The Arts in Psychotherapy An International Journal art / dance / drama / music / poetry / creativity in therapy

ISSN: 0197-4556

Czasopismo The Arts in Psychotherapy wydawane jest przez Wydawnictwo ELSEVIER 5 razy do roku. Jest międzynarodowym czasopismem dla profesjonalistów w zakresie zdrowia psychicznego i edukacji. Znajduje się na liście czasopism punktowanych (liczba punktów za publikację naukową – 15 ptk). Zawiera recenzowane artykuły autorstwa psychoterapeutów z zakresu sztuk plastycznych, tańca i ruchu, dramy i poezji, a także psychiatrów, psychologów na temat teorii i praktyki tych dyscyplin. The Arts in Psychotherapy dostarcza również informacji o konferencjach krajowych i międzynarodowych oraz aktualnych danych z zakresu kształcenia terapii sztuką. Czasopismo zawiera również recenzje książek, listy do redakcji oraz dyskusje pomiędzy autorami. W zaleceniach dla autorów, redakcja wskazuje, że każdy artykuł powinien dotyczyć relacji pomiędzy procesem estetycznym a psychoterapeutycznym. Zachęca się autorów do podejmowania odpowiedzi na pytania: • W jaki sposób proces twórczy jest leczący? • Kiedy i pod jakimi warunkami proces twórczy jest leczący? • Gdzie jest spotkanie pomiędzy sztuką i psychoterapią? • Dlaczego proces twórczy jest leczący? Czasopismo zaleca korzystanie z następujących rodzajów badań: • Przypadki kliniczne oraz studia przypadków • Studia teoretyczne, podejmujące próby krytyki lub poszerzenia istniejących teorii lub tworzenia nowych koncepcji i modeli teoretycznych • Studia estetyczne, badające proces twórczy z perspektywy jego funkcji leczących • Studia etnograficzne, łączące podejście uczestnik-obserwator • Badania ilościowe z zastosowaniem narzędzi statystycznych oraz miar rzetelności i trafności • Krytyczne badania zjawisk społecznych, kulturowych i politycznych mających wpływ na obszar terapii sztuką • Badania krytyki sztuki i literatury z perspektywy terapeutycznej

• Psychobiografie znaczących postaci świata sztuki (np. Virginia Woolf, Frida Kahlo, Martha Graham, Eugene O’Neill, Bela Bartok) • Badania nad najnowszymi osiągnięciami, recenzujące dokonania w zakresie danej dyscypliny arteterapii oraz przewidujące kierunki jej przyszłego rozwoju • Badania opisowe - w sekcji „Krótkich Raportów” Autorzy z różnych obszarów są zachęcani do składania artykułów z wszystkich dyscyplin arteterapii, nauk społecznych i medycznych, filozofii i literatury, oraz oczywiście z obszaru terapii sztuką. Szczegółowe informacje na temat redagowania tekstów znajdują się w rubryce Wskazówki dla Autorów, znajdującej się na końcu każdego wydania. Poza publikacją papierową udostępniane są artykuły jest on-line z aktualnych oraz archiwalnych numerów czasopisma. Redakcja czasopisma: EDITOR-IN-CHIEF- Robyn Flaum Cruz, PhD, BC-DMT BOOK REVIEWS - Christine Turner, MS, NCC VIDEO AND OTHER NON-PRINT MEDIA REVIEWS - Frances E. Anderson, EdD, A.T.R.-BC, HLM NEWS & NOTES - Cathi Teeter Mccutchan, BC-DMT

THE ARTS IN PSYCHOTHERAPY, ROK 2009, VOL. 36, NR 1, S. 1- 58. Pierwsze wydanie w roku 2009 zawiera jeden krótki komunikat, pięć artykułów, dwie recenzje książek oraz elementy stałe, czyli dział Nowości dotyczący bieżących i przyszłych wydarzeń oraz Wskazówki dla Autorów. Artykuły dotyczą rozmaitych aspektów związanych z zastosowaniem twórczości i sztuki w terapii. 1. Sunhee Kim Short communication. Art therapy development in Korea: The current climate (Krótki komunikat. Rozwój arteterapii w Korei: obecny klimat) s. 1-4. Ten krótki artykuł prezentuje rozwój arteterapii w Korei oraz współczesne nastawienie panujące w tym kraju do nabywania aktualnych informacji na temat arteterapii na świecie. W Korei jest coraz większe zapotrzebowaniem na arteterapię w obszarze zdrowia psychicznego. Artykuł stanowi zachętę dla arteterapeutów z całego świata do wymiany informacji, wpierania programów edukacyjnych, współpracy badawczej oraz kontaktu z profesjonalistami z sąsiednich krajów. Koreańska arteterapia jest rozwijana od ponad dziesięciu lat, obejmuje dziesięć szkół podyplomowych, pięć szkół wyższych, czternaście programów dokształcających i sześć stowarzyszeń. Dobrze wykształceni i przygotowani arteterapeuci z całego świata są potrzebni nie tylko we własnych społecznościach i ojczyznach, ale również w innych krajach. Zawód arteterapeuty wymaga wsparcia rozwoju programów edukacyjnych, wszędzie tam, gdzie jest zapotrzebowanie na arteterapię i na pomoc człowiekowi poprzez proces twórczy, tak jak to jest w Korei.. 2. Gussak David The effects of art therapy on male and female inmates: Advancing the research base (Wpływ arteterapii na więźniów: Postępy badań) s. 5- 12.

Od 2003 roku przeprowadzono wiele badań w celu określenia korzyści z arteterapii prowadzonej z osobami osadzonymi. Badania te wskazywały na wyraźne polepszenie w zakresie nastroju, zachowania i rozwiązywania problemów oraz skuteczność arteterapii w redukcji symptomów depresji w populacji więźniów. Rezultaty wcześniejszych badań zachęciły autorów do dalszych badań ilościowych, w celu potwierdzenia poprawy w zakresie poziomu depresji, poczucia kontroli i zachowania zarówno w męskiej jak i żeńskiej populacji więźniów. Do pomiaru początkowego (pre-test) i końcowego (post-test) zastosowano Skalę Formalnych Elementów Arteterapii (Formal Elements Art Therapy Scale, FEATS), Skróconą Wersję Skali Depresji Becka (Beck Depression Inventory-Short Form, BDI-II) oraz Skalę Umiejscowienia Kontroli NowickiStrickland (Adult Nowicki-Strickland Locus of Control Scale, ANS). Uzyskane wyniki porównywano również do wyników grupy kontrolnej utworzonej na potrzeby badania. Chociaż wyniki z FEATS nie przyniosły wspierających danych, rezultaty BDI-II and ANS wsparły założenie że arteterapia jest skuteczna w redukcji depresji i usprawnianiu umiejscowienia kontroli u dorosłych więźniów obojga płci. Artykuł zakończony jest krótką dyskusją, na temat tego, w jaki sposób badania przyczyniły się do rozwoju programu Sztuka w Poprawie (Arts in Corrections) obejmującego cały stan Floryda. 3. Kossak Mitchell S. Therapeutic attunement: A transpersonal view of expressive arts therapy (Terapeutyczne dopasowanie: Perspektywa transpersonalna na ekspresyjną arteterapię) s. 1318. Praktyki oparte na twórczości mogą pomóc osobom w pozostaniu skoncentrowanym, niezaangażowanym, obecnym i

świadomym danej chwili. W terapiach które wykorzystują te praktyki, tworzenie samo w sobie może być postrzegane jako mechanizm pomagający stworzyć terapeutyczne przymierze i dopasowanie. W artykule dokonano eksploracji transpersonalnych aspektów terapii opartej na sztuce, z perspektywy teorii i praktyki oraz zasad zabawy, improwizacji, estetyki, przestrzeni, czasu, oraz zjednoczenia ciała i umysłu. Podjęte rozważania dotyczą także eksperymentowania, podejmowania ryzyka, dokonywania odkryć oraz nadawania znaczenia. 4. Seong-in Kim, Hyung-Seok Kang, Youn-Hee Kim A computer system for art therapy assessment of elements in structured mandala (Komputerowy system arteterapeutycznej diagnozy elementów w ustrukturyzowanej mandali) s. 19-28. Artykuł szczegółowo opisuje rozwój systemu komputerowego zaprojektowanego w celu automatycznego oceniania elementów twórczości w ustrukturyzowanej mandali. Program dostarcza informacji o rezultatach działania w formie danych ilościowych i przez to ułatwia proces podejmowania decyzji przez człowieka. System jest oparty na analizie kolorowych elementów poprzez cyfrowe przetwarzanie obrazu. Bada informacje o barwnych elementach na podstawie odpowiednio skonstruowanej bazy danych. Co więcej, program szacuje stopień koncentracji zaangażowany w aktywność kolorowania ustrukturyzowanej mandali. Poziom koncentracji jest traktowany jako nowy czynnik, który determinuje skuteczność narzędzia arteterapeutycznego jakim jest ustrukturyzowana mandala. W tym projekcie autorzy wynaleźli algorytm, żeby obiektywnie ocenić kompletność i odpowiedniość kolorów oraz sformułowano model regresji, którego zmienną zależną jest poziom koncentracji oceniany przez ekspertów, a zmiennymi niezależnymi są barwne elementy, kompletność i odpowiedniość. Niektóre ważne

