Dalsze zmiany w makroekonomii XX wieku • „Ogólna teoria” Keynesa jest pracą literacką; brak formalnego modelu jasno przedstawiającego jego tezy • Próby absorpcji podejścia Keynesa do teorii w ekonomii neoklasycznej już od 1937 roku • John Hicks, „Mr Keynes and Classics”, Econometrica, 1937 • Artykuł Hicksa jest próbą sformalizowania teorii Keynesa a przy tym pogodzenia jej z ekonomią neoklasyczną

Hicks o Keynesie • John R. Hicks (1904-89), ekonomista neoklasyczny, wkład do teorii równowagi ogólnej, ekonomii dobrobytu, teorii kapitału, teorii wartości; Nagroda Nobla 1972 • Hicks przedstawił rozumowanie Keynesa w ramach tzw. modelu IS-LM • Większość ekonomistów poznała Keynesa w formalnym wydaniu Hicksa (w wydaniu modelu IS-LM) • Nie jest to jedyna możliwa interpretacja; ale jest najbardziej popularną • Nauczana wciąż na podstawowych kursach makroekonomii, na bardziej zaawansowanych już odrzucona

Model IS-LM • Model IS-LM usprawnia analizę Keynesa poprzez: – Formalizację rozważań w języku równań matematycznych i wykresów graficznych – Analityczne połączenie rynku oszczędności/inwestycji i rynku pieniądza (czego nie robiły poprzednie wykładnie Keynesa); związki między tymi rynkami są bardzo złożone – Prosty model równowagi ogólnej (4 krzywe I, S, DM, DS, 4 równania); krótkookresowa równowaga – Model pokazuje uproszczone związki; nie uwzględnia m.in. roli poziomu cen

Model IS-LM • Główne pojęcia – Krzywa LM – reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza kombinacje stóp procentowych i poziomów dochodu dla której rynek pieniądza jest w równowadze – Krzywa IS – reprezentuje rynek oszczędności/inwestycji i wyznacza kombinacje dochodu narodowego i stóp procentowych dla których rynek oszczędności i inwestycji jest w równowadze • Te dwie krzywe (albo równania) pozwalają wyznaczyć dochód narodowy i stopę procentową w równowadze

Krzywa LM - główne pojęcia modelu IS-LM Krzywa LM – reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza kombinacje stóp procentowych (r) i poziomów dochodu (Y) dla której rynek pieniądza jest w równowadze (popyt na pieniądz Md jest równy podaży pieniądza Ms) • Wzrost dochodu narodowego (Y) powoduje wzrost popytu transakcyjnego na pieniądz (Md) co powoduje wzrost stopy procentowej (r) – dodatnia zależność między Y i r na rysunku

Krzywa IS – główne pojęcia modelu IS-LM r

• Krzywa IS pokazuje kombinacje stopy procentowej (r) i dochodu (Y), przy których rynek oszczędności/inwestycji jest w równowadze (I=S)

S(r)

I(r) S, I

• Gdy r rośnie to firmy zmniejszają wydatki inwestycyjne (I) co powoduje spadek popytu efektywnego (E=C+I) a związku z tym spadek Y (gdyż Y=E). Stąd negatywna relacja między r a Y.

Model IS-LM • Równowaga w punkcie przecięcia krzywych IS i LM. • Przypadki klasyczny i Keynesowski mogą być zilustrowane jako specjalne sytuacje implikowane odpowiednim nachyleniem krzywych IS i LM • Model pozwala także pokazać jak polityka rządu wpływa na wielkość dochodu, zatrudnienia itp.

Model IS-LM: przypadek klasyczny a Keynesowski •

r

•

LM

•

IS

• Y

Krzywa LM jest (niemal) pionowa, ponieważ popyt na pieniądz jest niezależny od stopy procentowej Ekspansywna polityka fiskalna a la Keynes (przesuwająca IS w prawo) jest nieefektywna (nie wpływa na Y) W przypadku Keynesowskim LM jest dodatnio nachylona (nawet pozioma w przypadku pułapki płynności) i polityka fiskalna jest efektywna Problem tego kto ma rację (neoklasycy czy Keynes) można rozstrzygnąć szacując ekonometrycznie nachylenie krzywych

