Biblioteka Studenckich Poradni Prawnych

Prawo pracy

Wydawnictwo C.H. BECK

BIBLIOTEKA STUDENCKICH PORADNI PRAWNYCH 3. Prawo pracy

Biblioteka Studenckich Poradni Prawnych 3. Prawo pracy

FUNDACJA UNIWERSYTECKICH PORADNI PRAWNYCH WARSZAWA 2008

Sponsor instytucjonalny Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych: FUNDACJA IM. STEFANA BATOREGO

Redakcja merytoryczna: FUNDACJA UNIWERSYTECKICH PORADNI PRAWNYCH Redaktor naukowy tomu: dr Krzysztof Stefański Redaktor serii: dr Izabela Kraśnicka Redaktor: Emilia Rucińska Projekt okładki: Robert Rogiński

© Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych 2008 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zajączka 9, 01–518 Warszawa Skład i łamanie: ERJOT STUDIO, Warszawa Druk i oprawa: Wers Design Drukarnia Cyfrowa, Bydgoszcz ISBN 978-83-7483-849-8

Spis autorów Wstęp dr Krzysztof Stefański Rozdział I prof. UJ dr hab. Fryderyk Zoll, dr Barbara Namysłowska-Gabrysiak Rozdział II A. dr Małgorzata Barzycka-Banaszczyk B. dr Krzysztof Stefański Rozdział III A. Edyta Figura B. Anna Zaremba C. Katarzyna Bomba D. dr Paweł Daniluk, Wioletta Witoszko Rozdział IV A. Aleksandra Mojkowska, Mariusz Motyka B. Marcin Wujczyk C. Ewa Staszewska D. Agnieszka Hanaczewska E. Małgorzata Mędrala F. dr Edyta Bielak-Jomaa G. Agata Drabek H. dr Tomasz Duraj I. dr Tatiana Wrocławska

Spis treści Spis autorów ................................................................................................................ V Wykaz skrótów ............................................................................................................ XI Wykaz podstawowej literatury .................................................................................... XV Wstęp .......................................................................................................................... XVII Rozdział I. Metodologia klinicznego nauczania prawa ......................................... A. Nauczanie kliniczne jako metodologia .............................................................. B. Umiejętności prawnicze, których wykształceniu ma służyć edukacja kliniczna .............................................................................................. 1. Formy kształcenia klinicznego ........................................................................ 2. Umiejętność rozwiązywania problemów ........................................................ 3. Analiza prawna i rozumowanie prawnicze ..................................................... 4. Umiejętność ustalania stanu prawnego ........................................................... 5. Umiejętność ustalania stanu faktycznego ....................................................... 6. Umiejętność porozumiewania się ................................................................... 7. Umiejętność doradzania .................................................................................. 8. Umiejętność prowadzenia negocjacji ............................................................. 9. Umiejętność prowadzenia postępowania sądowego oraz alternatywnych procedur prowadzących do rozwiązania sporu ............................................... 10. Organizacja i zarządzanie w pracy prawników ............................................... 11. Umiejętność rozpoznania i rozwiązywania dylematów etycznych ................. C. Program kliniczny jako program wychowawczy ............................................. D. Podsumowanie ....................................................................................................

1 1 2 4 8 12 13 15 17 18 21 22 23 24 25 25

Rozdział II. Metodologia .......................................................................................... A. Metodologia pracy Kliniki Prawa w sekcji prawa pracy ................................ B. Symulacje procesów jako metoda praktycznego nauczania prawa w sekcji prawa pracy .........................................................................................................

27 27

Rozdział III. Kazusy ................................................................................................. A. Prawo do otrzymania akcji pracowniczych ..................................................... 1. Stan faktyczny .................................................................................................. 2. Ocena prawna ................................................................................................... 3. Działanie Poradni .............................................................................................

39 39 39 40 44

30

VIII

Spis treści

B. Umowa o pracę w formie ustnej ........................................................................ 1. Stan faktyczny .................................................................................................. 2. Ocena prawna ................................................................................................... 3. Działanie Poradni ............................................................................................. C. Skutki zawarcia umowy o pracę z nieistniejącą spółką z o.o. ......................... 1. Stan faktyczny .................................................................................................. 2. Ocena prawna ................................................................................................... 3. Działanie Poradni ............................................................................................. D. Likwidacja czy przejście zakładu pracy na innego pracodawcę? .................. 1. Stan faktyczny .................................................................................................. 2. Ocena prawna ................................................................................................... 3. Działanie Poradni .............................................................................................