zmienne zostały wybrane na drodze regresji krokowej, ich relatywny wpływ na stopień koncentracji jest określony przez regresję standardową. Trafność systemu została wykazana poprzez wykazanie zgodności pomiędzy wynikami otrzymanymi ze strony ludzkich ekspertów, oraz tych otrzymanych z systemu. 5. Öster I., Ĺström S., Lindh J., Magnusson E. Women with breast cancer and gendered limits and boundaries: Art therapy as a ‘safe space’ for enacting alternative subject positions (Kobiety z rakiem piersi, ograniczenia płciowe i granice: arteterapia jako ‘bezpieczna przestrzeń’ odgrywania alternatywnych stanów podmiotowych) s. 29-38. Źródła powstania artykułu leżą w wynikach otrzymanych ze ranzdomizowanego badaniach nad arteterapią z kobietami z rakiem piersi, przeprowadzonych w przeszłości przez autorów. Poprzednie ich wyniki ukazały istotną korzyści w zakresie radzenia sobie, jakości życia i symptomów u kobiet które brały udział w arteterapeutycznej interwencji. Analizy wywiadów i pamiętników ukazały, że szczególnie kobiety z grupy interwencyjnej nabrały dystansu wobec tradycyjnych (ze względu na płeć) sposobów rozumienia ograniczeń kulturowych i granic. Celem tego badania zdobycie większej wiedzy na temat tego, w jaki sposób kobiety z rakiem piersi, które uczestniczyły w arteterapii, nadawały znaczenie limitom związanym z płcią i ograniczeniom w swoim życiu codziennym, jak również prześledzenie ich dróg w terapii w kierunku pomocnego zarządzania krępującymi granicami. Analizując werbalne refleksje kobiet na temat sesji arteterapii, autorzy dostrzegli pięć sytuacji podmiotu (subject positions). Zdefiniowano je następująco: bycie kimś kto reaguje na próby naruszenia, aktywne łącznie ciała i self, aktywne umiejscowienie siebie i poruszanie się na przód, znajdowanie się w położeniu w którym widać ważne powiązania występu-

jące w ciągu życia oraz bycie zdolnym do uznawania i skrywania skonfliktowanych emocji. Wyniki badań sugerują ze arteterapia posłużyła jako narzędzie, które pomogło kobietom otrzymać dostęp do tych sytuacji, które umożliwiły ochronę i wzmocnienie ich granic. Zaszło to dzięki podważeniu dominujących dyskursów i reakcji przeciwko postrzeganemu naruszaniu granic. Arteterapia zaoferowała osobistą, fizyczną, obrazową „bezpieczną przestrzeń”, z możliwością radzenia sobie ze złożonymi, egzystencjonalnymi doświadczeniami i kwestiami. Pomogła stworzyć ważne powiązania w całym życiu uczestniczek. Oglądanie się wstecz i podsumowywanie ważnych wydarzeń działało jako sposób przygotowania siebie samego na przyszłość i posuwanie się na przód. 6. Hodermarska Maria Perfume: A meditation on the countertransferential drama with babies who smell bad (P: Refleksja nad przeciwprzeniesienową dramą z niemowlętami, które brzydko pachną) s. 39- 46. Rolą matki jest stworzenie bliskości, a zapach jest podstawowym aspektem bliskości zarówno w życiu jak i w terapii. Matka i dziecko, terapeuta i klient, metaforycznie i dosłownie wdychają siebie nawzajem. Bez względu na jego wpływ na nas, zapach jest częścią „wzajemnej woni” lub sensoryczną mapą obecności innej istoty ludzkiej. Wplatając opowiadanie: „Pachnidło: Historia mordercy.” z przykładami przypadków z własnej praktyki z dramoterapii, autorka eksploruje subiektywnie przeciwprzeniesienie. Podejmuje także badania estetyczne nad porzuceniem i dopasowaniem w terapii doświadczanym i wywoływanym przez zapach. Bada „rolę” jako formę działania terapeutycznego, ze szczególną koncentracją na terapeucie w roli zastępcy matki. Rola może prowadzić terapeutę i klienta od aktualnego przebywania ze sobą do fazy potencjalnej zmiany.

7. Kaplan Frances F. Book review (recenzja książki) Art Therapy and Anger (Arteterapia i gniew), M. Liebmann (red.). Jessica Kingsley Publishers, London and Philadelphia (2008) s. 47-48. Gniew jest złożoną emocją, o której mówi się w obszarze terapii i sferze publicznej z perspektywy różnych podejść. Poszczególne rozdziały książki dotyczą postępowania terapeutycznego wobec gniewu i złości pojawiających się u różnych typów klientów takich jak na przykład: weterani wojny w Wietnamie, przestępcy, kobiety w ciąży i młode matki, dzieci będące w opiece zastępczej, dzieci wykorzystywane, osoby niesłyszące, osoby samookaleczjące się, osoby z uszkodzeniami mózgu, osoby cierpiące z powodu choroby nowotworowej. Recenzent książki nie znajduje w niej żadnych wad. Bardzo poleca ją osobom, które szukają środków, aby pomóc klientom w używaniu swojej złości w sposób konstruktywny i które mogą być sfrustrowane ubóstwem tych źródeł w literaturze z zakresu arteterapii. 8. Kidder Bobbi Book review (recenzja książki) The Couch and the Stage, Integrating Words and Action in Psychotherapy (Kozetka i scena, integracja słów i działania w psychoterapii), R. Landy. Jason Aronson, New York (2008) s. 4849. Książka dotyczy tematyki dramoterapii, w której specjalizuje się autor. Skierowana jest w największym stopniu do osób posiadających solidne podstawy z zakresu dramoterapii jak i psychoterapii. W pierwszej części skrótowo ukazane są historyczne korzenie dramoterapii. Następnie dokonano przeglądu różnych podejść w dramoterapii i ukazano ich wkład w rozwój całej dziedziny. Autor opisuje również wcześniejszy projekt badawczy, który ostatecznie przyjął postać filmu pt. Trzy podejścia do Dramoterapii (Three Approaches to Drama Therapy, 2005). Film ten nawiązuje do wcześniejszego fil-

mu pt. Trzy podejścia do Psychoterapii (Three Approaches to Psychotherapy, 1965), w którym trzech psychoterepeutów pracuje z tym samym klientem, stosując trzy różne podejścia. W książce autor ukazuje oczekiwania, podsumowuje wyniki i przytacza konkluzje z każdej sesji, integrując słownictwo i proces w każdym podejściu. Bada również działanie w psychoterapii i możliwości jego zastosowania odnosząc się do takich problemów jak trauma, zaburzenia po stresie traumatycznym (PTSD), uzależnienia, zaburzenia odżywiania i wspiera stosowanie dramo terapii w różnych złożonych problemach.

Książka jest wszechstronna pod tym względem, że łączy wiele podejść. Jednak jej tytuł nie określa w pełni jej zawartości, bowiem treść tylko wspomina o założeniach Freuda i niewiele mówi o tradycyjnie rozumianej Scenie. Dramoterapia jest raczej przedstawiona jako działanie, które zachodzi we wspólnie ustalonej przestrzeni, gdzie umysł, ciało, wyobraźnia i duch są zaangażowane w uzdrawianie. 9. News & Notes s. 52-55. 10. Guide for Authors s. 58.

THE ARTS IN PSYCHOTHERAPY, ROK 2009, VOL. 36, NR 2, S. 59-122.

To wydanie ma charakter specjalny i dotyczy zagadnień skoncentrowanych wokół doświadczenia traumy i zaburzeń posttraumatycznych. Rozpoczyna się wprowadzeniem, zawiera pięć artykułów oraz jeden komentarz, a także stały dział: Wskazówki dla Autorów. 1. Haen Craig Introduction to the Special Issue (Wprowadzenie do wydania specjalnego) s. 59-60. Autorka odnosząc się do problematyki arteterapii wobec psychologicznej traumy przywołuje publikację Davida Johnsona z 1987 roku, w której to po raz pierwszy podkreślono istotną rolę jaką może odgrywać szeroko rozumiana sztuka i twórczość w terapii osób, które doświadczyły traumatycznych wydarzeń. Przez dwie dekady zaszło w tym obszarze sporo zmian. Między innymi pojawiły się nowe typy traumatycznych wydarzeń, które wywołują cierpienie wielu ludzi takie jak na przykład zamach terrorystyczny na World Trade Center w 2001 roku. Wzrosło zainteresowanie tą problematyką podobnie jak zapotrzebowanie na naukowe dowody wspierające praktykę pomocy potrzebującym. Terapie ekspresyjne mogą mieć znaczący wkład w proces zdrowienia osób, które zetknęły się z traumatycznymi wydarzeniami, co potwierdza się w wieli badaniach. Teksty zawarte w specjalnym wydaniu również stanowią tego dowód. Ukazują adaptację praktyk leczenia na całym świecie, wobec dzieci, młodzieży i osób dorosłych które doświadczyły traumy. Artykuły poszerzają metodologię badań tego obszaru łącząc różne podejścia arteterapeutyczne z neuronauką, psychoanalizą, psychopatologią jak również nawiązują do tradycji antycznych i rytuałów. 2. Buk Ani The mirror neuron system and embodied simulation: Clinical impli-

cations for art therapists working with trauma survivors s. 61-74. W artykule podjęto rozważania nad działaniami w ramach psychoanalitycznie zorientowanej intwerwecji arteterapeutycznej. W celu ilustracji zagadnienia posłużono się opisami z sesji z głęboko straumatyzowanymi kobietami. Skuteczność interwencji, które są mniej lub bardziej aktywne, została poparta przez współczesne badania w dziedzinie neurobiologii, rozwoju niemowląt, nauk poznawczych oraz psychoanalizy. Skoncentrowano się głównie na kontinuum dysocjacji jako odpowiedzi na obciążającą traumę, na relacji pomiędzy procesami dysocjacji a pamięcią niejawną, systemowi neuronów lustrzanych oraz ucieleśnionej symulacji. Wskazano, że wrażliwość terapeuty na skutki traumy oraz dysocjację ofiary może być wykorzystany do pobudzania procesu leczącego. 3. Sutton Julie, De Backer, Jos Music, trauma and silence: The state of the art (Muzyka, trauma i cisza: najnowsze dokonania) s. 75-83. Autorzy artykułu badają różne sposoby wykorzystania muzyki w terapii traumy. Analizują możliwości muzyki jako bezpośredniego przekazu docierającego do klientów i wyjaśniają w jaki sposób muzykoterapia oferuje unikalne sposoby rozumienia pacjenta straumatyzowanego. Uwzględnione zostały różne podejścia teoretyczne dotyczące muzyki i psychoanalizy. Na podstawie studium przypadku z pracy z młodym chłopcem i jego rodzicem na oddziale psychiatrycznym pokazano, jak odmiana słuchania oraz refleksji w gabinecie, mogą pomóc w zrozumieniu pacjenta, leczeniu osób z traumą i ukazano właściwości muzyki samej w sobie. Celem autorów było umieszczenie muzyki oraz

