Behawioryzm i analiza zachowania:
Mity kontra rzeczywistość rzeczywistość W. Joseph Wyatt Marshall University Huntington, WV USA
Kiedy behawioryzm jest źle rozumiany... I I I I
Studenci unikają zgłębiania wiedzy Nawet nowe podręczniki zawierają kontrowersyjne informacje Profesjonaliści z innych dyscyplin nie zatrudniają analityków zachowania Trudności w pozyskaniu grantów na badania behawioralne
Mit 1: Wyłączny wpływ środowiska
Rzeczywistość: zeczywistość: Wszystkie zachowania, zachowania, włączając myślenie i odczuwanie, są spowodowane wspólnym wpływem genów i środowiska
1
Mit 2: Behawioryzm/analiza zachowania nie jest oparta na żadnej teorii. Jest to tylko zbiór „sztuczek” Rzeczywistość: zeczywistość: Behawioryzm jest oparty na ugruntowanej teorii. teorii. Teoria ta opisuje prawidłowości związane z zachowaniem. Prowadzi też do praktycznych rozwiązań rzeczywistych problemów.
Mit 3: Analitycy zachowania często wykorzystują karanie w celu zmiany zachowania Rzeczywistość: Rzeczywistość: Pozytywne wzmacnianie jest stosowane w większości przypadków I Wzmacnianie pozytywne I Kształtowanie I Tworzenie łańcuchów I Itd.
Mit 4: Behawioryzm odrzuca ideę unikalności każdej osoby Rzeczywistość: zeczywistość: I W odróżnieniu od wielu innych dyscyplin, behawioryzm kładzie nacisk na indywidualne charakterystyki każdej osoby I Wszyscy ludzie mają inną spuściznę genetyczną i żyją w różnych środowiskach I Jednopodmiotowe schematy eksperymentalne
Mit 5: Analiza zachowania znajduje wykorzystanie tylko w pracy z dziećmi i osobami z zaburzeniami rozwoju I
Rzeczywistość: Zastosowanie procedur behawioralnych można odnaleźć w: • • • • • • •
Psychologii klinicznej Szkolnictwie Biznesie Zarządzaniu Więzieniach Gabinetach dentystycznych Itd.
2
2005 Konferencja ABA, ABA, Chicago, USA:
I Wykorzystanie analizy zachowania w:
• Przemyśle • Acceptance & Commitment Therapy z osobami dorosłymi o prawidłowym rozwoju • Leczeniu bólu • Leczeniu padaczki • Leczeniu cukrzycy
2005 Konferencja ABA (ciąg dalszy):
• Uczeniu myślenia i umiejętności rozwiązywania rozwiązywania problemów • Problemach wychowawczych • Terapii depresji • Terapii lęku • Problemach z samookaleczaniem • Przedawkowaniu leków • Leczeniu wysokiego ciśnienia
2005 Konferencja ABA (ciąg dalszy):
• Terapii zaburzeń jedzenia • Bezpieczeństwo dzieci podczas używania schodów ruchomych • Bezpieczeństwo dzieci związane z dostępem do broni palnej • Terapii autyzmu i zaburzeń rozwoju • Inne ....
Mit 6: Behawioryzm odrzuca istnienie myślenia i odczuwania I Rzeczywistość:
Behawioryzm przyjmuje, że ludzie myślą i czują I Myślenie i odczuwanie to są także zachowania, których wystąpienie musi być wyjaśnione I Zazwyczaj nie są to przyczyny zachowania I Myślenie jest zachowaniem werbalnym, które jest „wydarzeniem prywatnym”, tj. nie jest obserwowalne przez inne osoby I
3
Mit 7: Behawioryzm nie oferuje analizy uczenia się mowy Rzeczywistość: Behawioryzm zawiera analizę procesów uczestniczących w nabywaniu zdolności językowych • • • •
Naśladowanie Wzmacnianie Kształtowanie Ekwiwalentność bodźcowa
Mit 8: Behawioryzm nie jest w stanie wyjaśnić świadomości Rzeczywistość: Behawioryzm definiuje analizowanie własnych doświadczeń jako świadomość I Nazywanie własnego zachowania I Nazywanie zmiennych, które kontrolują nasze własne zachowanie („wgląd”)
Mit 9: Behawioryzm nie jest w stanie wyjaśnić nieświadomych doznań
Mit 10: Behawioryzm nie wyjaśnia „znaczenia” i „celu” zachowania
Rzeczywistość:
Rzeczywistość: zeczywistość:
I „Nieświadomość” to nie jest miejsce w
człowieku, gdzie żyją tajemne moce I „Nieświadomość” odnosi się do umiejętności funkcjonowania człowieka bez potrzeby identyfikowania zdarzeń kontrolujących zachowanie I Przykłady: jeżdżenie rowerem, prowadzenie samochodu
I Znaczenie i cel danego zachowania mogą
być odkryte w konsekwencjach tego zachowania I Przykład: znaczenie angażowania się w
pracę zawodową może być odkryte w konsekwencjach pracy (płaca, poprawa sytuacji innych osób, prestiż zawodowy...)
