Robert Czub
ARCHIWALIA W ZBIORACH MUZEUM W GOSTYNIU
Od roku 1967 Muzeum w Gostyniu pozyskiwało do swoich zbiorów eksponaty z terenu ówczesnego powiatu gostyńskiego. Dawniej tworzyły go gminy: Borek, Krobia, Gostyń, Pępowo, Piaski i Poniec. Po roku 1991 pracownicy Muzeum w Gostyniu badaniami i poszukiwaniami objęli też gminę Pogorzela. W rok po utworzeniu Izby Muzealnej w Gostyniu założono Księgę inwentarzową muzealiów artystyczno-historycznych. Tam zainwentaryzowane są też archiwalia. Pierwszych 652 wpisów do księgi oraz opracowania katalogu naukowego dokonał oddelegowany do Gostynia pracownik Muzeum Narodowego w Poznaniu. Niestety, nie znana jest jego tożsamość. W ewidencjonowaniu zbiorów Izby Muzealnej pomagali członkowie GTK – zapaleni entuzjaści historii regionu, ale często bez odpowiedniego przygotowania. Wszystko to sprawiło, iż w księdze inwentarzowej przy pierwszych kilkuset zapisach figurują bardzo skąpe informacje o eksponatach. Bardzo często jest to tylko potoczna nazwa okazu oraz informacje: dar, rok 1967. Trudno dziś już jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie skąd pochodziły pierwsze zainwentaryzowane archiwalia. Przypuszczać tylko można, iż w zdecydowanej większości przekazali je: Stefan Markowski – dyrektor Biblioteki Publicznej w Gostyniu (kolekcję po Piotrze Laurentowskim1), Andrzej Hanyż (zbiory, które wcześniej znajdowały się w gostyńskim gimnazjum2) i być może także Władysław Stachowski3. Część dokumentów przekazało GTK, które wcześniej dostało je lub nabyło drogą zakupu w latach 1956-1966. Niestety, nie prowadzono w Towarzystwie ewidencji zbiorów i darczyńców4. Zdecydowaną większość archiwaliów z gostyńskiego Muzeum stanowią dokumenty cechowe z Krobi, Ponieca i Gostynia. Nie ma dotąd w zbiorach ani jednej pozycji odnoszącej się do gminy Pogorzela. Bardzo skromnie reprezentowana jest gmina Pępowo. Do kategorii dokumentów stanowiących akta miasta Gostynia zaliczyć można zachowany w złym stanie Spis obywateli Gostynia z lat 1780-1879, liczący 170 kart5, a także w dobrym stanie Rejestr urodzin w mieście Gostyń z 1878 roku6, Rejestr ślubów w mieście Gostyń z 1878 roku7, Kronika miasta Gostynia z lat 1912-19328, Korespondencja podprefekta krobskiego z magistratem gostyńskim w sprawie sporządzenia spisu budynków spalonych w mieście w roku 18069, Umowa dotycząca budowy stodoły na terenie Gostynia z roku 184810, Korespondencja podprefekta krobskiego z burmistrzem Gostynia w sprawie powołania Tomasza Mazankiewicza na stanowisko pierwszego ławnika11. Ważnego wydarzenia w grodzie nad Kanią, jakim był pożar 15 września 1
S. M a r k o w s k i, Pół wieku gostyńskiej Biblioteki Publicznej, cz. 13, „Gazeta Gostyńska” 1997, nr 15, s. 39. R. T o m a s z e w s k i, Gimnazjum i Liceum. Kalendarium, [w:] Gimnazjum i Liceum w Gostyniu, red. R. Czub, B. Drewniak, A. Grześkowiak, K. Maćkowiak, R. Tomaszewski, P. Tuchołka, Gostyń 1994, s. 10-17; R. F u r m a ń c z a k, Działalność Gostyńskiego Towarzystwa Kulturalnego (1957-1988), Poznań 1989, mps w zbiorach Muzeum w Gostyniu. 3 (ZM), Muzeum Ziemi Gostyńskiej – nareszcie otwarte, „Gazeta Poznańska” 1967, nr 118, s. 14. 