Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Suppl.: 2, Y"l: 2007, Sayfa: 26-32

D

BARAN, NALÇACI

HEK ML ! NDE KULLANILAN MATERYALLER VE ALERJ K REAKS YONLAR DENTAL MATERIALS AND ALLERGIC REACTIONS

Yrd. Doç. Dr. lgi BARAN*

Yrd. Doç. Dr. Rana NALÇACI** ABSTRACT

ÖZET

Allergies related dentistry generally constitutes delayed hypersensitive reactions to specific dental materials. Dental materials are wildly used in applications that place them into contact with oral tissues for many years with the development of new dental materials questions remain about their biologic safety. But now several materials, such as nickel, cobalt and resin materials have relatively high potential to cause allergy. This article presents several important physical properties of prosthetic dental materials that have biologic relevance, and then addresses potential systemic and local toxicity of these materials, their allergic effects and their carcinogenic effects. Key Words: Allergic reactions, prosthetic materials

Di hekimli,inde alerji; genel olarak baz" spesifik dental materyallere duyarl"l"k reaksiyonu olarak meydana gelmektedir. Dental materyaller uzun y"llard"r oral dokularda yayg"n olarak kullan"m alan" bulmaktad"r. Yeni dental materyallerin geli imi ve bu materyallerin biyolojik güvenirli,i ile birçok sorun geride kalm" t"r. Yine de nikel, kobalt ve akrilik resin materyaller gibi birçok materyal alerji potansiyeli aç"s"ndan oldukça risklidir. Bu makalede, protez materyallerinin neden oldu,u birçok önemli fiziksel ve biyolojik özellikler potansiyel sistemik ve lokal toksisite, bunlar"n alerjik ve kanserojen özellikleri ele al"nm" t"r. Anahtar Kelimeler: Alerjik reaksiyonlar, protez materyalleri Alerji terimi Yunanca “de,i im-de,i mi ” anlam"na gelen “allos” ile “tepki-tepki gösterme” anlam"na gelen “ergon” sözcüklerinden köken alm" t"r. Alerji terimi ilk kez 1906 y"l"nda Baron Clemens von Pirquet taraf"ndan kullan"lm" t"r. 1, 2 Alerji; vücudun tekrar tekrar yabanc" maddeleri veya enfeksiyöz organizmalar" almas" sonucu farkl" bir tepki göstermesidir. Günümüzde de kullan"ld"," gibi, alerji terimi genellikle antijen-antikor reaksiyonlar"n"n neden oldu,u hastal"klar"n patherjikhipererjik görünümleridir. Alerjik reaksiyonlar; süre, reaksiyon tipi, histolojik ve fizyolojik bulgular" aç"s"ndan de,erlendirilmelidir. Alerji yapan maddeler göz, burun ve deri yoluyla vücuda girerek dört tip reaksiyon olu turabilirler. Tip I. Atopik alerji. Alerjenler vücuda girer girmez hemen antijen-antikor reaksiyonu ba lar. Bu tip alerji

anne-babadan çocuklara genetik olarak geçer. Bu alerjilerde ast"m, anjioödem, ürtiker, rinit, konjuktivit görülebilir. En a,"r eklinde anafilaktik ok görülür ve ölümle sonuçlanabilir. Tip II. Sitotoksik tip. Antijene kar " olu an antikor ile olu ur. Otoimmün anemi, hemolitik anemi ve transfüzyon reaksiyonlar" örnek gösterilebilir. Tip III. Cmmün komplex tip. Antikor- antijen ba,lanarak ba layan inflamatuar reaksiyonlard"r. Tip IV. Gecikmi tip alerji reaksiyonu. Baz" ilaçlar, kozmetik ve kimyasal maddelerin etkisiyle oluur. Bu tip alerji reaksiyonlar" fazla belirti göstermez. Baz" belirtiler alerjen maddeye maruz kald"ktan 48 saat sonra ortaya ç"kabilir. K"zar"kl"k ve yanma ile ba layan deride veziküller ve deride kal"nla ma ile devam eden alerjik kontakt dermatit örnek gösterilebilir. Alerjen maddenin temas" kaybolduktan sonra birkaç hafta içinde doku iyile ir.