relacji terapeutycznej jako centralnych zagadnień pracy. 4. Haen Craig; Weber Anna Marie Beyond retribution: Working through revenge fantasies with traumatized young people (Poza zemstą: przepracowywanie fantazji o zemście ze straumatyzowanymi młodymi ludźmi) s. 84-93. W artykule podjęto problematykę jednego z aspektów leczenia traumy u dzieci i młodzieży- procesu przepracowywania fantazji o zemście. Autorzy specjalizujący się w terapii dramą, dokonują podsumowania teorii dotyczących etiologii potrzeby zemsty, analizują społecznopolityczny kontekst ich występowania oraz poszerzają o teorię identyfikacji z agresorem, żeby ukazać dynamikę odwrócenia ról ze sprawcą. Podejmują również rozważania nad teoriami regulacji afektu, mentalizacji oraz twórczego odgrywania, które mogą stanowić ramy teoretyczne interwencji ułatwiających zarówno ekspresję jak i pomieszczenie fantazji o zemście w procesie terapii. Dodatkowo, autorzy zobrazowali swoje refleksje trzema studiami przypadków z terapii indywidualnej i grupowej, w których dokonano przepracowania fantazji o zemście. 5. Harris David Alan The paradox of expressing speechless terror: Ritual liminality in the creative arts therapies’ treatment of posttraumatic distress (Paradoks wyrażania niewysłowionego przerażenia: rytualne granice w leczeniu stresu posttraumatycznego za pomocą arteterapii) s. 94-104. Zachodnie schematy leczenia psychologicznej traumy często zalecają omawianie wydarzeń, pomimo dowodów, że mózgowy sposób przechowania traumatycznych wspomnienia osłabia werbalizację. Arteterapie obchodzą ten paradoks w leczeniu traumy poprzez komunikację niewerbalną. Badania etnograficzne nad grupami, których metody leczenia w obli-

czu przemocy opierają się raczej na kulturowych rytuałach niż na słowach, mogą wzbogacić podejścia arteterapeutyczne. Studium przypadku ukazujące grę symbolizacji, ceremonii oraz słów z brakiem werbalizacji występującą u dzieci dotkniętych przez wojnę zastosowano jako ilustrację, którą odniesiono do teorii struktury rytuałów. W artykule przedstawiono przygodę autora z psychologicznym synkretyzmem w Sierra Leone. Połączenie lokalnie zainspirowanej ekspresji z improwizacją taneczną i ruchową w ramach terapii ułatwiło tam wyzdrowienia grupy małych chłopców - kombatantów. 6. Stepakoff Shanee From destruction to creation, from silence to speech: Poetry therapy principles and practices for working with suicide grief (Od destrukcji do kreacji, od ciszy do mowy: zasady i praktyka poezjoterapii w pracy z żałobą po samobójstwie) s. 105-113. Osoby, które przeżyły samobójstwo bliskich muszą się zmagać nie tylko z traumatyczną żałobą ale również ze wstydem, stygmatyzacją i ciszą. Poezjoterapia jest narzędziem, które posiada dużą moc w leczeniu tej populacji. Wykorzystanie istniejących wierszy, razem z ekspresyjnym pisaniem poezji, listów, pamiętników, przyczynia się do desensytyzajci na traumatyczne wspomnienia i pomaga żałobnikom przejść poza bezkształtne cierpienie w kierunku umiejętności słownej reprezentacji psychologicznego bólu. Co więcej, twórcza ekspresja służy jako sposób na odrzucenie przesłania o destruktywności które charakteryzuje samobójstwo. Autor opisuje cały wachlarz technik, które mogą być stosowanie jako część pracy własnej w powrocie do równowagi (np. „leczenie poezją własną”), lub też jako praca indywidualna i grupowa w sytuacji profesjonalnego leczenia. 7. Johnson David Read Commentary: Examining underlying paradigms in the creative arts therapies of trauma (Komen-

tarz: Badanie paradygmatów leżących u podstaw twórczych arteterapii w leczeniu traumy) s. 114-120. Odnosząc się do zawartości tego wydania, autor przywołuje zawartość ostatniego wydania specjalnego na temat pracy z traumą, pochodzącego z 1987 roku. Tamto wydanie zdominowane było przez paradygmat psychoanalityczny, w ramach którego przeprowadzano arteterapię z osobami z traumą, którą to następnie analizowano i interpretowano w terminach psychoanalitycznych. Natomiast w wydaniu z 2009 roku można zaobserwować powstanie nowych paradygmatów, które zajęły centralne miejsce. Paradygmatem dominującym obecnie w obszarze zdrowia umysłowego jest paradygmat poznawczobehawioralny. Razem z leczeniem oaprtym na dowodach (evidence-based treatment) zepchnął on na peryferia wiele innych podejść. Tak jak w poprzednim okresie, arteterapaeuci entuzjastycznie kształtowali

swoją pracę zgodnie z psychodynamicznymi zasadami, tak teraz bardzo powoli adaptują zasady poznawczo behawioarlnego postępowania. Widać to, choćby po tym, że żaden z artykułów w tym wydaniu nie bazuje na podejściu poznawczobehawioralnym, a tylko jeden autor je przywołuje. Powstaje pytanie czy arteterapeuci powinni się przystosować do aktualnych trendów czy nie? Wprawdzie wielu liderów nawołuje do prowadzenia badań empirycznych i stosowania zasad behawioralno poznawczych, niewielu się do tego stosuje. Autor zadaje pytanie czy arteterapeuci powinni poświęcić swoja prawdziwą naturę, żeby przetrwać w nowym świecie. Stara się odpowiedzieć na to pytanie, na bazie krótkiego podsumowania każdego tekstu, z których każdy pokazuje jak twórcze arteterapie (creative arts therapies) mogą być pomocne w przypadku leczenia traumy. 8. Guide for Authors s. 122.

THE ARTS IN PSYCHOTHERAPY, ROK 2009, VOL. 36, NR 3, S. 123-173. Trzecie wydanie czasopisma zwiera pięć artykułów dotyczących sztuki, twórczości i terapii oraz dwie recenzje książek. Podobnie jak we wcześniejszych wydaniach znalazły się w nim dział Nowości oraz rubryka Wskazówki dla Autorów. 1. Silverman Michael J. A descriptive analysis of music therapists working with consumers in substance abuse rehabilitation: Current clinical practice to guide future research (Analiza opisowa muzykoterapeutów pracujących w rehabilitacji osób nadużywających substancji chemicznych: Aktualna praktyka klinika wskazująca kierunki przyszłych badań) s. 123-130. Celem tej opisowej analizy jest zbadanie pracy muzykoterapeutów z osobami leczącymi się z powodu nadużywania różnych substancji chemicznych. Intencją autora było zastosowanie zgromadzonych danych do zaprojektowania rzeczywistych i praktycznych badań oraz poinformowanie przyszłych muzykoterapeutów o tym, czego może się spodziewać certyfikowany muzykoterapeuta pracujący z tą populacją. Kolejnym celem prowadzonych badań była ocena środowiskowych warunków pracy muzykoterapeutów oraz percepcji ich wpływu na kliniczną skuteczność w pracy z osobami nadużywającymi substancji chemicznych. Uczestnicy deklarowali, że komunikacja, umiejętności językowe, ekspresja emocjonalne, podejmowanie decyzji oraz samoocena są najczęściej podejmowanymi przez nich celami klinicznymi. Najczęściej występującymi podejściami leczącymi była procedura „Dwanastu Kroków”, podwójnych zaburzeń (Dual Disorders), podejścia poznawcze i behawioralne, podczas gdy analiza poezji oraz muzyka towarzysząca relaksacji były najczęściej stosowanymi interwencjami z obszaru muzykoterapii. Uczestnicy badań pracowali z osobami nadużywającymi średnio od 11, 69

lat, lubili swoją pracę i czuli że mają pozytywny wpływ na leczenie. Odkryto istotną zależność pomiędzy latami pracy a percepcją pozytywnego wpływu muzykoterapii. Może to wskazywać, że muzykoterapeuci, którzy praktykowali dłużej są bardziej skuteczni. Wystąpiła również istotna zależność pomiędzy satysfakcją z pracy klinicznej muzykoterapeutów, a ich percepcją pozytywnego wpływu na leczenie klientów. Innymi słowy, im bardziej muzykoterapeuta lubił swoją pracę, tym większy jej wpływ dostrzegał. Zaobserwowano też istotną zależność pomiędzy postrzeganym wpływem leczenia na procent klientów, którym udało się osiągnąć cele w ostatnim tygodniu. Na koniec artykułu zawarto sugestie dotyczące dalszych badań, implikacje dla procesu leczenia oraz ograniczenia procesu badawczego.