44 45 46 48 50 50 52 62 63 63 64 68

Rozdział IV. Artykuły ............................................................................................... A. Pojęcie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę (art. 231 § 1 KP) w świetle orzecznictwa ETS ............................................................................... 1. Artykuł 231 KP jako implementacja Dyrektywy 2001/23/WE ......................... 2. Pojęcie zakładu i jego części ............................................................................ 3. Przejście zakładu .............................................................................................. 4. Tożsamość gospodarcza – kryteria oceny ......................................................... a. Rodzaj przedsiębiorstwa lub zakładu ........................................................ b. Przejęcie składników majątkowych ........................................................... c. Wartość składników niematerialnych ........................................................ d. Przejęcie lub brak przejęcia większości pracowników .............................. e. Stopień podobieństwa działalności przed i po przejęciu ........................... f. Przejęcie klientów ...................................................................................... g. Ewentualne przerwy w wykonywaniu przejętej działalności .................... 5. Przejście zakładu na innego pracodawcę .......................................................... 6. Prawna podstawa transferu ............................................................................... 7. Zakończenie ...................................................................................................... B. Odpowiedzialność materialna pracowników na zasadach ogólnych (art. 114–122 KP) ................................................................................................. 1. Zagadnienia ogólne ........................................................................................... 2. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną nieumyślnie ............... 3. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną umyślnie .................... 4. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez pracownika osobie trzeciej ................................................................................................... 5. Wyrządzenie szkody przez kilku pracowników ............................................... 6. Ugodowe naprawienie szkody .......................................................................... 7. Przedawnienie ................................................................................................... C. Pojęcie osoby bezrobotnej w świetle przepisów o zatrudnieniu i bezrobociu .........................................................................................................

69 69 69 71 72 73 73 74 77 78 79 80 81 81 82 83 84 84 86 87 88 89 91 91 92

Spis treści

IX

D. Kontrowersyjna wspólność małżeńska a prawo do renty rodzinnej ............. 1. Wstęp ................................................................................................................ 2. Główne nurty orzecznictwa .............................................................................. 3. Konsekwencje wprowadzenia separacji do KRO ............................................. 4. Sytuacje, w których istnieje interes prawny w ustaleniu prawa do alimentów w trakcie trwania małżeństwa ........................................................................... 5. Próba zdefiniowania wspólności małżeńskiej .................................................. E. Problemy związane z uzyskaniem świadectwa pracy w warunkach szczególnych ........................................................................................................ 1. Wstęp ................................................................................................................ 2. Przesłanki wydania świadectwa pracy w warunkach szczególnych ................. 3. Dowodzenie faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych ............... F. Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu cudzoziemców spoza Unii Europejskiej – wybrane zagadnienia ........................................................ 1. Uwagi wstępne ................................................................................................. 2. Zakaz dyskryminacji w prawie międzynarodowym i europejskim .................. 3. Zasada niedyskryminacji w KP ........................................................................ 4. Zakaz dyskryminacji w zakresie zawarcia stosunku pracy .............................. 5. Zakaz dyskryminacji w zakresie rozwiązania stosunku pracy ......................... G. Bezrobocie a nielegalne zatrudnienie w świetle polskiego prawa pracy i nauczania Jana Pawła II .................................................................................. 1. Prawo do pracy w nauczaniu Jana Pawła II .................................................... 2. Prawo do pracy a bezrobocie ............................................................................ 3. Nielegalne zatrudnienie a godność pracy ......................................................... 4. Uwagi końcowe ................................................................................................ H. Atypowość stosunku pracy członków zarządu spółek kapitałowych – wybrane problemy prawne ............................................................................. 1. Uwagi wprowadzające ...................................................................................... 2. Specyfika stosunku pracy członków zarządu spółek kapitałowych ................. 3. Uwagi końcowe ................................................................................................ I. Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych osób bezrobotnych ......... 1. Uwagi wstępne ................................................................................................. 2. Wolność zrzeszania się osób bezrobotnych według ustawodawstwa polskiego ........................................................................................................... 3. Konstytucyjna regulacja wolności zrzeszania się ............................................. 4. Wolność zrzeszania się w świetle przepisów aktów międzynarodowych i wspólnotowych ............................................................................................... 5. Uchwała SN z 10.1.1992 r. ............................................................................... 6. Uwagi końcowe ................................................................................................

104 104 105 107

Indeks rzeczowy ........................................................................................................

