachowań ryzykownych.

Treści Schemat asertywnej odmowy: - słowo „nie” – zdecydowane; - informacja o tym, co zrobisz lub czego nie zrobisz [wolę, chcę, wybieram, jest dla mnie ważne, mam zamiar, postanowiłem (am), zdecydowałem (am)]. - ewentualne krótkie wyjaśnienie lub podanie alternatywy (tego, co proponujesz w zamian) w celu zadbania o relacje Np. nie, dziękuję; nie mam ochoty na... (papierosa, taniec); nie, nie zapalę papierosa (nie wypiję alkoholu).

Rozwiązanie dotyczące edukacji zdrowotnej przyjęte w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego: 



przyczynić się może do większej skuteczności działań nauczycieli wychowania fizycznego w zakresie motywowania uczniów do zwiększenia aktywności fizycznej; zajęcia te umożliwią uczniom poznawanie siebie, swojego rozwoju, zdrowia i potrzeb; stwarza szansę dla nauczycieli wychowania fizycznego: zwiększenia ich: prestiżu osobistego, zawodowego i społecznego, możliwości udziału w życiu szkoły, rozwoju zawodowego i osobistego oraz zwiększenia satysfakcji z pracy;

Rozwiązanie dotyczące edukacji zdrowotnej przyjęte w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego: 





w dalszej perspektywie stwarza szansę na poprawę zdrowia ludności w Polsce, gdyż: systematycznie prowadzona edukacja zdrowotna w szkole jest najbardziej opłacalną, długofalową inwestycją w zdrowie społeczeństwa, przyjęty zapis jest elementem polityki zdrowotnej państwa, zgodnym z Narodowym Program Zdrowia na lata 2007-2015.

EDUKACJA ZDROWOTNA W GIMNAZJUM

SERDECZNIE DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