2. Marxen Eva Therapeutic thinking in contemporary art: Or psychotherapy in the arts (Myślenie terapeutyczne w sztuce współczesnej: Lub psychoterapia w sztuce) s. 131-139. Celem tego artykułu jest ukazanie sztuki jako narzędzia o charakterze politycznym i społecznym. Autorka wskazuje możliwe skrzyżowanie sztuki współczesnej, społeczeństwa, polityki i terapii z odniesieniem do strategii działania Muzeum Sztuki Współczesnej w Barcelonie (Museum of Contemporary Art of Barcelona, Spain, MACBA). Część dzieł może być rozważana z perspektywy społecznych interwencji, ukazując ich bliski związek pomiędzy pracą społeczną, terapią i współczesną sztuką. Co więcej, dzieła często udzielają publicznego głosu tym, którzy zazwyczaj pozostają niesłyszalni: grupom mniejszościowym, osobom z różnych środowisk językowych i kulturowych, ofiarom traumy etc. Posiadając swoje korzenie w sferze artystycznej, te praktyki mogą również służyć jako inspiracja i informacja

dla arteterapii. Zarówno w edukacji jak i praktyce procesjonalnej istnieje raczej niewielka interakcja mierzy arteterapią a sztuką współczesną. Jednakże niektóre dzieła sztuki autorstwa Sophie Calle, projekty Krzysztofa Wodiczko, terapia tworzona przez Lygię Clark są przykładami tego, jak jedna dyscyplina może ukazywać inną. Liczne dzieła tych artystów zostały zanalizowane z perspektywy ich podejść terapeutycznych i politycznych rezultatów. 3. Nissimov-Nahum Edna Use of a drawing task to study art therapists’ personal experiences in treating aggressive children (Zastosowanie zadania rysunkowego do badania doświadczeń własnych arteterapeutów) s. 140-147. Osobiste doświadczenia terapeutów mogą mieć ważny wpływ na proces oraz wyniki arteterapii. W opisywanym projekcie badano doświadczenia arteterapeutów w trakcie leczenia dzieci agresywnych, które są szczególnie trudną grupą i mogą wywoływać wiele silnych emocji w terapeucie. Wśród 113 izraelskich arteterapeutów przeprowadzono wywiady oraz ankietę. Byli w niej proszeni o opisanie metod leczenia oraz wyników pojedynczego przypadku. Dwie grupy uczestników, które przedstawiły najsłabsze i najlepsze przypadki, były poproszone o przygotowanie rysunków, które ilustrowałyby relację leczącą. Analizy ukazały znaczące różnice pomiędzy dwoma grupami na trzech wymiarach: 1) cechy rysunków (wymiary, kolory, relacje, etc.). 2) słowne opisy relacji pomiędzy wizerunkami terapeutów i klientów; 3) zdolność arteterapeutów do identyfikacji ze swoim klientem. W najlepszych przypadkach terapeuci posiadali jasną wizję swojej roli w relacji z klientem, projektowali ich poczucie kompetencji oraz siłę, postrzegali siebie jako akceptujących swoich klientów oraz wierzyli w swoją zdolność do pomocy im w zmianie ich zachowania. Dodatkowo, mieli kontakt ze

swoją własną agresją oraz zdolnością do samokontroli. 4. Gantt Linda, Tinnin Louis W. Support for a neurobiological view of trauma with implications for art therapy (Wsparcie naurobiologicznej perspektywy traumy z implikacjami do arteterapii) s. 148153. Autorzy ukazują trzy linie badawcze, które wspierają stanowisko mówiące o tym, że trauma pierwotnie ma charakter niewerbalny. Są to: a) ewolucyjne reakcje przetrwania; b) badania z obrazowaniem mózgowych odpowiedzi na wspomnienia urazu; c) relacja między aleksytymią a posttraumatycznym rozszczepieniem. Bazując na wynikach badań, autorzy proponują neurobiologiczną perspektywę traumy psychologicznej, która wskazuje drogę zastosowania arteterapii jako podstawowego sposobu leczenia posttraumatycznych objawów. 5. Huss Ephrat “A coat of many colors”: Towards an integrative multilayered model of art therapy (“Kolorowy płaszcz”: W stronę zintegrowanego, wielowarstwowego modelu arteterapii) s. 154-160. Ten artykuł opisuje teoretyczny model konceptualizacji arteterapii poprzez zintegrowany, wielowarstwowy pryzmat, który ekologicznie łączy dynamiczne, humanistyczne, systemowe i społeczne sposoby rozumienia sztuki, terapii i człowieka. O „głębokości” arteterapii stanowi złożony charakter sztuki, która umożliwia wiele interpretacji jednocześnie, charakter zbieżny ze złożonymi i eklektycznymi sprawami z rzeczywistości klientów.W tym tekście zaprezentowano również aplikację tej teorii. Rezultatem rozważań jest systemowy, wieloaspektowy model nauczania arteterapii oraz propozycja implementacji tej koncepcji. 6. Korb Christine Book review (recenzja książki) Music: Promoting Health and

Creating Community in Healthcare Contexts (Muzyka: Promowanie zdrowia i tworzenie społeczności w obszarze opieki zdrowotnej), J. Edwards (red.). Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, UK (2007) s. 161-162. Ta publikacja powstała z inicjatywy siedemnastu muzykoterapeutów z ośmiu krajów, którzy byli zaangażowani w sympozjum pt. Muzyka i Zdrowie, które miało miejsce we wrześniu 2005 roku na Uniwersytecie w Limerick w Irlandii. Głównym tematem większości jej rozdziałów jest muzyka jako terapia, lub jako praktyka wykorzystująca sztukę w terapii stosowana w usługach szpitalnych. Większość autorów dodatkowo odwołuje się do kluczowych kwestii dotyczących badań i ewaluacji procesu muzykoterapii. Kolejne rozdziały poruszają kwestie takie jak: a) znaczenie budowania społeczności jako zjawiska towarzyszącego muzykoterapii wśród pacjentów, osób odwiedzających i personelu, na przykładzie szpitala onkologicznego w Australii; b) sposoby, na które muzykoterapia może odpowiadać na realne potrzeby środowiska medycznego na wysoce zaludnionym obszarze w Stanach Zjednoczonych; c) rola muzykoterapii w szpitalu irlandzkim, gdzie podkreśla się rolę preferencji pacjenta w zakresie muzyki oraz dostosowanie do zestawu dziewięciu „Najlepszych Przewodników Stosowania Muzyki w Opiece Zdrowotnej” (“Best Practice Guidelines for Using Music in Health Care Settings,”); d) badania dotyczące fizycznych i psychicznych korzyści ze śpiewania; e) badania nad rolą muzyki w ustanawianiu połączenia między ciałem i umysłem w procesie zdrowienia; f) prowadzenie opartych na dowodach badań naukowych o charakterze ilościowym i jakościowym; g) badania ilościowe i jakościowe wśród osób, które wygrały z chorobą nowotworową; h) połączenie improwizacji muzycznej w muzykoterapii z modelem neuropsychologicznym i eksploracja różnić między kliniczną improwizacją; i) opis pracy tera-

peutycznej na powojennych terenach Bośni i Herzegoviny, ze wskazaniem problemu wynikającego ze spotkania dwóch kulturterapeuty i uczestników); j) program dla uchodźców bazujący na wzmacnianiu więzi między matką a dzieckiem; k) praca z osobami z demencją przybywającymi w szpitalu. Treść wszystkich rozdziałów łączy ukazana pasja, prawdziwe oddanie, a także głęboka mądrość działania u każdego z autorów. Jakość humanistycznego profesjonalizmu ukazana w publikacji zasługuje na wielkie uznanie. Książka stworzona przez praktyków i badaczy polecana jest wszystkim profesjonalistom z obszaru opieki zdrowotnej. 7. Hartsook Margaret Book review (recenzja książki) Dying, Bereavement and the Healing Arts (Umieranie, żałoba i sztuki leczące), Bolton Gillie (red.). Jessica Kingsley Publishers, London & Philadelphia (2008) s. 162-163. “Umieranie, żałoba i ból, są obok narodzin, jedynymi pewnikami w życiu. Dlatego sztuka zawsze się na nich skupiała, pomagając nam zrozumieć i przeżyć je w pełni, zamiast tylko wytrzymywać. Sztuka pomaga nam w naszych zmaganiach i próbach zrozumienia siebie samych i naszej roli w świecie. Przez szkło widzimy ciemniej: sztuka przynosi nam oświecenie” (s.13). „Umieranie, żałoba i sztuki leczące” jest kompilacją 20 rozdziałów, które opisują wachlarz udanych programów wprowadzonych przez artystów wizualnych, pielęgniarki, muzyków, terapeutów, pracowników społecznych i kapelanów. Rzucają one światło na wykorzystanie sztuki w pracy z osobami, które są poważnie chore, umierające i w żałobie. Autorzy oferują nowe podejścia które rozciągają się od zwykłego malowania i pisania do zorganizowanych aktywności społecznych takich jak pisanie lub odgrywanie sztuki o końcu ziemskich spraw. Bolton, która jest autorką kilku książek o stosowaniu pisania

w psychoterapii, uważa tę pracę za „uczczenie potęgi sztuki”. Do publikacji zaproszono wielu specjalistów oraz nie-specjalistów z rzeczywistości artystycznej z nadzieją, że czytelnik przybliży się do rozumienia całej rzeszy ludzi, którzy mogą skorzystać ze sztuki w okresie końca życia. Nacisk nie jest położony metody, którymi można się posługiwać, ale na zwiększanie komunikacji pomiędzy dyscyplinami, pozwalając na większą interakcję i zrozumienie, dzięki któremu leczenie może być głębsze. Książka naświetla korzyści ze stosowania sztuki w środowisku medycznym/paliatywnym jako, że jest ona działaniem, nie-medycznym, nieoceniającym i skoncentrowanym na osobie (White, 2004). Publikacja pokazuje, że w medycynie i opiece zdrowotnej „ludzie stają się pacjentami” a w sztuce w medycynie ludzie stają się artystami” (s.19). Podkreśla wagę zaangażowania w tworzenie sztuki, raczej niż obserwowanie jej. W publikacji zawarto wiele niezwykłych historii, które ilustrują przebieg komunikacji miedzy dyscyplinami, a także ich siłę i znaczenie. Każdy rozdział jest

bogatym i pełnym świadectwem stosowania sztuki w opiece nad kończącymi życiem. Książka pokazuje wiele sposobów, na które sztuka może przynieść świadomość i wsparcie osobom ze śmiertelnymi chorobami. Wskazuje, że sztuka nie leczy, czy naprawia, ale raczej ponownie ustanawia połączenie z duszą, która czeka na to, by być zregenerowana. Wskazuje również na wartość terapeutyczną sztuki dla klinicystów oraz osób, które pracują z umierającymi pacjentami. Sztuka pozwala im wyrazić kwestie związane z ta trudną pracą i dostarcza im wsparcia emocjonalnego. Książka jest bardzo inspirująca, z dobrą organizacją rozdziałów oraz idei. Polecana jest artystom, medykom, terapeutom, arteterapeutom i każdemu kto jest zainteresowany spotkaniem pomiędzy sztuką a sprawami końca życia. Dodatkowo zawiera wiele adresów internetowych różnych organizacji i ich działalności, które mogą się przydać. 8. News & Notes s. 166-171. 9. Guide for Authors s. 173