157

107 109 110 110 111 112 114 114 115 117 118 122 124 124 125 127 131 132 132 133 143 144 144 145 151 152 154 155

Wykaz skrótów 1. Akty normatywne EmRentyFUSU ................... ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) KC ....................................... Kodeks cywilny Konstytucja RP .................. ustawa z 2.4.1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP ....................................... Kodeks pracy KPC .................................... Kodeks postępowania cywilnego KRO ................................... Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH .................................... Kodeks spółek handlowych OchrRoszczPrU .................. ustawa z 29.12.1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85 ze zm.) PromZatrU .......................... ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 ze zm.) PrywU ................................. ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) ŚwiadChorU ....................... ustawa z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.) TWE ................................... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25.3.1957 r. (Dz.Urz. WE C 1992, Nr 224) ZatrBezrobU ....................... ustawa z 16.10.1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz.U. Nr 106, poz. 457) ZatrU .................................. ustawa z 29.12.1989 r. o zatrudnieniu (Dz.U. Nr 75, poz. 446) ZatrPBezrobU ..................... ustawa z 14.12.1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.) ZwZawU ............................. ustawa z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) 2. Czasopisma AUWr ................................. Acta Universitatis Wratislavensis

XII

Wykaz skrótów

EP ........................................ Edukacja Prawnicza GN ...................................... Gospodarka Narodowa Klinika ................................ Czasopismo wydawane przez Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych MiR .................................... Marketing i Rynek MoP ..................................... Monitor Prawniczy NP ....................................... Nowe Prawo OSN .................................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSP ..................................... Orzecznictwo Sądów Polskich OTK .................................... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal. ...................................... Palestra PiP ....................................... Państwo i Prawo PiZS .................................... Praca i Zabezpieczenie Społeczne PiŻ ...................................... Prawo i Życie PN ...................................... Przegląd Notarialny Pol. Społ. ............................ Polityka Społeczna Pr. Pracy .............................. Prawo Pracy PS ....................................... Przegląd Sejmowy R.Pr. .................................... Rynek Pracy Rej. ..................................... Rejent SPE ..................................... Studia Prawno-Ekonomiczne SR ....................................... Studia Religioznawcze Zb. Orz. .............................. Zbiór Orzeczeń 3. Inne art. ...................................... cz. ....................................... ds. ....................................... Dz.U. .................................. Dz.Urz. ............................... ETS .................................... FGŚP .................................. GUS .................................... in. ........................................ IPiSS ...................................

artykuł część do spraw Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Europejski Trybunał Sprawiedliwości Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych Główny Urząd Statystyczny inne (-a, -y) Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Wykaz skrótów KRS .................................... lit. ....................................... m.in. ................................... MOP ................................... n. ......................................... Nb ....................................... niepubl. ............................... np. ....................................... Nr ........................................ orz. ...................................... PIP ...................................... pkt ...................................... pod red. .............................. por. ..................................... poz. ..................................... PUSiG ................................ rozp. .................................... s. ......................................... SN ...................................... SR ....................................... t. .......................................... tekst jedn. ............................ tj. ........................................ tzw. ..................................... uchw. ................................... UE ...................................... ust. ...................................... w zw. .................................. ww. ..................................... wyr. ..................................... z. ......................................... ze zm. ................................. ZFŚS .................................. ZUS .................................... zob. .....................................

Krajowy Rejestr Sądowy litera między innymi Międzynarodowa Organizacja Pracy następny (-a, -e) numer brzegowy niepublikowany (-a, -e) na przykład numer orzeczenie Państwowa Inspekcja Pracy punkt pod redakcją porównaj pozycja Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych rozporządzenie strona Sąd Najwyższy Sąd Rejonowy tom tekst jednolity to jest tak zwany (-a, -e) uchwała Unia Europejska ustęp w związku wyżej wymienione wyrok zeszyt ze zmianami Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobacz

XIII

Wykaz podstawowej literatury L. Florek, Równe traktowanie pracowników w prawie europejskim, PiZS 2002, Nr 5 L. Florek, T. Zieliński, Prawo pracy, Warszawa 1997 M. Gersdorf, [w:] Kodeks pracy. Komentarz, pod red. Z. Salwy, Warszawa 2004 A. Kosut, Komentarz do ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, Gdańsk 1996 Z. Kubot, Pojęcie kierownictwa pracodawcy, [w:] Prawo pracy a wyzwania XXI-go wieku. Księga Jubileuszowa Prof. T. Zielińskiego, Warszawa 2002 T. Liszcz, Prawo pracy, Warszawa 2006 Z. Salwa, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Warszawa 1999 W. Sanetra, Zatrudnienie i bezrobocie. Przepisy i komentarz, Warszawa 1993 W. Sanetra, Zasady zatrudniania cudzoziemców w Polsce, Warszawa 1993 W. Sanetra, O pojęciu części zakładu pracy, PS 1994, Nr 1 A. M. Świątkowski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2006 A. Tomanek, Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, Wrocław 2002 B. Wagner, Zasada równego traktowania i niedyskryminacji pracownika, PiZS 2002, Nr 3

