Wszystkie prawa zastrzeżone. Żaden fragment poniższej publikacji nie może być kopiowany, przechowywany w jakimkolwiek układzie pamięci i transmitowany elektronicznie, mechanicznie, za pomocą fotokopii, nagrań lub w jakikolwiek inny sposób, bez wcześniejszej pisemnej zgody wydawcy. Jakkolwiek dołożono wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej książce, szczególnie na temat dawkowania leków, zostały podane właściwie, ostateczne decyzje dotyczące ich stosowania spoczywają na lekarzu. Zarówno autor, jak i wydawca nie mogą ponosić odpowiedzialności za błędy ani konsekwencji wynikających z zastosowania informacji zawartych w tej książce. Nie uwzględnia się roszczeń prawnych w wypadku leków i substancji chemicznych znajdujących się obecnie w fazie badań klinicznych. ISBN seria: 978–83–7599–443–8 ISBN tom 8: 978–83–7599–523–7 Gdańsk 2013
Spis treści
1. Mechanizm działania tabletek hormonalnych
1
2. Budowa dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej
3.1. Hormonalna antykoncepcja awaryjna 3.1.1. Rodzaje hormonalnej antykoncepcji awaryjnej 3.1.2. Stosowanie 3.1.3. Efektywność 3.1.4. Działania niepożądane 3.1.5. Przeciwwskazania do hormonalnej antykoncepcji awaryjnej 3.1.6. Znajomość i dostępność metody 3.2. Wewnątrzmaciczna wkładka antykoncepcyjna 3.3. Podsumowanie
11 12 13 14 15 15 16 16 17
4. Doustna antykoncepcja hormonalna u kobiet po porodzie
19
4.1. Wybór metody antykoncepcyjnej 4.2. Antykoncepcja awaryjna u kobiet karmiących 4.3. Przeciwwskazania do stosowania doustnych hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych 4.4. Działania niekorzystne 4.5. Wpływ antykoncepcji hormonalnej na jakość i skład pokarmu 4.6. Wpływ antykoncepcji hormonalnej na rozwój dziecka
20 21 21 22 23 24
5. Antykoncepcja u młodocianych
26
5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5.
26 27 29 31 31
Okres dorastania Antykoncepcja młodocianych Dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna Inne formy antykoncepcji u młodocianej pacjentki Stosowanie antykoncepcji u osób małoletnich — aspekty prawne
7. Zaburzenia metaboliczne i ryzyko chorób nowotworowych u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną
44
7.1. Wprowadzenie 7.2. Ryzyko zaburzeń metabolicznych 7.3. Ryzyko rozwoju nowotworu 7.3.1. Zmiany łagodne i złośliwe piersi 7.3.2. Rak jajnika 7.3.3. Rak endometrium 7.3.4. Stany przednowotworowe i rak szyjki macicy 7.3.5. Zmiany łagodne i złośliwe wątroby 7.4. Ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową
9. Pozaantykoncepcyjne wskazania do zastosowania antykoncepcji hormonalnej
70
9.1. 9.2. 9.3. 9.4.
70 72 72 73
Endometrioza Torbiele czynnościowe jajników Trądzik Ginekologia wieku rozwojowego
Autorzy dr n. med. Małgorzata Bińkowska1 dr n. med. Agnieszka Drosdzol−Cop2 prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak3 dr n. med. Barbara Grzechocińska4 prof. dr hab. n. med. Paweł Kamiński4 lek. Magdalena Kłudka−Sternik5 dr n. med. Maciej Paszkowski5 prof. dr hab. n. med. Tomasz Paszkowski5 dr hab. n. med. Bronisława Pietrzak4 prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec−Plinta6 lek. Monika Szpotańska−Sikorska4 dr n. med. Filip M. Szymański3 dr n. med. Ewa Woźniakowska5
1 Kliniczny
Oddział Położnictwa i Ginekologii, Samodzielny Szpital Kliniczny im. prof. Witolda Orłowskiego, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie 2 Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 3 I Katedra i Klinika Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 4 I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 5 III Katedra i Klinika Ginekologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie 6 Wydział Opieki Zdrowotnej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
1.
Mechanizm działania tabletek hormonalnych Barbara Grzechocińska
Mechanizm działania tabletek hormonalnych (ryc. 1.1) obejmuje: — hamowanie owulacji na poziomie podwzgórzowo−przysadkowym (1); — hamowanie owulacji na poziomie jajnika (2); — hamowanie prawidłowego rozwoju endometrium utrudniające implan− tację zarodka (3); — zahamowanie transportu plemników przez kanał szyjki macicy (4); — hamowanie transportu jajowodowego (5); Od wielu wieków stosowano doustnie różne środki ograniczające płod− ność, głównie pochodzenia roślinnego. Kobiety piły w tym celu napary