THE ARTS IN PSYCHOTHERAPY, ROK 2009, VOL. 36, NR 4, S. 175-254. Czwarte wydanie czasopisma jest wyjątkowo obszerne. Zawiera aż jedenaście artykułów dotyczących związków między sztuką a terapią oraz dwie recenzje książek. Tak samo jak w poprzednich wydaniach znalazły się w nim dział Nowości oraz rubryka Wskazówki dla Autorów. 1. Hass-Cohen Noah; Clyde Findlay Joanna Pain, attachment, and meaning making: Report on an art therapy relational neuroscience assessment protocol (Ból, przywiązanie i nadawanie znaczenia: doniesienie na temat relacyjnego, nauronaukowego protokołu diagnostycznego) s. 175-184. Doświadczenie bólu stanowi złożoną interakcję między czynnikami neurologicznymi, emocjonalnymi, poznawczymi, społecznymi i kulturowymi. Duży problem służby zdrowia, przewlekły ból pleców, wymaga użytecznych, krótkoterminownych podejść, jako że pacjenci przewlekli mogą postrzegać długą diagnozę lub leczenie jako dodatkowy ciężar. W artykule zaprezentowano krótki arteterapeutyczny relacjonalny, neurobiologiczny, protokół oceny (ATR-N), jako narzędzie użyteczne w diagnozie różnorakich psychospołecznych wymiarów doświadczenia bólu. Kiedy doświadczany jest ból w ciele, często stosuje się niewerbalne sposoby jego oceny. Dzielone drogi neuronalne dla zmysłu bólu oraz doświadczeń emocjonalnych sugerują korzyści z włączenia niewerbalnej oceny oraz terapii. Powtarzalna, wizualna ekspresja zmysłowego, emocjonalnego i poznawczego bólu towarzyszy rozwijaniu zdolności radzenia sobie, a także zawiera w sobie potencjał łagodzenia objawu. Neurobiologiczne, interpersonalne perspektywy twórczości z protokołów kobiet cierpiących z powodu bólu pleców ukazują, w jaki sposób reakcje na stres oraz dorosłe style przywiązania wpływają na indywidualne doświadczenie bólu. Świadomość dzielonych dróg neuronal-

nych bólu również wskazuje na znaczenie dostosowanych interwencji interpersonalnych, takich jak wspierające bycie świadkiem tworzenia dzieła. W strukturze protokołu jest podkreślana rola zasobów, takich jak świadomość i twórczość, w uśmierzaniu doświadczenia bólu. Podejście protokołowe zawiera w sobie potencjał rozwoju rzetelnych narzędzi arteterapeutycznych do pomiaru zmiany, dostarczając ram teoretycznych dla usprawniania badań oraz podejść klinicznych. 2. Wu, Fong-Gong; Chang, Eva; Chen, Chien-Hsu Depressive tendency of design major freshman students explored through the use of color in mosaic creations (Tendencja depresyjna projektów studentów badana poprzez wykorzystanie kolorów w tworzeniu mozaiki) s. 185-190. Depresja dotyka coraz większą liczbę ludzi, podczas gdy wiek pierwszego epizodu jej wystąpienia coraz bardziej się obniża. Mamy do czynienia z gwałtownym wzrostem występowania depresji u młodzieży. Wiele terapii stosuje sztukę jako narzędzie. Proces tworzenia pozwala terapeucie zrozumieć myśli i uczucia depresyjnych pacjentów. W tym badaniu mierzono zasady użycia koloru oraz abstrakcyjne uczucia z perspektywy artysty, a następnie badano czy istnieją różnice pomiędzy postrzeganiem barw pomiędzy osobami z tendencjami depresyjnymi i bez. Uczestnikami było 120 pierwszorocznych studentów projektowania. Do pomiaru poziomu depresji zastosowano CES-D. Następnie, osoby były proszone do wzięcia udziału w tworzeniu mozaiki na temat „różne ja”, oraz podawały własne wyjaśnienia zasad oraz uczucia związane z zastosowaniem kolorów w swojej pracy twórczej. Jedna trzecia ze 120 osób przejawiała tendencje depresyjne. Wyniki ukazały korelację pomiędzy tendencjami depre-

syjnymi a zastosowaniem kolorów w mozaice. Osoby posiadające tendencje depresyjne wykazały silniejsze użycie ciemnych kolorów. Osoby bez tendencji depresyjnych częściej używały chłodnych kolorów w celu ukazania depresji, podczas gdy te w tendencjami depresyjnymi częściej używały ciemnych kolorów w wyrażaniu depresji. To badanie pokazało, że istnieje korelacja pomiędzy obecnością tendencji depresyjnych oraz specyficznym zastosowaniu kolorów wśród studentów. 3. Young Laurel Multicultural issues encountered in the supervision of music therapy internships in the United States and Canada (Kwestie wielokulturowości napoytkane podczas superwizji muzykoterapeutycznej w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie) s. 191-201. Celem tego badania było sprawdzenie stopnia, w jakim problemy międzykulturowości pojawiają się podczas superwizji w ramach staży z muzykoterapii w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie. Staże są elementem programu kształcenia potrzebnym do zdobycia certyfikatu muzykoterapeuty. Stu czterech superwizorów wypełniło ankietę internetową na temat demografii, wielokulturowych szkoleń i doświadczeń, oraz międzynarodowych kwestii napotkanych podczas superwizji na stażu oraz stopnia, w których sprawy wielokulturowości są poruszane ze stażystami. Analiza danych wykazała, że chociaż większość superwizorów superwizowała stażystów z różnym pochodzeniem kulturowym, wielu posiadało skromne wykształcenie formalne w międzykulturowej muzykoterapii lub nie posiadało go wcale. Okazało się również, że kwestie międzykulturowe nie były konsekwentnie poruszane w superwizji na stażach z muzykoterapii. W tekście omówiono implikacje wyników dla kwestii takich jak: szkolenia superwizorów, stażów z muzykoterapii oraz dalszych badań.

4. Gussak David Comparing the effectiveness of art therapy on depression and locus of control of male and female inmates (Porównanie wpływu arteterapii na depresję oraz umiejscowienie kontroli u więźniów) s. 202-207. Bieżące badania wykazały pozytywny wpływ arteterapii w pracy z więźniami. W ostatnich badaniach autora (The effects of art therapy on male and female inmates: Advancing the research base. The Arts in Psychotherapy 2009, vol. 36, nr 1) wykazano istotną, pozytywną zmianę w zakresie nastroju oraz umiejscowienia kontroli u więźniów, zarówno kobiet jak i mężczyzn. Jednakże zauważono jedną różnicę w zakresie skuteczności arteterapii pomiędzy grupami kobiet i mężczyzn. Razem z analizą jakościową zastosowano dodatkowe obliczenia statystyczne, żeby zbadać czy wystąpiła istotna różnica w zakresie depresji oraz umiejscowienia kontroli pomiędzy kobietami a mężczyznami biorącymi udział w arteterapii. Wystąpił trend w kierunku istotności statystycznej w większej poprawie nastroju i wewnętrznym poczuciu kontroli u kobiet względem mężczyzn. Artykuł kończy się krótką dyskusją na temat możliwych przyczyn tych różnic, oraz powtórną ewaluacją przeszłych koncepcji teoretycznych na temat korzyści ze stosowania arteterapii z więźniami, z uwzględnieniem, że nie wszystkie z tych korzyści odnoszą się do obojga płci. 5. Mattson, Donald C. Accessible image analysis for art assessment (Przystępna analiza rysunku w diagnozie) s. 208-213. Do tej pory arteterapeuci w diagnozie opierali się na podręcznikach do interpretacji narzędzi takich jak Face Stimulus Assessment, który jest serią stymulowanych rysunków wykorzystywanych do zbierania projekcyjnych informacji od klientów [FSA, Betts, 2003; Hamilton, M. K. (2008). Developing a standardized rating system for the Face Stimulus Assessment (FSA) using nine scales adapted from

the Formal Elements Art Therapy Scale (FEATS). Nieopublikowana praca magisterska, Avila University, Kansas City, MO]. Aktualne badania wskazują szereg technik do analizy rysunków, przeznaczonych do uzupełnienia analiz interpretacyjnych, dzięki oprogramowaniu do analizy (PDIAS) formalnych elementów pracy [Gantt, L., & Tabone, C. (1998). The formal elements art therapy scale. Morgantown, WV: Gargoyle Press]. Model programu ukazano na przykładzie rysunku FSA (The formal elements art therapy scale) osoby ze zdiagnozowaną schizofrenią. Badanie rozbudowuje obszar fizycznych, a także komputerowych ocen. System komputerowy (PDIAS) ocenia barwne formalne elementy w ramach diagnozy. Analiza wyników tego przypadku wskazuje, że PDIAS potrafi zanalizować adekwatnie formalne elementy rysunku FSA. Implikacje do dalszych badań wskazują na potrzebę rozwoju adekwatnych diagnostycznych skal oceny dla osób nie posiadających szerokich podstaw w zakresie analiz komputerowych. 6. Kim Seong-in; Betts Donna J.; Kim Heung-Mi; Kang Hyung-Seok Statistical models to estimate level of psychological disorder based on a computer rating system: An application to dementia using structured mandala drawings (Modele statystyczne do szacowania poziomu zaburzeń psychologicznych oparte na komputerowym systemie oceny: Zastosowanie w demencji przy użyciu ustrukturyzowanego rysunku mandali) s. 214-221. Mandala jest uznanym narzędziem arteterapeutycznym do określenia emocjonalnego i psychologicznego stanu klienta oraz do leczenia związanych z nim zaburzeń. Autorzy zastosowali komputerowy system do oceny poziomu demencji uczestników, opierając się na elementach ustrukturyzowanej mandali. Sformułowano model regresji, w którym zmienną zależną jest poziom demencji oceniany przez test, a zmiennymi niezależnymi (wyjaśniającymi)

