Dokumentacja powykonawcza komputerowego, bazodanowego systemu monitorowania ROLNICZE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA SYSTEM AKWIZYCJI I PRZETWARZANIA DANYCH

1

MADAR

www.madar.com.pl Zabrze 2013 1

System bazodanowy powstał w ramach prac w Programie Wieloletnim na lata 2011-2015 ”Standaryzacja i monitoring przedsięwzięć środowiskowych, techniki rolniczej i rozwiązań infrastrukturalnych na rzecz bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich” , Działanie 1.4, „Monitoring uciążliwych zapachów i emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł rolniczych, w tym pyłów i gazów cieplarnianych”, w Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym, Oddział Poznań, Zakład Kształtowania Środowiska w Obiektach Inwentarskich i Ochrony Powietrza

Spis treści Spis Treści

2

Spis Tabel

3

Spis wzorów

4

1 Przedsłowie

7

2 Charakterystyka systemu 2.1 Baza danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Lokalizacja danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Hierarchia systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Organizacja systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Metodyka obliczeń - opis algorytmów przetwarzania 2.6 Prezentacja danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7 Logika systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8 Współpraca z innymi programami . . . . . . . . . 2.9 Wymiana danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.10 Bezpieczeństwo i kontrola dostępu . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

8 8 9 9 10 12 14 17 18 18 18

3 Wstęp do programu 3.1 Jak uruchomić program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Od czego rozpocząć pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Ustawienia programu - jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20 20 23 26

4 Obsługa modułów 4.1 Budowa programu . . . . . . . . 4.2 Pogłowie . . . . . . . . . . . . . 4.3 Uprawy . . . . . . . . . . . . . 4.4 Baza obiektów . . . . . . . . . . 4.5 Baza roślin . . . . . . . . . . . 4.6 Baza nawozów . . . . . . . . . . 4.7 Baza karmienie . . . . . . . . . 4.8 Baza utrzymanie . . . . . . . . 4.9 Odczyty . . . . . . . . . . . . . 4.10 Emisje gazów . . . . . . . . . . 4.11 Emisje odorów . . . . . . . . . . 4.12 Magazyn nawozów naturalnych 4.13 Wprowadzanie parametrów . . . 4.14 Raporty . . . . . . . . . . . . .

28 28 28 34 36 38 39 39 40 40 41 42 43 44 48

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i pomiary własne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

5 Metody obliczeń emisji gazów 5.1 Emisje metanu z fermentacji jelitowej i systemów gospodarowania odchodami 5.2 Emisja CH4 – metanu pochodzenia roślinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Emisja podtlenku azotu N2 O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Emisja amoniaku N H3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5 Emisja pyłów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50 50 69 71 85 88

6 Obliczanie emisji odorów 6.1 Własne obliczenia emisji odorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

93 93

7 Obliczenia emisji na podstawie odczytów 97 7.1 Własne obliczenia emisji gazów i pyłów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 7.2 Własne obliczenia emisji z magazynów odchodów . . . . . . . . . . . . . . . 102 8 Wzory dodatkowe spoza projektu 108 8.1 ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych (II) . . . . . . . . . . 108 9 Porównanie funkcjonalności zawartych w programie w porównaniu z założeniami projektu 109 Skorowidz

109

Spis tabel 2.1

Podstawowe grupy uprawnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

3.1 3.2

Ewidencje i ich wprowadzanie w programie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Możliwe do wygenerowania raporty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21 22

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

Obliczanie GE - zapotrzebowanie na energię . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie . . . Obliczanie NEa - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla bydła . Obliczanie NEa1 - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla owiec Obliczanie NEl - energia netto na laktację, obliczana dla bydła . . . . . . . . Obliczanie NEl1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej produkcji mleka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie NEl2 - energia na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży . . . . . . . . . . . Obliczanie NEg - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla bydła . . Obliczanie NEg1 - energia netto potrzebna do wzrostu (owce) . . . . . . . . Obliczanie NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny . . . . Obliczanie EF CH4 FER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej . . Obliczanie EF CH4 MAN - wskaźnik emisji metanu z odchodów . . . . . . . Obliczanie Vs - wskaźnik ilości wydalanych lotnych substancji . . . . . . . . Obliczanie ECH4BURN - emisji metanu ze spalania resztek roślinnych . . . .

53 56 57 58 59

5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15

60 61 62 63 64 65 66 67 68 70

5.16 5.17 5.18 5.19 5.20 5.21 5.22 5.23 5.24 5.25 5.26 5.27 5.28 5.29 5.30 5.31 5.32 5.33 5.34 5.35

Obliczanie EN2OMAN - podtlenku azotu z odchodów . . . . . . . . . . . . . Obliczanie EFBN - emisja podtlenku azotu z uprawy roślin motylkowych . . Obliczanie EFCR – emisja N2 O z resztek roślinnych pozostawionych w glebie Obliczanie EN2OBURN - emisja N2 O ze spalania resztek roślinnych . . . . . Obliczanie EGO - emisja N2 O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo . . Obliczanie EN2OGR - emisji z pozostawionych odchodów zwierzęcych na pastwiskach i wygonach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie ENSS - emisja N2 O z nawożenia osadami ściekowymi . . . . . . . Obliczanie EFSN - emisja N2 O ze stosowania nawozów mineralnych . . . . . Obliczanie EN2OG - emisja N2 O z depozycji (nawozy) . . . . . . . . . . . . Obliczanie EN2OGman - emisja N2 O z depozycji (odchody) . . . . . . . . . Obliczanie EN2OL - emisja N2 O z wymywania (nawozy) . . . . . . . . . . . Obliczanie EN2OLman - emisja N2 O z wymywania (odchody) . . . . . . . . Obliczanie EFAM - emisja podtlenku azotu ze stosowania nawozów organicznych Obliczanie ENH3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania Obliczanie ENH3solid - emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania Obliczanie ENH3NM - emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych zastosowanych na polach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie EPM10slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z gnojowicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie EPM10solid – emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z obornika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie EPM2,5slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z gnojowicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obliczanie EPM2,5solid - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z obornika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71 72 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 89 90 91 92

6.1 6.2 6.3 6.4

Obliczanie EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego . . . . . Obliczanie WEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego . . . . Obliczanie CEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego . . . . Obliczanie GWEOD - globalny wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego

7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9

Obliczanie Obliczanie Obliczanie Obliczanie Obliczanie Obliczanie Obliczanie Obliczanie Obliczanie

8.1

Obliczanie ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych (II) . . . . 108

EO1xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu . . . . . . . . . . . . EO2xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu . . . . . . . . . . . . EO3xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu . . . . . . . . . . . . EZN2Osolid - emisja zewnętrzna N2 O z odchodów stałych . . EZN2Oslurry - emisja zewnętrzna N2 O z odchodów płynnych EZNH3slurry - emisja zewnętrzna N H3 z odchodów płynnych EZNH3solid - emisja zewnętrzna N H3 z odchodów stałych . . EZCH4slurry - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów płynnych EZCH4solid - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

93 94 95 96 99 100 101 102 103 104 105 106 107

Lista wzorów 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 5.17 5.18 5.19 5.20 5.21 5.22 5.23 5.24 5.25 5.26 5.27 5.28 5.29 5.30 5.31 5.32 5.33 5.34 5.35 5.36 5.37 5.38 5.39 5.40

Kz . . . . . . ECH4 . . . . ECH4FER . . EFCH4FER . ECH4MAN . EFCH4MAN Vs . . . . . . GE . . . . . . REM . . . . . REG . . . . . NEm . . . . . NEa . . . . . NEa1 . . . . . NEl . . . . . . NEl1 . . . . . NEl2 . . . . . NEp . . . . . NEg . . . . . NEg1 . . . . . NEw . . . . . EFCH4FERi . EFCH4MANi VSi . . . . . . ECH4BURN . EN2OMAN . EFBN . . . . FBN . . . . . EFCR . . . . FCR . . . . . EN2OBURN . EGO . . . . . EN2OGR . . ENSS . . . . NSS . . . . . EFSN . . . . FSN . . . . . EN2OG . . . EN2OGman . EN2OL . . . EN2OLman . EFAM . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34 50 50 50 51 51 51 52 52 53 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 71 72 72 73 73 75 76 77 78 78 78 78 80 81 82 83 84

5.41 5.42 5.43 5.44 5.45 5.46 5.47 5.48 5.49 6.3 6.4 6.5 6.6 8.1

FAM . . . . . ENH3 . . . . ENH3slurry . ENH3solid . ENH3NM . . EPM10slurry EPM10solid . EPM2,5slurry EPM2,5solid . EOD . . . . . WEOD . . . . CEOD . . . . GWEOD . . . ENH3man . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

6

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. 84 . 85 . 85 . 86 . 87 . 88 . 90 . 91 . 92 . 93 . 94 . 95 . 96 . 108

1. Przedsłowie Program został stworzony przez firmę Madar Sp. z o.o. z Zabrza, na potrzeby Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w Falentach w ramach projektu ”Monitoring, ocena ryzyka oraz prognoza skutków zagrożeń, klęsk i katastrof środowiskowych na obszarach wiejskich”. Program jest przeznaczony do procesu rejestracji, gromadzenia, przetwarzania, raportowania, prowadzenia sprawozdawczości i analizy danych związanych z monitorowaniem uciążliwych zapachów i emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł rolniczych.

2. Charakterystyka systemu 2.1

Baza danych

System oparty jest o wewnętrzny format zapisu bazy danych. Wynika to z kilku przyjętych założeń do tworzonego oprogramowania. Aplikacja jest zaprojektowana jako system zamknięty. Jest to podyktowane przede wszystkim troską o niezakłócone działanie w Instytucie. Posiadanie własnego formatu znakomicie ogranicza bowiem możliwości zewnętrznej ingerencji do bazy danych. Walor ten istotny jest gdy chce się ograniczyć dostęp do poszczególnych informacji. Ponieważ system firmy MADAR jest hermetyczny, nie wymaga zewnętrznych elementów bazodanowych. Całość zagadnień administracyjnych jest dla użytkownika maksymalnie uproszczona. Wszelkie funkcje administrowania i manipulowania danymi są zawarte w samym programie. Poniżej jest wymienionych kilka cech i wartości zawartych w przyjętym rozwiązaniu: — nie trzeba ponosić dodatkowych kosztów na dodatkowe licencje motoru bazodanowego, — nie trzeba instalować dodatkowych elementów, modułów i programów, — nie trzeba administrować bazą danych, — brak problemów wynikających z niezgodności wersji bazy danych, — możliwość wykorzystania jako platformy serwera plików różnych systemów: Windows NT, W2K, Novell, Linux (Samba) , — niskie wymagania co do mocy obliczeniowej zarówno serwera jak i stacji klienckich, — zwiększona odporność na „włamania” do bazy danych z uwagi na jej nietypowość. Dodatkowo z tak przyjętą strukturą programu i bazy danych związanych jest kilka ważnych zalet, które tu zostaną przytoczone: wymiany danych wysoka odporność na awarie

możliwość jednoczesnej pracy w sieci

wysoka szybkość

praca mobilna

Madar oferuje szereg mechanizmów eksportów, importów w różnych formatach, obserwowana awaryjność systemu firmy MADARA jest nie większa niż awaryjność innych systemów, rzeczywiste szkody wyrządzone poprzez awarie np. zasilania czy zerwania połączenia są najczęściej zerowe, dodatkowo firma MADAR posiada szereg narzędzi pozwalających naprawiać nawet poważne awarie struktury bazy danych co dopełnia kwestie zabezpieczeń, Madar wykorzystuje narzędzia systemowe wbudowane w systemy sieciowe co jednocześnie uniezależnia go od stosowanego systemu sieciowego, dzięki optymalizacji przepływu danych obserwowana wydajność bazy danych jest równorzędna a często znacznie lepsza niż w wielu spotykanych implementacjach, system firmy MADAR jest programem umożliwiającym pracę przy pomocy przeglądarki HTML,

Linux Linux internet

2.2

jako system operacyjny — przy pomocy WINE , jako system operacyjny — w wersji native , jako medium wymiany danych — w oparciu o pocztę elektroniczną, FTP, HTTP i specjalizowane aplikacje internetowe.

Lokalizacja danych

Wszystkie dane są zapamiętywane na serwerze. W systemie Windows wystarczy poprzez przeglądarkę internetową zalogować się na stronie pod adresem http://itepemisje.edu.pl:8001/ oraz http://itep-emisje.edu.pl:8001/// Całość danych znajduje się na serwerze.

2.3

Hierarchia systemu

Stworzona hierarchia systematyzuje sposób wprowadzania i rejestrowania danych w programie. Wydzielono podstawowe elementy, które pozwalają zamodelować system produkcji rolnej. Podstawowym i nadrzędnym elementem systemu jest obiekt, który określa podstawowe elementy przedsiębiorstwa produkcyjnego. W ramach obiektu określone są zasadnicze typy: budynek (budynki inwentarskie), pole, magazyn (magazyny odchodów), każdy z nich scharakteryzowany jest poprzez lokalizację, czyli usytuowanie w przestrzeni z wykorzystaniem podziału terytorialnego Polski schodząc do poziomu gminy. Dodatkowo każdy z tych obiektów posiada podstawowe elementy opisujące jego wielkość oraz jednoznaczne przypisanie do podmiotu, czyli producenta rolnego. Ze względu na fakt, że w ramach jednego obiektu inwentarskiego mogą być prowadzone różne rodzaje produkcji, które charakteryzują się różnymi sposobami utrzymania zostały wydzielone elementy będące częściami składowymi obiektów. Każdy z elementów opisany jest przez zestaw atrybutów ogólnych takich jak powierzchnia czy typ produkcji. Bardzo istotną cechą opisującą każdy z elementów jest ilość pogłowia oraz możliwe zmiany w czasie jego jakości i ilości. Wynika z tego fakt, że jest ona przechowywana niezależnie od elementu tworzącego obiekt. Dodatkowo każdorazowa zmiana pogłowia w elemencie jest oznaczona konkretnym momentem czasu, w którym nastąpiła zmiana. Kolejnym elementem, który ulega częstym zmianom w czasie są szeroko rozumiane dane pomiarowe. Z uwagi na to, że dynamika zmian wartości mierzonych jest bardzo podobna do wartości pogłowia zorganizowo je w analogiczny sposób. Dane pomiarowe są powiązane bezpośrednio z każdym elementem obiektu i każdy pomiar jest powiązany z momentem czasu, w którym został wykonany. Monitorowanie produkcji rolnej odbywa się w kontekście konkretnego podmiotu gospodarczego, jednak ze względu na znikomy udział danych opisujący go w procesie wyznaczenia wskaźników emisji oraz dbałość o ochronę danych osobowych, szczegółowe dane są przechowywane w oddzielnych tabelach, które są niedostępne dla użytkowników zewnętrznych. Natomiast powiązanie rodzaju prowadzonej działalności z właściwym podmiotem odbywa się poprzez przypisanie do niego jego obiektów inwentarskich.

2.3.1

Struktura zbierania danych

Stukturę zbierania danych można przedstawić w następujący sposób:

9

• Obiekty (typ: Budynek, Pole, Magazyn) Cechy obiektu to np.: lokalizacja, powierzchnia, wysokość, objętość, podmiot. • Uprawy Cechy obiektu to np.: rodzaj, powierzchnia, masa środka. • Pogłowie Cechy obiektu to np.: ilość pogłowia, rodzaj, czas utzymania. • Odczyty Cechy obiektu to np.: temperatura, wilgotność, ruch powietrza. • Parametry Cechy obiektu to np.: współczynnik sytuacji karmienia, współczynnik energi na aktywność. Schematyczne powiązanie modułów (obiektów) i baz przedstawia rysunek 4.1

2.4

Organizacja systemu

Organizację systemu można umownie podzielić na organizację struktury logicznej oraz ogranizację struktury fizycznej. Zostały one obie przedstawnione w poniższych podpunktach.

2.4.1

Struktura logiczna

Analizując system pod względem funkcjonowania można wydzielić następujące elementy: • Zbieranie danych, które wprowadzane i zapisywane są do bazy danych systemu. Dane te można podzielić, ze względu na ich rodzaj, na trzy grupy: — informacje o podmiocie i jego lokalizacji, — dane rzadko zmieniające się, opisujące obiekty podmiotu takie jak rodzaj i ilość budynków gospodarczych, — dane pomiarowe, które aktualizowane będą podczas wizytacji na bieżąco np.: stężenia gazów emitowanych do środowiska. • Przetwarzanie danych – dane zebrane we wcześniejszym etapie są przetwarzane na podstawie ustalonej metodyki i w postaci przetworzonej zapisywane. • Prezentacja danych – dane po przetworzeniu stanowią źródło do ich prezentacji, np. na różnego rodzaju zestawieniach czy wydrukach. Ze względu na fakt, że dane wprowadzone do systemu mają inną formę i postać niż dane prezentowane, a także z uwagi na to, że inna grupa użytkowników dane wprowadza, aplikację rozdzielono, za pomocą nadawanych w programie uprawnień w taki sposób by jedna grupa użytkowników mogła dane wprowadzać, a inna przeprowadzać ich analizy. Ponadto rozdzielono dane nieprzetworzone i przetworzone w oddzielnych bazach danych. Wynika to z faktu dość złożonego etapu przetwarzania danych. Zapewni to także łatwiejszą i większą kontrolę nad danymi oraz pozwoli na zwiększenie bezpieczeństwa dostępu do danych.

10

Rysunek 2.1: Schematyczne powiązanie w programie modułów i baz

11

Rysunek 2.2: Schematyczna, warstwowa budowa systemu

2.4.2

Struktura fizyczna

Użytkownicy systemu monitorowania emisji zanieczyszczeń powietrza mogą łączyć się do systemu z różnych lokalizacji, dzięki temu że system został wykonany w taki sposób, że serwer aplikacji oraz baza danych posadowione są w centrali Instytutu. Użytkownicy mogą łączyć się do systemu monitorowania zanieczyszczeń poprzez przeglądarkę internetową. Aplikacja jest tak zaprojektowana i wykonana, że umożliwia swobodny dostęp wszystkim użytkownikom w tym samym czasie z dowolnej lokalizacji oraz z zachowaniem integralności danych jak i bezpieczeństwa, jak również poprawności transakcji na danych. Schematyczna, warstwowa budowa systemu została przedstawiona na rysunku 2.2

2.5 2.5.1

Metodyka obliczeń - opis algorytmów przetwarzania i pomiary własne Opis algorytmów przetwarzania

Wykorzystując dane, które zostały zebrane podczas spisu pogłowia, czyli liczebność zwierząt oraz warunków ich utrzymania można na podstawie wzorów dostępnych w literaturze 12

wyznaczyć uciążliwą emisję podstawowych substancji do atmosfery. W niniejszym opracowaniu skupiono się na emisjach powstałych w trakcie produkcji rolnej i są to: — CH4 – metan — N2O –podtlenek azotu — NH3 – amoniak — pyły — odory Podczas obliczeń oprócz wcześniej wspomnianych już danych dotyczących pogłowia wykorzystywane są typowe współczynniki, które są zmienne i różnią się w zależności od rodzaju zwierząt. Możliwe jest też, że ulegną one zmianie, więc koniecznym było umożliwienie ich edycji. W takim wypadku najlepszym rozwiązaniem było zapisanie ich w relacjach bazy danych i dodatkowo w układzie takim, że w łatwy sposób powiązano je w trakcie wykonania obliczeń z rodzajami i typami pogłowia i produkcji rolnej. Układ jaki jest wykorzystywany w momencie zapisania współczynników do bazy danych kategorii zwierząt oraz rodzaj produkcji rolnej. Taka forma zapisania danych statycznych pozwala na swobodne wiązanie tych danych z danymi zmiennymi, czyli stanem rocznej produkcji w przedsiębiorstwie. Każdy z wyznaczanych rodzajów emisji charakteryzuje się pewną grupą dedykowanych współczynników. W celu ich łatwiejszego rozpoznania nazwa relacji jest tak skonstruowana, że umożliwia jednoznaczne stwierdzenie w trakcie jakich obliczeń emisji jest wykorzystywana. W procesie wyznaczania emisji konieczne jest zapewnienie kontroli danych i ewentualne zweryfikowanie wyliczonych wartości pośrednich. Z tego względu stworzono relacje pośrednie do których też jest możliwy dostęp z poziomu użytkownika. W trakcie obliczania jednej z emisji, korzysta się czasem z tych samych wartości pośrednich w wyznaczaniu innej emisji, co również przemawia za faktem, że obliczenia pośrednie są zachowane w bazie danych w formie relacji. Pozwala to na zmniejszenie ilości obliczeń wykonywanych w czasie wyliczenia wskaźników emisji. Szczegóły dotyczące wyliczania poszczególnych algorytmów zostały przedstawione w rozdziale 5.