* K"r"kkale Üniversitesi Di Hek Fak, Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal", K"r"kkale ** K"r"kkale Üniversitesi Di Hek Fak, Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim Dal", K"r"kkale

26

Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Suppl.: 2, Y"l: 2007, Sayfa: 26-32

BARAN, NALÇACI

rek deri testlerinin de reanimasyon ko ullar"nda yap"lmas" uygun olur. Lokal anestetikler, kimyasal olarak, çapraz reaksiyonlara izin veren ve çapraz reaksiyonlara izin vermeyen tip olarak ikiye ayr"l"r. Birine kar " alerjisi olan hastalarda, di,er tip kullan"lmal"d"r. Birinci gruptakiler prokain hidroklorid, ikinci gruptakiler ise lidokain içerirler. Prokain ve pantokain ( paraamino benzoik asit grubu maddeler) lokal uygulanmas" sonucu; pseudomembranöz veya ülseratif stomatitis, gingivada gangrenöz lezyonlar, asfiksi nöbetleri, glottis ödemi ve a "r" alerjen bireylerde genel oka neden olabilir. Ayr"ca topikal anestetiklerin içeri,indeki maddeler kar " ( örn. Benzokain) alerjik reaksiyonlar geli ebilir. 7 Di hekimi taraf"ndan verilen ilaç ilk kez deniyorsa ve hastada alerji anamnezi varsa, mutlaka test yapt"r"lmal"d"r. Di hekimleri bu tehlikelerin bilincinde olmal" ve bu reaksiyonlar hakk"nda hastay" uyarmal"d"r. Duyarl"l",a ait üpheli bir durumda çe itli anestetiklerle epikütan test yap"lmal"d"r. 1,7

Di hekimli,inde kullan"lan materyallere kar " görülen alerji tipleri; daha çok materyal ile temas eden yerlerde kontakt dermatit tarz"nda Tip IV alerjik reaksiyon ile Tip I atopik alerji eklindedir. 1-4 Alerji anamnezinde; ilaç intolerans" ve ilaç reaksiyonu olan hastalar, di hekimli,i aç"s"ndan çok önemlidir. Ancak alerji veya alerji benzeri reaksiyonlar"n ayr"m" dikkatle de,erlendirilmelidir. Hastada; alerjik bazda a,"z belirtileri varsa, daha önceki di tedavileri s"ras"nda alerjik reaksiyonlar olu mu sa ve atopik hastal"klar olarak bilinen ast"m, egzama gibi sorunlar" varsa, nonalerjik gruptaki hastalara göre daha dikkatli davran"lmal"d"r. Alerjinin a,"z bo lu,unda neden oldu,u reaksiyonlar" di hekimi iyi de,erlendirmelidir. 4-5 Di etlerinde alerji neticesinde meydana gelen de,i iklikleri öyle s"ralayabiliriz: Eritem, ödem, hiperplazi, vezikül ve ülserler. Di etlerindeki alerjik reaksiyonlar ile kapiller kandaki eozinofilik hücre say"s"nda art" olur. 5 A,"z mukozas"nda tan" konulabilmesi için pek çok faktörün hekim taraf"ndan dikkatlice incelenmesi gerekmektedir. Hastalarda do,ru bir tan"ya ula mak için; hastan"n anamnezinde ya , cinsiyet, meslek, sosyo-ekonomik durum, lezyonun durumu, yap"s", kulland"," ilaçlar, g"dalar ve sistemik bulgular gibi faktörler hekim taraf"ndan dikkatle incelenmelidir. Hekim hastan"n bu lezyonlar hakk"ndaki nedenine ili kin fikrini ö,renmelidir. Kullan"lan ilaçlar, g"da, tütün, alkol al" kanl"," baz" lezyonlara neden olabilir. 6 Di hekimli,i aç"s"ndan; dental restoratif materyallerin baz"lar", di hekimli,i personeli ve hastalar için, kontakt dermatit, ast"m gibi semptomlarla kendini gösteren alerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Di hekimli,inde kullan"lan materyaller içinde alerjik reaksiyonlar genellikle; lokal anestetikler, metaller, protez materyalleri, lateks eldivenler, di macunu ve gargaralar nedeniyle ortaya ç"kar.6