4 Muzeum w Gostyniu, Księga inwentarzowa muzealiów artystyczno-historycznych; R. F u r m a ń c z a k, Działalność Gostyńskiego Towarzystwa Kulturalnego (1957-1988), Poznań 1989, mps w zbiorach Muzeum w Gostyniu. 5 Muzeum w Gostyniu, Spis obywateli miasta Gostynia 1780-1879, sygn. 355. 6 Muzeum w Gostyniu, Rejestr urodzin w mieście Gostyń w roku 1878, sygn. 1484 7 Muzeum w Gostyniu, Rejestr ślubów w mieście Gostyń w roku 1878, sygn. 1485. 8 Muzeum w Gostyniu, Kronika miasta Gostynia z lat 1912-1932, sygn. 1095 9 Muzeum w Gostyniu, Podprefekt krobski poleca magistratowi gostyńskiemu sporządzenie spisu budynków w mieście spalonych w roku 1806, 1808, sygn. 354. 10 Muzeum w Gostyniu, Umowa dotycząca budowy stodoły na terenie Gostynia z roku 1848, sygn. 1848. 11 Muzeum w Gostyniu, Podprefekt krobski mianuje Tomasza Mazankiewicza pierwszym ławnikiem miasta Gostynia, 1811, sygn. 357; Korespondencja podprefekta krobskiego z burmistrzem Gostynia w sprawie powołania Tomasza Mazankiewicza na stanowisko pierwszego ławnika, 1811, sygn. 1093. 2
1811 roku, dotyczą dwa dokumenty: Powołanie ochotniczej straży pożarnej w 1811 roku12 i List Tomasza Mazankiewicza do podprefekta krobskiego13. Pozostałe dokumenty to: Odezwa do mieszkańców Gostynia wzywająca do wstępowania w szeregi armii ochotniczej z 1920 roku14, Dokumentacja projektu uregulowania rzeki Kani z 1899 roku15, Dokumentacja bodowy wiatraka w Gostyniu z 1925 roku16, Plany budowlane obecnego kościoła św. Ducha w Gostyniu z lat 1906-190717 i Dokumentacja budowlana kaplicy przy Gimnazjum w Gostyniu18. Z lat okupacji hitlerowskiej mamy akta dotyczące członków „Czarnego Legionu”19 oraz książeczkę pracy na nazwisko Władysław Szafrański20. Czasy po II wojnie światowej reprezentuje kilka zespołów dokumentów: Kształtowanie się władzy ludowej w Gostyniu21, Akta dotyczące wmurowania na ścianie gostyńskiego ratusza tablicy pamiątkowej22, Lista VD rehabilitowanych z terenu Gostynia23, Akta Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gostyniu dotyczące aprowizacji w mieście oraz wywiady i opinie o osobach narodowości niemieckiej24, Teczka korespondencji dotycząca gostyńskiego duchowieństwa25, Świadectwo egzaminu nadzwyczajnego w Szkole Powszechnej w Gostyniu z 1946 roku26 oraz Plakaty i afisze informujące o imprezach na terenie Gostynia z lat 1957-196227. W 2002 roku do zbiorów Muzeum w Gostyniu trafił zespół dokumentów Sądu Grodzkiego w Gostyniu z lat 1853-1899. Jest ich 48 pozycji. Spisane są w języku niemieckim28. Spośród akt miasta Krobi na uwagę zasługuje Protokolarz Zarządu Miejskiego z lat 194729 1949 oraz liczący 144 strony Protokolarz Komitetu nad Towarzystwami w Krobi z lat 1922193430. Ponadto z tego miasta pochodzą, dwa świadectwa urodzenia31 i świadectwo uczniowskie32. Akta miasta Ponieca w zbiorach Muzeum w Gostyniu reprezentują: List obywatelski wystawiony przez magistrat Ponieca dla Antoniego Cichowskiego33, Rachunek wystawiony przez „sługę miejskiego za ściąganie czynszu „pańskiego” w 1821 roku34, Dokument potwierdzający kupno warsztatu szewskiego podpisany przez Bogusława Ludwika Unruga35 oraz 15 dokumentów, na mocy których magistrat Ponieca nabył działkę budowlaną od mieszkańca tego miasta36. 12