2.5.2

Pomiary własne

Zaprezentowane wcześniej algorytmy wyznaczania emisji zanieczyszczeń opierają się na założeniu, że pewne współczynniki są stałe, a ich wartość możemy znaleźć w publikacjach naukowych. Są one zapisane w bazie danych i są podstawą by odnieść się do emisji zmierzonych i wyliczonych na podstawie własnych pomiarów powstałych w trakcie wizyty w gospodarstwie produkcyjnym. By możliwe było swobodne i łatwe porównanie pomierzonych emisji z emisjami wyliczonymi, konieczne jest zapisanie ich w bazie danych. Dodatkowo pomiary zawierają informację kiedy zostały wykonane oraz w obrębie jakiego elementu ich dokonano. Do prawidłowego określenia oraz późniejszej analizy zebranych pomiarów niezbędne jest monitorowanie makroklimatu oraz mikroklimatu, czyli warunków środowiska w obiektach inwentarskich oraz w ich sąsiedztwie. W celu usystematyzowania zapisywania danych do bazy danych wszystkie pomiary są podzielone na dwa zasadnicze elementy. Jednym z elementów jest szczegółowa informacja o osobie wykonującej pomiar z informacją kiedy pomiar został wykonany oraz w jakim elemencie budynku. Drugim składnikiem pomiaru jest lista wartości mierzonych zwana odczytem. Pomiary Pomiary zapisywane są w bazie w analogiczny sposób jak pogłowie w przypadku zwierząt. Wszystkie pomiary zapisane są w postaci tabelarycznej wraz z dodatkowymi informacjami. 13

Pomiar można wykonać i powiązać z dowolnym elementem obiektu. Każdy z elementów posiada co najmniej jeden pomiar. Taka sytuacja nazywana jest pomiarem mikroklimatu. W przypadku gdy pomiar nie jest powiązany bezpośrednio z elementem tylko z obiektem to taki pomiar jest nazywany pomiarem makroklimatu. Odczyty W zależności od rodzaju obiektu i elementu pomiary będą miały inną listę wartości odczytowych. W przypadku elementów budynku i magazynów odchodów będą to: — CH4 - metan — N2O – podtlenek azotu — NH3 – amoniak — PM 2,5 - pył 2,5 — PM 10 – pył 10 — odór — temperatura — wilgotność — ruch powietrza — średnia dobowa wymiana powietrza a dla obiektów będą to: — temperatura — wilgotność — ruch powietrza — ciśnienie Szczegóły dotyczące pomiarów własnych zostały przedstawione m.in. w rozdziałach 4.11, 4.10, 8.

2.6

Prezentacja danych

Projekt bazy danych zakładał rozdzielenie aplikacji webowej na dwa niezależne elementy, część do zarządzania bazą danych oraz część do wprowadzania i prezentacji wyników. W celu zapewnienia większego bezpieczeństwa system zainstalowano w zabezpieczonej sieci niepublicznej. Dostęp do strony webowej jest możliwy po wcześniejszym uwierzytelnieniu i uzyskaniu dostępu do prywatnej sieci, w której znajduje się serwer z zainstalowaną stroną webową aplikacji wraz z bazą danych. W praktyce polega to na zestawianiu połączenia z wirtualną niepubliczną siecią (VPN) i po poprawnym zalogowaniu się do właściwej sieci możliwe jest uruchomienie strony webowej, i uzyskanie dostępu do systemu monitoringu emisji zanieczyszczeń powietrza. Formularze umożliwiające dostęp do danych zapisanych w bazie monitoringu emisji są wyświetlane prawidłowo w przeglądarkach Internet Explorer 7 (i wyższych), Mozilla Firefox 3 (i wyższych) w rozdzielczości 1024x768 (i wyższych). Istnieje także możliwość zaznaczenia i kopiowania różnych informacji oraz zestawień prezentowanych na formularzach do innych aplikacji, np. MS EXCEL. Poszczególne formularze są wybierane z menu, z innych formularzy, bądź z menu lub z innych formularzy systemu monitorowania emisji zanieczyszczeń powietrza. Aplikacja webowa z formularzami podzielona jest na dwa odrębne portale, które dedykowane są dwóm niezależnym grupom użytkowników. Pierwszą grupą użytkowników jest tzw. grupa zaawansowanych użytkowników i administratorów systemu. Dla tej grupy udostępnione zostały funkcjonalności umożliwiające administrowanie systemem oraz parametryzację i konfigurację podstawowych parametrów systemu takich jak

14

atrybuty podmiotów czy listy słownikowe lub też możliwość tworzenia indywidualnych zestawień danych. Struktura portalu dla zaawansowanych użytkowników oraz administratorów, która zaprezentowana jest poniżej: • Administracja — użytkownicy — uprawnienia użytkowników — podmioty • Słowniki — dane adresowe — obiekty — elementy — pola — magazyny odchodów — kategorie zwierząt — produkcja rolna • Pomiary — typowe wskaźniki — emisje • Raporty Drugą grupą użytkowników są zwykli użytkownicy mający możliwość wprowadzania i podglądu danych w systemie odnośnie zmian pogłowia i produkcji rolnej. Do tej samej grupy użytkowników wykorzystujących ten sam portal są zaliczani użytkownicy wprowadzający dane dotyczące pomiarów własnych oraz mający możliwość podglądu raportów powstałych po przetworzeniu danych zawartych w bazie. W celu łatwiejszego poruszania się w aplikacji oraz konieczności walidacji uprawnień dla grupy tzw. zwykłych użytkowników stworzona została struktura odpowiadającą poszczególnym funkcjonalnościom. Poniżej zaprezentowano tą strukturę: • Podmioty — informacje • Obiekty — budynki — pola — magazyny odchodów • Elementy • Uprawy • Pomiary — pogłowie — plony — pomiary własne 15

• Raporty — Lista obiektow — Lista elementów — Stan pogłowia — Stan upraw — Wartości pomierzone

2.6.1

Zadania i uprawnienia administratorów oraz użytkowników

Istotnym elementem systemu jest udostępnianie do odczytu i modyfikacji tylko wybranych danych bazy dla konkretnych grup użytkowników, dlatego w tym celu istnieje mechanizm weryfikacji uprawnień. Podstawowe grupy uprawnień przedstawione są poniżej, w tabeli numer 2.1. Głównym kryterium ograniczającym dostęp do danych jest powiązanie użytkownika z podmiotem produkcyjnym. Takie powiązanie ma na celu umożliwienie użytkownikowi wglądu i ewentualnej modyfikacji danych tylko dla powiązanych z nim podmiotów. Drugim kryterium ograniczającym uprawnienia użytkowników jest powiązanie użytkownika z funkcjonalnościami odpowiadającymi poszczególnym kategoriom danych. Chodzi tu o możliwość wglądu w dane dotyczące np. stanu pogłowia, ilości plonów, stanu magazynu, czy pomiarów. Złożenie tych dwóch kryteriów pozwoli na swobodne kontrolowanie dostępem do danych ze względu na ich ilość, jak i jakość.

Kategoria obsługi

Tabela 2.1: Uprawnienia do modyfikacji —

Podstawowe grupy uprawnień Uprawnienia Zakres uprawnień do odczytu

Super Administrator Administrator 4

—

Funkcja techniczna

4

Operator wewnętrzny

3

3

Operator zewnętrzny

0

3

Użytkownik wewnętrzny

2

2

Użytkownik zewnętrzny

1

1

Ma możliwość odczytu i modyfikacji wszystkich elementów systemu bazy danych i modyfikowanie uprawnień Ma możliwość tworzenia i modyfikowania podmiotów i wszystkich danych z nim związanych oraz modyfikowania i wprowadzania wskaźników emisji Ma możliwość podglądu danych związanych z produkcją oraz podglądu danych przetworzonych Ma możliwość wprowadzania danych dotyczących pogłowia i pomiarów dla powiązanych z nim podmiotów Ma możliwość wprowadzania danych dotyczących pogłowia dla podmiotów z nim powiązanych

16

2.7

Logika systemu

System bazy danych można podzielić funkcjonalnie na trzy podstawowe elementy: wprowadzanie, przetwarzanie i prezentowanie danych. Poniżej znajduje się wyjaśnienie, co w danym elemencie systemu zostaje wprowadzone do bazy danych oraz jakiem procesom podlegają dane.

2.7.1

Wprowadzanie danych

Na tym etapie następuje wprowadzenie danych do sytemu bazy danych z wykorzystaniem interfejsu webowego udostępnionego użytkownikowi. Etap ten polega na zdefiniowaniu podmiotów oraz dokładnej inwentaryzacji tego podmiotu w zakresie posiadanych budynków, pól uprawnych i magazynów odchodów wraz ze szczegółową informacją o elementach tworzących te obiekty. Etap ten służy także by wprowadzić do systemu informacje o stanie pogłowia i plonów produkcji rolnej. W tym także momencie istnieje możliwość weryfikacji lub ewentualnej poprawy typowych wskaźników niezbędnych podczas wyznaczania emisji. Dodatkowo w tym momencie można wprowadzić typowe wartości emisji zanieczyszczeń powietrza, jakie zostały wyliczone z wykorzystaniem własnej metodyki obliczeń. W trakcie wprowadzania danych do systemu możliwe jest, że użytkownik pomyli się, a wprowadzona wartość będzie niepoprawna. Aby zabezpieczyć się przed takimi sytuacjami aplikacja webowa zawiera mechanizm walidacji danych. Walidacja danych w zależności od rodzaju danych składa się z różnych metod sprawdzania poprawności. Dla niektórych danych np. pomiarów stosuje się ograniczenia maksymalnej i minimalnej wartości. Z kolei dla danych, które w stałych odstępach czasu nie mają dużej dynamiki zmian np. stan pogłowia porównuje się wartości z poprzedniego pomiaru i wyznaczenie maksymalnego progu zmiany tej wartości. Cechą wspólną wszystkich mechanizmów sprawdzania poprawności danych wejściowych, które zastosowane są w opisywanym systemie jest możliwość swobodnego ich konfigurowania przez administratora systemu. Dlatego w tym celu konieczne było stworzenie w bazie danych relacji opisującej wprowadzane dane wraz z informacją o kryteriach pozwalających na ich walidację podczas wprowadzania do systemu.

2.7.2

Przetwarzanie danych

Etap ten związany jest z procesem analizy i przekształcenia zapisanych danych z bazy, które zostały wprowadzone w poprzednim kroku. Głównym zadaniem wykonywanym w tym momencie jest wyznaczenie średniego stanu pogłowia w poszczególnych gospodarstwach produkcyjnych z podziałem na poszczególne kategorie zwierząt i zapisanie tych wyników w tabelach pośrednich. Na tym etapie dokonywane jest przeliczenie emisji do atmosfery zanieczyszczeń wg standardowych wzorów, które również zapisane będą w tabelach pośrednich. Ze względu na poprawę wydajności oraz odseparowanie danych wejściowych stworzono oddzielną bazę danych z wynikami tych obliczeń. Za faktem stworzenia oddzielnej bazy danych przemawiał fakt, że przetworzone dane wykorzystane też są do dalszej analizy ze względu na inne czynniki środowiskowe takie jak warunki makroklimatyczne. Przetworzone dane są porównywane z danymi uzyskanymi w procesie własnego wyznaczania współczynników emisji, co sprawia, że dostęp do tych danych musi być relatywnie szybki.

2.7.3

Prezentacja raportów

Ostatnim etapem jest przedstawienie przetworzonych wyników w postaci raportów. Podczas tego procesu następuje określenie przez użytkownika warunków brzegowych, które zo17

stają uwzględnione podczas pobierania danych z tabel pośrednich powstałych w procesie przetwarzania danych. Proces generowania raportu może także dokonać agregacji i grupowania danych w zależności od potrzeb i oczekiwań użytkownika, by ostatecznie je zaprezentować w postaci graficznej, czyli tabel, wykresów lub zestawień.

2.8

Współpraca z innymi programami

System MADAR umożliwia współpracę z programami: — MICROSOFT WORD – w zakresie tworzenia dokumentów na podstawie szablonów, — OPEN OFFICE – w zakresie tworzenia dokumentów na podstawie szablonów, — EXCEL – w zakresie przekazywania i prezentacji raportów, — OUTLOOK i Mozilla Thunderbird – w zakresie obsługi konta email, — Adobe Acrobat – eksport zestawień w formacie PDF, — sterownik TWAIN – do obsługi skanowania dokumentów, — Apache + PHP,

2.9

Wymiana danych

Madar oferuje szereg narzędzi służących wymianie danych z innymi aplikacjami. Zestawienie jest podzielone wg rodzaju informacji. Obsługiwane formaty: — Excel — TXT i CSV, — DBF, — specjalne, wewnętrzne aplikacji, — poprzez interfejs COM+, — bezpośredni zapis, odczyt oraz transmisja przy wykorzystaniu poczty elektronicznej, — transmisja z wykorzystaniem specjalizowanej aplikacji internetowej, dzięki czemu, zwiększono prostotę oraz pewność przesyłania danych (np. poprzez kontrolę dostarczenia oraz blokadę powtórnej wysyłki), — obsługa platformy wymiany dokumentów, — wysyłanie raportów do serwera internetowego, w celu prezentacji, Import jest możliwy po zapewnieniu zgodności źródła danych z żądaną specyfikacją. Dla niektórych modułów wskazano możliwość importu danych z zewnętrznej bazy.

2.10

Bezpieczeństwo i kontrola dostępu

2.10.1

Poziomy dostępu

Realizacja kontroli dostępu jest dokonywana na kilka sposobów: 1. Kontrola dostępu do poszczególnych modułów i funkcji poprzez zaznaczenie odpowiednich uprawnień w module użytkownicy. 2. Kontrola upoważnień do dokonywania modyfikacji np. określenie terminów, w stosunku do których starsze dokumenty są niemodyfikowalne. 3. Indywidualna kontrola dostępu do poszczególnych dokumentów poprzez przepustki Przypisanie odpowiednich atrybutów operatorowi w ramach danej przepustki powoduje, że kontakty są widoczne w określonych przypadkach: 18

czytanie pisanie

2.10.2

brak na liście (nieaktywny i niewidoczny), jest na liście , z możliwością obejrzenia danych, bez możliwości modyfikacji danych.

Spójność danych

System automatycznie weryfikuje poprawność merytoryczną wprowadzanych danych. Aczkolwiek zgodnie z założeniami dopuszczalne jest wprowadzenie danych niepełnych. Dzięki jednak udostępnieniu szeregu mechanizmów weryfikacyjnych maksymalnie uproszczony jest proces uzgadniania, uzupełniania i weryfikacji danych. Szereg modułów testowym umożliwia szybką weryfikację spójności danych.

19

3. Wstęp do programu 3.1

Jak uruchomić program

Wprowadzanie danych do sytemu bazy danych odbywa się z wykorzystaniem interfejsu webowego udostępnionego użytkownikowi. Aby uruchomić program należy w przeglądarce internetowej wpisać adres (zależnie od pożądanej bazy) http://itep-emisje.edu.pl:8001/ http://itep-emisje.edu.pl:8002/ Pojawi się ekran logowania do systemu gdzie należy podać, przydzielony przez administratora systemu, login i hasło.

Rysunek 3.1: Ekran logowania do systemu Po zalogowaniu wyświetlony zostanie ekran pozwalający na wprowadzanie i analizę danych (zgodnie z uprawnieniami użytkownika). Po zalogowaniu możliwy jest dostęp do ewidencji wymienionych poniżej.

Rysunek 3.2: Uruchomienie programu

Rodzaj ewidencji Podmioty - informacje Obiekty - budynki - pola - magazyny Elementy

Uprawy Ewidencja pogłowia Magazyn odchodów Odczyty - pomiary własne Emisje

Sposób wprowadzania do programu Baza podmiotów (producentów) Dane ewidencyjne dla potrzeb obrotu gospodarczego Baza Obiekty rodzaj budynki rodzaj pola rodzaj magazyn Kolejne pozycje w bazie Obiekty. Elementy różnicowane poprzez wybór właściwych pól a łączone w obiekty za pomocą pól opisowych. Baza Uprawy. Baza Pogłowie. Baza Magazyn nawozów naturalnych. Baza Odczyty. Baza Emisje.

Tabela 3.1: Ewidencje i ich wprowadzanie w programie

21

Rodzaj raportu Lista obiektów Lista elementów Stan pogłowia Emisje pochodzenia zwierzęcego Korelacja pomiędzy cechami pogłowia Stan upraw Emisje związane z nawożeniem Emisje związane z plonami Wartości pomierzone

Sposób wygenerowania w programie Obiekty ⇒wydruk Obiekty ⇒wydruk pogłowie ⇒zestawienia ⇒ewidencja pogłowie ⇒zestawienia ⇒syntetyka pogłowie ⇒zestawienia ⇒przestawny uprawy ⇒pola uprawy ⇒nawożenie uprawy ⇒plony odczyty ⇒wydruk

Tabela 3.2: Możliwe do wygenerowania raporty

22

3.2 3.2.1

Od czego rozpocząć pracę Ewidencja badanego gospodarstwa

1. Wybrać opcję obiekty. Pojawi się lista z założonymi wcześniej obiektami.

Rysunek 3.3: Lista obiektów 2. W celu dodania nowego obiektu wybrać klawisz dopisz . Pojawi się okienko, które należy wypełnić zgodnie ze schematem - opis pól zawiera rozdział 4.4.

Rysunek 3.4: Obiekt +zakładka dane 3. Następnie należy wybrać zakładkę parametry . Wprowadza się w niej dane dotyczące powierzchni, kubatury (w przypadku budynku) oraz właściciela. 4. Właściciel / podmiot wybierany jest w polu producent. Po jego wybraniu pojawia się lista, z której należy wybrać podmiot, będący właścicielem obiektu - klikając dwa razy na podmiocie bądź używając klawisza zatwierdź . 5. W celu dodania nowego producenta należy wybrać klawisz dopisz . Pojawi się okienko, które należy wypełnić zgodnie ze schematem. Po dopisaniu należy podmiot wybrać za pomocą klawisza zatwierdź bądź dwa razy klikając. 6. W zakładce mapa można zobaczyć wybraną miejscowość na mapie. 23

Rysunek 3.5: Obiekt – zakładka parametry

Rysunek 3.6: Obiekt - lista właścicieli

Rysunek 3.7: Obiekt - dane o właścicielu

24

Uwaga:

UWAGA! Naciskając prawy klawisz myszy w wybranym miejscu i wybierając opcję Add marker przepisują się współrzędne wybranego punktu.