METALLER Metaller ve metal ala "mlar"; lokal veya genel alerjik belirtilere neden olurlar. Di hekimli,inde konservatif tedavi ve protetik tedavide bir çok metal ve ala "mlar" kullan"l"r. Bunlar; c"va (Hg), gümü (Ag), alt"n (Au), kalay (Sn), bak"r (Cu), çinko (Zn), demir (Fe), nikel (Ni), krom (Cr), kadmiyum (Cd), platin (Pt), kobalt (Co), molibden (Mo), tantal, titanyum (Ti) gibi metaller ve ala "mlar"d"r. Yüksek alt"n içeren soy metal ala "mlar"n"n biyolojik olarak en yüksek uyumluluk gösterdikleri bilinmektedir. Ancak özellikle temel metal ala "mlar"n"n bile iminde bulunan nikel (Ni), krom (Cr), kobalt (Co), bak"r (Cu) ve günümüzde kullan"m" b"rak"lan berilyum (Be) biyolojik yönden olumsuz özelliklere sahiptir. 8-10 A,"z içinde kullan"lan metal ala "mlar"n"n alerjik ve toksik reaksiyonlara neden oldu,u bilinmektedir. Ancak bu reaksiyonlara neden olabilmeleri için metal iyonlar"n"n aç",a ç"kmas" gerekir. Metal iyonlar" da korozyon ile ili kilidir. Korozyon olmazsa metal iyonlar" aç",a ç"kmaz. Tekrarlanan dökümlerde özellikle Cu oldu,unda metal iyonlar" ve korozyon özelli,i artar. Her tip ala "mda korozyon olu abilir. Ancak k"ymetli metal içeren ala "mlar korozyona daha dirençlidir. Her ala "m kullan"laca," protez, döküm özellikleri, üst yap" tercihleri ve korozyon aç"s"ndan kendi içinde özel olarak de,erlendirilmelidir.11-12 K"ymetli metal ala "mlar"n"n fiyatlar"ndaki art" ve porselen uygulamas"nda

LOKAL ANESTET KLER Gilman6 taraf"ndan, lokal anestetiklere kar " geli en reaksiyonlar u ekilde s"n"fland"r"lm" t"r: -Delirium, konvülsiyonlar, solunum yetmezli,i gibi olaylarla olu an toksik belirtiler. -Nab"z art" ", hipotansiyon ve senkop görülmesi ile dola "m sistemindeki bozukluklar. -Ast"m ile olu an alerjik reaksiyonlar. Lokal anestezik maddelere kar " baz" alerjik hastalarda gerçek pozitif cevap olabilece,i dü ünüle27

Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Suppl.: 2, Y"l: 2007, Sayfa: 26-32

BARAN, NALÇACI

Nikel

daha dirençli ala "mlar gerekmesi nedeniyle k"ymetsiz metal ala "mlar"na olan gereksinimi artt"rm" t"r.8,10 Ancak k"ymetsiz metal ala "mlar" bu avantajlar"na ra,men biyolojik olarak uygun olmamalar" ve korozyona kar " daha yatk"n olmalar" gibi dezavantajlara sahiptirler. Doku uyumu ve korozyona dayan"kl"l"k gibi gereklilikler titanyum (Ti) gibi alternatif metal aray" lar"n" artt"rm" t"r. A,"z ortam"nda korozyona en dirençli metal titanyumdur.Titanyum son y"llarda protetik restorasyonlarda bir çok amaçla kullan"lmaktad"r; sabit protezlerde, iskelet protezlerde, metal-porselen restorasyonlar"nda ve implant uygulamalar"nda özellikle biyolojik uyumlulu,u nedeniyle tercih edilmektedir. Titanyum implant ala "mlar"na kar " alerjiye pek rastlanmam" t"r. Titanyumun doku uyumunun iyi olmas" yüzeyinin pasifize edilmesine ba,l"d"r. 11-14 Metal ala "m" haz"rlama s"ras"nda homojen olmayan metal oksit kristallerinin çözünmesi sonucu meydana gelen metalik iyonlar, proteinlerle birle erek antijen haline gelebilirler. 15 A,"zdaki bir metale ba,l" alerji tan"s" genellikle zordur ve çe itli kriterlere ba,l"d"r. 1. Hastan"n alerjik materyalle temas etmesi, 2. Nüpheli materyalin uzakla t"r"lmas"ndan sonra semptomlar"n geriye dönmesi, 3. Epikütan patch testi, 4. Metalografik analiz. 15

Di hekimli,i d" "ndaki uygulamalarda nikel ve birle enlerinin karsinojen maddeler oldu,u belirtilmektedir. Bu nedenle nikel miktar" %80’i a an temel metal ala "mlar"n" kullan"m"nda dikkatli olunmal"d"r. Nikel ayr"ca alerjik özelliklere sahiptir. Di,er tüm metallerin toplam" oran"nda kontakt dermatite sebep olmaktad"r. Kad"nlar"n %9’u erkeklerin % 0.9’u nikele kar " hassast"r. Bu tür hastalarda, a,"zda nikel içeren ala "mlar kullan"lmamas" gerekir. 9,15,19