Muzeum w Gostyniu, Powołanie ochotniczej straży pożarnej w roku 1811, sygn. 352. Muzeum w Gostyniu, List Tomasza Mazankiewicza do podprefekta Rożnowskiego z 1812 roku, sygn. 353. 14 Muzeum w Gostyniu, Odezwa do mieszkańców Gostynia wzywająca do wstępowania do armii ochotniczej z 1920 roku, sygn. 1913. 15 Muzeum w Gostyniu, Dokumentacja projektu uregulowania rzeki Kani z 1899 roku, sygn. 1858. 16 Muzeum w Gostyniu, Dokumentacja budowy wiatraka w Gostyniu z 1925 roku, sygn. 1909. 17 Muzeum w Gostyniu, Plany budowlane obecnego kościoła św. Ducha w Gostyniu z lat 1906-1907, sygn. 2024. 18 Muzeum w Gostyniu, Dokumentacja budowlana kaplicy przy Gimnazjum w Gostyniu, sygn. 2040. 19 Muzeum w Gostyniu, Akta dotyczące członków „Czarnego Legionu” z lat 1939-1942, sygn. 368; Nakaz aresztowania Edwarda Walkowiaka – członka „Czarnego Legionu”, sygn. 1903. 20 Muzeum w Gostyniu, Arbeitsbuch na nazwisko Władysław Szafrański z Leszna z 1942 roku, sygn. 2018. 21 Muzeum w Gostyniu, Kształtowanie się władzy ludowej w Gostyniu, II-IV 1945, sygn. 946. 22 Muzeum w Gostyniu, Akta różne dotyczące wmurowania na ścianę gostyńskiego ratusza tablicy pamiątkowej ku czci rozstrzelanych 21 października 1939 roku, sygn. 1094. 23 Muzeum w Gostyniu, Lista VD rehabilitowanych z terenu Gostynia,1946-1951, sygn. 1448. 24 Muzeum w Gostyniu, Akta Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gostyniu: sprawy aprowizacji w mieście oraz wywiady i opinie o osobach narodowości niemieckiej, 1949-1950, sygn. 1069. 25 Muzeum w Gostyniu, Teczka korespondencji dotycząca gostyńskiego duchowieństwa, 1948-1952, sygn. 1450. 26 Muzeum w Gostyniu, Świadectwo egzaminu nadzwyczajnego w Szkole Powszechnej w Gostyniu z 1946 roku, sygn. 1956. 27 Muzeum w Gostyniu, Plakaty i afisze informujące o imprezach na terenie Gostynia, 1957-1962, sygn. 366. 28 Muzeum w Gostyniu, Dokumenty Sądu Grodzkiego w Gostyniu z lat 1853-1899, sygn. 1782-1829. 29 Muzeum w Gostyniu, Protokolarz Zarządu Miejskiego w Krobi z lat 1947-1949, sygn. 308. 30 Muzeum w Gostyniu, Protokolarz Komitetu nad Towarzystwami w Krobi z lat 1922-1934, sygn. 320. 31 Muzeum w Gostyniu, Dokument urodzenia, 1799, sygn. 337; Dokument urodzenia, 1800, sygn. 336. 32 Muzeum w Gostyniu, Świadectwo uczniowskie, 1800, sygn. 335. 33 Muzeum w Gostyniu, List obywatelski wystawiony przez magistrat Ponieca dla szewca Antoniego Cichowskiego potwierdzający przyjęcie go w poczet obywateli miasta, 1832, sygn. 283. 34 Muzeum w Gostyniu, Rachunek wystawiony przez „sługę miejskiego” za ściąganie czynszu „pańskiego” w 1821 roku, sygn. 347. 35 Muzeum w Gostyniu, Dokument potwierdzający kupno warsztatu szewskiego, a podpisany przez Bogusława Ludwika Unruga, 1748, sygn. 332. 36 Muzeum w Gostyniu, Magistrat Ponieca nabywa działkę budowlaną od Bartłomieja Rekczyńskiego, mieszkańca Ponieca, 1805-1829, sygn. 301. 13
