Droga Czytelniczko! Drogi Czytelniku!

Wraz z podręcznikiem oddajemy do twoich rąk zeszyt ćwiczeń. Zawarte są w nim różne polecenia i zadania. Powinny one pomóc ci zrozumieć zagadnienia omawiane w podręczniku i na lekcji. Rozwiązując zadania zamieszczone w zeszycie ćwiczeń, możesz zdobyć umiejętność precyzyjnego i przekonującego prezentowania własnych poglądów lub, na przykład, tworzenia programu wyborczego, jeśli zdecydujesz się kandydować do szkolnego samorządu. Do wykonania większości zadań zawartych w zeszycie ćwiczeń wystarczy wiedza, którą zdobędziesz, uważnie czytając podręcznik. Ale uwaga! We współczesnym świecie każdy z nas musi umieć szukać różnych informacji i w tym celu korzystać z encyklopedii, słowników, książki telefonicznej czy adresowej lub Internetu. Dlatego niektóre z ćwiczeń będą wymagać od ciebie umiejętności posługiwania się różnymi źródłami wiedzy. W razie trudności zawsze możesz zwrócić się do nauczyciela z prośbą o pomoc. Życzymy powodzenia! Autorzy

4

Państwa europejskie na drodze do współczesności ĆWICZENIE 3. Uzupełnij tekst:

Najważniejszym aktem prawnym w państwie jest . Pierwszym krajem, w którym uchwalono konstytucję były

. Drugim była , a trzecim

w Polsce została uchwalona

. Konstytucja 1791 roku.

ĆWICZENIE 4. Zaznacz na osi czasu daty: uchwalenia konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki, wybuchu rewolucji francuskiej, uchwalenia Konstytucji 3 maja. 1700

1800

Oblicz:

• Od uchwalenia konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki do wybuchu rewolucji francuskiej upłynęło • Od uchwalenia Konstytucji 3 maja do dziś minęło

52

lat. lat.

15

Współczesna demokracja parlamentarna

ĆWICZENIE 1. Na podstawie podręcznika wyjaśnij różnicę między demokracją przedstawicielską a bezpośrednią.

ĆWICZENIE 2. Wyjaśnij cztery zasady demokratycznego prawa wyborczego:

• powszechność –

• równość –

• tajność –

53

Współczesna demokracja parlamentarna

• bezpośredniość –

ĆWICZENIE 3. Przypomnij sobie, czego dowiedziałeś/łaś się na temat podziału ugrupowań politycznych (podręcznik, s. 100–101). Następnie umieść na sali sejmowej partie polityczne – od najbardziej lewicowej do prawicowej: konserwatywna, komunistyczna, liberalna, socjaldemokratyczna.

54

16

Władza wykonawcza w demokracji parlamentarnej

ĆWICZENIE 1. A. Wyjaśnij własnymi słowami termin „monarchia konstytucyjna”.

B. Podkreśl kraje, które obecnie są monarchiami. Wykonując to ćwiczenie, możesz skorzystać z encyklopedii lub Internetu.

Wielka Brytania, Niemcy, Belgia, Hiszpania, Francja, Szwecja, Szwajcaria, Japonia. ĆWICZENIE 2. Napisz, kto jest obecnie:

Prezydentem Rzeczypospolitej Prezesem Rady Ministrów *ĆWICZENIE 3. Znajdź w książce telefonicznej lub za pośrednictwem Internetu telefony lub adresy internetowe pięciu wybranych urzędów państwowych.

55

Władza wykonawcza w demokracji parlamentarnej ĆWICZENIE 4. A. Wyobraź sobie, że jesteś ministrem finansów. Masz za zadanie ułożyć budżet państwa na rok następny. Dochody państwa wyniosą 150 miliardów złotych. W jaki sposób zaplanujesz wydatki? Musisz pamiętać o następujących kategoriach:

• administracja i utrzymanie państwa • służba zdrowa • edukacja • opieka społeczna • obrona narodowa • badania naukowe • kultura • bezpieczeństwo publiczne • popieranie niektórych działów gospodarki B. Porównajcie swoje propozycje, wskażcie czym się różnią i wyjaśnijcie, skąd się biorą różnice.

56

17

Samorząd we współczesnym państwie

ĆWICZENIE 1. A. Wyjaśnij własnymi słowami terminy:

• samorząd terytorialny –

• samorząd zawodowy –

• samorząd szkolny –

B. Połącz ze sobą wyrazy z dwóch kolumn, wskazując, kto kieruje władzami samorządowymi określonych szczebli.

wiejski

prezydent lub burmistrz

gminny

marszałek

miejski

sołtys

powiatowy

wójt

wojewódzki

starosta

ĆWICZENIE 2. Podkreśl instytucje, których działalnością kierują władze samorządowe:

twoja szkoła, policja, szpital powiatowy, wojsko, straż miejska, biblioteka publiczna. 57

Samorząd we współczesnym państwie *ĆWICZENIE 3. Przeprowadź wywiad lub weź udział w spotkaniu z członkiem albo pracownikiem władz samorządowych w twojej miejscowości. Dowiedz się, jakie cele stawiają przed sobą władze samorządowe. Następnie zapisz w zeszycie ćwiczeń wrażenia z tego spotkania.

ĆWICZENIE 4. Podczas lekcji w poniedziałek nauczyciel zapowiedział klasówkę na najbliższy piątek. Przewodniczący samorządu klasowego zaprotestował, stwierdzając, że zgodnie z regulaminem każda klasówka musi być zapowiedziana dwa tygodnie wcześniej. Nauczyciel jednak nie zmienił zdania i stwierdził, że klasówka i tak się odbędzie. Napisz, co, twoim zdaniem, klasa powinna zrobić w takiej sytuacji.

58

Samorząd we współczesnym państwie ĆWICZENIE 5. Wykonaj projekt plakatu, który mógłbyś/łabyś wykorzystać w kampanii wyborczej do samorządu szkolnego.

59

18

Władza sądownicza

ĆWICZENIE 1. Napisz własnymi słowami, kim jest:

• sędzia – • prokurator – • adwokat –

ĆWICZENIE 2. Czy chciałbyś/łabyś być sędzią? Wyjaśnij, dlaczego tak lub dlaczego nie.

60

Władza sądownicza ĆWICZENIE 3. Rozwiąż krzyżówkę i odczytaj hasło. Przypomni ci ono, jaki powinien być każdy wyrok wydawany przez sąd. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1. 2. 3. 4. 5.

Przewodniczy każdej rozprawie. Oskarża w każdej sprawie sądowej. Siedziba Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Broni oskarżonego. Ktoś, kto ma informacje związane ze sprawą sądową i jest wezwany do złożenia zeznań przez sąd. 6. Władca babiloński, twórca jednego z najstarszych zbiorów prawa. 7. Poprzedza wydanie wyroku. 8. Miejsce, w którym odbywają się rozprawy. 9. Odwołanie się od wyroku do sądu wyższej instancji. 10. Współpracuje z prokuratorem w ściganiu przestępców. 11. Miejsce, w którym dorośli odbywają karę pozbawienia wolności. 12. Kończy sprawę sądową. Hasło:

61