Wstęp Założeniem studiów prawniczych jest przekazanie studentom wiedzy z różnych gałęzi prawa. Jednak prawnik nie może być jedynie chodzącym zbiorem reguł i norm prawnych. Ucząc młodych ludzi prawa nie sposób nie wskazywać im, że życie i praca prawnika nie polega jedynie na stosowaniu przepisów. Należy wyczulić studentów na fakt, iż niemal każdy przepis kształtuje sytuację prawną człowieka, stanowi źródło jego praw i obowiązków. Wszak w pracy prawnika to człowiek, a nie przepis powinien być najważniejszy. Jan Paweł II głosił w swym nauczaniu, że to „człowiek stanowi centrum systemu prawnego, co bardzo trafnie wyraża klasyczna formuła: Hominum causa omne ius constitutum est. Znaczy to, że prawo jest prawem tylko w takiej mierze, w jakiej jego fundamentem jest człowiek i prawda o nim”1. W trakcie akademickich studiów prawniczych, często brakuje czasu na coś więcej niż teoretyczne przygotowanie studentów do spełniania przez nich w przyszłości obowiązków. Dlatego niezwykle istotne staje się odnajdywanie innych niż klasyczna form kształcenia studentów. Jedną z takich nowych form jest z pewnością nauczanie kliniczne prawa. Studenci spotykają się tu z koniecznością konfrontowania zdobytej teoretycznej wiedzy o prawie z codziennością praktyki. Dotyczy to wszystkich gałęzi prawa, od prawa karnego poprzez administracyjne i cywilne do prawa pracy. Prawo pracy w praktyce ma nieco inny wymiar niż pozostałe gałęzie prawa objęte nauczaniem klinicznym. Bardzo wiele zagadnień dotyczących stosunku pracy jest uzgadnianych między stronami tego stosunku – pracodawcą i pracownikiem. Jednak inaczej niż np. w prawie cywilnym równowaga stron jest często pozorna – w sytuacji znacznego bezrobocia i obawy o znalezienie pracy wyraźnie zauważalna jest dominująca pozycja pracodawcy. To pracodawca często narzuca pracownikowi warunki pracy i płacy, nie zawsze korzystne dla pracownika. Często zdarzają się również patologie polegające np. na zastępowaniu umów o pracę umowami cywilnoprawnymi czy też wręcz łamaniu praw pracowniczych. W przypadku, gdy ze sprawą z zakresu prawa pracy pojawia się klient w Klinice Prawa, student, który prowadzi sprawę musi uświadomić sobie, że nie zawsze twarde dochodzenie roszczeń musi stanowić pożądaną przez klienta drogę rozstrzygnięcia sporu. Czasem korzystniejsze jest wskazanie możliwości załatwienia sprawy ugodowo, gdyż wielu pracowników 1

Przemówienie Jana Pawła II z 24.5.1996 r. do uczestników międzynarodowego sympozjum nt. „‘Evangelium vitae’ a prawo”.