Rysunek 3.8: Obiekt - zakładka mapa

3.2.2

Przykład poruszania się po programie - wyliczanie NEm, NEa

NEm Aby wyświetlić w programie współczynnik NEm należy 1. Wybrać opcję parametry. 2. Na wyświetlonym ekranie podajemy współczynnik różnicujący dla każdej kategorii zwierząt Cf i. 3. Następnie w ewidencji pogłowia klikamy dopisz i na zakładce stan podajemy w polu masa ciała - wagę zwierząt. 4. Aby wyświetlić omawiany współczynnik NEm należy wejść w zestawienia, następnie syntetyka. Na wyświetlonym ekranie wybieramy czasookres i zaznaczamy ∨ NEm, zatwierdzamy przyciskiem Start . 5. Zostaje wyświetlony wydruk na, którym wyszczególniona jest wielkość NEm energii netto wymaganej przez zwierzę na utrzymanie.

25

Rysunek 3.9: Jak uzyskać w programie współczynnik NEm NEa W programie wartość NEa można sprawdzić klikając w ewidencji pogłowia w zestawienia a następnie syntetyka, wypełniając odpowiednie pola na wyświetlonym ekranie dane wydruku. Po zatwierdzeniu przyciskiem start wyświetli się zestawienie zawierające m.in. NEa czyli energię netto wymaganą na aktywność zwierząt. Aby uzyskać ten współczynnik dla bydła należy wcześniej wprowadzić w odpowiednie pole wartość Ca. Wartość tę wprowadza się w opcji parametry. Aby współczynnik NEa został poprawnie wyliczony należy również wprowadzić dane wymagane dla współczynnika NEm (patrz 3.2.2).

3.3

Ustawienia programu - jednostki

Na potrzeby wprowadzania niektórych wielkości należy określić nazwy jednostek, które będą wyświetlane przy odpowiednich polach, dzięki czemu użytkownik będzie miał miał 26

Rysunek 3.10: Zestawienie syntetyka zawierające wartość współczynnika NEa pewność w jakiej jednostce wielkość wprowadza (np. czy są to gramy, kilogamy czy tony). Określenia tych jednostek znajdują się w opcji parametry Parametry wpisuje się do bazy w odpowiednych jednostkach różnicowanych zależnie od bazy. Do bazy 8001 należy wpisywać parametry z uwzględnieniem następujących jednostek: — jednostka pogłowia - tyś. szt., — jednostka emisji - kg, — powierzchnia uprawy - tyś. m2, — masa środka - Gg — jednostka energii - MJ/szt.*dzień. Do bazy 8002 należy wpisywać parametry z uwzględnieniem następujących jednostek: — jednostka pogłowia - szt., — jednostka emisji - g, — powierzchnia uprawy - m2, — masa środka - Mg — jednostka energii - MJ/szt.*dzień.

27

4. Obsługa modułów 4.1

Budowa programu

Program składa się z następujących modułów podstawowych: — Uprawy, — Pogłowie, — Magazyn nawozów naturalnych, — Obiekty (typ: pole, budynek, magazyn), — Odczyty, — Emisje gazów, — Emisje odorów. Definicja stałych potrzebnych do wyliczania wskaźnikó i emisji: — Parametry. Moduł do uzyskania sprawozdawczości związanych z monitorowaniem uciążliwych zapachów i emisji zanieczyszczeń do powietrza: — Raporty. Dodatkowo przewidziano następujące bazy pomocnicze (słowniki): — Roślina, — Nawóz, — Karmienie, — Utrzymanie. Schematyczne powiązanie modułów i baz przedstawia rysunek 4.1

4.2

Pogłowie

Ekran Ewidencja pogłowia prezentuje listę wszystkich wprowadzonych do programu pomiarów stanu pogłowia. Możliwe jest przefiltrowanie tej listy po dwóch parametrach: rejestr i obiekty. Wybierając odpowiedni rejestr program wyświetli listę tylko tych wpisów, które zostały dodane do tego rejestru. Wybierając natomiast obiekty, program wyświetli listę wpisów, które zostały dokonane z przypasowaniem do tego obiektu. Możliwe jest również równoczesne wybranie konkretnego rejestru oraz obiektu, wówczas program wyświetli listę wpisów do konkretnego rejestru, które wprowadzone zostały dla wybranego obiektu. Na ekranie Ewidencja pogłowia znajdują się następujące przyciski: dopisz edycja

służy do wprowadzania spisu pogłowia, pozwala na wprowadzenie zmian w zapisanym wcześniej spisie pogłowia,

Rysunek 4.1: Schematyczne powiązanie w programie modułów i baz

29

Rysunek 4.2: Ekran ’Ewidencja pogłowia’

Rysunek 4.3: Rejestr wykonań

30

4.2.1

Rejestr wykonań

Rejestr wykonań wpisuje się np. w opcji pogłowie ⇒rejestr po naciśnięciu klawisza dopisz . Rejestr wykonań składa się następujących pół: — zakładka nazwa nazwa od dnia, do dnia numer

nazwa rejestru, data ważności rejestru, numer rejestru.

— zakładka administracja operator czytanie modyfikacja

wybór operatora do nadania uprawnień, nadanie operatorowi prawa do czytania zawartości rejestru, nadanie operatorowi prawa do modyfikowania zawartości rejestru, nadanie operatorowi prawa do wykonywania zawartości rejestru.

wykonywanie

4.2.2

Spis pogłowia

Aby wprowadzić do programu przeprowadzoną inwentaryzację stanu pogłowia należy na ekranie Ewidencja pogłowia kliknąć przycisk dopisz .

Uwaga: Przed kliknięciem w przycisk dopisz należy na ekranie Ewidencja pogłowia wybrać rejestr, do którego będzie dokonywany wpis. W przeciwnym wypadku program zapyta o to czy utworzyć taki rejestr. Po wybraniu Nie możliwy będzie wybór jednego z istniejących rejestrów. Na wyświetlonym ekranie Spis pogłowia znajdują się podzielone na trzech zakładkach, następujące opcje do wyboru: zakładka

zwierzęta

rejestr rodzaj

nr od dnia, do dnia

pozwala na wybór, zmianę rejestru do którego będzie przypisany wprowadzany spis pogłowia, wybór rodzaju wprowadzanych zwierząt. Wśród dostępnych rodzajów zwierząt mamy do wyboru: — trzoda chlewna, — drób, — krowy mleczne, — bydło, — owce, — kozy, — konie. automatycznie nadawany kolejny numer wprowadzanego spisu pogłowia, okres, którego dotyczy wprowadzany spis pogłowia,

31

grupa zwierząt obiekt

wypas1

wypas2

kategoria zwierząt ściółka

karmienie utrzymanie produkcja wełny produkcja mleka zawartość tłuszczu uwagi zakładka

stan

ilość zwierząt masa ciała WGw przyrost WG przyrost BWi BWf

ciąża 1 ciąża 2 ciąża 3 cielność

kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęcia wraz z jego grupą, obiekt, w którym utrzymywane jest wprowadzane pogłowie wraz z procentem czasu, jaki w nim spędza [na dobę], wybierany z bazy obiektów 4.4, obiekt, w którym wypasane jest wprowadzane pogłowie wraz z procentem czasu, jaki w nim spędza [na dobę], wybierany z bazy obiektów 4.4, obiekt, w którym wypasane jest wprowadzane pogłowie wraz z procentem czasu, jaki w nim spędza [na dobę], wybierany z bazy obiektów 4.4, płeć zwierząt tj. samice, samce, kastraty, podłoże, na którym utrzymywane są zwierzęta, których dotyczy wprowadzany spis pogłowia. Wśród dostępnych ściółek, na których bytują zwierzęta mamy do wyboru: — bezściółkowe, — ściółkowe, — głęboka ściółka, — płytka ściółka, — ściółkowo - rusztowe. - wybierany z bazy karmienie 4.7, pozwala na wybranie formy utrzymania zwierząt, wybierany z bazy utrzymanie 4.8, wielkość produkcji wełny w rozpatrywanym okresie [kg/szt.*rok], wielkość produkcji mleka w rozpatrywanym okresie [kg/szt.*dzień], zawartość tłuszczu w mleku[%] w rozpatrywanym okresie, miejsce na ewentualne komentarze.

liczebność wprowadzanego pogłowia, średnia masa zwierzęcia w populacji, wielkość przyrostu masy ciała jagniąt od urodzenia do odsadzenia, wyrażona w kg, średni dzienny przyrost wagi zwierząt w populacji, masa ciała przy odsadzeniu, wyrażona w kg, wprowadzana do programu przy pomiarze, masa ciała jednorocznych lub na ubój (żywa waga), jeśli są ubite przed dniem 1 roku życia, wyrażona w kg, wprowadzana do programu przy pomiarze, procent owiec mających 1 jagnię, procent owiec mających 2 jagnięcia, procent owiec mających 3 jagnięcia, procent dla cielności. 32

Rysunek 4.4: Ekran ’Spis pogłowia’

4.2.3

Zestawienia

Program daje możliwość wygenerowania trzech typów zestawień z wprowadzanych spisów pogłowia. Aby wygenerować zestawienia na ekranie ewidencja pogłowia należy wybrać opcję zestawienia, a następnie jeden z dostępnych typów zestawień: ewidencja syntetyka

pozwala na wygenerowanie zestawienia z prowadzonej ewidencji pogłowia, w wybranym przez użytkownika okresie, pozwala na wygenerowanie zestawienia zawierającego wielkość poszczególnych energii i emisji w wybranym przez użytkownika okresie, można wygenerować zestawienie zawierające w szczególności, takie wielkości jak: — NEm – energia na utrzymanie, — NEa – energia na aktywność, — NEl – energia na laktację, — NEp – energia potrzebna w trakcie ciąży, — NEg – energia do wzrostu, — NEw – energia na produkcję wełny, — GE – zapotrzebowanie na energię, — emisja CH4fer, — emisja CH4man, — emisja N2Oman, — emisja EFAM, — emisja N2OGman, — emisja N2OLman, — emisja N2OGR, — emisja ENH3man, — emisja ENH3solid, — emisja ENH3slurry, — emisja EPM10solid, — emisja EPM10slurry, — emisja EPM2,5solid, 33

wskaźniki przestawny pivot

— emisja EPM2,5slurry. pozwala na wygenerowanie zestawienia przedstawiającego zapotrzebowania na energię, niezależnie od obsady i czasu. pozwala na wygenerowanie zestawienia przedstawiającego korelację dwóch, wybranych przez użytkownika czynników. pozwala na wygenerowanie zestawienia przedstawiającego różne wielkości (np. laktacja, wzrost, ciąża) zależnie od grupy i rodzaju zwierząt, przeglądanie tych danych możliwe jest w okresie godziny, dnia, tygodnia lub kwartału.

Rysunek 4.5: Ekran z wyborem parametrów do wygenerowania zestawienia Syntetyka dotyczącego pogłowia

4.2.4

Obsada – po co i jak liczymy?

Obsada - średnia dzienna ilość zwierząt w gospodarstwie rolnym w odniesieniu do roku. Informuje jaka była średnio liczba zwierząt w ciągu jednego dnia, biorąc pod uwagę czasookres roczny. Wzór na wielkość obsady – suma iloczynów ilości zwierząt danego typu i dni w okresie ich bytowania tj. P (Lz ∗ d) Kd = (4.1) dnirok gdzie: Kd – wielkość obsady, Lz – liczba zwierząt danego rodzaju, d – liczba dni (dób) w okresie bytowania zwierząt, dnirok – liczba dni (dób) w roku kalendarzowym, Obsada jest podawana na zestawieniach w kolumnie Obsada.

4.3

Uprawy

Baza upraw służy do ewidencjonowania danych dotyczących czynności i zużytych środków na polach. Obiekty są gromadzone w bazie, w postaci listy. 34

Rysunek 4.6: Lista upraw

4.3.1

Dodawanie upraw

Uprawy opisywane są za pomocą informacji wpisywanych w następujących polach:

Rysunek 4.7: Okienko dopisywania upraw — — — — — —

lp liczba porządkowa, data data wprowadzenia, pole obiekt typu pole, wybierane z listy obiektów, nawóz wybierany z listy nawozów 4.6, roślina wybierane z listy roślin 4.5, rodzaj do wyboru z listy rozwijalnej:

Rysunek 4.8: Rodzaje czynności wykonanych na polu

35

— — — — — —

— przygotowanie, — nawożenie I, — siew, — nawożenie II, — zbiory, — wypas. powierzchnia powierzchnia pola, masa środka masa nawozu, plonów czy ziarna, uwagi pole do wprowadzania dodatkowego tekstu, fracR % część biomasy danej uprawy usuniętej z pola, fracBurn % udział spalonej biomasy, EFGO wskaźnik emisji N2 O − N z gleb organicznych [kgN2 O − N/ha ∗ rok].

4.3.2

Zestawienia związanie z uprawami

Program oferuje cztery rodzaje zestawień związanych z uprawami, które dostępne są po uprzednim wybraniu opcji uprawy, a następnie wybraniu: pola

nawożenie

plony

EGO

4.4

pozwala na wygenerowanie zestawienia za wybrany okres, zawierającego pola wraz z uprawianymi na nich roślinami, sposobami nawożenia i innymi charakterystykami, pozwala na wygenerowanie zestawienia emisji różnych substancji ze stosowanych w uprawach nawozów, na zestawieniu dostępne są w szczególności takie wskaźniki jak: — EFSN, — ENSS, — EN2OG, — EN2OL, — ENH3NM, pozwala na wygenerowanie zestawienia za dany okres, związanego z niekorzystnymi emisjami wynikającymi z uprawy konkretnych roślin, zestawienie emisji w zależności od roślin prezentuje w szczególności takie wskaźniki jak: — ECH4burn, — EFBN, — EFCR, — EN2Oburn, wyświetla wyliczoną emisję N2 O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo

Baza obiektów

Baza obiektów służy do ewidencjonowania danych dotyczących obiektów rolniczych. Obiekty są gromadzone w bazie, w postaci listy. Rejestrowane są w niej zarówno budynki, jak i pola. Do każdego obiektu przypisywany jest podmiot (właściciel) gromadzony na liście producentów.

36

Rysunek 4.9: Ekran z wyborem parametrów do wygenerowania zestawienia nawożenie lub plony

Rysunek 4.10: Lista Obiektów

4.4.1

Dodawanie obiektów

Do opisu obiektu służą dane podzielone na dwie zakładki: 1. Zakładka dane : — nazwa nazwa obiektu, zaleca się używanie skrótu gospodarstwa; według tego pola dane są sortowane na liście obiektów, — rodzaj typ obiektu: budynek, magazyn, pole, — nr działki numer ewidencyjny działki, — budynek rodzaj i nazwa budynku, — miejscowość miejscowość, w której położony jest obiekt, — gmina gmina, w której położony jest obiekt, — powiat powiat, w którym położony jest obiekt – do wyboru z listy rozwijalnej, — z dnia data wprowadzenia obiektu – wypełniane przez program, 2. Zakładka parametry : — producent do wyboru z listy producentów, — powierzchnia powierzchnia obiektu w m2 , — kubatura objętość obiektu w tysm3 , — wysokość wysokość obiektu w m, 37

Rysunek 4.11: Okienko dopisywania obiektu ⇒zakładka dane

Rysunek 4.12: Okienko dopisywania obiektu – zakładka parametry — pastwisko górskie informacja o tym, że obiekt jest pastwiskiem górskim, — X, Y współrzędne obiektu – można wpisać je ręcznie bądź wskazać w zakładce mapa naciskając w wybranym miejscu prawy klawisz myszy i wybierając Add marker, — data powstania NIE UŻYWANE, — data zakończenia NIE UŻYWANE, — termin badania NIE UŻYWANE, — ubezpieczenie NIE UŻYWANE. 3. Zakładka mapa , w której znajduje się mapa z zaznaczonym obiektem.

4.5

Baza roślin

Baza roślin służy do ewidencjonowania roślin uprawianych na polach uprawnych. Baza roślin znajduje się w opcji: uprawy ⇒dopisz ⇒roślina. W bazie tej ewidencjonuje się następujące informacje: nazwa kategoria EFN2OBURN

nazwa uprawianej rośliny, kategoria uprawianej rośliny (np. strączkowa), wskaźnik emisji N2 O ze spalania, 38

Rysunek 4.13: Okienko dopisywania obiektu +zakładka mapa Res/Crop FracNCR FracDM N/C FracC EfBURN EFCH4BURN

4.6

stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy, zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny, udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw, stosunek azotu do węgla w biomasie, frakcja węgla w biomasie, efektywność spalania, wskaźnik emisji CH4 ze spalania.

Baza nawozów

Baza nawozów służy do ewidencjonowania nawozów, znajduje się ona w opcji uprawy ⇒nawóz. W bazie można wpisać następujące informacje dotyczące nawozów: nazwa SN EFNM fracGASF

4.7

Nazwa ewidencjonowanego nawozu, zawartość azotu w suchej masie osadu, wskaźnik emisji amoniaku z azotowych nawozów mineralnych, udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowanych jak N H3 i NOx.

Baza karmienie

Baza karmienie znajduje się w następującej opcji spis pogłowia ⇒karmienie. Wpisuje się w niej informacje dotyczące sytuacji żywienia zwierząt w danym gospodarstwie. Baza ta składa się z następujących pól: 39

nazwa rodzaj

nazwa pokarmu, rodzaj karmienia, do wyboru z listy rozwijalnej: tradycyjny, tmr, mleko, pastwiskowy, pasza, tucz, strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, współczynnik konwersji do metanu (udział GE w paszy przekształcony w metan), zawartość popiołu w odchodach, wyrażona w procentach.

DE Ym ASH

4.8

Baza utrzymanie

Baza utrzymanie znajduje się w następującej opcji: spis pogłowia ⇒utrzymanie. Przechowuje się w niej informacje dotyczące utrzymania zwierząt w danym gospodarstwie. W bazie znajdują się następujące pola: nazwa rodzaj system EFNH3slurry EFNH3solid EFPM10slurry EFPM10solid EFPM2,5slurry EFPM2,5solid MCF EF3

4.9

nazwa sposobu utrzymania zwierząt, rodzaj utrzymania zwierząt, do wyboru z listy rozwijalnej: bezściółkowe, głęboka ściółka, płytka ściółka, ściółkowo-rusztowe, system utrzymania zwierząt, do wyboru z listy rozwijalnej: alkierzowy, klatkowy, podłogowy, pastwiskowy, alkierzowo-pastwiskowy, wskaźnik emisji amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania, wskaźnik emisji amoniaku z obornikowego systemu utrzymania, wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 pochodzących z gnojowicy, wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 pochodzących z obornika, wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 pochodzących z gnojowicy, wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 pochodzących z obornika, współczynnik konwersji do metanu dla systemów przechowywania odchodów zwierząt charakterystycznych dla klimatu chłodnego, wskaźnik emisji N2 O.

Odczyty

Baza odczytów służy do rejestracji pomiarów w obiektach – w opcji odczyty. Wpisów do bazy dokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz. W bazie rejestrowane są odczyty pomiarów w podziale na 2 kategorie: makroklimat i mikroklimat - wybierane w polu rodzaj. Baza odczytów składa się z następujących pól: lp data obiekt rodzaj

liczba porządkowa odczytu, wykonania pomiaru, obiekt/pole, którego badanie dotyczy, do wyboru z listy rozwijalnej: makroklimat, mikroklimat

Zależnie od wybranego rodzaju, w dalszej części ekranu rozwija się lista odmiennych charakterystyk do wprowadzenia. Wielkości te zostały przedstawione, z podziałem na rodzaje, poniżej: 40

Rysunek 4.14: Okienko dopisywania utrzymania • makroklimat Temperatura zewnętrzna Tz Wilgotność zewnętrzna Hz Ciśnienie atmosferyczne Patm

odczyt temperatury, mierzony w stopniach Celsjusza, wprowadza się pomiar wilgotności w mg/m3 , odczyt ciśnienia wprowadzany w hP a.