PROTEZ KA DE MATERYALLER Protez kaide materyali olarak kullan"lan rezinlerin biyolojik uyumlar"n" üç özellik kontrol etmektedir; rezinin safl",", polimer zincirinin uzunlu,u, polimerin kimyasal yap"s". Rezinin safl"," bildirilen alerjik reaksiyonlar"n ço,unun nedenidir. Protez kaide rezinlerine kar " alerjik reaksiyonlar, art"k monomerlere, plastisizer veya inhibitörlerin meydana getirdi,i kirliliklere kar " olu ur. Polimetil metakrilat"n molekül uzunlu,u oldukça fazlad"r ve polimetil metakrilat tam olarak sentetik de,ildir. Bu özel kimyasal yap" do,ada bulunmamaktad"r. Alerjik reaksiyonu di,er nedenlere ba,l" yan"tlardan ay"rt etmek için; Hastan"n alerjik materyalle daha önceden temas etmesi, Yan"t"n bilinen alerjik modele uygun olmas", Alerjen uzakla t"r"ld","nda yan"t"n genellikle 24 saatte düzelmesi Alerjenle kar "la "ld","nda yan"t"n tekrarlamas" ve Patch testinin pozitif olmas" gibi özellikler gerekir. 20 Total protez kullan"m" süresince, biyolojik adaptasyon bozuklu,u, mukoza reaksiyonlar" ve a,"z floras"nda de,i imler meydana getirmektedir. Kaide pla,"n"n adapte oldu,u mukozan"n lokal veya genel kronik iltihab" anlam"na gelen protez stomatitinin etiyolojisinde pek çok faktör mevcuttur. Mekanik irritasyonlar, alerjik reaksiyon, C. Albicans enfeksiyonu ve plak olu umu protez stomatitine neden olarak gösterilmektedir.21 En ideal protez tedavisi bile biyolojik ortama yabanc"d"r ve bu ortam" olumsuz etkileyen çe itli maddeler içerir. Tüm protetik tedavilerde protez yüzeylerinin düzgün, cilal" haz"rlanmas", g"da birikintisinin önlenmesi yönünden önem ta "maktad"r. Retansiyona sebep olan pürüzlü yüzeylerde mukoza irritasyonu ve buna ba,l" olarak çe itli enflamasyonlar geli ir.22-24 Akrilik rezinler; 1936’da Vernon taraf"ndan di hekimli,inde kullan"m alan" bulmu tur ancak bu

C/va Cnsanlar c"vay", yiyeceklerden çevresel ve endüstriyel temaslardan ve amalgam restorasyonlardan al"r.16 C"va intoksikasyonu; di eti kanamas", alveolar kemik kayb", salivasyon, pis a,"z kokusu, di etlerinde anormal pigmentasyon, lökoplaki, stomatit, di eti, damak ve dilde ülserasyonlar, yüzde ve dudaklarda kar"ncalanma ve yanma hissi, a,"zda metalik tat gibi bulgularla ay"rt edilir. 17 Tedavisinde; -C"va ile temas kesilmeli, dental amalgamlar ç"kar"lmal", deniz ürünleri yenmemelidir. -Dokulara gev ek ve s"k" ba,lanan c"va vücuttan uzakla t"r"lmal"d"r. -Antioksidan tedavisi verilebilir. -Laboratuar testleri ile yan"t de,erlendirilmelidir. -Nelasyon tedavisi için DMPS (dimerkap- tanpropan sülfat), DMSA(dimerkaptosüksinik asit), lipoik asit sülfidril gruplar" kullan"labilir. 18

28

Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Suppl.: 2, Y"l: 2007, Sayfa: 26-32