Mit 11: Behawioryzm pozostawia słowa takie jak „etyka”, „zasady”, „wartości” bez znaczenia Rzeczywistość: I To, to jest „etyczne i moralne” to te zachowania, które zapewniają przetrwanie organizmu i kultury • Przykład: Aktywności związane z zapobieganiem powiększania się dziury ozonowej są etyczne i moralne • Przykład: Aktywności związane z niesieniem pomocy ofiarom tsunami są etyczne i moralne
4
Mit 12: Behawioryzm promuje totalitaryzm totalitaryzm Rzeczywistość: zeczywistość: Behawioryzm nie zgadza się z kontrolowaniem społeczeństwa przez kilka osób I Behawioryzm promuje system wzajemnej kontroli pomiędzy członkami społeczeństwa i rządem – rządem demokratycznym I Uwaga: Uwaga: Ten mit został zapoczątkowany przez ukazanie się książki Skinner’a Skinner’a Beyond Freedom and Dignity (1971), która nie została prawidłowo zrozumiana I
Mit 12 (ciąg dalszy):
I W książce Science and Human Behavior
(1953) Skinner napisał: napisał: “Państwo “Państwo totalitarne jest słabe ponieważ jeśli wystąpi błąd, cała kultura może ulec zniszczeniu.” zniszczeniu.”
Mit 13: Analitycy zachowania dążą do zastąpienia nauczycieli „maszynami do uczenia” Rzeczywistość: I „Maszyny do uczenia” są pomocne I Nauczyciele będą zawsze potrzebni aby dostosować uczenie do indywidualnych cech danego ucznia, aby planować proces uczenia, aby wzmacniać społecznie
5
Mit 14: Behawioryści zajmują się tylko szczurami i gołębiami, a nie ludźmi
Mit 15: Wzmacnianie pozbawia osobę wewnętrznej motywacji
Rzeczywistość: Analitycy zachowania bardzo często zajmowali się zachowaniem szczurów i gołębi w początkowych latach rozwoju dyscypliny I Takie prace są kontynuowane obecnie I Obecenie, Obecenie, prawa prawa rządzące zachowaniem – wzmacnianie, karanie, kontrola bodźcowa, generalizacja, rozkłady wzmocnień – są wykorzystywane w wielkim wymiarze w pracy z ludźmi I
Mit 16: Behawioryzm i analiza zachowania „nie żyją”
I
Rzeczywistość: zeczywistość: W 1981, grupa sławnych psychologów, którzy
uzyskali doktorat w latach 19511951-1967, wybrała wybrała Skinnera jako najbardziej wpływowego psychologa I Podobne wyniki uzyskano w 1991 I Obecnie istnieje około 30 czasopism naukowych, których redaktorzy charakteryzują je jako „zorientowane behawioralnie”
Rzeczywistość: Badania naukowe wykazują, że to nie jest prawda I W 2001 Cameron, Blanco & Prince dokonali przeglądu 145 publikacji poświęconych temu zagadnieniu I Podsumowanie, Podsumowanie, “...nie “...nie ma dowodów na negatywne efekty stosowania wzmocnień na poziom motywacji wewnętrznej…” wewnętrznej…” (The (The Behavior Analyst, 24, 11-44) I
Behawioryzm i analiza zachowania „nie żyją” (ciąg dalszy) I Międzynarodowe Towarzystwo Analizy
Behawioralnej zostało założone w 1974 roku. Obecnie liczy około 5000 członków w Stanach Zjednoczonych i dodatkowe 7000 w zafiliowanych oddziałach na całym świecie. świecie.
6
Co analitycy zachowania na to?
Dlaczego istnieje tak dużo nieporozumień i krytyki związanej z analizą zachowania? Niektóre powody: powody: I Terapia behawioralna jest efektywna ... co
czyni niektóre osoby zagrożonymi I Przekonanie, że analiza zachowania ogołaca
ludzi z takich atrybutów jak „wolna wola”,
I Osoba ma największe poczucie godności
jeśli zdaje sobie sprawę co wpływa na jej zachowanie I Osoba ma największe poczucie wolności jeśli zdaje sobie sprawę, że jej zachowanie jest zdeterminowane przez pewne wydarzenia i wie jakie to są wydarzenia
„godność”, „wolność.”
Streszczenie: Behawioryzm i Analiza Zachowania Zachowanie podlega pewnym prawom i jest wynikiem spuścizny genetycznej i wpływu środowiska I Behawioryzm opiera się na szeroko rozbudowanej teorii I Analiza zachowania promuje pozytywne wzmacnianie jako metody zmiany zachowania I Behawioryzm kładzie nacisk na unikalność każdej osoby I
Streszczenie: Behawioryzm i Analiza Zachowania I Procedury wywodzące się z analizy
zachowania są wykorzystywane do rozwiązywania wielu problemów różnych ludzi, nie tylko dzieci i osób z zaburzeniami rozwoju I Behawioryzm nie odrzuca istnienia myślenia i odczuwania I Analiza zachowania zapewnia analizę uczenia się mowy
Streszczenie: Behawioryzm i Analiza Zachowania I Behawioryzm nie ignoruje „świadomości” i
nieświadomych doświadczeń I Behawioryzm wyjaśnia zachowania zwane etycznymi, moralnymi, zachowaniami wyrażającymi wartości ludzkie itd. I Analitycy zachowania zajmują się zachowaniem ludzi, także bardzo kompleksowymi umiejętnościami
Streszczenie: Behawioryzm i Analiza Zachowania I
Behawioryzm promuje demokrację
I
Analitycy zachowania wykazują efektywność „maszyn do uczenia,” ale nie promują zastąpienia nimi nauczycieli
I
Stosowanie wzmacniania nie ma negatywnego wpływu na motywację wewnętrzną
I
W 2005 roku analiza zachowania dobrze prosperuje! prosperuje!
7
Dziękuję
8