• mikroklimat Temperatura wewnętrzna Tw odczyt temperatury, mierzony w stopniach Celsjusza, Wilgotność wewnętrzna Hw wprowadza się pomiar wilgotności w mg/m3 , Ruch powietrza Rv wprowadzany w m/s. Zestawienie wprowadzonych pomiarów za okres, z podziałem na obiekty wykonuje się wybierając z menu lokalnego opcję wydruk.

4.10

Emisje gazów

Baza pomiarów stężeń gazów, pyłów znajduje się w opcji Emisje gazów. Wprowadza się w niej stężenia niektórych gazów i pyłów powstających w obiektach. Wpisów do bazy dokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz. Baza emisji składa się z następujących pól: lp data pomiaru poprzedni pomiar obiekt grupa zwierząt

liczba porządkowa odczytu, wykonania pomiaru, data wykonania poprzedniego pomiaru, obiekt, którego badanie dotyczy, kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęcia wraz z jego grupą,

Poniżej wprowadza się stężenia: 41

metanun [mg/m3 ], amoniaku [mg/m3 ], podtlenek azotu [mg/m3 ], pyłu o średnicy cząstki pyłu na poziomie 10 mikrometrów [mg/m3 ], pyłu o średnicy cząstki pyłu na poziomie 2,5 mikrometrów [mg/m3 ], dwutlenku węgla [mg/m3 ].

CH4 NH3 N2O PM10 PM2.5 CO2

Do wyliczeń konieczne jest też wprowadzenie V tsw krotność wymiany pogłowie masa zwierzęcia

4.10.1

natężenie przepływu powietrza [tys.m3 /h], średni czas pracy wentylacji [h/d], [1/h], [szt], [kg].

Zestawienia

Zestawienie odczytów stężeń oraz wyliczanych emisji za okres, z podziałem na obiekty wykonuje się wybierając z menu lokalnego opcję • wydruk - do prezentacji wprowadzonych stężeń w obiekcie, w podanym czasie, • syntetyka - wyliczanych emisji (CH4 , N H3 , N2 O, CO2) oraz pyłów (P M 2.5, P M 10) za okres, z podziałem na obiekty. Zestawienie podpięte również do modułu Raporty jako polecenie emisje syntetyka.

4.11

Emisje odorów

Baza pomiarów stężeń odorów znajduje się w opcji Emisje odorów. Wprowadza się w niej stężenia odorów w próbce. Wpisów do bazy dokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz. Baza emisji odorów składa się z następujących pól: lp data pomiaru poprzedni pomiar obiekt grupa zwierząt

liczba porządkowa odczytu, wykonania pomiaru, data wykonania poprzedniego pomiaru, obiekt, którego badanie dotyczy, kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęcia wraz z jego grupą,

Poniżej wprowadza się stężenia: COD

odorów w próbce powietrza [ou/m3 ].

Do wyliczeń konieczne jest też wprowadzenie V pogłowie masa zwierzęcia

natężenie przepływu [m3 /s], [szt.], [kg]. 42

4.11.1

Zestawienia

Zestawienie odczytów stężeń oraz wyliczanych emisji za okres, z podziałem na obiekty wykonuje się wybierając z menu lokalnego opcję • wydruk - do prezentacji wprowadzonych odorów w obiekcie, w podanym czasie, • syntetyka - wyliczana całkowita emisja odorów za okres (CEOD) oraz globalny wskaźnik emisji odorów (GW EOD), z podziałem na obiekty. • odory - wyliczana chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego (EOD) [ou/s] oraz chwilowy wskaźnik emisji odorów (W EOD). Zestawienie podpięte również do modułu Raporty jako polecenie odory syntetyka.

4.12

Magazyn nawozów naturalnych

W magazynie nawozów naturalnych rejestrowany jest stan odchodów w obiekcie. Na tej podstawie wyliczane są emisje gazów (CH4 , N H3 , N2 O) w obiektach. Wpisów do bazy dokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz. W okienku dotyczącym magazynu nawozów naturalnych można uzupełnić następuje pola: lp data pomiaru poprzedni pomiar obiekt grupa zwierząt

liczba porządkowa odczytu, wykonania pomiaru, data poprzedniego pomiaru - okres, w jakim wprowadza się dane liczony jest od poprzedniego pomiaru (wpisanym w to pole) do daty pomiaru, obiekt/pole, którego badanie dotyczy, kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęcia wraz z jego grupą,

Poniżej wprowadza się dane ilościowe: Qsolid Qslurry QNsolid QNslurry EFNH3Qslurry EFNH3Qsolid EFCH4Qslurry EFCH4Qsolid

ilość odchodów stałych w magazynie [Mg], ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg], zawartość N w odchodach stałych [kg/Mg], zawartość N w odchodach płynnych [kg/Mg], współczynniki emisji N H3 z magazynu odchodów płynnych [kg/(Mg*dzień)], współczynniki emisji N H3 z magazynu odchodów stałych [kg/(Mg*dzień)], współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów płynnych [kg/(Mg*dzień)], współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów stałych [kg/(Mg*dzień)].

Pozostałe parametry służące do obliczenia emisji gazów (w szczególności EFN2Osolid i EFN2Oslurry) wprowadza się w opcji parametry.

4.12.1

Zestawienia

Zestawienie wprowadzonych pomiarów za okres, z podziałem na obiekty wykonuje się wybierając z menu lokalnego opcję: 43

• wydruk - do prezentacji wprowadzonych ilości odchodów w obiekcie, w podanym czasie, • syntetyka - do prezentacji obliczonych emisji gazów (CH4 , N H3 , N2 O) z odchodów stałych (solid) i płynnych (slurry). Zestawienie podpięte również do modułu Raporty jako polecenie odchody syntetyka. Do wyliczania emisji i prezentacji ich w opcji syntetyka przyjęto zasadę, że podany okres dotyczy tych pomiarów, które przypadają od poprzedniego pomiaru (wpisanym w pole poprzedni pomiar) do daty pomiaru (wpisanym w pole data pomiaru).

4.13

Wprowadzanie parametrów

Istnieje możliwość weryfikacji lub ewentualnej poprawy typowych wskaźników niezbędnych podczas wyznaczania emisji. Dodatkowo w tym momencie można wprowadzić typowe wartości emisji zanieczyszczeń powietrza, jakie zostały wyliczone z wykorzystaniem własnej metodyki obliczeń. Wskaźniki te wpisuje się w opcji parametry. W opcji tej znajdują się wskaźniki, których wartość bardzo rzadko ulegać będzie zmianie. W opcji znajdują się następujące pola: — Bo wskaźnik maksymalnej emisji CH4 z odchodów zwierząt [m3 CH4 ]: — Bo [m3 CH4] [—], — Bo [m3 CH4] [trzoda chlewna], — Bo [m3 CH4] [drób], — Bo [m3 CH4] [krowy mleczne], — Bo [m3 CH4] [bydło], — Bo [m3 CH4] [owce], — Bo [m3 CH4] [kozy], — Bo [m3 CH4] [konie]. — EFCH4FER dla grup nie obliczanych [kgCH4 /szt ∗ rok]: — EFCH4FER [Mg CH4] [—], — EFCH4FER [Mg CH4] [trzoda chlewna], — EFCH4FER [Mg CH4] [drób], — EFCH4FER [Mg CH4] [krowy mleczne], — EFCH4FER [Mg CH4] [bydło], — EFCH4FER [Mg CH4] [owce], — EFCH4FER [Mg CH4] [kozy], — EFCH4FER [Mg CH4] [konie]. — Vs dla grup nie obliczanych [kg/szt*dzień]: — Vs [Mg CH4] [—], — Vs [Mg CH4] [trzoda chlewna], — Vs [Mg CH4] [drób], — Vs [Mg CH4] [krowy mleczne], — Vs [Mg CH4] [bydło], — Vs [Mg CH4] [owce], — Vs [Mg CH4] [kozy], — Vs [Mg CH4] [konie]. — EF wskaźnik emisji N2 O [kgN2 O − N/kgN ], — EFAD wskaźnik emisji N2 O z depozycji związków atmosfery [kgN2 O − N/kgN H4 − N iN Ox − N ], 44

— FracLEACH udział azotu wymywanego w postaci N H3 i N Ox [kgN/kgN ], — EFGR wskaźnik emisji N2 O dla odchodów pozostawionych na glebach [kgN2 O − N/kgN ], — EFLR wskaźnik emisji N2 O z wymywania z gruntu [kgN2 O − N/kgNwymyty ], — Ca współczynnik sytuacji karmienia: — Ca —-, — Ca trzoda chlewna, — Ca drób, — Ca krowy mleczne, — Ca bydło, — Ca owce, — Ca kozy, — Ca konie. — CFI współczynnik energii na aktywność [MJ/dobę/kg]: — CFI —-, — CFI krowy mleczne do 3,5 Mg mleka, — CFI krowy mleczne 3,5 - 4 Mg mleka, — CFI krowy mleczne 4-6 Mg mleka, — CFI krowy mleczne 6 Mg mleka i więcej, — CFI krowy mleczne 0 – poza laktacją, — CFI cielęta 0-12 miesięcy, — CFI młode bydło 12-24 miesięcy, — CFI pozostałe bydło 2 lata i więcej, — CFI jagnię < 1 roku, — CFI owce > 1 roku, — CFI kozy, — CFI lochy, — CFI lochy z prosiętami, — CFI prosięta 20-30 kg, — CFI warchlaki 30-70 kg, — CFI tuczniki 70-110 kg, — CFI kury nioski, — CFI brojlery, — CFI indyki, — CFI kaczki, — CFI gęsi, — CFI konie, — Cpreg współczynnik ciążowy: — Cpreg[—-], — Cpreg trzoda chlewna, — Cpreg ptactwo, — Cpreg krowy mleczne, — Cpreg bydło, — Cpreg owce, — Cpreg kozy, — Cpreg konie, — NEX średnie roczne wydalanie azotu [kgN/szt*rok]: — NEX wydalanie azotu, — NEX Wydalanie azotu krowy mleczne do 3,5 Mg mleka, 45

—

— — — —

— NEX Wydalanie azotu krowy mleczne 3,5-4 Mg mleka, — NEX Wydalanie azotu krowy mleczne 4-6 Mg mleka, — NEX Wydalanie azotu krowy mleczne ponad 6 Mg mleka, — NEX Wydalanie azotu krowy mleczne 0 - poza laktacją, — NEX Wydalanie azotu cielęta 0-12 miesięcy, — NEX Wydalanie azotu młode bydło 12-24 miesiący, — NEX Wydalanie azotu pozostałe bydło 2 lata i więcej, — NEX Wydalanie azotu jagnię < 1 roku, — NEX Wydalanie azotu owce > 1 roku, — NEX Wydalanie azotu kozy, — NEX Wydalanie azotu lochy, — NEX Wydalanie azotu lochy z prosiętami, — NEX Wydalanie azotu prosięta 20-30 kg, — NEX Wydalanie azotu warchlaki 30-70 kg, — NEX Wydalanie azotu tuczniki 70-110kg, — NEX Wydalanie azotu kury nioski, — NEX Wydalanie azotu brojery, — NEX Wydalanie azotu indyki, — NEX Wydalanie azotu kaczki, — NEX Wydalanie azotu gęsi, — NEX Wydalanie azotu konie, EFNH3 współczynnik [kgN H3 /szt ∗ rok]: — EFNH3 —-, — EFNH3 krowy mleczne do 3,5 Mg mleka, — EFNH3 krowy mleczne 3,5 - 4 Mg mleka, — EFNH3 krowy mleczne 4-6 Mg mleka, — EFNH3 krowy mleczne ponad 6 Mg mleka, — EFNH3 krowy mleczne 0 - poza laktacją, — EFNH3 cielęta 0-12 miesięcy, — EFNH3 młode bydło 12-24 miesięcy, — EFNH3 pozostałe bydło 2 lata i więcej, — EFNH3 jagnię < 1 roku, — EFNH3 owce > 1 roku, — EFNH3 kozy, — EFNH3 lochy, — EFNH3 lochy z prosiętami, — EFNH3 prosięta 20-30 kg, — EFNH3 warchlaki 30-70 kg, — EFNH3 tuczniki 70-110 kg, — EFNH3 kury nioski, — EFNH3 brojlery, — EFNH3 indyki, — EFNH3 kaczki, — EFNH3 gęsi, — EFNH3 konie, stała Cpreg dla owiec z 1 jagnięciem w miocie, stała Cpreg dla owiec z 2 jagniętami w miocie, stała Cpreg dla owiec z 3 lub więcej jagniętami w miocie, EVm energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka [MJ/dobę], 46

— EVw wartość energetyczna wełny [MJ/kg], — MW żywa waga dojrzałych samic [kg], — Wartość stała A dla wzoru na NEg owiec [M J ∗ kg −1 ]: — stała a [—-], — stała a [samice], — stała a [samce], — stała a [kastraty], — Wartość stała B dla wzoru na NEg owiec [M J ∗ kg −2 ]: — stała b [—-], — stała b [samice], — stała b [samce], — stała b [kastraty], — Ca krowy/bydło zamknięte, — Ca krowy/bydło pastwisko, — Ca owce zamknięte, — Ca owce pastwisko nizinne, — Ca owce pastwisko górskie, — Ca owce zamknięte w ciąży, — FracGASM udział azotów wyemitowany w postaci N H3 i N Ox, — jednostka energii, — jednostka pogłowia, — jednostka produkcji, — jednostka emisji, — powierzchnia uprawy, — masa środka [tys.m3 ], — VKG wspołczynnik [ty.m3 /kg ∗ doba]: — VKG —-, — VKG krowy mleczne do 3,5 Mg mleka, — VKG krowy mleczne 3,5 - 4 Mg mleka, — VKG krowy mleczne 4-6 Mg mleka, — VKG krowy mleczne ponad 6 Mg mleka, — VKG krowy mleczne 0 - poza laktacją, — VKG cielęta 0-12 miesięcy, — VKG młode bydło 12-24 miesięcy, — VKG pozostałe bydło > 2 lat, — VKG jagnię < 1 roku, — VKG owce > 1 roku, — VKG kozy, — VKG lochy, — VKG lochy z prosiętami, — VKG prosięta 20-30 kg, — VKG warchlaki 30-70 kg, — VKG tuczniki 70-110 kg, — VKG kury nioski, — VKG brojlery, — VKG indyki, — VKG kaczki, — VKG gęsi, — VKG konie, 47

— EZ [ty.m3 /kg ∗ doba]: — EZ —-, — EZ EFN2Osolid, — EZ EFN2Oslurry, Wszystkie wprowadzone dane znajdujące się w tej opcji są zapisywane w osobnym pliku farmacfg.xml.

4.14

Raporty

Opcja Raporty pozwala w jednym miejscu zdefiniować i zgromadzić zestawienia, do których dane pochodzą z różnych modułów programu, wraz z określeniem wymaganych parametrów. Po wejściu do opcji raporty pojawia się ekran raportowanie, który zawiera listę utworzonych i zapisanych przez użytkownika wzorów raportów.

4.14.1

Definiowanie raportu

Aby dodać nowy raport należy kliknąć klawisz dopisz . Do najważniejszych elementów konfiguracyjnych takiego raportu należą: nazwa polecenie parametry podgląd okres

nazwa tworzonego raportu, pod którą będzie wyświetlany raport na liście raportowania, raport (zestawienie) do wybrania z listy, okienko do określenia parametrów wybranego raportu. Opcje dostępne w parametrach zależą od opcji, którą wcześniej wybrano w polu polecenie, zaznaczenie ∨ umożliwia korzystanie z opcji podgląd - czyli uzyskania podglądu na ekranie, niezależnie od sposobu wysyłki czy formuły. do wyboru sposób następujących opcji: domyślny stały pytanie o okres pytanie o dane bieżący miesiąc poprzedni miesiąc dzisiaj

formuła wysyłka

oznacza, że okres będzie podawany w opcji zmiana okresu, okres podawany jest w parametrach (klawisz parametry ), przed wykoaniem bądź podglądem pojawia się okienko do wpisania okresu, przed wykoaniem bądź podglądem pojawia się okienko do wpisania parametrów, jako okres brany jest bieżący miesiąc, jako okres brany jest poprzedni miesiąc, dla zestawień typu na dzień wykonywane jest na bieżący dzień.

definiuje, jak często dany raport ma być aktualizowany, data i rodzaj ostatniej wysyłki.

Po zatwierdzeniu wszystkich wprowadzonych danych na wykazie utworzonych raportów powinna pojawić się wprowadzona pozycja.

48

Rysunek 4.15: Ekran dopisywania nowego raportu

4.14.2

Wydruk - prezentacja raportu

Zdefiniowane w ten sposób raporty mogą być kolejno drukowane (tworzony podgląd) – poprzez ustawienie się na danym raporcie i wybraniu opcji podgląd.

4.14.3

Wysyłka raportu

Istnieje możliwość przesyłania raportu jako e-mail lub wysyłania na serwer. Konieczne jest wtedy ustawienie odpowiednich parametrów. Wybrane (wskazane) zestawienie jest wysyłane po wybraniu opcji wykonaj. Jeżeli mają zostać wysłane wszystkie zestawienia należy wybrać opcję operacje - wykonaj wszystko. Przy wysyłaniu e-mail z treścią raportu konieczne jest ustawienie: wyślij email adres jako .pdf

∨ ma być wysyłany automatycznie, adres e-mail, na który ma być wysyłany raport, ∨ wysyłany jako załącznik jako plik .pdf .