BARAN, NALÇACI

materyale kar " alerjik reaksiyonlar bildirilmi tir.25 Alerjik reaksiyonlar"n temel semptomlar"; damakta yanma hissi, mukozal yang", vezikülasyon ve ülserasyon belirtileri olarak söylenebilir. 26 Alerjik yan"tlar; reaksiyona girmemi monomere, dibutil fitalat veya hidrokinon gibi ilave maddelere kar " olmaktad"r. Otopolimerizan akriliklerde "s" ile sertle en akriliklere oranla daha fazla art"k monomer kal"r.20 Baz" kaynaklarda alerjik yan"t"n ilave pigment ve tepkime ürünlerine kar " da olu abilece,i ifade edilmi tir. Bu ürünlerden biri formaldehittir ve otopolimerizan akrilikler daha fazla formaldehit içerirler. 27 Özellikle "s" ile sertle en akrilik rezin kaide materyallerine kar " alerjik reaksiyonlar görülmesi nadirdir. 20 Hastalarda metakrilata kar " görülen alerji en çok hareketli protezlerde alerjik stomatit olarak görülür. A,r"s"zd"r, tükrükte art" , a,"zda yanma sendromu ve ödemli mukoza vard"r. Ço,unlukla alerjik reaksiyonlar; pürüzlü, kötü uyumland"r"lm" protezlerin neden oldu,u irritasyonlarla, travmatik yaralanmalarla, sigara ve yiyeceklere ba,l" kimyasal veya termal yaralanmalarla veya kandida enfeksiyonlar" ile kar" t"r"labilir.20,28-30 Hugget ve arkada lar" 31; ultraviyole spektroskopi kullanarak art"k monomer düzeyini ölçtükleri ara t"rmalar"nda, art"k monomer düzeyi % 0,3’ü a t","nda kaideden art"k monomerin serbestlendi,ini ve art"k monomer konsantrasyonunun, ancak "s" ile polimerizasyonu takiben en az 1 saatlik bir kaynama ile dü ürülebilece,ini ifade etmi tir. Yap"m a amas"nda polimerizasyon için mikrodalga kullan"lmas" art"k monomer içeri,ini azaltmaktad"r. Protez tamamland"ktan sonra 37 derecede suda bir gün bekletildi,inde art"k monomerin azald"," bildirilmi tir. Akrilik rezinlere kar " alerjik reaksiyonlar"n gözlendi,i vakalarda; kaide materyali olarak; metal kaide pla," (Cr-Co), akrilik d" " baz" plastik materyaller (polistren, vinilakrilik kopolimer) uygulanabilir. 26,27,30,31

oranlarda lateks kullan"m" söz konusudur. Duyarl"," artt"r"c" özelli,i nedeniyle ortaya ç"kan klinik bulgular lokal reaksiyonlardan (ödem, ka "nt", eritem, papül) rinokonjuktivit, ast"m, farengeal ödem ve anaflaktik ödeme kadar giden bir tablo mevcuttur. Daha çok bu alerji ikayeti pudral" lateks eldivenler için söz konusudur. Fakat pudra tek ba "na alerjen de,ildir.32,33 Tan", hikaye ve do,ru alerjik de,erlendirme ile konulabilir. Hastan"n lateks alerjisi varsa sadece eldiven de,il, tükrük emici, plastik "r"ngalar, rubber dam temas" sonucu da alerji olu abilir.34,35 Lateks alerjisi olan hastalarda güta perka da alerji ba latabilir. Güta perkan"n kimyasal olarak rubber dam ile benzer oldu,u bilinmektedir. Hastalarda genellikle baz" g"dalara ba,l" alerji ve t"bbi cerrahi giri imler esnas"nda ortaya ç"kan reaksiyonlar olabilir. Tan"da kullan"lan in vivo testler allerji deri testleri, patch testler ve provokasyon testleridir. Provokasyon testleri (nazal, konjuktival, bronfliyal intravaginal, sublingual, oral ve cilt testleri) ön tan"y" do,rulamakta önemlidir. En önemli in vitro test spesifik anti do,al kauçuk latexg E testidir. Tedavide en önemli unsur temas"n kesilmesi veya azalt"lmas"d"r. Bu her zaman mümkün olmayabilir. Latex alerjisi olan bireyler vinil veya nitril eldivenleri tercih etmelidirler. 34-36