Podsumowanie analizy modelu IS-LM • Formalizuje idee Keynesa • Pokazuje, że teorię Keynesa można traktować jako specjalny przypadek ogólniejszej teorii (której szczególnym przypadkiem jest także podejście klasyczne) • Pokazuje jak używać polityki pieniężnej i fiskalnej w celu walki z bezrobociem i dla stymulowania wzrostu (oraz ograniczenia użycia tych metod) • Jeden ze składników tzw. syntezy neoklasycznej – podejścia dominującego w makroekonomii lat 50-80., które łączyło idee Keynesa i makroekonomii klasycznej (wielki sukces modelu Hicksa w kategoriach popularności i wpływu) • Synteza neoklasyczna sugerowała, że rozumowanie Keynesowskie jest właściwe dla krótkiego okresu, a klasyczne dla długiego • Czy rzeczywiście model IS-LM dobrze oddaje idee Keynesa? – Nic nie mówi o przyczynach niestabilności, przyczynach depresji – Nic nie ma o niepewności i oczekiwaniach, które wpływają m.in. na inwestycje (przez zwierzęce instynkty) oraz popyt na pieniądz – Nie ma nic o sztywnościach płac „w dół”, które utrudniają dojście do równowagi

Inny element syntezy neoklasycznej – krzywa Philipsa • Model IS-LM nic nie mówi o innym problemie makroekonomicznym – inflacji • A. W. Philips w 1958 odkrył „stałą” empiryczną relację między inflacją a bezrobociem dla Wielkiej Brytanii (później także dla USA odkryto)

Krzywa Philipsa • Empiryczna relacja między bezrobociem a inflacją jest wg k. Philipsa negatywna • Dla ekonomistów keynesowskich w latach 60. relacja ta była stała w czasie i dawała możliwość wyboru pomiędzy niską inflacją (i wysokim U) albo niskim U a wysoką inflacją. • Traktowana jako odporne i potężne narzędzie polityki gospodarczej – precyzyjne dostrajanie gospodarki

Milton Friedman (1912-2006) • Profesor ekonomii na Uniwersytecie Chicago • Makroekonomia, mikroekonomia, historia gospodarcza, statystyka • Obrońca wolności gospodarczej, przeciwnik interwencjonizmu państwowego, socjalizmu • Nagroda Nobla 1976 • Jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów XX wieku na polach – Teorii – Polityki gospodarczej – Światopoglądu ekonomicznego

Wkład Friedmana do ekonomii • Monetaryzm – pogląd, że pieniądz jest głównym czynnikiem determinującym nominalny dochód narodowy w krótkim okresie i poziom cen w długim okresie • Friedman, A. Schwartz, Monetary History of the United States (1963): fluktuacje w podaży pieniądza są główną przyczyną wahań poziomu dochodu, bezrobocia itp. w krótkim okresie; w długim okresie (kilka, kilkanaście lat) zmieniają się tylko ceny towarów. • Przyczyną inflacji jest wzrost podaży pieniądza kreowany przez władze monetarne • Przyczyną wielkiego kryzysu gospodarczego lat 1929-33 była błędna polityka pieniężna władz monetarnych USA

Friedman o wielkim kryzysie • Władze monetarne USA zmniejszyły ilośc pieniądza w gospodarce (o ok. 1/3 między 1929 a 1933), to spowodowało dalsze ograniczenie produkcji, bankructwa, bezrobocie itp. • Zatem wielki kryzys został spotęgowany przez państwo i jego złą politykę – to nie kapitalizm go wywołał, ale rząd • Argument anty-keynesowski i anty-interwencjonistyczny • Dodatkowo, keynesowska ekspansywna polityka fiskalna podnosi stopę procentową i wypycha inwestycje prywatne – jest nieefektywna (nie wpływa na zmienne realne) • Makroekonomia Friedmana powrotem do makroekonomii klasycznej i w teorii i w polityce gospodarczej

Friedman o krzywej Philipsa: „The role of monetary policy” (1968) • Przy danych oczekiwaniach inflacyjnych (np. inflacja =0), władze monetarne mogą obniżyć bezrobocie (np. z U* do U1) poprzez zwiększenie podaży pieniądza i pobudzenie inflacji • Płace nominalne rosną i pracownicy zwiększają podaż pracy (U1) myśląc, że ich płace realne rosną • Po pewnym czasie orientują się jednak, że ceny też wzrosły i zmniejszają swoją podaż pracy (wracamy do punktu U*)