49

5. Metody obliczeń emisji gazów 5.1

Emisje metanu z fermentacji jelitowej i systemów gospodarowania odchodami

Wzór na całkowitą emisję metanu pochodzenia zwierzęcego ECH41 ECH4 = ECH4FER + ECH4MAN

(5.1)

gdzie: — ECH4 - całkowita emisja metanu pochodzenia zwierzęcego, — ECH4F ER - emisje metanu z fermentacji jelitowej, — ECH4M AN - emisja metanu z odchodów zwierzęcych,

5.1.1

Emisja metanu z fermentacji jelitowej

Całkowita emisja z fermentacji jelitowej ECH4FER Emisję metanu z fermentacji jelitowej można opisać następującym wzorem ECH4F ER ECH4FER = N(T) ∗ EFCH4FER ∗ 103

(5.2)

gdzie: — ECH4F ER - emisje metanu z fermentacji jelitowej, — EF CH4F ER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej, wyrażony w [kgCH4 /szt/rok], — N (T ) - ilość zwierząt. gdzie: GE ∗ Ym ∗ 365 (5.3) EFCH4FER = 55, 65

Uwaga: wskaźnik EFCH4FER dla niektórych rodzajów zwierząt jest stały i wówczas wprowadzany jest w opcji parametry - nie jest obliczany z podanego wzoru gdzie: — GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [MJ/szt./dzień], wyliczane przez program, — Y m - współczynnik konwersji do metanu (udział GE w paszy przekształcony w metan), 1

””Monitoring, ocena ryzyka oraz prognoza skutków zagrożeń, klęsk i katastrof środowiskowych na obszarach wiejskich”, Projekt bazy monitorowania emisji zanieczyszczeń powietrza sporządzony przez Przedsiębiorstwo Informatyczne AdvaCom Sp. z o.o., str. 58

5.1.2

Emisja z gospodarowania odchodami ECH4MAN

Wzór na emisję metanu w wyniku wydalania odchodów ECH4M AN ECH4MAN = N(T) ∗ EFCH4MAN ∗ 103

(5.4)

gdzie: — ECH4M AN - emisja metanu z odchodów zwierzęcych, — EF CH4M AN - wskaźnik emisji CH4 z odchodów, wyrażony w [kgCH4 /szt./rok], — N (T ) - ilość zwierząt. EFCH4MAN = Vs ∗ 365 ∗ Bo ∗ 0, 67 ∗ Σ(MCF ∗ MS)

(5.5)

Uwaga: wskaźnik EFCH4MAN dla niektórych rodzajów zwierząt jest stały i wówczas wprowadzany jest w opcji parametry - nie jest obliczany z podanego wzoru gdzie: — Bo - wskaźnik maksymalnej emisji CH4 z odchodów zwierząt, wyrażony w m3 CH4 , w programie zawarty jest w parametrach, — M CF - współczynnik konwersji do metanu dla systemów przechowywania odchodów zwierząt charakterystycznych dla klimatu chłodnego, w programie wprowadzany jest w Utrzymaniu, — M S - udział zwierząt w danym systemie utrzymania, — V s - wskaźnik ilości wydalanych substancji lotnych, wyrażony w [kg/szt./dzień]. Vs = GE ∗

DE ASH 1 ∗ (1 − ) ∗ (1 − ) 18, 45 100 100

(5.6)

gdzie: — GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [MJ/szt./dzień], wyliczane przez program - 5.1.3, — DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, do programu wprowadzana jest w Karmieniu, — ASH - zawartość popiołu w odchodach, wyrażona w procentach.

51

5.1.3

Zapotrzebowanie na energię - GE

5.1.4

Wzór na zapotrzebowanie na energię GE - obliczane dla bydła i owiec  NEm+NEa+NEl+NEp

GE =

(

REM

) + ( NEg+NEw ) REG



(5.7)

DE 100

gdzie: — GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [MJ/szt./dzień], prezentowane jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — N Em - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obliczania NEm został przedstawiony w 5.1.5, — N Ea - energia netto na aktywność zwierząt, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obliczania NEa został przedstawiony w 5.1.5, — N El - energia netto na laktację, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obliczania NEl został przedstawiony w 5.1.5, — N Ep - energia netto wymagana w czasie ciąży, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obliczania NEp został przedstawiony w 5.1.5, przy obliczaniu zapotrzebowania na energię GE do wzoru wchodzi wielkość NEp mnożona przez procent cielności, — N Eg - energia netto potrzebna do wzrostu, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obliczania NEg został przedstawiony w 5.1.5, — N Ew - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obliczania NEw został przedstawiony w 5.1.5, — REM - stosunek energii netto potrzebnej na utrzymanie dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej, sposób obliczania REM został przedstawiony w 5.1.4, — REG - stosunek energii netto potrzebnej do wzrostu dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej, sposób obliczania REG został przedstawiony w 5.1.4, — DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, wprowadzane w opcji spis pogłowia - karmienie w polu DE. REM - stosunek energii netto potrzebnej na utrzymanie dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej REM = [1, 123 − (4, 092 ∗ 10−3 ∗ DE) + [1, 126 ∗ 10−5 ∗ (DE)2 ] −

25, 4 ] DE

(5.8)

gdzie: — REM - stosunek energii netto potrzebnej na utrzymanie dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej, — DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, wprowadzane w opcji spis pogłowia - karmienie w polu DE. REG - stosunek energii netto potrzebnej do wzrostu dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej REG = [1, 164 − (5, 16 ∗ 10−3 ∗ DE) + [1, 308 ∗ 10−5 ∗ (DE)2 ] −

52

37, 4 ] DE

(5.9)

gdzie: — REG - stosunek energii netto potrzebnej do wzrostu dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej, — DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, wprowadzane w opcji spis pogłowia - karmienie w polu DE. Tabela 5.1: Obliczanie GE - zapotrzebowanie na energię 

GE = Symbol GE N Em

( NEm+NEa+NEl+NEp )+( NEg+NEw ) REM REG DE 100

Znaczenie zapotrzebowanie na energię [MJ/szt./dzień] energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień]

N Ea

energia netto ność zwierząt, [MJ/szt./dzień]

N El

energia netto na laktację, wyrażona w [MJ/szt./dzień]

N Ep

energia netto wymagana czasie ciąży, wyrażona [MJ/szt./dzień]

N Eg

energia netto potrzebna do wzrostu, wyrażona w [MJ/szt./dzień]

N Ew

energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny, wyrażona w [MJ/szt./dzień]

DE

strawna energia wyrażona jako procent energii brutto stosunek energii netto potrzebnej na utrzymanie dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej stosunek energii netto potrzebnej do wzrostu dostępnej w diecie do spożytej energii strawnej

REM

REG



na aktywwyrażona w

53

w w

Miejsce w programie zestawienie pogłowie - zestawienia - syntetyka zestawienie pogłowie - zestawienia - syntetyka (aby był prezentowany należy postępować zgodnie z 5.2 zestawienie pogłowie - zestawienia - syntetyka (aby była prezentowana należy postępować zgodnie z 5.3) zestawienie pogłowie - zestawienia - syntetyka (aby była prezentowana należy postępować zgodnie z 5.5) zestawienie pogłowie - zestawienia - syntetyka (aby była prezentowana należy postępować zgodnie z 5.8) zestawienie pogłowie - zestawienia - syntetyka (aby była prezentowana należy postępować zgodnie z 5.9) zestawienie pogłowie - zestawienia - syntetyka (aby była prezentowana należy postępować zgodnie z 5.11) wprowadzana w pogłowie - dopisz - karmienie - dopisz wskaźnik zaszyty w programie - obliczany wg 5.1.4

wskaźnik zaszyty w programie - obliczany wg 5.1.4

5.1.5

Energia netto - NE[x]

Wzory NEm = Cfi ∗ W0,75 NEa = Ca ∗ NEm NEa1 = Ca ∗ W NEl = M ∗ (1, 47 + 0, 4 ∗ F) NEl1 = M ∗ EVm NEl2 =

5∗WGw 365

∗ EVm

NEp = Cpreg ∗ NEm BW 0,75 NEg = 22, 02 ∗ ( C∗MW ) ∗ WG1,097 ) NEg1 = WGl ∗ ( a+0,5b∗(BWi+BWf) 365 Pw NEw = EVw ∗ 365

Energia na utrzymanie 5.2 energia na aktywność - dla bydła 5.3 energia na aktywność - dla owiec 5.4 energia na laktację - dla bydła 5.5 energia na laktację - dla owiec - znana produkcja 5.6 energia na laktację - dla owcy - nieznana produkcja 5.7 energia w ciąży 5.8 energia do wzrostu - dla bydła 5.9 energia do wzrostu - dla owcy 5.10 energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny 5.11

Objaśnienia do wzorów

54

Symbol NEm W Cfi NEa Ca NEl M F EVm WGw NEp Cpreg

BW NEg C MW WG WGl BWi BWf NEw EVw Pw a,b

Objaśnienie energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie [MJ/szt./dzień] żywa waga zwierzęcia [kg] pobierana z danych spisu pogłowia współczynnik różnicujący dla każdej kategorii zwierząt [MJ/dzień/kg] energia netto na aktywność zwierząt [MJ/szt./dzień] współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt, informacja z opisu elementu energia netto na laktację [MJ/szt./dzień] ilość wyprodukowanego mleka [kg/szt./dzien] zawartość tłuszczu w mleku [% wagi], zanotowane podczas spisu pogłowia energia netto wymagana do wyprodukowania 1 kg mleka - const. przyrost masy ciała jagniąt od urodzenia do odsadzenia [kg], zanotowane podczas spisu pogłowia energia netto wymagana w czasie ciąży [MJ/szt./dzień] współczynnik ciążowy, to wartość z wytycznych dla danej kategorii zwierząt, jedynie u owiec jest zmienny w zależności od liczby urodzonych jagniąt średnia żywa waga ciała zwierząt w populacji [kg], wyliczona wartość na podstawie spisu pogłowia energia netto potrzebna do wzrostu [MJ/szt./dzień] współczynnik o wartości 0,8 dla samic , 1,0 dla kastratów i 1,2 dla byków dojrzała żywa waga ciała dorosłych samic w umiarkowanej kondycji [kg], zanotowane podczas spisu pogłowia - const. Średni dzienny przyrost wagi zwierząt w populacji [kg/dzień], zanotowane podczas spisu pogłowia przyrost masy ciała (BWf-BWi) [kg] masa ciała przy odstawieniu [kg], zanotowane podczas spisu pogłowia masa ciała jednorocznych lub na ubój (żywa waga), jeśli są ubite przed dniem 1 roku życia [kg] zanotowane podczas spisu pogłowia energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny [MJ/szt./dzień] wartość energetyczna każdego kg wyprodukowanej wełny (zważone po wysuszeniu, ale przed szorowaniem) [MJ/kg] roczna produkcja wełny [kg/szt./rok] - spisane podczas tworzenia elementu wartości stałe

55

NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie NEm = Cfi ∗ W0,75

(5.10)

gdzie: — N Em - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — Cf i - współczynnik różnicujący dla każdej kategorii zwierząt, wyrażony w [MJ/szt./dzień], w programie zawarty jest w parametrach, — W - żywa waga zwierzęcia, wyrażona w [kg], pobierana z ewidencji pogłowia, wprowadzana jest do programu podczas wprowadzania pomiaru. Tabela 5.2: Obliczanie NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie NEm = Cfi ∗ W0,75 Symbol N Em

Cf i

W

Znaczenie energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień], współczynnik różnicujący dla każdej kategorii zwierząt, wyrażony w [MJ/dzień/kg] żywa waga zwierzęcia, wyrażona w [kg], pobierana z ewidencji pogłowia

56

Miejsce w programie zestawienie ewidencja pogłowia syntetyka wprowadzany w opcji parametry

wprowadzana w opcji ewidencja pogłowia, zakładka stan , w polu masa ciała

NEa - energia netto wymagana na aktywność zwierząt, obliczana dla bydła NEa =

x% ∗ Caobiekt + y% ∗ Cawypas1 + z% ∗ Cawypas2 ∗ NEm 100%

(5.11)

gdzie: — N Ea - energia netto na aktywność zwierząt (bydła), wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — Ca - współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt, w programie zawarty jest w parametrach, — x, y, z - czas przebywania zwierząt w danej lokalizacji, wyrażony w %, w programie wprowadzany w opcji pogłowie ⇒dopisz w polach obiekt %, wypas1 %, wypas2 %, — N Em - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień], obliczana przez program. Tabela 5.3: Obliczanie NEa - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla bydła NEa = Symbol N Ea

Ca x, y, z

N Em

x%∗Caobiekt +y%∗Cawypas1 +z%∗Cawypas2 100%

Znaczenie energia netto na aktywność zwierząt (bydła), wyrażona w [MJ/szt./dzień] współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt czas przebywania zwierząt w danej lokalizacji, wyrażony w % energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie wyrażona w [MJ/szt./dzień]

57

∗ NEm

Miejsce w programie generowana na zestawieniu ewidencja pogłowia - syntetyka wprowadzany w opcji parametry wprowadzany w opcji pogłowie ⇒dopisz w polach obiekt %, wypas1 %, wypas2 % wyliczana zgodnie z 5.2

NEa1 - energia netto wymagana na aktywność zwierząt, obliczana dla owiec NEa1 =

x% ∗ Caobiekt + y% ∗ Cawypas1 + z% ∗ Cawypas2 ∗W 100%

(5.12)

gdzie: — N Ea1 - energia netto na aktywność zwierząt (owce), wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — Ca - współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt, w programie zawarty jest w parametrach, — x, y, z - czas przebywania zwierząt w danej lokalizacji, wyrażony w %, w programie wprowadzany w opcji pogłowie ⇒dopisz w polach obiekt %, wypas1 %, wypas2 %, — W - żywa waga zwierzęcia, wyrażona w [kg], pobierana z ewidencji pogłowia, wprowadzana jest do programu podczas wprowadzania pomiaru. Tabela 5.4: Obliczanie NEa1 - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla owiec NEa1 = Symbol N Ea1

Ca x, y, z

W

x%∗Caobiekt +y%∗Cawypas1 +z%∗Cawypas2 100%

Znaczenie energia netto na aktywność zwierząt (owce), wyrażona w [MJ/szt./dzień] współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt czas przebywania zwierząt w danej lokalizacji, wyrażony w %

∗W

Miejsce w programie wskaźnik (NEa) generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia syntetyka wprowadzany w opcji parametry

wprowadzany w opcji pogłowie ⇒dopisz w polach obiekt %, wypas1 %, wypas2 %. UWAGA! jeśli owce są wypasane na pastwisku górskim to w obiekcie przypisanym do wypas1 lub wypas2 (odpowiadającym pastwisku górskiemu)na zakładce parametry należy zaznaczyć ∨ pastwisko górskie. żywa waga zwierzęcia, wyrażona wprowadzana w opcji ewidencja w [kg], pobierana z ewidencji po- pogłowia, zakładka stan , w polu głowia masa ciała

58

NEl - energia netto na laktację, obliczana dla bydła NEl = M ∗ (1, 47 + 0, 4 ∗ F)

(5.13)

gdzie: — N El - energia netto na laktację (bydło), wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — M - ilość wyprodukowanego mleka, wyrażona w [kg/szt./dzien], wprowadzana jest do programu podczas wprowadzania pomiaru, — F - zawartość tłuszczu w mleku, wyrażona w procentach wagi, wprowadzana jest do programu podczas wprowadzania pomiaru. Tabela 5.5: Obliczanie NEl - energia netto na laktację, obliczana dla bydła NEl = M ∗ (1, 47 + 0, 4 ∗ F) Symbol N El

M

F

Znaczenie energia netto na laktację (bydło), wyrażona w [MJ/szt./dzień] ilość wyprodukowanego mleka, wyrażona w [kg/szt./dzien] zawartość tłuszczu w mleku, wyrażona w procentach wagi

59

Miejsce w programie wskaźnik (NEl) generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzana w opcji spis pogłowia, zakładka zwierzęta , w polu produkcja mleka wprowadzana w opcji spis pogłowia, zakładka zwierzęta , w polu produkcja mleka

NEl1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej produkcji mleka NEl1 = M ∗ EVm

(5.14)

gdzie: — N El1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej produkcji mleka, wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — M - ilość wyprodukowanego mleka, wyrażona w [kg/szt./dzień], wprowadzana jest do programu podczas wprowadzania pomiaru, — EV m - energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka, wartość stała, w programie zawarta jest w parametrach. Tabela 5.6: Obliczanie NEl1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej produkcji mleka NEl1 = M ∗ EVm Symbol N El1

M

EV m

Znaczenie energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej produkcji, wyrażona w [MJ/szt./dzień] ilość wyprodukowanego mleka, wyrażona w [kg/szt./dzień] energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka, wartość stała

60

Miejsce w programie wskaźnik (NEl) generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzana w opcji spis pogłowia, zakładka zwierzęta , w polu produkcja mleka wprowadzany w opcji parametry

NEl2 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej produkcji NEl2 =

5 ∗ WGw ∗ EVm 365

(5.15)

gdzie: — N El2 - energia na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej produkcji mleka, wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — W Gw - przyrost masy ciała jagniąt od urodzenia do odsadzenia, wyrażony w [kg], wprowadzany jest do programu podczas wprowadzania pomiaru, — EV m - energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka, wartość stała, w programie zawarta jest w parametrach. Tabela 5.7: Obliczanie NEl2 - energia na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej produkcji NEl2 = Symbol N El2

W Gw

EV m

5∗WGw 365

∗ EVm

Znaczenie energia na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej produkcji mleka, wyrażona w [MJ/szt./dzień] przyrost masy ciała jagniąt od urodzenia do odsadzenia, wyrażony w [kg] energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka, wartość stała

61

Miejsce w programie wskaźnik (NEl) generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzana w opcji spis pogłowia, zakładka stan , w polu przyrost wprowadzany w opcji parametry

NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży NEp = (preg1 ∗ Cpreg1 + preg2 ∗ Cpreg2 + preg3 ∗ Cpreg3 ) ∗ NEm

(5.16)

gdzie: — N Ep - energia netto wymagana w czasie ciąży, wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — preg(1, 2, 3) - owce z jedną ciążą, owce z dwoma ciążami, owce z trzema ciążami, współczynnik wyrażony w %, odnoszący się wyłącznie do owiec z ciążami, — Cpreg - współczynnik ciążowy jest wartością stałą wyznaczoną dla danej kategorii zwierząt, jedynie u owiec jest on zmienny w zależności od liczby urodzonych jagniąt, w programie zawarty jest w parametrach jako stała Cpreg dla owiec z 1 ciążą, stała Cpreg dla owiec z 2 ciążą, stała Cpreg dla owiec z 3 ciążą, ilość ciąż w przypadku stałej Cpreg należy rozumieć jako ilość jagniąt w miocie, — N Em - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, jest wielkością obliczaną przez program. Tabela 5.8: Obliczanie NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży NEp = (preg1 ∗ Cpreg1 + preg2 ∗ Cpreg2 + preg3 ∗ Cpreg3 ) ∗ NEm Symbol N Ep

preg

Cpreg

N Em

Znaczenie energia netto wymagana w czasie ciąży, wyrażona w [MJ/szt./dzień] ilość owiec z ciążami, wyrażona w procentach, z podziałem na owce z 1 ciążą, z 2 ciążami, z 3 ciążami współczynnik ciążowy jest wartością stałą wyznaczoną dla danej kategorii zwierząt, jedynie u owiec jest on zmienny w zależności od liczby urodzonych jagniąt energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień]

62

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzane w spis pogłowia ⇒stan w polach ciąża1[%], ciąża2[%], ciąża3[%] wprowadzany w opcji parametry w polach stała Cpreg dla owiec z 1 ciążą, stała Cpreg dla owiec z 2 ciążą, stała Cpreg dla owiec z 3 ciążą wyliczana zgodnie z 5.2

NEg - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla bydła NEg = 22, 02 ∗ (

BW 0,75 ) ∗ WG1,097 C ∗ MW

(5.17)

gdzie: — N Eg - energia netto potrzebna do wzrostu (bydło), wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — BW - średnia żywa waga ciała zwierząt w populacji, wyrażona w [kg], — C - współczynnik o wartości 0,8 dla samic, 1,0 dla kastratów i 1,2 dla byków, — M W - dojrzała, żywa waga ciała dorosłych samic w umiarkowanej kondycji, wyrażona w [kg], — W G - średni, dzienny przyrost wagi zwierząt w populacji, wyrażony w [MJ/szt./dzień], wprowadzany do programu podczas wprowadzania pomiaru. Tabela 5.9: Obliczanie NEg - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla bydła BW 0,75 NEg = 22, 02 ∗ ( C∗MW ) ∗ WG1,097

Symbol N Eg

BW C

MW

WG

Znaczenie energia netto potrzebna do wzrostu (bydło), wyrażona w [MJ/szt./dzień] średnia żywa waga ciała zwierząt w populacji [kg] współczynnik o wartości 0,8 dla samic, 1 dla kastratów, 1,2 dla byków dojrzała waga ciała dorosłych samic w umiarkowanej kondycji [kg] średni dzienny przyrost wagi zwierząt w populacji [kg/szt./dzień]