D

MACUNU VE GARGARALAR

Di macunu ve gargaralara kar " istenmeyen alerjik yan"tlar, genellikle içindeki tat ve koku veren maddeye, antimikrobik maddeye veya antienzime ba,l"d"r. Di macunlar"n"n temizleme özelli,ini artt"rmak için köpük yap"c" etkileriyle yap"lar"na kat"lan SLS (Sodium Lauryl Sulphate) mukoza hücrelerinin y"k"m"n" art"rarak tahri edici etki gösteren bir kimyasald"r. Akut alerjik gingivitis ve aftöz lezyonlar olu umu üzerine direkt etkili bir maddedir. 2,5 Bu problemin giderilmesi için günümüzde bu maddeleri daha az içeren özel macunlar üretilmektedir. A,"z gargaralar" içeri,inde bulunan hekzidin (5 amino 1-3 bis 2 etilheksil 5 metil hekzahidropirimidin) kimi hastalarda duyarl"l",a neden olabilir. Alerjik kontakt dermatit ile birlikte tat ve koku duyular"nda da bozulmalar gözlendi,i bildirilmi tir.35,37 Ayr"ca, dezenfektanlar da alerjik kontakt dermatite neden olabilirler. Sterilizasyonda kullan"lan glutaraldehit di hekimli,i çal" anlar"nda kontakt dermatite sebep olabilir. Günümüzde otoklav kullan"m"n"n yayg"nla mas"yla gluteraldehit ile olu an kontakt dermatit vakalar"nda azalma görülmü tür.33

LATEKS ALERJ S Lateks hevea brasilensis (kauçuk) isimli a,açtan elde edilen kauçuk yap"s"nda bir maddedir. Lateks; protein, lipid ve aminoasit içerir. Her gün milyonlarca insan; giysiler, bahçe hortumu gibi maddeler vas"tas"yla lateks ile temasta bulunur. Di hekimli,i pratik çal" malar"nda en s"k rastlanan alerji ikayeti lateks alerjisidir. Son y"llarda gittikçe artan oranlarda üretimi sonucu özellikle sa,l"k sektöründe t"bbi sarf malzemelerinin yap"m"nda kullan"m" artm" t"r. Özellikle hastanelerde kullan"lan eldivenlerde %40’lara varan 29

Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Suppl.: 2, Y"l: 2007, Sayfa: 26-32

BARAN, NALÇACI

- Alerjik reaksiyonlar"n a,"z bo lu,unda neden oldu,u lezyonlar di hekimi taraf"ndan dikkatle de,erlendirmelidir. - Bilinen firmalar"n ala "mlar" kullan"lmal", ala "mlar"n korozyon özellikleri iyi bilinmeli, korozyon özellikleri bilinemedi,i durumlarda k"ymetli ala "mlar tercih edilmelidir. - Hastada erken yada geç tip bir alerjik reaksiyon olas"l"," dü ünülerek hasta için kullan"lan spesifik dental materyallerin kayd" tutulmal" ve hasta bilgilendirilmelidir. - Di hekimine yard"mc" personel alerjik reaksiyonlara ait semptomlar hakk"nda bilgilendirilmelidir. - Alerjik oldu,undan üphelenilen hastalardan mutlaka alerjinin kökenine ait testler (örne,in: patch testi) istenmeli ve sonuçlar kaydedilmelidir. - Erken yada geç geli ebilecek bir alerjik reaksiyona kar " ilk yard"m için gerekli donan"m klinikte bulundurulmal"d"r. - Di hekimli,inde kulland","m"z çe itli materyallere kar " alerji gerçe,i unutulmamal", sa,l"kla ilgili tüm çal" malarda oldu,u gibi maksimum dikkat ve özen gösterilmelidir

ALERJ K REAKS YONLARDA TANI -

Döküntü, ka "nt", Yüzde k"zar"kl"k, hissizlik, periferde so,ukluk, Kar"n a,r"s" ve/veya bulant", Bilinç kayb", Siyanoz, soluk ve neml" cilt, Fasiyal ödem, ürtiker, H"zl" veya zay"f/ palpe edilemeyen nab"z olabilir. 3841

ALERJ K REAKS YON GEL YAPILMASI GEREKENLER -

-

EN HASTALARDA

Hasta s"rtüstü yat"r"lmal" ve ayaklar" yükseltilmelidir. Acil yard"m ça,r"lmal" ve Hasta hastane artlar"nda 24-48 saat izlenmelidir. Oksijen verilir. Kan bas"nc" ve solunum h"z" izlenmelidir. Eri kinlerde 0.3 mg adrenalin 1:100 cilt alt"na veya IM verilmelidir. Hastan"n semptomlar" (hipotansiyon ve bronkospazm) hafifleyene kadar 5 dakikada bir tekrarlanabilir. Difenhidramin 50 mg veya klorfeniramin 10-20 mg IV verilebilir. Hidrokortizon 200 mg IV verilebilir. 39-41