XVIII

Wstęp

obawiając się utraty pracy nie jest gotowych do dochodzenia swych roszczeń wobec pracodawcy na drodze sądowej. Każda jednak sprawa musi być zbadana pod względem prawnym – i tu właśnie konieczne jest wcześniejsze przygotowanie teoretyczne studentów z zakresu prawa pracy. Wielokrotnie zmieniane, niezbyt precyzyjne przepisy prawa pracy wymagają często przed zastosowaniem przeprowadzenia wykładni. Student, wykorzystując zdobytą wiedzę oraz dostępną literaturę i orzecznictwo powinien próbować rozstrzygać napotkane problemy. Oczywiste jest, iż nigdy nie powinien być pozostawiony sam – tu niezwykle istotną rolę odgrywa opiekun w Klinice. Nie tylko odpowiada on za merytoryczny poziom przygotowywanych przez studentów opinii, ale przede wszystkim powinien doradzać studentom wybór odpowiedniej drogi postępowania. Rola opiekuna jest nie tylko odpowiedzialna, ale często trudna – musi on bowiem pozbyć się typowej dla nauczycieli akademickich metody pracy – wskazywania rozwiązań. Powinien raczej zachęcać studentów do własnych poszukiwań najlepszej drogi rozwiązania sprawy, ewentualnie proponować, jednak bez narzucania swojej koncepcji jako jedynej i najlepszej. Nie zawsze jest to łatwe, zwłaszcza dla nauczyciela akademickiego z dużym stażem pracy. Pisząc o nauczaniu klinicznym nie sposób nie wspomnieć o niezwykle cennej współpracy z jednostkami i instytucjami, które mogą w dużej mierze być pomocne w tej formie kształcenia prawniczego. Mogą być to jednostki wewnątrz uczelni – np. studenckie koła naukowe. Spotkania takich kół, jeśli uczestniczą w nich studenci z Kliniki Prawa, mogą stanowić ważne dopełnienie nauczania klinicznego. Dużą rolę może odegrać także współpraca z instytucjami spoza uczelni – organizacjami pozarządowymi, korporacjami prawniczymi, inspektorami Państwowej Inspekcji Pracy, czy sędziami orzekającymi w sądach pracy. Pozwala to na szersze poznanie praktyki stosowania prawa, nie ograniczając się jedynie do prowadzonych w Klinice spraw. Dzięki temu możliwe jest jeszcze pełniejsze przygotowanie przyszłego prawnika do pełnienia przyszłych obowiązków. Wydaje się, że bardzo cennym elementem nauczania klinicznego prawa jest możliwość podzielenia się doświadczeniami nabytymi w trakcie spotkań z klientami i w czasie rozwiązywania przedstawionych przez nich problemów prawnych. Z jednej strony studenci pisząc uczą się opisywania kazusów i formułowania wniosków z nich płynących, a inni, czytając mają możliwość zapoznania się z metodami pracy w Klinice Prawa oraz korzystania z wiedzy bardziej doświadczonych kolegów. Celowi temu służyć mogą różne publikacje wydawane przez poszczególne Kliniki Prawa. Jestem przekonany, że publikacja ta, jako pierwsza tak szeroko ujmująca niemal wszystkie aspekty nauczania klinicznego, spełni taką rolę. dr Krzysztof Stefański Łódź, maj 2007 r.

Rozdział I. Metodologia klinicznego nauczania prawa prof. UJ dr hab. Fryderyk Zoll, dr Barbara Namysłowska-Gabrysiak

A. Nauczanie kliniczne jako metodologia Programy kliniczne często są przedstawiane jako odmiany „prawniczych biur pomocy społecznej”. Idea świadczenia pomocy prawnej osobom ubogim, niemogącym zapewnić sobie odpłatnie pomocy prawnej jest bardzo silnie zakorzeniona w idei powstania i ukształtowania się ruchu klinicznego1. Społeczne nastawienie programów klinicznych było także efektem programów fundatorów, dążących do poprawy systemu świadczenia pomocy prawnej osobom ubogim2. Misja społeczna klinik prawniczych jest oczywiście bardzo ważna. Niemniej jednak nie może ona przesłaniać faktu, że nauczanie kliniczne jest przede wszystkim wynikiem przekonania o efektywności tego rodzaju metody uczenia3. Istnieją tu przy tym dwa zasadnicze aspekty tej metody – jej efektywność, rozumiana jako sposób stosunkowo szybkiego i wszechstronnego opanowania umiejętności prawniczych przez studenta oraz aspekt wychowawczy, realizowany w ten sposób, iż student pomaga osobom niezamożnym, uświadamiając sobie przy tym sposób funkcjonowania instytucji państwowych, gdzie profesjonalna pomoc prawna nie dociera. Program kliniczny spełniając powyższe cele kształtuje pewną wrażliwość społeczną u prawników, przyczyniając się w ten sposób do humanizacji profesji prawniczych.

1

2

3

Zob. M. M. Barry, J. C. Dubin, P. A. Joy, Clinical Education for this Millenium, 7 Clinical Law Review 2000, Nr 1, s. 12–16; F. Zoll, Jaka szkoła prawa, Warszawa 2004, s. 76. A. McCutcheon, Eastern Europe: Funding Strategies for Public Interest Law in Transitional Societies, [w:] M. McClymont, S. Golub, Many Roads to Justice, The Ford Foundation 2000, s. 233–264. G. Bellow, On Teaching the Teachers: Some Preliminary Reflections on Clinical Education as Methodology, [w:] Clinical Education for the Law Student in a Service Setting (1973), s. 376–379; M. M. Barry, J. C. Dubin, P. A. Joy, op. cit., s. 16–18; M. Spiegel, Theory and Practice in Legal Education: An Essay on Clinical Education, 34 UCLA Law Review (1987), s. 560–594; L. Wortham, The Lawyering Process: My Thanks for the Book and the Movie, 10 Clinical Law Review 2003, Nr 1, s. 405–408; F. Zoll, op. cit., s. 77.

F. Zoll, B. Namysłowska-Gabrysiak