są elementy w ustrukturyzowanej mandali. Zmienne zależne były analizowane przez system komputerowy. Spójność pomiędzy wynikiem testu oraz oceną komputerową była zweryfikowana statystycznie. Dodatkowo sformułowano jeszcze jeden model regresji w celu oceny prawdopodobieństwa wystąpienia ostrej demencji. Podzielono poziom demencji na dwie kategorie: ostrą i nieostra, poprzez ukazanie jej jako wskaźnika zmiennej zależnej. W obu modelach, ważne zmienne niezależne zostały wybrane na drodze regresji krokowej, a relatywna wielkość ich efektów została sprawdzona przez regresję standardową. System został skonstruowany, aby dostarczyć arteterapeutom użytecznych informacji o fazach rozwoju demencji u pacjenta. Te metody są również przeznaczone do oceny poziomu i zaawansowania innych zaburzeń psychicznych. 7. Maddalena Cheryl J. The resolution of internal conflict through performing poetry (Rozwiązanie wewnętrznych konfliktów poprzez odgrywanie poezji) s. 222-230. W opisywanym badaniu szukano odpowiedzi na pytanie jak odgrywanie poezji pomaga w rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów wśród uczestników konkursów na których recytuje się swoje wiersze. Do badania zastosowano metodologię teorii ugruntowanej. Rezultaty zostały następnie ugruntowane poprzez porównanie z literaturą z zakresu arteterapii. Ośmiu uczestnikom zadano pytanie o to, w jaki sposób pisanie oraz recytowanie poezji wpływa na ich uczucia dotyczące wewnętrznych konfliktów, w jaki sposób odgrywanie dla publiczności, osiąganie wyników, oraz recytowanie osobistych treści wpływa na nich i dlaczego decydują się oni kontynuować te działania. W sumie pojawiło się 45 znaczących tematów (z których przynajmniej 63% zostało potem potwierdzonych). Jak się okazało celem uczestników jest uwolnienie emocji w obecności publiczności, pisanie i korekta pracy ze

świadomością reakcji publiczności oraz doświadczenie wymiany z publicznością. Z badań wypływa wniosek, że odnoszenie sukcesu w konkursach poezji, która jest postrzegana jako dziedzina rekreacji, poeci pokazują siebie jako współczujący bohaterowie, którzy kierują swoją opowieść ku własnym postrzeganiu zdrowia. 8. Elkis-Abuhoff Deborah; Gaydos Morgan; Goldblatt Robert; Chen Marie; Rose Sage Mandala drawings as an assessment tool for women with breast cancer (Rysunek mandali jako narzędzie diagnozy kobiet z rakiem piersi) s. 231238. To badanie integruje arteterapię z nieinwazyjnym monitorowaniem stanu pacjentek z rakiem piersi. Podczas leczenia skoncentrowano się na zależności pomiędzy stanem fizycznym oraz emocjonalnym. Poproszono czternaście kobiet ze zdiagnozowanym rakiem piersi o wykonywanie rysunku mandali podczas każdego spotkania z lekarzem. Podczas każdej wizyty, osoby otrzymywały białą kartkę z narysowanym czarnym okręgiem oraz 15 kolorowych ołówków i były proszone o pokolorowanie całego koła. Trzydzieści dziewięć powstałych mandal zostało ocenionych przez czterech niezależnych sędziów pod kątem zastosowanych kolorów, linii oraz zawartości. U dwunastu z pośród czternastu uczestniczek, bazując na ocenie mandali wykazano korelację pomiędzy ich stanem fizycznym a rysunkiem mandali. W artykule omówiono przykłady pochodzące od czterech uczestniczek. Wyniki wskazują, że rysunek mandali, jako narzędzie diagnostyczne, może dostarczyć lekarzom nieinwazyjnego sposobu na poszerzenie możliwości leczenia raka piersi. Taki sposób umożliwia lekarzom wydobycie wartościowych informacji, które mogą być zablokowane przez świadome procesy. 9. Bruscia Kenneth; Dileo Cheryl; Shultis Carol; Dennery Karen Expectations of hospitalized cancer and cardiac pa-

tients regarding the medical and psychotherapeutic benefits of music therapy ( Oczekiwania hospitalizowanych pacjentów onkologicznych i kardiologicznych dotyczące medycznych i psychoterapeutycznych korzyści z muzykoterapii) s. 239-244. W tym badaniu pacjenci onkologiczni i kardiologiczni wypełniali ankietę, która miała na celu ustalenie czy ich oczekiwania dotyczące potencjalnych korzyści medycznych i psychoterapeutycznych muzykoterapii oraz relatywna skuteczność różnych zajęć muzycznych różni się w zależności od rodzaju diagnozy oraz profilu muzycznego terapii. Udział w badaniu wzięło 182 pacjentów, w tym 55 z różnymi odmianami nowotworów i 127 z różnymi problemami kardiologicznymi. Średnia wieku wynosiła 59.8 lat. Wyniki badań ukazały, że oczekiwania pacjentów różniły się w zakresie konkretnych obszarów, aktywności muzycznych i stylów, w zależności od tego czy pacjenci należeli do grupy onkologicznej czy kardiologicznej, i tego czy brali udział w muzykoterapii kiedykolwiek wcześniej oraz czy studiowali wcześniej kierunek muzyczny. Na koniec zarysowano implikacje dla wprowadzenia muzykoterapii do leczenia pacjentów z chorobami nowotworowymi i kardiologicznymi. 10. Holt Elizabeth; Kaiser Donna H The First Step Series: Art therapy for early substance abuse treatment (Seria Pierwszych Kroków: Arteterapia w leczeniu wczesnego uzależnienia od substancji chemicznych) s. 245-250. Seria Pierwszych Kroków (The First Step Series, FSS) stanowi zestaw pięciu kierunków arteterapeutycznych zaprojektowanych dla celów leczenia wczesnych faz uzależnienia od substancji chemicznych. Te ustalenia celują w odmowę identyfikacji ambiwalencji u klienta oraz ostateczną akceptację zmian w stylu życia koniecznych dla wyzdrowienia. Rozmowa

Motywacyjna (Motivational Interviewing, MI) [Miller, W. R., & Rollnick, S. (2002). Motivational Interviewing: Preparing people to change (2nd ed.). New York: Guilford Press] zapewnia konceptualizację negacji jako normalną ambiwalencję, która pojawia się podczas każdego procesu zmiany. Normalizowanie ambiwalencji stanowi bazę dla zadań terapeutycznych dobierania nastawienia klienta do leczenia, promowania zaufania do relacji terapeutycznej oraz subtelnego wspierania wewnętrznej potrzeby klienta na zmianę. 11. Gilboa Avi; Ben-Shetrit Sagit Sowing seeds of compassion: The case of a music therapy integration group (Rozsiewanie ziaren współczucia: Przypadek muzykoterapeutycznej grupy integracyjnej) s. 251-260. Celem tego badania było sprawdzenie czy i w jaki sposób współczucie rozwijało integrację dzieci w integracyjnej grupie muzykoterapeutycznej. W grupie uczestniczyli dwaj chłopcy z rozległymi zaburzeniami rozwoju oraz dwie integrujące się dziewczynki. Dzieci spotykały się przez 14 półgodzinnych, cotygodniowych sesji. Przeprowadzono analizę jakościową (interpretacyjno - fenomenologiczną) oraz ilościową nagrań dźwiękowych i słownej dokumentacji sesji. W wyniku analizy jakościowej powstało pięć odrębnych kategorii, które mogą być zorganizowane w sposób hierarchiczny, od najbardziej podstawowego współczucia (pre-współczucia) do bardzo wysokiego poziomu współczującego zachowania (wysokiegowspółczucia). Wyższe poziomy zawierają w sobie wartość niższych. Każda z tych kategorii dzieliła się na różne warianty, w wyniku czego powstało 11 dodatkowych subkategorii. Analiza ilościowa wykazała, że współczucie rozwijało się stopniowo. W miarę jak proces postępował, obserwowano coraz więcej sytuacji współczucia. znaleziono powiązania pomiędzy wyrażaniem współczucia oraz zastosowaniem muzyki. Uzyskane rezultaty omówiono w świetle

debaty dotyczącej integracji dzieci ze specjalnymi potrzebami. Na zakończenie zamieszczono wskazówki dla dalszej aktywności badawczej i naukowej. 12. Milia Diana Book review (recenzja książki) Art Therapy and Social Action, (Arteterapia i działania społeczne), F. Kaplan (red.). Jessica Kingsley Publishers, London (2007) s. 261-262. Książka jest zbiorem tekstów autorstwa arteterapeutów. Teksty zgrupowane są w sześć sekcji dotyczących następujących tematów: rola terapeutyczna i autorefleksja, rozwiązywanie konfliktów, złość i agresja, trauma i budowanie społeczności. W rozdziałach pojawiają się różne interpretacje działania społecznego, od dyrektywnego podejścia 10-cio spotkaniowego programu prewencji z zarządzania złością, do wewnętrznych zmian w myśleniu o rzeczywistości w pracy z populacją ludzi bezdomnych. Organizacja społeczności i nadawanie jej mocy jest kluczową kwestią w działaniach społecznych i kilka rozdziałów podkreśla socjalizacyjne korzyści z uprawiania sztuki. Książka jest ciekawa ponieważ jest niejednolita, jak droga z wybojami, na której autorzy ukazują swoje porażki, pomyłki i nierealistyczne oczekiwania. Poszukiwanie znaczenia i satysfakcji w słabo kompensowanych wysiłkach czasami ociera się o romantyzm i bohaterstwo. Większość czytelników, którzy pracowali ze społecznością będącą w trudnej sytuacji życiowej lub w sytuacji, w której terapeuta jest „outsiederem” odnajdą w książce historie, które odzwierciedlają ich własne doświadczenia. Znajdą praktyczne pomysły, wątki filozoficzne oraz angażującą dyskusję na temat odpowiedzialności społecznej. Zyskają chwilę na refleksję na temat ograniczeń w wyzwaniach oraz zmianie ról która wiąże się z działaniami społecznymi. Książka przypomina o ogromie czasu, jaki często zabiera włączenie do społeczności i wprowadzenie zmiany, biorąc pod uwagę sytuację wielu programów prezentowanych