KAYNAKLAR

1. SONUÇ Teknolojinin geli mesi birçok meslek gibi di hekimli,inde kullan"lan materyallerde de avantaj sa,lamakla birlikte negatif etkiler de olu turmaktad"r. Alerji ile ilgili kar "la "lan problemler sadece hastalar için de,il, hekim, yard"mc" sa,l"k personeli ve laboratuar personeli aç"s"ndan da göz önünde bulundurulmal"d"r. Gijbels ve ark. 42 di hekimlerinde mesleki sa,l"k problemleri ile ilgili çal" malar"nda alerji oran"n"n %22.5 gibi bir oranda gözlemlendi,ini bildirmi lerdir. Materyal seçiminde maksimum faydal" ve minimum zararl" olabilecek materyallerin seçimine özen gösterilmelidir. Akrilik, rezin ve polimerler gibi dental restoratif materyallerin kullan"m" ve yayg"nla mas" di hekimli,i aç"s"ndan çok avantajl" olmu tur. Ancak bu tür materyaller baz" bireylerde alerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Hastada alerjik semptomlara ait belirtiler varsa ve daha önceki di tedavileri s"ras"nda alerjik reaksiyonlar olu mu sa, - Atopik hastal"klar olarak bilinen ast"m, egzama gibi sorunlar" varsa, nonalerjik gruptaki hastalara göre daha dikkatli davran"lmal"d"r.

2. 3.

4.

5. 6.

7. 8.

9.

30

Pretorius E. Basic principles of allergic reactions. South African Dental Journal 2002; 57: 332-34 Nolte WA. Oral Microbiology. 3 ed. The CV Mosby Company, Saint Louis, 1980: 390- 512. Baran S. Oral Patoloji. 2. bask". Gazi Üniversitesi Di Hekimli,i Fakültesi Yay"nlar". Ankara,1982: 487- 493. M"s"rl"gil Z. Allerjik Hastal"klar. 2. bask". Ankara Üniversitesi T"p Fakültesi ANTIP AN Yay"nlar". Ankara, 2004: 52-64. Sandall" P. Periodontoloji. 1. bask". Erler Matbaas". Cstanbul, 1981: 81-93. Nirin N, Özcan C.Oral Diagnoz. Cstanbul Üniversitesi Di hekimli,i Fakültesi Yay"nlar". Cstanbul, 1997: 24-33. Bilgehan H.Genel Mikrobiyoloji ve Ba," "kl"k Bilimi. Bilgehan Bas"mevi Czmir,1984: 420-447. Bertolotti RF.Calculation of interfacial stres in porcelain-fused to metal systems. J Dent Res 1980; 59(11): 1972-77. Setcos JC, Babaei-Mahani A, Silvio LD, Mjor IA, Wilson NH. The Nickel containing dental alloys. Dent Mater 2006; 4:[Epub ahead of print]

Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Suppl.: 2, Y"l: 2007, Sayfa: 26-32

BARAN, NALÇACI

25. Laney RW, Gibilisco A. Diagnosis and Treatment in Prosthodontics, Philadelphia, 1983: 235-252. 26. Ali A, Bates JF, Reynolds AJ, Walker DM. The burning mouth sensation related to the wearing of acrylic dentures; an investigation. Br Dent J 1986; 20: 444-47. 27. Philips WR. Skinner’s Science of Dental Materials. 8th Ed, WB Saunders, Tokyo, 1982: 210-12. 28. Pfeiffer P, Rosenbauer EU. Residual methyl methacrylate monomer, water sorption, and water solubility of hypoallergenic denture base materials. J Prosthet Dent 2005; 92:72-78. 29. Tanoue N, Nagano K, Matsumura H. Use of a light-poylmerized composite removable partial denture base for a patient hypersensitivite to poly(methyl methacylate), polysulfone, and polycarbonate: A clinical report. J Prosthet Dent 2005; 93(1):17-20. 30. Hochman N, Zalkind M. Hypersensitivity to methyl methacrylate: Mode of treatment. J Prosthet Dent 1997; 77: 93-6. 31. Huggett R, Brooks SC, Bates JF. The effects of different curing cycles on levels of residual monomer in acrylic resin denture base materials.Quintessence Dent Technol 1984; 8: 356-71. 32. Marcos C, Lazaro M, Fraj J, Quiree S, de la Hoz B, Fernandez R. Occupational asthma due to latex surgical gloves. Ann Allergy 1991; 67: 319-323. 33. Hamann CP, Rodgers PA, Sullivan KM. Occupational allergens in dentistry JADA 2003; 134: 185-194. 34. Kosti E, Lambrianidis T. Endodontic Treatment in cases of allergic reaction to rubber dam. J Endodon 2002; 28(119): 787-789 35. Barclay SC, Forsyth A, Felix DH, Watson IB, Case report- hypersensitivitity to denture materials. Br Dent J 1999; 187(7): 350-52. 36. Field E A. The use of powdered gloves in dental practice: a cause for concern? J Dent 1997; 25: 209-14. 37. Reynold J, Martindale D . The extra pharmacopoeia 29th ed. The pharmaceuital press 1989: 189-92. 38. Fonseca MA. Adverse reactions to Amoxicillin: a case report. Pediatr Dent 2000; 22: 401-404. 39. Malamed SF: Emergency medicine: beyond the basics. J Am Dent Assoc 1997; 128: 843-854.