Wnioski z Friedmanowskiej analizy krzywej Philipsa • Krótkookresowa ujemnie nachylona krzywa Philipsa możliwa dzięki „iluzji pieniężnej” • W długim okresie nie ma wymienności między inflacją a bezrobociem, chyba że… • Inflacja ciągle przyspiesza a podmioty się ciągle na to nabierają • Przy stałej stopie inflacji nie ma wymienności między inflacją a bezrobociem w długim okresie a gospodarka osiągnie równowagę przy tzw. naturalnej stopie bezrobocia wyznaczonej przez preferencje i technologię

Friedman o naturalnej stopie bezrobocia • Naturalna stopa bezrobocia (NSB), która występuje w długim okresie kiedy wszystkie rynki są w równowadze • (Racjonalna) polityka pieniężna rządu nie może w długim okresie utrzymać bezrobocia niższego niż NSB; jest nieefektywna w odniesieniu do zmiennych realnych, pobudza tylko inflację • Polityka pieniężna powinna działać wg tzw. reguły monetarnej, niedyskrecjonalnie • Polityka „wpuszczania” pieniądza do gospodarki prowadzi w długim okresie jedynie do inflacji a nie mniejszego bezrobocia • Bezrobocie tego typu można zmniejszać poprzez uelastycznienie rynków pracy – zwiększanie mobilności pracowników, lepszą informację o wolnych miejscach pracy, przekwalifikowanie pracowników itp. • Anty-keynesowskie implikacje w polityce gospodarczej • Poglądy monetarystyczne uzyskały na początku lat 70. niemal hegemonię w makroekonomii (zalety teoretyczne, stagflacja, powody polityczne – proste zalecenia w polityce gospodarczej)

Upadek monetaryzmu • Triumf monetaryzmu w teorii ekonomii był krótkotrwały • Pod koniec lat 70. „neo-monetaryzm” albo nowa makroekonomia klasyczna zauważyła, że oczekiwania w modelu Friedmana są adaptacyjne (mechanicznie ekstrapolowane z poprzedniego okresu) i nie jest to uzasadnione teoretycznie (podmioty nie wykorzystują wszystkich informacji np. bieżących informacji rządu czy banku centralnego) • Wprowadzono założenie o „racjonalnych oczekiwaniach”, które implikuje brak krótkookresowej krzywej Phillipsa • Poza tym, oryginalny monetaryzm – tak jak keynesizm Keynesa – nie ma mikropodstaw z teorii równowagi ogólnej • Poza tym, relacja między podażą pieniądza a nominalnym PKB zmieniła się (monetaryzm zakłada M*V = P*Y, gdzie V – jest stałe) • Niektóre ogólne idee przetrwały: – Inflacja nie może rosnąć w nieskończoność bez wzrostu podaży pieniądza – Kontrola inflacji powinna być głównym zadaniem (niezależnego) banku centralnego

Friedman o polityce gospodarczej • Kapitalizm i wolność, 1962 – uzasadniał minimalizowanie roli rządu w gospodarce wolnorynkowej; argumenty ekonomiczne, polityczne i filozoficzne (klasyczny liberalizm i libertarianizm) • Polityka stabilizacji koniunktury, redystrybucji dochodu i inne powinny być zlikwidowane lub ograniczone • Niektóre dobra publiczne powinny być dostarczane przez państwo (np. usługi pocztowe) • Free to Choose, 1980 – seria programów telewizyjnych wyjaśniających jak działa rynek rozwiązując różne problemy społeczne i polityczne (których nie rozwiązują rzekomo inne mechanizmy)

Friedman a polityka gospodarcza • Jego leseferystyczne, libertariańskie idee wpłynęły na zwrot ku wolnym rynkom jaki dokonał się w latach 80. na Zachodzie (rządy R. Reagana w USA i M. Thatcher w UK) • Reformy na które wpłynął Friedman: Niezależne banki centralne, prywatyzacja, deregulacja, ograniczenie systemu transferów społecznych, obniżki podatków