63

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzane w opcji pogłowie ⇒stan ⇒masa ciała współczynnik zaszyty w programie

wprowadzany w opcji parametry

wprowadzany w opcji pogłowie ⇒dopisz ⇒zakładka stan

NEg1 - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla owiec NEg1 = WGl ∗ (

a + 0, 5b ∗ (BWi + BWf) ) 365

(5.18)

gdzie: — N Eg1 - energia netto potrzebna do wzrostu (owce), wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — W Gl - przyrost masy ciała obliczany jako BW f − BW i, wyrażony w [kg], — BW i - masa ciała przy odsadzeniu, wyrażona w [kg], wprowadzana do programu przy pomiarze, — BW f - masa ciała jednorocznych lub na ubój (żywa waga), jeśli są ubite przed dniem 1 roku życia, wyrażona w kg, wprowadzana do programu przy pomiarze, — a, b - wartości stałe, w programie zawarte są w parametrach. Tabela 5.10: Obliczanie NEg1 - energia netto potrzebna do wzrostu (owce) NEg1 = WGl ∗ ( a+0,5b∗(BWi+BWf) ) 365 Symbol N Eg1

W Gl BW i

BW f

a, b

Znaczenie energia netto potrzebna do wzrostu (owce), wyrażona w MJ/szt./dzień przyrost masy ciała obliczany jako BW f − BW i, wyrażony w kg masa ciała przy odsadzeniu, wyrażona w [kg], wprowadzana podczas spisu pogłowia masa ciała jednorocznych lub na ubój (żywa waga), jeśli są ubite przed dniem 1 roku życia, wyrażona w [kg], zanotowane podczas spisu pogłowia wartości stałe

64

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka automatycznie wyliczany przez program wprowadzany w opcji spis pogłowia zakładka stan pole BWi wprowadzany w opcji spis pogłowia zakładka stan pole BWf

wprowadzane w opcji parametry

NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny NEw = EVw ∗

Pw 365

(5.19)

gdzie: — N Ew - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny, wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, — EV w - wartość energetyczna każdego kg wyprodukowanej wełny (zważone po wysuszeniu ale przed szorowaniem), wyrażone w [M J/kg], — P w - roczna produkcja wełny, wyrażona w [kg/szt./rok], wprowadzana do programu przy pomiarze. Tabela 5.11: Obliczanie NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny NEw = EVw ∗ Symbol N Ew

EV w

Pw

Pw 365

Znaczenie energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny, wyrażona w [MJ/szt./dzień] wartość energetyczna każdego kg wyprodukowanej wełny (zważone po wysuszeniu ale przed szorowaniem), wyrażone w [M J/kg] roczna produkcja wełny, wyrażona w [kg/szt./rok], wprowadzana podczas spisu pogłowia

65

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzone w opcji parametry pole EVw wartość energetyczna wełny

wprowadzany w opcji spis pogłowia zakładka zwierzęta pole produkcja wełny

5.1.6

Wskaźniki emisji CH4

EF CH4 FER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej EFCH4FER =

GE ∗ Ym ∗ 365 55, 65

(5.20)

gdzie: — GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażonew [MJ/szt./dzień], wyliczane przez program - 5.1.3, — Y m - współczynnik konwersji do metanu (udział GE w paszy przekształconyw metan). Tabela 5.12: Obliczanie EF CH4 FER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej EFCH4FER = Symbol EF CH4F ER

GE Ym

GE∗Ym∗365 55,65

Znaczenie wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej, wyrażony w [kg/szt./rok] zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [MJ/szt./dzień] współczynnik konwersji do metanu (udział GE w paszy przekształcony w metan)

66

Miejsce w programie obliczany przez program lub dla określonych rodzajów zwierząt wprowadzany w opcji parametry wyliczane zgodnie z 5.1.3 wprowadzane w spis pogłowia ⇒karmienie ⇒dopisz

EF CH4 MAN - wskaźnik emisji metanu z odchodów EFCH4MAN = Vs ∗ 365 ∗ Bo ∗ 0, 67 ∗ Σ(MCF ∗ MS)

(5.21)

gdzie: — Bo - wskaźnik maksymalnej emisji CH4 z odchodów zwierząt, wyrażony w m3 CH4 , w programie zawarty jest w parametrach, — M CF - współczynnik konwersji do metanu dla systemów przechowywania odchodów zwierząt charakterystycznych dla klimatu chłodnego, w programie wprowadzany jest w Utrzymaniu, — M S - udział zwierząt w danym systemie utrzymania, — V s - wskaźnik ilości wydalanych substancji lotnych, wyrażony w [kg/szt./dzień]. Tabela 5.13: Obliczanie EF CH4 MAN - wskaźnik emisji metanu z odchodów EFCH4MAN = Vs ∗ 365 ∗ Bo ∗ 0, 67 ∗ Σ(MCF ∗ MS) Symbol EF CH4M AN

Znaczenie wskaźnik emisji metanu z odchodów, wyrażony w [kg/szt./rok]

Bo

wskaźnik maksymalnej emisji CH4 z odchodów zwierząt, wyrażony w [m3 CH4 ] współczynnik konwersji do metanu dla systemów przechowywania odchodów zwierząt charakterystycznych dla klimatu chłodnego udział zwierząt w danym systemie utrzymania wskaźnik ilości wydalanych substancji lotnych, wyrażony w [kg/szt./dzie]

M CF

MS Vs

67

Miejsce w programie obliczany przez program lub dla określonych rodzajów zwierząt wprowadzany w opcji parametry wprowadzany w opcji parametry

wprowadzane w spis pogłowia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 1 wyliczane zgodnie z 5.1.6

Vs - wskaźnik ilości wydalanych lotnych substancji Vs = GE ∗

1 DE ASH ∗ (1 − ) ∗ (1 − ) 18, 45 100 100

(5.22)

gdzie: — GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [kg/szt./dzie], wyliczane przez program - 5.1.3, — DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, do programu wprowadzana jest w Karmieniu, — ASH - zawartość popiołu w odchodach, wyrażona w procentach. Tabela 5.14: Obliczanie Vs - wskaźnik ilości wydalanych lotnych substancji Vs = GE ∗ Symbol Vs

GE DE ASH

1 18,45

∗ (1 −

DE ) 100

Znaczenie wskaźnik ilości wydalanych lotnych substancji, wyrażony w [kg/szt./rok] zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [kg/szt./dzie] strawna energia wyrażona jako procent energii brutto zawartość popiołu w odchodach, wyrażona w procentach

68

∗ (1 −

ASH ) 100

Miejsce w programie wskaźnik zaszyty w programie

wyliczane zgodnie z 5.1.3 wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒karmienie ⇒dopisz wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒karmienie ⇒dopisz

5.2

Emisja CH4 – metanu pochodzenia roślinnego

Spalanie resztek roślinnych pozostawionych na polach jest drugim źródłem emisji metanu obok emisji pochodzenia zwierzęcego. Do wyznaczenia wartości tej emisji wykorzystuje się informację o rocznym zbiorze - jego wielkości.

5.2.1

Spalanie resztek roślinnych - emisja ECH4BURN

ECH4BURN = [[(CropY ∗

Res 16 ∗ FracDM] ∗ FracBURN ∗ EfBURN] ∗ FracC ∗ EFCH4BURN ∗ ∗ 106 Crop 12 (5.23)

gdzie: — ECH4BURN - emisja metanu ze spalania resztek roślinnych, — EFCH4BURN - zagregowany wskaźnik emisji CH4 ze spalania resztek, — CropY - roczna wielkość zbiorów danej rośliny, — Res/Crop - stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy, — FracDM - udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw, — FracBURN - udział spalonej biomasy, — EfBURN - efektywność spalania, — FracC - frakcja węgla w biomasie.

69

Tabela 5.15: Obliczanie ECH4BURN - emisji metanu ze spalania resztek roślinnych ECH4BURN = [[(CropY ∗ Res/Crop) ∗ FracDM]∗ ∗FracBURN ∗ EfBURN ∗ FracC ∗ EFCH4BURN ∗ 16/12 ∗ 106 Symbol ECH4BU RN

Znaczenie emisja metanu ze spalania resztek roślinnych

EF CH4BU RN zagregowany wskaźnik emisji CH4 ze spalania resztek CropY roczna wielkość zbiorów danej rośliny Res/Crop stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy F racDM udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw F racBU RN udział spalonej biomasy Ef BU RN efektywność spalania F racC frakcja węgla w biomasie

70

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja upraw ⇒plony ⇒metan wprowadzane w opcji parametry wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz, w polu masa środka wprowadzane w uprawy ⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

wprowadzane w uprawy ⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz wprowadzane w uprawy ⇒dopisz wprowadzane w opcji parametry wprowadzane w uprawy ⇒dopisz - roślina - dopisz, w polu FracC

5.3

Emisja podtlenku azotu N2O

Całościowa emisja podtlenku azotu jest sumą emisji pochodzenia zwierzęcego i pochodzenia roślinnego.

5.3.1

Emisja podtlenku azotu z odchodów – emisja EN2OMAN EN2OMAN = Σ(S)[[Σ(T)(N(T) ∗ Nex(T) ∗ MS(T, S))] ∗ EF3(S) ∗ 44/28 ∗ 103 ]

(5.24)

gdzie: — EN2OMAN – emisja N2 O − N z odchodów zwierzęcych, — Nex(T) – roczne, średnie wydalanie azotu przez zwierzęta danego gatunku/kategorii T, wyrażone w [kgN/szt./rok], — EF3(S) – wskaźnik N2 O − N dla danego systemu zarządzania odchodami S, wyrażony w [kgN2 O − N/kgN ], — MS(T,S) – udział zwierząt danego gatunku/kategorii zwierząt T w danym systemie zarządzania odchodami S analogicznie jak w przypadku wyliczania CH4 , — S – system zarządzania odchodami, — T – gatunek/kategoria zwierząt. Tabela 5.16: Obliczanie EN2OMAN - podtlenku azotu z odchodów EN2OMAN = Σ(S)[[Σ(T)(N(T) ∗ Nex(T) ∗ MS(T, S))] ∗ EF3(S) ∗ 44/28 ∗ 103

Symbol EN 2OM AN

Znaczenie emisja N2 O − N z odchodów zwierzęcych

N ex(T )

roczne, średnie wydalanie azotu przez zwierzęta danego gatunku/kategorii T, wyrażone w [kgN/szt./rok] wskaźnik N2 O − N dla danego systemu zarządzania odchodami S, wyrażony w [kgN2 O − N/kgN ] udział zwierząt danego gatunku/kategorii zwierząt T w danym systemie zarządzania odchodami S analogicznie jak w przypadku wyliczania CH4 pogłowie

EF 3(S)

M S(T, S)

N (T )

71

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒zestawienia ⇒syntetyka wprowadzane w opcji parametry

wprowadzany w bazie utrzymanie w polu EF3

z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 1

wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt

5.3.2

Uprawa roślin motylkowych — emisja EFBN EFBN = FBN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

(5.25)

FBN = CropBF ∗ (1 + Res/Crop) ∗ FracDM ∗ FracNCR

(5.26)

gdzie: — EF BN – emisja N2 O z uprawy roślin motylkowych, — FBN – ilość azotu związanego przez rośliny motylkowe rocznie, — EF – wskaźnik emisji N2 O − N , wyrażony w [kgN2 O − N/kgN ], — CropBF – roczna wielkość zbiorów danej rośliny motylkowej rocznie, informacja z plonu, — Res/Crop – stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy, — FracDM – udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw, — FracNCR – zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny. Tabela 5.17: Obliczanie EFBN - emisja podtlenku azotu z uprawy roślin motylkowych EFBN = FBN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 FBN = CropBF ∗ (1 + Res/Crop) ∗ FracDM ∗ FracNCR Symbol EF BN F BN EF CropBF

Res/Crop

F racDM F racN CR

Znaczenie emisja N2 O z uprawy roślin motylkowych ilość azotu związanego przez rośliny motylkowe rocznie wskaźnik emisji N2 O − N , wyrażony w [kgN2 O − N/kgN ] roczna wielkość zbiorów danej rośliny motylkowej, informacja z plonu stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny

72

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu uprawy następnie plony wskaźnik wyliczany przez program wprowadzane w opcji parametry wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz, w polu masa środka wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz - roślina - dopisz

wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

5.3.3

Pozostawione resztki roślinne – emisja EFCR EFCR = FCR ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

FCR = CropY ∗ FracDM ∗ Res/Crop ∗ FracNCR ∗ (1 − FracBURN − FracR)

(5.27)

(5.28)

gdzie: — EFCR – emisja N2 O z resztek roślinnych pozostawionych w glebie, — FCR – ilość azotu w resztkach roślinnych pozostałych w glebie, — EF – wskaźnik emisji N2 O − N , wyrażony w [kgN2 O − N/kgN ], — CropY – roczna wielkość zbiorów danej rośliny rocznie, — Res/Crop – stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy, — FracDM – udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw, — FracNCR – zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny, — FracBURN – udział spalonej biomasy, — FracR – część biomasy danej uprawy usuniętej z pola.

73

Tabela 5.18: Obliczanie EFCR – emisja N2 O z resztek roślinnych pozostawionych w glebie EFCR = FCR ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 FCR = CropY ∗ FracDM ∗ Res/Crop ∗ FracNCR ∗ (1 − FracBURN − FracR) Symbol EF CR

Znaczenie emisja N2 O z resztek roślinnych pozostawionych w glebie

F CR

ilość azotu w resztkach roślinnych pozostałych w glebie wskaźnik emisji N2 O − N , wyrażony w [kgN2 O − N/kgN ] roczna wielkość zbiorów danej rośliny stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny udział spalonej biomasy

EF CropY Res/Crop

F racDM F racN CR

F racBU RN F racR

część biomasy danej uprawy usuniętej z pola

74

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu uprawy następnie plony lub nawożenie wskaźnik wyliczany przez program wprowadzane w opcji parametry wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz, w polu masa środka wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz wprowadzane ⇒dopisz wprowadzane ⇒dopisz

w

opcji

uprawy

w

opcji

uprawy

5.3.4

Spalanie resztek roślinnych – EN2OBURN

EN2OBURN = [[(CropY ∗

— — — — — — — — —

Res 44 ) ∗ FracDM] ∗ FracBURN ∗ EfBURN] ∗ FracC ∗ N/C ∗ EFN2OBURN ∗ ∗ 106 Crop 28 (5.29)

EN2OBURN - emisja N2 O ze spalania resztek roślinnych, EFN2OBURN - zagregowany wskaźnik emisji N2 O ze spalania resztek, CropY - roczna wielkość zbiorów danej rośliny, FracC - zawartość C w biomasie, Res/Crop - stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej, dla danej uprawy, FracDM - udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw, FracBURN - udział spalonej biomasy, EfBURN - efektywność spalania, N/C - stosunek azotu do węgla w biomasie. Tabela 5.19: Obliczanie EN2OBURN - emisja N2 O ze spalania resztek roślinnych EN2OBURN =

[[(CropY ∗ Res/Crop) ∗ FracDM] ∗ FracBURN ∗ EfBURN] ∗ FracC ∗ N/C ∗ EFN2OBURN ∗ 44/28 ∗ 106 Symbol EN 2OBU RN

Znaczenie emisja N2 O ze spalania resztek roślinnych

EF N 2OBU RN zagregowany wskaźnik emisji N2 O ze spalania resztek CropY roczna wielkość zbiorów danej rośliny Res/Crop stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motylkowej lub dla danej uprawy F racC zawartość C w biomasie dla każdej z upraw F racDM udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw F racBU RN udział spalonej biomasy Ef BU RN efektywność spalania N/C stosunek azotu do węgla w biomasie

75

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu uprawy następnie plony lub nawożenie wprowadzane w opcji parametry wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz, w polu masa środka wprowadzane w opcji uprawy - roślina

wprowadzane w opcji uprawy ⇒roślina wprowadzane w opcji uprawy ⇒roślina wprowadzane w opcji uprawy wprowadzane w opcji parametry wprowadzane w uprawy ⇒roślina

5.3.5

Uprawa gleb organicznych – emisja EGO EGO =

P ∗ EFGO ∗ 10

44 28

(5.30)

gdzie: — EGO - emisja N2 O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo, — P - powierzchnia gleb organicznych, — EFGO - wskaźnik emisji N2 O − N z gleb organicznych [kgN2 O − N/ha ∗ rok]. Tabela 5.20: Obliczanie EGO - emisja N2 O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo EGO = Symbol EGO P

EF GO

P∗EFGO∗ 44 28 10

Znaczenie emisja N2 O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo powierzchnia gleb organicznych

wskaźnik emisji N2 O − N z gleb organicznych [kgN2 O − N/ha ∗ rok]

76

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu obiekty następnie EGO wprowadzane w opcji obiekty następnie dopisz , zakładka parametry w polu powierzchnia wprowadzane w opcji Uprawy w polu EFGO

5.3.6

Pozostawione odchody zwierzęce na pastwiskach i wygonach – emisja EN2OGR EN2OGR = NexGR ∗ EFGR ∗

44 ∗ 103 28

(5.31)

gdzie: — EN2OGR - emisja N2 O z odchodów zwierząt pozostawionych na pastwiskach, — EFGR - wskaźnik emisji N2 O − N dla odchodów pozostawionych na pastwiskach, — NexGR - azot pozostawiony przez zwierzęta na pastwiskach. Tabela 5.21: Obliczanie EN2OGR - emisji z pozostawionych odchodów zwierzęcych na pastwiskach i wygonach EN2OGR = NexGR ∗ EFGR ∗ NexGR = Symbol EF GR

N exGR

P

44 28

∗ 103

(T)(N(T) ∗ Nex(T))

Znaczenie wskaźnik emisji N2 O−N dla odchodów pozostawionych na pastwiskach azot pozostawiony przez zwierzęta na pastwiskach

77

Miejsce w programie wprowadzane w opcji parametry

wprowadzany w opcji pogłowie wyliczany z procentów w linii wypas 1

5.3.7

Nawożenie osadami ściekowymi – emisja ENSS ENSS = NSS ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

(5.32)

NSS = SS ∗ SN

(5.33)

gdzie: — ENSS – azot wprowadzany do gleb rolnych z osadami ściekowymi, — NSS – emisja N2 O ze stosowania osadów ściekowych, — SS – ilość osadu ściekowego zastosowanego na glebę, — SN – zawartość azotu w suchej masie, — EF – wskaźnik emisji N2 O, wyrażone w [kgN2 O − N/kgN ]. Tabela 5.22: Obliczanie ENSS - emisja N2 O z nawożenia osadami ściekowymi ENSS = NSS ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 NSS = SS ∗ SN Symbol SS EF N SS

5.3.8

Znaczenie ilość osadu ściekowego zastosowanego na glebę wskaźnik emisji N2 O, wyrażone w [kgN2 O − N/kgN ] azot wprowadzany do gleb rolnych z osadami ściekowymi, liczony jako NSS=SS*SN

Miejsce w programie wprowadzane przy spisie w opcji uprawy w polu masa środka wprowadzane w opcji parametry rejestrowany jako fakt nawożenia opcja uprawy wybrany nawożenie wprowadzane SS w polu masa środka, z wybranym nawozem w polu nawóz z określonym współczynnikiem w polu SN .