w tekstach, które musiały mieć charakter krótkoterminowy. Odnoście pytań o to, czym jest „dobre działanie” znajdujemy generalne implikacje w książce, że działanie społeczne jest dobre dla duszy i spokoju, a sprawiedliwość jest dobrym celem tego działania. 13. Moritz Mychelle Book review (recenzja książki) The Use of Creative Therapies with Survivors of Domestic Violence (Zastosowanie twórczych terapii z osobami ocalałymi z przemocy domowej), S.L. Brooke (red.). Charles C. Thomas Publisher, Springfield, IL (2008). s. 262263. The Use of Creative Therapies with Survivors of Domestic Violence jest opracowaniem składającym się z 17 rozdziałów. Jego celem jest dostarczenie wyczerpującej wiedzy na temat podejść leczących w zakresie twórczych arteterapii włączając w to sztuki plastyczne, zabawę, muzykę, taniec i ruch, oraz dramę, koncentrując się głównie na pracy z klientami dotkniętymi przemocą domową. Książka ta generalnie dotyczy przemocy między partnerami i opisuje pracę z dziećmi, rodzinami, osobami dorosłymi w schroniskach, społecznościach, oddziałach psychiatrycznych, ambulatoryjnych i więziennych. Rozdziały nie są ułożone w żadnym porządku, chociaż książka rozpoczyna się rozdziałem wprowadzającym redaktorki, która wprowadza głęboką krytykę kilku narzędzi dia-

gnostycznych, które wchodzą w zakres pracy z osobami które doświadczyły przemocy. Dziewięć z siedemnastu rozdziałów dotyczy przede wszystkim pracy z dziećmi, które były narażane na przemoc domową, co jest znaczące biorąc pod uwagę to, że w obszarze przemocy domowej problem wpływu tej przemocy na dzieci w ostatnich dwóch dekadach jako jedyny był poruszany przez specjalistów. W publikacji znajduje się jeden rozdział o strukturalnej terapii rodzin, pięć rozdziałów o pracy z ofiarami dorosłymi i jeden rozdział koncentrujący się na grupowej pracy matek z dziećmi. Książka kończy się rozdziałem na temat superwizji. W ramach tej kompilacji mamy do czynienia ze zróżnicowaniem stylów pisarskich i różnych poziomach głębokości wiedzy. Większość rozdziałów książki dostarcza bogatych informacji i jest jasne, że każdy z autorów posiada doświadczenie i zrozumienie swojej dyscypliny arteterapeutycznej. Jednakże kilka rozdziałów nie jest zbyt mocnych, czasami nadmiernie generalizują temat przemocy domowej i zmniejszają integralność całej książki. Jednak książka, jest dobrym źródłem dla profesjonalistów dostarczających pomocy ofiarom przemocy domowej, jak również studentów kształcących się w tym temacie. 14. News & Notes s. 266-272. 15. Guide for Authors s. 274.

THE ARTS IN PSYCHOTHERAPY, ROK 2009, VOL. 36, NR 5, S. 275-351. Piąte, ostatnie wydanie rocznika 2009 czasopisma, zawiera osiem artykułów, dwie recenzje książek, a także dział Nowości oraz rubryka Wskazówki dla Autorów. 1. Vulcan Maya Is there any body out there?: A survey of literature on somatic countertransference and its significance for DMT (Czy jest tam jakieś ciało?/Czy jest tam ktoś? Badanie literatury na temat somatycznego przeciwprzeniesienia oraz jego znaczenia dla DMT) s. 275281. Artykuł podąża za ideą koncepcji przeciwprzeniesienia poprzez jego rozszerzenie na przeciwprzeniesienie somatyczne (somatic countertransference (SCT) i jego znaczenie w Terapii Tańcem i Ruchem (DMT). Przegląd literatury ukazuje kontrowersyjny status obydwu koncepcji: przeciwprzeniesienia (CT) i wywiedzionego z niego konceptu somatycznego przeciwprzeniesienia (SCT) odnośnie ich definicji i roli w relacji terapeutycznej. W przeciwieństwie do wcześniejszej koncentracji na stronie werbalnej w dyskursie terapeutycznym, praktycy DMT, którzy odnoszą się do ciała i ruchu jako podstawowego sposobu komunikacji, uznali te konstrukty za kluczowe dla ich dyscypliny od momentu ich powstania, długo przed tym jak ciało powróciło do kręgu zainteresowań głównych nurtów psychoterapii. Teoretycy, którzy są zaangażowani w kwestie psychoterapii ciała oraz DMT przekonują, że przeniesienie somatyczne jest znaczącym narzędziem relacji terapeutycznej do rozumienia i zarządzania dynamika sesji w kierunku poprawienia procesu terapeutycznego. 2. Alyami Awad The integration of art therapy into physical rehabilitation in a Saudi hospital (Włączenie arteterapii w rehabilitację fizyczną w szpitalu Saudyjskim) s. 282-288.

W artykule opisano sytuację wprowadzenia arteterapii do Arabii Saudyjskiej. Ukazano krotką historię arteterapii w tym kraju, koncentrując się na aktualnych podejściach arteterapeutycznych w rehabilitacji medycznej. King Fahad Medical City zostało ukazane jako przodujący instytut zdrowia, który zaakceptował arteterapię jako zawód medyczny poprzez włączenie jej w procedury rehabilitacyjne dla swoich pacjentów. W artykule omówiono czynniki, które pomogły włączyć program w tej placówce. Doświadczenia autora integrującego arteterapię z rehabilitacja zilustrowano podsumowaniem czterech przypadków. 3. Koch Sabine C.; Weidinger-von der Recke Beatrix Traumatised refugees: An integrated dance and verbal therapy approach (Straumatyzowani uchodźcy: Podejście integrujące terapię tańcem i słowem) s. 289-296. Uchodźcy często cierpią z powodu traumy obejmującej: prześladowania w ojczystym kraju, podróż oraz niekorzystne warunki życia w goszczącym kraju. Ciało jest bezpośrednio zaangażowane w te traumatyczne doświadczenia. Terapia ruchem i tańcem pozwala na kompleksowe leczenie traumy psychologicznej (tortury, gwałt, doświadczenia wojenne) i przyczynia się do procesu leczenia bezpośrednio na poziomie ciała. Zjawisko traumy w życiu uchodźców wymaga interwencji na wielu różnych poziomach. W artykule opisano pracę ze straumatyzowanymi uchodźcami w centrum leczenie REFUGIO w Monachium, Niemczech. Centrum oferuje różnorodny program terapeutyczny zawierający między innymi psychoterapię werbalną oraz terapię tańcem. Na przykładzie przypadków z terapii indywidualnej i grupowej ukazano

jak połączenie tych dwóch modalności może być wykorzystane w znaczący klinicznie sposób. 4. Teneycke Tricia; Hoshino Janice; Sharpe Donald The bridge drawing: An exploration of psychosis (Rysunek mostu, badanie psychozy) s. 297-303. Psychoza pojawia się kiedy testowanie rzeczywistości jest silnie uszkodzone. Jest manifestowana przez zdezorganizowane zachowanie oraz mowę. Arteterapia oraz terapie krótkoterminowe mogą być korzystne ze względu na wydajność finansową i czasową w leczeniu psychozy. W badaniu analizowano charakter rysunków mostu pod kątem określenia różnic pomiędzy grupami pacjentów (n = 34), niepacjentów (n = 26) i grupą porównawczą (n = 29). Sędziowie oceniali rysunki przy użyciu systemu oceny stworzonego w wyniku syntezy Skali Formalnych elementów Arteterapii (Formal Elements Art Therapy Scale, FEATS) i Diagnostycznej Serii Rysunków (Diagnostic Drawing Series, DDS), jak również pojęć z oryginalnych zasad rysunku mostu. Zarejestrowano istotne statystycznie różnice w zakresie takich elementów rysunku jak: kierunek podróży, umiejscowienie przyszłości, uwydatnienie kolorów, monochromatyczność, liczba kolorów, adekwatność barw, a także użycie kolorów: żółtego, zielonego, niebieskiego, czerwonego i brązowego. Cechy formalne rysunku pozwalają wskazywać na obecność psychozy u autora. 5. Isaksson Cristine; Norlén AnnKatrin; Englund Birgitta; Lindqvist Rafael Changes in self-image as seen in tree paintings (Zmiany w obrazie siebie widziane w obrazach drzewa) s. 304-312. Celem tego badania było sprawdzenie, czy zmiany obrazie siebie miały swoje odbicie w obrazach drzewa podczas uczestnictwa w programie arteterapii i jeśli tak, to w jaki sposób. Pomiaru zmiany w obrazie siebie dokonano za pomocą skali