10. Kimura H, Horng CJ, Okazaki M, Tkahashi J. Oxidation effects on porcelain-titanium interface reactions and bond strength. Dent Mater J 1990; 9(1): 91-99. 11. Avc" M. Metal destekli porselen restorasyonlarda kullan"lan k"ymetsiz metal ala "mlar".A Ü Di Hek Fak Derg 1990; 17(1): 145-50. 12. Hiyasad AS, Darmani H. The effects of recasting on the cytotoxicity of base metal alloys. J Prosthet Dent 2005; 93:158-163. 13. Bessing C, Bergman M. The castability of unalloyed titanium in three different casting machines. Swed Dent J 1992; 16: 109-13. 14. Akagi K, Okamoto Y, Matsuura T, Horibe T. Properties of test metal ceramic titanium alloys. J Prosthet Dent 1992; 68: 462-7. 15. Zaimo,lu A,Can G, Ersoy E, Aksu L. Di hekimli,inde maddeler bilgisi.A.Ü Di Hek Fak.Yay"nlar".17.Ankara 1993: 393- 462. 16. Skare I, Enng L,Bergström T, Enqvist A, Weiner JA. Mercury exposure of different origins among dentists and dental nurses. Scand J Work Environ Health 1990; 16: 340-44. 17. Kosnett MJ. Mercury In: Olson KR (ed). Poisoning and Drug Overdose. 4th ed. McGraw-Hill,USA, 2004: 484-485. 18. Kales SN, Goldman RH.Mercury Exposure: Current Consepts,Controversies and a Clinic’s Experience. J Occup Environ Med 2003, 44(2):143-54. 19. Moneret VDA, Burnel D, Sainte-Laudy J, Beaudouin E, Croizier A. Allergy to nickel in dental alloys.Allerg Immunol 2004; 36(8): 311-2. 20. Winkler S.Essentials of Complete Denture Prosthodontics.WB Saunders, Philadelphia 1979:718-20. 21. Denli N, Beydemir K, Mete M. Protez kullanan hastalarda candida albicans ve pH ölçüm de,erlerinin incelenmesi. AÜ Di Hek.Fak Derg 1990;17: 211-214. 22. Yavuzy"lmaz H. Metal Destekli Estetik Kronlar. 2.bask". G.Ü Yay"nlar" Ankara, 1984: 21-24. 23. Kal"pç"lar B, Can G,Karaa,açl" L, Akören C, Y"lmaz T. Sabit protezlerde kullan"lan metal ala "mlarda plak birikimi.A Ü Di Hek Fak Derg 1988; 5: 26166. 24. Can G, Ayd"n K. Protezlerde yüzey özelliklerin üzerinde ay"r"c" ortamlar"n etkisi. AÜ Di Hek Fak Derg 1985;12: 29-34.

31

Atatürk Üniv. Di Hek. Fak. Derg. Suppl.: 2, Y"l: 2007, Sayfa: 26-32

BARAN, NALÇACI

40. Nettis E, Napoli G, Ferrannini A, Tursi A. The incremental challenge test in the diagnosis of adverse reactions to local anesthetics. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 2001; 91: 402-405. 41. Özyuvac" E, Altan A. Di hekimli,inde kar "la "lmas" olas" acil durumlar. Academic Dental 2002; 4:14-21. 42. Gijbels F, Jacobs R, Princen K, Nackaerts O, Debruyne F. Potential occupational health problems for dentists in Flanders, Belgium. Clin Oral Investig 2006; 10(19): 8-16.

Yaz/4ma Adresi Dr. lgi Baran K"r"kkale Üniversitesi Di Hekimli,i Fakültesi, Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal" Mimar Sinan Caddesi, No:25, 71100 K"r"kkale Tel:318 2244927 Fax:318 2244683 E-posta:[email protected].

32