Nawożenie nawozami mineralnymi – emisja EFSN EFSN = FSN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

(5.34)

FSN = NFERT ∗ (1 − FracGASF)

(5.35)

gdzie: — EFSN - emisja N2 O ze stosowania nawozów mineralnych, — FSN - ilość nawozów mineralnych zastosowanych na gleby skorygowany emisją w postaci N H3 i N Ox , — EF - wskaźnik emisji N2 O − N , wyrażone w [kgN2 O − N/kgN ], 78

— FracGASF - udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowany jak N H3 i N Ox , — NFERT - zużycie roczne nawozów mineralnych – azotowych. Tabela 5.23: Obliczanie EFSN - emisja N2 O ze stosowania nawozów mineralnych EFSN = FSN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 FSN = NFERT ∗ (1 − FracGASF) ∗ ENFERT Symbol N F ERT F racGASF

EF

Znaczenie zużycie nawozów mineralnych – azotowych udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowany jak N H3 i N Ox

wskaźnik emisji N2 O [kgN2 O − N/kgN ]

79

Miejsce w programie wprowadzane przy spisie w opcji uprawy w polu masa środka wprowadzany w bazie nawozów w polu fracGASF. UWAGA! Dla nawożenia brane są pod uwagę obydwa współczynniki. Nawozy azotowe ENFERT=1. wprowadzany w opcji parametry

5.3.9

Depozycja azotu z atmosfery – emisja EN2OG EN2OG = [(NFERT ∗ FracGASF) + NSS] ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗

44 ∗ 106 28

(5.36)

gdzie: — FracGASM - udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci N H3 i N Ox , — FracGASF - udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowany jak N H3 i N Ox , — EFAD - wskaźnik emisji N2 O − N z depozycji związków N z atmosfery –const., — EN2OG - emisja N2 O, która powstaje w wyniku depozycji. Tabela 5.24: Obliczanie EN2OG - emisja N2 O z depozycji (nawozy) EN2OG = [(NFERT ∗ FracGASF) + NSS] ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗

Symbol F racGASM

N ex(T )

F racGASF

EF AD N SS

N F ERT

Znaczenie udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci N H3 i N Ox roczne średnie wydalanie azotu przez zwierzęta danego gatunku/kategorii T w kraju [kgN/szt./rok] udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowany jak N H3 i N Ox

wskaźnik emisji N2 O − N , która powstaje w wyniku depozycji azot wprowadzany do gleb rolnych z osadami ściekowymi, liczony jako NSS=SS*SN

zużycie nawozów mineralnych – azotowych

80

44 28

∗ 106

Miejsce w programie wprowadzane w opcji parametry

wprowadzane w opcji parametry

wprowadzany w bazie nawozów w polu fracGASF. UWAGA! Dla nawożenia brane są pod uwagę obydwa współczynniki. Osady ściekowe SN=1, FarcGASF=1 wprowadzane w opcji parametry w polu EFAD rejestrowany jako fakt nawożenia opcja uprawy wybrany nawożenie wprowadzane SS w polu masa środka, z wybranym nawozem w polu nawóz z okrelonym wpsółczynnikiem w polu SN wprowadzane przy spisie w opcji uprawy w polu masa środka

5.3.10

Depozycja azotu z atmosfery – emisja EN2OGman (odchody) X

EN2OGman = [(

(T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗

44 ∗ 103 28

(5.37)

gdzie: — FracGASM - udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci N H3 i N Ox , — EFAD - wskaźnik emisji N2 O − N z depozycji związków N z atmosfery –const., — EN2OGman - emisja N2 O, która powstaje w wyniku depozycji azotu pochodzącego z odchodów zwierzęcych. Tabela 5.25: Obliczanie EN2OGman - emisja N2 O z depozycji (odchody) EN2OGman = [( (T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗ P

Symbol N (T )

Znaczenie liczba zwierząt danego gatunku/kategorii T (pogłowie)

F racGASM

udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci N H3 i N Ox roczne średnie wydalanie azotu przez zwierzęta danego gatunku/kategorii T w kraju [kgN/szt./rok] wskaźnik emisji N2 O − N , która powstaje w wyniku depozycji

N ex(T )

EF AD

81

44 28

∗ 103

Miejsce w programie wprowadzane podczas spisu w opcji pogłowie w zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji parametry

wprowadzane w opcji parametry

wprowadzane w opcji parametry w polu EFAD

5.3.11

Wymywanie azotu z gruntu – EN2OL EN2OL = [NFERT + NSS] ∗ FracLEACH ∗ EFLR

44 ∗ 106 28

(5.38)

— EN2OL - emisja N2 O, która powstaje w wyniku wymywania związków azotu z gruntu do wód, — FracLEACH - udział azotu wymywanego jako N H3 i N Ox , — NFERT - zużycie roczne nawozów mineralnych, — EFLR - wskaźnik emisji N2 O − N z wymywania azotu z gruntu. Tabela 5.26: Obliczanie EN2OL - emisja N2 O z wymywania (nawozy) 44 EN2OL = [NFERT + NSS] ∗ FracLEACH ∗ EFLR 28 ∗ 106

Symbol N F ERT N SS

F racLEACH EF LR

Znaczenie zużycie nawozów mineralnych – azotowych w czystym składniku azot wprowadzany do gleb rolnych z osadami ściekowymi, liczony jako NSS=SS*SN udział azotu wymywanego jako N H3 i N Ox wskaźnik emisji N2 O, która powstaje w wyniku depozycji

82

Miejsce w programie wprowadzane przy spisie w opcji uprawy w polu masa środka rejestrowany jako fakt nawożenia opcja uprawy wybrany nawożenie wprowadzane w polu masa środka, z wybranym nawozem w polu nawóz wprowadzany w opcji parametry w polu fracLEACH wprowadzane w opcji parametry

5.3.12

Wymywanie azotu z gruntu – EN2OLman (odchody) X

(T)(N(T) ∗ Nex(T))] ∗ FracLEACH ∗ EFLR

EN2OLman = [(

44 ∗ 103 28

(5.39)

— EN2OLman - emisja N2 O, która powstaje w wyniku wymywania azotu (pochodzącego z odchodów zwierzęcych) z gruntu, — FracLEACH - udział azotu wymywanego jako N H3 i N Ox , — EFLR - wskaźnik emisji N2 O − N z wymywania azotu z gruntu. Tabela 5.27: Obliczanie EN2OLman - emisja N2 O z wymywania (odchody) 44 EN2OLman = [( (T)(N(T) ∗ Nex(T))] ∗ FracLEACH ∗ EFLR 28 ∗ 103

P

Symbol N (T )

Znaczenie liczba zwierząt danego gatunku/kategorii T (pogłowie)

N ex(T )

roczne średnie wydalanie azotu przez zwierzęta danego gatunku/kategorii T w kraju [kgN/szt./rok] udział azotu wymywanego jako N H3 i N Ox wskaźnik emisji N2 O, która powstaje w wyniku depozycji

F racLEACH EF LR

83

Miejsce w programie wprowadzane podczas spisu w opcji pogłowie w zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji parametry

wprowadzany w opcji parametry w polu fracLEACH wprowadzane w opcji parametry

5.3.13

Nawożenie nawozami organicznymi — emisja EFAM EFAM = FAM ∗ EF ∗

FAM =

X

44 ∗ 103 28

(T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ (1 − FracGASM) ∗ (1 − FracGRAZ)

(5.40)

(5.41)

— EFAM - wskaźnik emisji N2 O ze stosowania nawozów organicznych, — FAM - azot zawarty w nawozach organicznych skorygowany emisją w postaci N H3 i N Ox , — EF - wskaźnik emisji N2 O − N , wyrażone w [kgN2 O − N/kgN ], — FracGASM - udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci N H3 i N Ox , — FracGRAZ - udział azotu w odchodach pozostawionych na glebach przez wypasane zwierzęta, informacja z ilości pogłowia na pastwisku, — suma(T)(N(T)*Nex(T)) - całkowita ilość azotu zawartego w nawozach organicznych wyprodukowana w ciągu roku, informacja z ilości pogłowia w budynkach inwentarskich. Tabela 5.28: Obliczanie EFAM - emisja podtlenku azotu ze stosowania nawozów organicznych EFAM = FAM ∗ EF ∗ FAM =

(T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ (1 − FracGASM) ∗ (1 − FracGRAZ)

Znaczenie wskaźnik emisji N2 O ze stosowania nawozów organicznych

EF

wskaźnik emisji N2 O − N , wyrażone w [kgN2 O − N/kgN ] udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci N H3 i N Ox udział azotu w odchodach pozostawionych na glebach przez wypasane zwierzęta,

F racGRAZ

∗ 103

P

Symbol EF AM

F racGASM

44 28

N (T )

liczba zwierząt danego gatunku/kategorii T (pogłowie)

N ex(T )

roczne średnie wydalanie azotu przez zwierzęta danego gatunku/kategorii T w kraju [kgN/szt./rok]

84

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu pogłowie ⇒zestawienie ⇒syntetyka po zaznaczeniu ∨ EFAM wprowadzany w opcji parametry wprowadzane w opcji parametry

wprowadzane w opcji pogłowie ⇒dopisz, na zakładce zwierzęta w polu %, obok opcji wypas, wprowadzane podczas spisu w opcji pogłowie w zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji parametry

5.4

Emisja amoniaku N H3

Amoniak powstaje podczas produkcji zwierzęcej i pochodzi głównie z dwóch źródeł gnojowicy i obornika. Emisję amoniaku N H3 można więc opisać wzorem: ENH3 = ENH3slurry + ENH3solid

(5.42)

gdzie: — EN H3 - emisja amoniaku N H3 , — EN H3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania, — EN H3solidy - emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania.

5.4.1

Emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania ENH3slurry ENH3slurry = N(T) ∗ xslurry ∗ EFNH3slurry ∗ 103

(5.43)

gdzie: — EN H3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania, — N (T ) - ilość pogłowia, — xslurry - udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym, — EF N H3slurry - wskaźnik emisji N H3 dla gnojowicowegoo systemu utrzymania, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]. Tabela 5.29: Obliczanie ENH3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania ENH3slurry = N(T) ∗ xslurry ∗ EFNH3slurry ∗ 103 Symbol EN H3slurry N (T )

xslurry EF N H3slurry

Znaczenie emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania pogłowie

udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym wskaźnik emisji N H3 dla gnojowicowego systemu utrzymania, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

85

Miejsce w programie wskaźnik zaszyty w programie wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 1 wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

5.4.2

Emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania ENH3solid ENH3solid = N(T) ∗ xsolid ∗ EFNH3solid ∗ 103

(5.44)

gdzie: — EN H3solid – emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania, — N (T ) – pogłowie, — xsolid – udział zwierząt utrzymywanych w systemie obornikowym, — EF N H3solid – wskaźnik emisji N H3 dla obornikowego systemu utrzymania, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]. Tabela 5.30: Obliczanie ENH3solid - emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania ENH3solid = N(T) ∗ xsolid ∗ EFNH3solid ∗ 103 Symbol EN H3solid N (T )

xsolid EF N H3solid

Znaczenie emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania pogłowie

udział zwierząt utrzymywanych w systemie obornikowym wskaźnik emisji N H3 dla obornikowego systemu utrzymania, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

86

Miejsce w programie wskaźnik zaszyty w programie wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 1 wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

5.4.3

Emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych zastosowanych na polach ENH3NM = NFERT ∗ EFNM ∗ 106

(5.45)

gdzie: — EN H3N M - emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych zastosowanych na polach, — N F ERT - zużycie roczne azotowych nawozów mineralnych w czystym składniku, — EF N M - wskaźnik emisji amoniaku z azotowych nawozów mineralnych, wyrażony w [kgN H3 /kgN ]. Tabela 5.31: Obliczanie ENH3NM - emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych zastosowanych na polach ENH3NM = NFERT ∗ EFNM ∗ 106 Symbol EN H3N M

N F ERT

EF N M

Znaczenie emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych zastosowanych na polach zużycie roczne azotowych nawozów mineralnych w czystym składniku wskaźnik emisji amoniaku z azotowych nawozów mineralnych

87

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu uprawy ⇒nawożenie oraz uprawy ⇒pola wprowadzane przy spisie w opcji uprawy w polu masa środka wprowadzane w opcji uprawy ⇒dopisz ⇒nawóz ⇒dopisz

5.5

Emisja pyłów

Pyły rozróżnia się w zależności od ich średnicy cząstki pyłu i można je podzielić na te o średnicy 10 mikrometrów oraz na te o średnicy 2, 5 mikrometrów. W każdej z tych grup dodatkowo wyróżnia się źródło ich pochodzenia: • Pyły o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów: — pochodzące z gnojowicy, — pochodzące z obornika. • Pyły o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów: — pochodzące z gnojowicy, — pochodzące z obornika.

5.5.1

Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z gnojowicy EPM10slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM10slurry) ∗ 103

(5.46)

gdzie: — EP M 10slurry - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z gnojowicy, — N (T ) – pogłowie, — xhouse – czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’, — β – współczynnik konwersji jednostek masy, — xslurry – udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym, — EF P M 10slurry – wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z gnojowicy, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok].

88

Tabela 5.32: Obliczanie EPM10slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z gnojowicy EPM10slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM10slurry) ∗ 103 Symbol EP M 10slurry

N (T )

xhouse

Znaczenie całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z gnojowicy pogłowie

czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce zwierzęta obok opcji obiekty w polu %

β

współczynnik konwersji jednostek masy xslurry udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym EF P M 10slurry wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z gnojowicy, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

89

z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 1 wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

5.5.2

Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z obornika

EPM10solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1 − xslurry) ∗ EFPM10solid) ∗ 103

(5.47)

gdzie: — EP M 10solid - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z obornika, — N (T ) – pogłowie, — xhouse – czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’, — β – współczynnik konwersji jednostek masy, — xslurry – udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym, — EF P M 10solid – wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z obornika, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]. Tabela 5.33: Obliczanie EPM10solid – emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z obornika EPM10solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1 − xslurry) ∗ EFPM10solid) ∗ 103 Symbol EP M 10solid

N (T )

Znaczenie całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z obornika pogłowie

xhouse

czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’

β

współczynnik konwersji jednostek masy udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pochodzących z obornika, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

xslurry EF P M 10solid

90

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce zwierzęta obok opcji obiekty w polu %

z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 0 wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

5.5.3

Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometra pochodzących z gnojowicy

EPM2, 5slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM2, 5slurry) ∗ 103

(5.48)

gdzie: — EP M 2, 5slurry - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometra pochodzących z gnojowicy, — N (T ) - pogłowie, — xhouse - czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’, — β - współczynnik konwersji jednostek masy, — xslurry - udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym, — EF P M 2, 5slurry - wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z gnojowicy, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]. Tabela 5.34: Obliczanie EPM2,5slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z gnojowicy EPM2, 5slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM2, 5slurry) ∗ 103 Symbol Znaczenie EP M 2, 5slurry całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z gnojowicy N (T ) pogłowie

xhouse

czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce zwierzęta obok opcji obiekty w polu %

β

współczynnik konwersji jednostek masy xslurry udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym EF P M 2, 5slurry wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z gnojowicy, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

91

z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 1 wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

5.5.4

Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z obornika

EPM2, 5solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1 − xslurry) ∗ EFPM2, 5solid) ∗ 103

(5.49)

gdzie: — EP M 2, 5solid - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z obornika, — N (T ) - pogłowie, — xhouse - czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’, — β - współczynnik konwersji jednostek masy, — xslurry - udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym, — EF P M 2, 5solid - wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z obornika, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]. Tabela 5.35: Obliczanie EPM2,5solid - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z obornika EPM2, 5solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1 − xslurry) ∗ EFPM2, 5solid) ∗ 103 Symbol EP M 2, 5solid

N (T )

xhouse

Znaczenie całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z obornika pogłowie

czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce zwierzęta obok opcji obiekty w polu %

β

współczynnik konwersji jednostek masy xslurry udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym EF P M 2, 5solid wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów pochodzących z obornika, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

92

z racji metodyki wprowadzania danych wartość stała równa 0 wprowadzane w opcji spis pogłowia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

6. Obliczanie emisji odorów Wskaźnik emisji odorów z obiektu WEOD EOD = COD ∗ V

(6.1)

WEOD = EOD/m

(6.2)

gdzie: — EOD – chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego [ou/s], — COD – stężenie odorów w próbce powietrza usuwanego z obiektu [ou/m3 ], — V – natężenie przepływu powietrza [m3 /s], — WEOD – wskaźnik emisji odorów z obiektu [ou/kg ∗ h], — m – łączna masa zwierząt w pomieszczeniu [kg].

6.1

Własne obliczenia emisji odorów

6.1.1

EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego EOD = COD ∗ V

(6.3)

gdzie: — EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego, wyrażona w [ou/s], — V - objętościowe natężenie przepływu powietrza w przewodach systemu wentylacyjnego, wyrażone w [m3 /s], — COD - stężenie odorów w próbce powietrza usuwanego z obiektu, wyrażone w [ou/m3 ]. Tabela 6.1: Obliczanie EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego EOD = COD ∗ V Symbol EOD COD V

Znaczenie chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego stężenie odorów w próbce powietrza usuwanego z obiektu objętościowe natężenie przepływu powietrza w przewodach systemu wentylacyjnego

Miejsce w programie wyliczane w opcji emisje w funkcji odory wprowadzane w opcji emisje w polu COD wprowadzane w opcji emisje w polu V

6.1.2

WEOD - wskaźnik emisji odorów (chwilowy)

Wskaźnik emisji odorów opisywany jest przez wzór: WEOD =

EOD m

(6.4)

gdzie: — W EOD - wskaźnik emisji odorów z pomieszczenia, wyrażony w [ou/kg ∗ s], — EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego, wyrażona w [ou/s], — m - masa całej populacji, wyrażona w [kg]. Tabela 6.2: Obliczanie WEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego WEOD =

EOD m

EOD = COD ∗ V Symbol W EOD EOD m

COD V

Znaczenie wskaźnik emisji odorów z pomieszczenia chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego masa całej populacji

stężenie odorów w próbce powietrza usuwanego z obiektu objętościowe natężenie przepływu powietrza w przewodach systemu wentylacyjnego

94

Miejsce w programie wyliczane w opcji emisje w funkcji syntetyka wyliczane w opcji syntetyka wyliczane jako iloczyn wprowadzanych w opcji emisje w pole masa zwierzęcia oraz pogłowie wprowadzane w opcji emisje w polu COD wprowadzane w opcji emisje w polu V

6.1.3

CEOD - całkowita emisja odorów za okres

Całkowita emisja odorów opisywana jest przez wzór: CEOD = EOD ∗ ilosc.dni ∗ 24 ∗ 3600

(6.5)

gdzie: — EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego, wyrażona w [ou/s], — ilosc.dni ∗ 24 ∗ 3600 - przeliczenie na [s]. Tabela 6.3: Obliczanie CEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego CEOD = EOD ∗ ilosc.dni ∗ 24 ∗ 3600 Symbol CEOD EOD ilosc.dni

Znaczenie całkowita emisja odorów za okres, wyrażona w [ou] chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego ilość dni w okresie

95

Miejsce w programie wyliczane w opcji emisje w funkcji syntetyka wyliczane w opcji syntetyka podawanym przy wydruku zestawienia w opcji emisje - syntetyka

6.1.4

GWEOD - globalny wskaźnik emisji odorów

Globalny wskaźnik emisji odorów wyliczany jest zgodnie ze wzorem: GWEOD =

CEOD sumaryczna.masa.zwierzat

(6.6)

gdzie: — CEOD - całkowita emisja odorów za okres, wyrażona w [ou], — sumaryczna.masa.zwierzat - liczona jako suma dziennych mas za okres (masa zwierzęcia * pogłowie * okres, wyrażona w [kg], Tabela 6.4: Obliczanie GWEOD - globalny wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego GWEOD = Symbol CEOD masa

CEOD masa

Znaczenie całkowita emisja odorów za okres sumaryczna masa zwierząt

96

Miejsce w programie wyliczane w opcji emisje w funkcji syntetyka liczona jako suma dziennych mas za okres (masa zwierzęcia * pogłowie * okres), wyrażona w [kg]

7. Obliczenia emisji na podstawie odczytów Odczyty związane są z wykonywanymi pomiarami. Pomiary można wykonać i powiązać z dowolnym elementem obiektu. Każdy z elementów posiada co najmniej jeden pomiar. Sytuacja taka nosi nazwę pomiaru mikroklimatu. W przypadku gdy pomiar nie jest powiązany bezpośrednio z elementem tylko z obiektem to taki pomiar nazywany jest pomiarem makroklimatu. Dodatkowo w przypadku elementów budynku i magazynu odchodów dokonuje się pomiarów stężeń i innych. Struktura ewidencjonowanych odczytów przedstawia się następująco: I. Makroklimat - opcja odczyty 1. Temperatura zewnętrzna - Tz [stC] 2. Wilgotność powietrz. atm. - Hz [mg/m3 ] 3. Ciśnienie atmosferyczne - Patm [hPa] II. Mikroklimat - opcja odczyty 1. Temperatura w obiekcie - Tw [stC] 2. Wilgotność w obiekcie - Hw [mg/m3 ] 3. Ruch powietrza w obiekcie - Rv [m/s] III. Pomiary stężeń i inne - opcja emisje 1. Stężenie CH4 - CCH4 [mg/m3 ] 2. Stężęnie NH3 - CNH3 [mg/m3 ] 3. Stężenie N2O - CN2O [mg/m3 ] 4. Stężenie CO2 - CCO2 [mg/m3 ] 5. Stężenie PM2.5 - CPM2.5 [mg/m3 ] 6. Stężenie PM10 - CPM10 [mg/m3 ] 7. Stężenie odorów w próbce powietrza - COD [ou/m3 ] 8. Natężenie przepływu powietrza - V [tys.m3 /h] 9. Krotność wymiany - k [1/h] 10. Średni czas pracy syst. wentylacji - tsw [h/d] 11. Pogłowie - N(T) - [szt.]