samooceny, Strukturalnej analizy Zachowania Społecznego (Structural Analysis of Social Behaviour, SASB). Dokonano także analizy treści obrazów drzewa. Ta szczególna kombinacja pomiarów ilościowych i jakościowych i ich analiza została dokonana po relacji na temat zmiany w obrazie siebie. Kwestionariusz SASB oraz instrukcja, żeby namalować drzewo były podane sześciu kobietom biorącym udział w programie arteterapii. Dane zebrano podczas pierwszej i ostatniej sesji grupowej. Następnie przeanalizowano rezultaty SASB oraz zanotowano zmiany w obrazach drzewa i je porównano. Według kwestionariusza SASB, u wszystkich uczestniczek nastąpiła zmiana w obrazie własnej osoby, ale tylko dwie z nich doświadczyły pozytywnych zmian, które były możliwe do zweryfikowania statystycznie. Pewne cechy kolejnych rysunków wszystkich uczestniczek zmieniły się w stosunku do pierwszych obrazów. Wyniki wskazują, że nie można postawić generalnej konkluzji na temat tego, jak zmiany w obrazie siebie mogą być powiązane z tematem drzewa oraz wynikami SASB. Wymagane są zatem dalsze badania ze zgromadzeniem bardziej rozległych danych, żeby zbadać czy hipoteza o niekonwencjonalnych drzewach, znaczeniu koloru, zaznaczonego konturu, oraz redukcji/rozszerzeniu w obrazach drzew mogą mieć jakieś znaczenie. 6. Argue Julie; Bennett Jacquelyn; Gussak Dave Transformation through negotiation: Initiating the Inmate Mural Arts Program (Transformacja przez negocjacje: Wprowadzanie Programu Sztuki murali Więźniów) s. 313-319. W 2008 roku nowopowstały Program Sztuki Murali Więźniów (Inmate Mural Arts Program, IMAP) rozpoczął się, rozwinął i zakończył projektem inauguracyjnym – muralem namalowanym na przodzie kaplicy na obszarze więzienia na Florydzie. Ten mural zatytułowany „Transformacja przez zjednoczenie” został ukończony we współpracy między studentami

arteterapii z Florydy i grupą więźniów. Ten projekt, skomplikowany pod względem celu i wykonania był studenckim projektem zakończenia studiów. Zorganizowanie i przeprowadzenie całego projektu zajęło łącznie prawie 8 miesięcy. Proces ten wymagał negocjacji o charakterze formalnym i nieformalnym, aby mógł zakończyć się sukcesem. Omówienie projektu zawiera krótkie podłoże oraz historię, opis pertraktacji, które występowały przed, w trakcie oraz po jego przeprowadzeniu i prezentuje ukończony mural. Zakończone jest krótkim przeglądem przewidywanych przyszłych projektów. Negocjacje ostatecznie stworzyły produkt, który ukazał wartość i korzyści ze sztuki dla tej populacji. Dzieło końcowe zaowocowało dalekosiężnymi implikacjami i rezultatami, i zostało pierwszym z serii udanych projektów dla nowego Programu Sztuki Murali Więźniów.

7. O’Callaghan Clare; Grocke Denise Lyric analysis research in music therapy: Rationales, methods and representations (Badawcza analiza tekstów w muzykoterapii: Powody, metody i reprezetacje) s. 320-328. Zainteresowanie tekstami klientów szybko rozwinęło się w badaniach z zakresu muzykoterapii. Analiza tekstów zwiększa zrozumienie tego co ważne w życiu klienta i ukonkretnia użyteczność pisania piosenek w terapii. Porównanie dziewięciu metod analizy tekstów ukazuje ich podobieństwa i różnice, dokładnie czy analiza była pierwotnie indukcyjna czy dedukcyjna, czy zawierała numerację oraz typ procedury zastosowanej do zachowania dokładności. Postulat, że metody stosowane przez badaczy i ich podłoże wpływa na prezentowane wyniki był również sprawdzony poprzez analizę z perspektywy teorii ugruntowanej tych tekstów, które były już sprawdzone z perspektywy fenomenologicznej. Pojawiające się różnice pokazują jak analiza teorii ugruntowanej odkryła

rozumienie tego co uczestnicy wyrażali, podczas gdy analiza fenomenologiczna ukazała, co teksty mówiły o przeżywaniu swojego życia. Analiza częstości wykrytych tematów, które były wyrażane przez jednostki lub grupy, może również wspomagać konceptualne generalizacje o tym, co podobni klienci mogą wyrażać poprzez pisanie piosenek. Kiedy przeprowadza się późniejsze analizy i porównuje wyniki, może zrodzić się teoria ugruntowana, zawierająca cenny wgląd w doświadczenia życiowe klienta. Te refleksje na temat metod analitycznych i wyników mogą towarzyszyć jakiemukolwiek badaczowi rozważającemu tekstową analizę produktów terapeutycznych, takich jak poezja czy pisane przez klientów historie. 8. Kipper David A.; Davelaar Perine S.; Herst Stefanie The relationship between spontaneity and inhibition (Relacja pomiędzy spontanicznością a zahamowaniem) s. 329-334. Zahamowanie ma zarówno pozytywne jak i negatywne konotacje. Pozytywne w takim sensie, że może odpędzać przeszkody i zakłócenia pozwalając skutecznie skoncentrować się nad zadaniem. Z drugiej strony negatywne, ponieważ ogranicza otwarcie się. Aktualny projekt składa się z dwóch badań. Pierwsze eksplorowało relację pomiędzy spontanicznością, mierzoną za pomocą Revised Spontaneity Assessment Inventory (SAI-R [Kipper, D. A., & Shemer, H. (2006). The Spontaneity Assessment Inventory-Revised (SAI-R): Spontaneity, well-being and stress. Journal of Group Psychotherapy, Psychodrama & Sociometry, 59, 127–136]) a pozytywnym hamowaniem odzwierciedlanym w wynikach efektu Stroopa przy użyciu Press Test [Beahr, M. E, & Corsini, R. J. (2000) The Press Test information guide. Minneapolis, MN: NCS Pearson]. Uczestnikami obydwu badań byli studenci Uniwersytetu Roosvelta w Chigago. Jak przewidywano, rezultaty pokazały, że spontaniczność korelowała z działaniem w trzeciej części Press Test,

która mierzy zdolność odrzucania dystrakcji i jest związana z funkcjami wykonawczymi mózgu. Drugie badanie badało relację pomiędzy spontanicznością i zahamowaniem emocjonalnym przy użyciu SAI-R oraz The Emotional Control Questionnaire: ECQ [Roger, D., & Najarian, B. (1989). The construction and validation of a new scale for measuring emotion control. Personality and Individual Differences, 10, 845–853]. Jak przewidywano, wykazano ujemną korelację pomiędzy spontanicznością a nieadaptacyjnymi podskalami hamowania. Pozytywna korelacja wystąpiła tylko w jednej z dwóch adaptacyjnych podskal. 9. Levick Myra F. Book review (recenzja książki) Mourning, Memory And Life Itself: Essays by an Art Therapist (Żałoba, pamięć i życie samo w sobie: Eseje arteterapeuty), M. B. Junge. Chas. C Thomas Publishers, Springfield, IL (2008) s. 335-336. Z wyjątkiem ostatniej publikacji, której wspłóedytorem był ten autor (Junge & Wadeson, 2006), arteterapeuci zazwyczaj piszą o własnym obszarze pracy. W tej intrygującej i prowokującej książce, autor skoncentrował się na analizie pracy innych artystów, perspektyw filozoficznych, działalności społecznej, a nawet niektórych osobistych relacji. Książka jest podzielona na pięć sekcji: Część I, Psychologia sztuki; Część II, Twórczość; Część III, Działania społeczne; Część IV, Zawód arteterapia; Część V, Kliniczne zastosowania arteterapii. W części I, opisuje autorskie postrzeganie żałoby narodowej, w ramach dyskusji na temat kwestii AIDS oraz Wietnamskiej Ściany Pamięci. Jako arteterapeuci wiemy, że tworzenie obrazów w procesie żałoby ma wielką siłę w ukajaniu bólu. Również w tej części, autorka omawia obrazy takich artystów jak Georgia O’Keefe, Pierre Bonnard, Edward Hopper, Ben Shahn i innych w odniesieniu do interesującego autorkę motywu powtarzalnej

obecności drzwi w ich obrazach. Przedmiotem części II jest zrozumienie twórczości z perspektywy teorii systemów. Rozdział ten jest intrygujący i złożony. Kolejny jest również prowokacyjny, ponieważ autorka stawia wyzwanie arteterapeutom, którzy niezmiennie utrzymują, że uprawianie sztuki jest leczące. Junge bada pracę Diane Arbus i Fridy Kahlo w formie studiów przypadku. W części III Junge rozważa rolę kobiety jak działacza społecznego. Omawiając arteterapię jako zawód, w części IV, Junge wskazuje, że jest to damska profesja. Jako historyczka, przypomina o przewadze kobiet wśród prekursorów tej dziedziny, oraz ich wpływie na jej rozwój. W ostatnim rozdziale części IV, autorka odnosi się do roli starzejących się arteterapeutów. Autorka recenzji, która również określa siebie jako seniorkę, rozumie opisywane obawy o miejsce takich osób w tym środowisku. Część V, ostatnia sekcja tego niezwykłego zbioru pisanych wcześniej i nowych esejów, ukazuje własne podejście autorki do praktyki arteterapeutycznej. Rozdziały od 13 do 15 są profesjonalnymi opisami studiami przypadków. Podsumowując, książka jest intymną, naukową i akademicką pracą. Dzieląc się swoimi refleksjami na tak wiele interesujących i ważnych tematów, Junge dostarcza również refleksji na temat siebie samej. 10. Kierr Susan Book review (recenzja książki) Supervision of Dance Movement Psychotherapy: A Practitioner’s Handbook (Superwizja Terapii Tańcem i Ruchem: Podręcznik praktyka), Payne, H. (red.). London: Routledge (2008) s. 336338. Helen Payne, zauważając zapotrzebowanie na tekst dotyczący tematyki superwizji terapii tańcem i ruchem, zebrała te eseje w celu ulepszenia kompetencji zawodowych. Poprzez wybór autorów podkreśliła, że superwizja w rzeczywistości klinicznej jest procesem autorefleksji. Jedenastu autorów ukazuje, w jaki sposób superwizor, superwizowany oraz pacjent odwiedzają się wzajemnie i poruszają

wspólnie przez swoje historie. Międzynarodowy charakter tej książki jest jednym z powodów, z których doświadcza się jej jak podróży. Payne jest pionierem terapii tańcem i ruchem w Wielkiej Brytanii, redaguje międzynarodowe czasopismo Body, Movement and Dance in Psychotherapy (www.tandf.co.uk).

11. News & Notes s. 340-346. 12. Contents and Authors Volume 36 s. 347-351.