12. Masa zwierzęcia - [kg] IV. Emisje z magazynu odchodów - opcja magazyn 1. Ilość odchodów stałych w magazynie - Qsolid [Mg/dzień] 2. Ilość odchodów płynnych w magazynie - Qslurry [Mg/dzień] 3. Zawartość N w odchodach stałych - QNsolid [kgN/Mg] 4. Zawartość N w odchodach płynnych - QNslurry [kgN/Mg] 5. Współczynniki emisji N H3 z magazynu odchodów stałych - EFNH3Qsolid [kgNH3 /Mg ∗ dzień] 6. Współczynniki emisji N H3 z magazynu odchodów płynnych - EFNH3Qslurry [kgNH3 /Mg ∗ dzień] 7. Współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów stałych - EFCH4Qsolid [kgCH4 /Mg ∗ dzień] 8. Współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów płynnych - EFCH4Qslurry [kgCH4 /Mg ∗ dzień]

98

7.1

Własne obliczenia emisji gazów i pyłów

Emisje zewnętrzne liczone są jako suma emisji według tych pomiarów, które przypadają w zadanym okresie, tzn. okres zawiera się od poprzedniego pomiaru (wpisanym w pole poprzedni pomiar) do daty pomiaru (wpisanym w pole data pomiaru).

7.1.1

EO1xxx EO1xxx = V ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6

(7.1)

gdzie: — EO1xxx – emisje gazów (CH4 , N H3 , N2 O) i pyłów (PM2.5, PM10) z obiektu [M g], — V - natężenie przepływu powietrza [tys.m3 /h], — Cxxx - stężenie (CH4 , N H3 , N2 O, PM2.5, PM10) w obiekcie [mg/m3 ], — tsw - średni czas pracy syst. wentylacji [h/d], — ld - liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego). Wyliczane według wzoru dla pomiarów zdefiniowanych jako wariant I . Tabela 7.1: Obliczanie EO1xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu EO1xxx = V ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6 Symbol EO1xxx

V Cxxx

tsw ld

Znaczenie emisje gazów (CH4 , N H3 , N2 O) i pyłów (P M 2.5, P M 10) z obiektu [Mg] natężenie przepływu powietrza [tys.m3 /h] stężenie (CH4 , N H3 , N2 O, P M 2.5, P M 10) w obiekcie [mg/m3 ] średni czas pracy syst. wentylacji [h/d] liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego)

99

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu syntetyka wprowadzane w opcji emisje w polu V natężenie przepływu wprowadzane w opcji emisje w polach o nazwach odpowiednich wprowadzany w opcji emisje w polu tsw wprowadzana w opcji emisje w polach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

7.1.2

EO2xxx EO2xxx = OBJB ∗ k ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6

(7.2)

gdzie: — EO2xxx - emisje gazów (CH4 , N H3 , N2 O) i pyłów (P M 2.5, P M 10) z obiektu [M g], — OBJB - kubatura budynku [tys.m3 ], — k - krotność wymiany powietrza [1/h], — Cxxx - stężenie (CH4 , N H3 , N2 O, P M 2.5, P M 10) w obiekcie [mg/m3 ], — tsw - średni czas pracy syst. wentylacji [h/d], — ld- liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego). Wyliczane według wzoru dla pomiarów zdefiniowanych jako wariant II . Tabela 7.2: Obliczanie EO2xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu EO2xxx = OBJB ∗ k ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6 Symbol EO2xxx

OBJB Cxxx

k tsw ld

7.1.3

Znaczenie emisje gazów (CH4 , N H3 , N2 O) i pyłów (P M 2.5, P M 10) z obiektu [M g] kubatura budynku [tys.m3 ]

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu syntetyka, liczone dla danych z wybranym wariantem II wprowadzane w opcji obiekt w polu OBJ kubatura stężenie wprowadzane w opcji emisje w po(CH4 , N H3 , N2 O, P M 2.5, P M 10) lach o nazwach odpowiednich w obiekcie [mg/m3 ] krotność wymiany powietrza wprowadzane w opcji emisje w polu [1/h] krotność wymiany średni czas pracy syst. wentyla- wprowadzany w opcji emisje w polu cji [h/d] tsw liczba dni za okres (od bieżącego wprowadzana w opcji emisje w powpisu do kolejnego) lach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

EO3xxx EO3xxx = N(T) ∗ W ∗ VKG ∗ Cxxx ∗ ld ∗ 10−6

gdzie: — EO3xxx - emisje gazów (CH4 , N H3 , N2 O) z obiektu, — N(T) - pogłowie zwierząt [szt.], — W - masa zwierzęcia [kg], — VKG - zapotrzebowanie powietrza na kg masy ciała zwierzęcia [tys.m3 /kg ∗ d], — Cxxx - stężenie (CH4 , N H3 , N2 O) w obiekcie [mg/m3 ], — ld- liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego). 100

(7.3)

Wyliczane według wzoru dla pomiarów zdefiniowanych jako wariant III .

Tabela 7.3: Obliczanie EO3xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu EO3xxx = N(T) ∗ W ∗ VKG ∗ Cxxx ∗ ld ∗ 10−6 Symbol EO3xxx

N (T ) Cxxx

W V KG

ld

Znaczenie emisje gazów (CH4 , N H3 , N2 O) i pyłów (P M 2.5, P M 10) z obiektu pogłowie zwierząt [szt.]

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu syntetyka, liczone dla danych z wybranym wariantem II wprowadzane w opcji emisje w polu pogłowie stężenie wprowadzane w opcji emisje w po(CH4 , N H3 , N2 O, P M 2.5, P M 10) lach o nazwach odpowiednich w obiekcie [mg/m3 ] masa zwierzęcia [kg] wprowadzane w opcji emisje w polu masa zwierzęcia współczynnik zapotrzebowania wprowadzany w opcji parametry w powietrza na kg masy ciała zwie- polach VKG odpowiednio według rzęcia [tys.m3 /kg ∗ d] pola grupa zwierząt liczba dni za okres (od bieżącego wprowadzana w opcji emisje w powpisu do kolejnego) lach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar 101

7.2

Własne obliczenia emisji z magazynów odchodów

Emisje zewnętrzne liczone są jako suma emisji według tych pomiarów, które przypadają w zadanym okresie, tzn. okres zawiera się od poprzedniego pomiaru (wpisanym w pole poprzedni pomiar) do daty pomiaru (wpisanym w pole data pomiaru).

7.2.1

EZN2Osolid EZN2Osolid = Qsolid ∗ QNsolid ∗ EFN2Osolid ∗

44 ∗ ld 28

(7.4)

gdzie: — EZN2Osolid - emisja zewnętrzna N2 O z odchodów stałych [kg], — Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień], — QNsolid - zawartość N w odchodach stałych [kgN/M g], — EFN2Osolid - współczynnik emisji N2 O z odchodów stałych [kgN2 0 − N/kgN ], — ld - liczba dni za okres. Tabela 7.4: Obliczanie EZN2Osolid - emisja zewnętrzna N2 O z odchodów stałych EZN2Osolid = ŚRQsolid ∗ QNsolid ∗ EFN2Osolid ∗ Symbol EZN 2Osolid Qsolid QN solid EF N 2Osolid

ld

Znaczenie emisja zewnętrzna N2 O z odchodów stałych, wyrażona w [kg] ilość odchodów stałych w magazynie wyrażona w [Mg/dzień], zawartość N w odchodach stałych, wyrażona w [kg/Mg] współczynnik emisji N2 O z odchodów stałych, wyrażony w [kg/Mg*dzień] liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego)

102

44 28

∗ ld

Miejsce w programie wyliczane w programie wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu Qsolid wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu QNsolid wprowadzane w opcji parametry, w polu EFN2Osolid wprowadzana w opcji emisje w polach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

7.2.2

EZN2Oslurry EZN2Oslurry = Qslurry ∗ QNslurry ∗ EFN2Oslurry ∗

44 ∗ ld 28

(7.5)

gdzie: — EZN2Oslurry - emisja zewnętrzna N2 O z odchodów płynnych [kg], — Qslurry - ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg/dzień] , — QNslurry - zawartość N w odchodach płynnych [kgN/M g], — EFN2Oslurry - współczynnik emisji N2 O z odchodów płynnych [kgN2 O − N/kgN ], — ld - liczba dni za okres. Tabela 7.5: Obliczanie EZN2Oslurry - emisja zewnętrzna N2 O z odchodów płynnych EZN2Osolid = ŚRQsolid ∗ QNsolid ∗ EFN2Osolid ∗ Symbol EZN 2Oslurry Qslurry QN slurry EF N 2Oslurry

ld

Znaczenie emisja zewnętrzna N2 O z odchodów płynnych, wyrażona w [kg] ilość odchodów płynnych w magazynie wyrażona w [Mg/dzień], zawartość N w odchodach płynnych, wyrażona w [kg/Mg] współczynnik emisji N2 O z odchodów stałych, wyrażony w [kg/Mg*dzień] liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego)

103

44 28

∗ ld

Miejsce w programie wyliczane w programie wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu Qslurry wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu QNslurry wprowadzane w opcji parametry, w polu EFN2Oslurry wprowadzana w opcji emisje w polach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

7.2.3

EZNH3slurry EZNH3slurry = Qslurry ∗ EFNH3Qslurry ∗ ld

(7.6)

gdzie: — EZNH3slurry - emisja zewnętrzna N H3 z odchodów płynnych [kg], — Qslurry - ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg/dzień], — EFNH3Qslurry - współczynniki emisji N H3 z magazynu odchodów płynnych [kg N H3 /Mg*dzień], — ld - liczba dni za okres. Tabela 7.6: Obliczanie EZNH3slurry - emisja zewnętrzna N H3 z odchodów płynnych EZNH3slurry = Qslurry ∗ EFNH3Qslurry ∗ ld Symbol EZN H3slurry

Znaczenie emisja zewnętrzna N H3 z odchodów płynnych, wyrażona w [kg] Qslurry ilość odchodów płynnych w magazynie wyrażona w [Mg/dzień], EF N H3Qslurry współczynnik emisji N H3 z odchodów płynnych, wyrażony w [kg/Mg*dzień] ld liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego)

104

Miejsce w programie wyliczane w programie

wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu Qslurry wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu EFNH3Qslurry wprowadzana w opcji emisje w polach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

7.2.4

EZNH3solid EZNH3solid = Qsolid ∗ EFNH3Qsolid ∗ ld

(7.7)

gdzie: — EZNH3solid - emisja zewnętrzna N H3 z odchodów stałych [kg/dzień], — Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień], — EFNH3Qsolid - współczynniki emisji N H3 z magazynu odchodów stałych [kg N H3 /Mg*dzień], — ld - liczba dni za okres. Tabela 7.7: Obliczanie EZNH3solid - emisja zewnętrzna N H3 z odchodów stałych EZNH3solid = Qsolid ∗ EFNH3solid ∗ ld Symbol EZN H3solid Qsolid EF N H3Qsolid

ld

Znaczenie emisja zewnętrzna N H3 z odchodów stałych, wyrażona w [kg] ilość odchodów stałych w magazynie wyrażona w [M g/dzie], współczynnik emisji N H3 z odchodów stałych, wyrażony w [kg/Mg*dzień] liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego)

105

Miejsce w programie wyliczane w programie wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu Qsolid wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu EFNH3Qsolid wprowadzana w opcji emisje w polach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

7.2.5

EZCH4slurry EZCH4slurry = Qslurry ∗ EFCH4Qslurry ∗ ld

(7.8)

gdzie: — EZCH4slurry - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów płynnych [kg], — Qslurry - ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg/dzień], — EFCH4Qslurry - współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów płynnych [kg CH4 /Mg*dzień], — ld - liczba dni za okres. Tabela 7.8: Obliczanie EZCH4slurry - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów płynnych EZCH4slurry = Qslurry ∗ EFCH4slurry ∗ ld Symbol EZCH4slurry

Znaczenie emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych, wyrażona w [kg] Qslurry ilość odchodów stałych w magazynie wyrażona w [Mg/dzień], EF CH4Qslurry współczynnik emisji CH4 z odchodów stałych, wyrażony w [kg/Mg*dzień] ld liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego)

106

Miejsce w programie wyliczane w programie wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu Qslurry wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu EFCH4Qslurry wprowadzana w opcji emisje w polach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

7.2.6

EZCH4solid EZCH4solid = Qsolid ∗ EFCH4Qsolid ∗ ld

(7.9)

gdzie: — EZCH4solid - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych [kg], — Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień], — EFCH4Qsolid - współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów stałych [kg CH4 /Mg*dzień], — Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień], — ld - liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego). Tabela 7.9: Obliczanie EZCH4solid - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych EZCH4solid = Qsolid ∗ EFCH4Qsolid ∗ ld Symbol EZCH4solid Qsolid EF CH4Qsolid

ld

Znaczenie emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych, wyrażona w [kg] ilość odchodów stałych w magazynie wyrażona w [Mg/dzień], współczynnik emisji CH4 z odchodów stałych, wyrażony w [kg/Mg*dzień] liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego)

107

Miejsce w programie wyliczane w programie wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu Qsolid wprowadzane w opcji magazyn odchodów, w polu EFCH4Qsolid wprowadzana w opcji emisje w polach: data pomiaru - wyliczana w stosunku do pola poprzedni pomiar

8. Wzory dodatkowe spoza projektu 8.1

ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych (II)

Amoniak powstaje podczas produkcji zwierzęcej i pochodzi głównie z dwóch źródeł gnojowicy i obornika. Emisję amoniaku N H3 można więc opisać wzorem (II): ENH3man = N(T) ∗ EFNH3 ∗ 103

(8.1)

gdzie: — EN H3man – emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych, — N (T ) – średnia liczba zwierząt danego gatunku/kategorii T w kraju (pogłowie), — EF N H3 – wskaźnik emisji amoniaku wg Pietrzaka dla danej kategorii zwierząt, wykg ], rażona w [ szt.∗rok Tabela 8.1: Obliczanie ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych (II) ENH3man = N(T) ∗ EFNH3 ∗ 103 Symbol EN H3man N (T )

EF N H3

Znaczenie emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych średnia liczba zwierząt danego gatunku/kategorii T w kraju (pogłowie) wskaźnik emisji amoniaku wg Pietrzaka dla danej kategorii zwierząt, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

Miejsce w programie wskaźnik generowany na zestawieniu ewidencja pogłowia ⇒syntetyka wprowadzane w opcji spis pogłowia, na zakładce stan w polu ilość zwierząt wprowadzane w opcji parametry

9. Porównanie funkcjonalności zawartych w programie w porównaniu z założeniami projektu Poniżej zaprezentowano zestawienie tabelaryczne prezentujące wszystkie wskaźniki, które wyliczane są przez program. Wskaźniki te zostały określone w projekcie ”Monitoring, ocena ryzyka oraz prognoza skutków zagrożeń, klęsk i katastrof środowiskowych na obszarach wiejskich”, który to zgodnie ze Specyfikacją istotnych warunków zamówienia zawiera wytyczne merytoryczne do powstania programu.

Projekt

1

Punkt Strona Emisja metanu CH4 5.1.1. 58

Instrukcja Wzór

Wskaźnik

ECH4F ER ECH4M AN ECH4 5.1.1.1. 59 EF CH4F ER EF CH4M AN Vs 5.1.1.2. 59 GE 5.1.1.3. 60 N Em N Ea N Ea1 N El N El1 N El2 N Ep N Eg N Eg1 N Ew 5.1.2. 61 ECH4BU RN Emisja podtlenku azotu N2 O 5.2.1. 62 EN 2OM AN 5.2.2.1. 63 EF SN F SN 5.2.2.2. 63 EF AM F AM 5.2.2.3. 63 EF BN F BN 5.2.2.4. 64 EF CR F CR 5.2.2.5. 64 EGO 5.2.2.6. 64 EN SS N SS 5.2.2.7. 65 EN 2OGR 5.2.2.8. 65 EN 2OG 5.2.2.9. 65 EN 2OL 5.2.2.10. 65 EN 2OBU RN Emisja amoniaku N H3 5.3. 67 EN H3 5.3.1. 67 EN H3slurry 5.3.2. 67 EN H3solid brak – EN H3man brak – EN H3N M

110

2

Tabela

5.2 5.4 5.1 5.3 5.5 5.6 5.7 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 5.17 5.18 5.19 5.23

?? 5.1.2 5.1 5.12 5.13 5.14 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.15

5.24 5.34 5.35 5.40 5.41 5.25 5.26 5.27 5.28 5.30 5.32 5.33 5.31 5.36 5.39 5.29

5.16 5.23 5.23 5.3.13 5.3.13 5.17 5.3.2 5.18 5.3.3 5.20 5.3.7 5.3.7 5.3.6 5.24 5.3.11 5.19

5.42 5.41 5.43 8.1 5.45

5.4 5.29 5.30 8.1 5.31

Pyły 5.4.

68

EP M 10slurry EP M 10solid EP M 2, 5slurry EP M 2, 5solid

5.46 5.47 5.48 5.49

5.32 5.33 5.34 5.35

Odory 5.5.

68

EOD W EOD

6.3 6.4

6.2 6.2

111