Akta miasta Piaseczna Góra lub Piaski tworzą: Kronika miasta37 i Protokolarz Sądu Polubownego w Piaskach38 i poręczenie majątkowe pastora z Piasków39. Do ziemi gostyńskiej odnoszą się następujące pozycje: Zarządzenie podprefekta powiatu krobskiego o wprowadzaniu urządzeń przeciwpożarowych z roku 180940, 32 kwity liwerunkowe wsi powiatu krobskiego: Czajkowa, Podrzecza i Bogusławek z lat 1808-181541, Kontrakt zawarty między Rochem Henzlem a majętnością Zalesie na produkcję cegły i dachówki42, Akta komitetu wyborczego na powiat gostyński z lat 1909-191443, Protokolarz Urzędu Rozjemczego Obwód VIII Chwałkowo z lat 1929-193844, Donos do komisariatu w Dolsku ze wsi Strumiany z roku 186945, Akta majątku Łęka Wielka z lat 1860-186146, Wykaz miejscowości w powiecie gostyńskim z początku XX wieku, sporządzony w języku polskim i niemieckim47, Sprawozdania Dyrekcji Gostyńskiej Kolei Powiatowej z lat trzydziestych XX wieku48 i Rozkład jazdy Gostyńskiej Kolei Powiatowej z 1932 roku49. Zdecydowanie najliczniejszą grupę dokumentów stanowią akta cechów rzemieślniczych. Także tutaj podzieliłem je na miasta. Z Borku Wlkp. mamy w zbiorach Muzeum w Gostyniu dwie pozycje,. Są to: Księga uczniów cechu łącznego z lat 1887-192750 i Protokoły cechu szewców z lat 1921-193951. Z miejscowości Krobia mamy 26 archiwaliów odnoszących się do pięciu tamtejszych cechów: rzeźnickiego (18), kowalskiego (2), stolarskiego (1), młynarzy i piekarzy (1) oraz pospolitego (4). Z lat 1846-1857 pochodzi Księga wyzwolin uczniów cechu stolarskiego w Krobi52. Z kolei z lat 1875-1893 mamy Księgę cechową cechu młynarzy i piekarzy w Krobi53. Cech kowalski w Krobi reprezentują: Księga uczniów z lat 1626-178254 i Księga wyzwolin z lat 1904-192655. Cztery pozycje odnoszą się do krobskiego cechu pospolitego: Księga uczniów z lat 1862-188356, Księga uczniów z lat 1885-192657, Księga wpisów czeladników z lat 1885-190358 oraz Księga majstrów z lat 1863-188159. Jak już wspomniano, najliczniejszą grupę stanowi zespół akt cechu rzeźnickiego w Krobi. Są to: Postanowienie starszych w sprawie uboju zwierząt z roku 174760, Formularz
37
Muzeum w Gostyniu, Kronika miasta Piaski, 1922-1939, sygn. 314. Muzeum w Gostyniu, Protokolarz Sądu Polubownego w Piaskach z lat 1856-1879, sygn. 1422. 39 Muzeum w Gostyniu, dokument poręczenia majątkowego pastora z Piasków z 1807 roku, sygn. 1974. 40 Muzeum w Gostyniu, Podprefekt krobski Rożnowski zarządza wprowadzenie urządzeń przeciwpożarowych w miastach, 1809, sygn. 346. 41 Muzeum w Gostyniu, Kwity liwerunkowe wsi powiatu krobskiego: Czajkowo, Podrzecze, Bogusławki z lat 18081815, sygn. 1471. 42 Muzeum w Gostyniu, Kontrakt zawarty między Rochem Henzlem a majętnością Zalesie na produkcję cegły i dachówki z roku 1866, sygn. 1495. 43 Muzeum w Gostyniu, Akta komitetu wyborczego na powiat gostyński z lat 1909-1914, sygn. 1321. 44 Muzeum w Gostyniu, Protokolarz Urzędu Rozjemczego Obwód VIII Chwałkowo z lat 1929-1938, sygn. 315. 45 Muzeum w Gostyniu, Donos do komisariatu w Dolsku ze wsi Strumiany, 1869, sygn. 735. 46 Muzeum w Gostyniu, Akta różne majątku Łęka Wielka: przychody i wydatki zboża w snopie i ziarnie, propinacja, inwentarze gospodarcze, sprawy kasy prowentowej i leśnej, 1860-1861, sygn. 350. 47 Muzeum w Gostyniu, Wykaz miejscowości w powiecie gostyńskim w języku polskim i niemieckim, sygn. 2054. 48 Muzeum w Gostyniu, Sprawozdanie Dyrekcji Gostyńskiej Kolei Powiatowej (5 sztuk, lata trzydzieste XX wieku), sygn. 2053. 49 Muzeum w Gostyniu, Rozkład jazdy Gostyńskiej Kolei Powiatowej z 1932 roku, sygn. 2052. 50 Muzeum w Gostyniu, Księga uczniów cechu łącznego w Borku z lat 1887-1927, sygn. 305. 51 Muzeum w Gostyniu, Protokoły cechu szewców z lat 1921-1939, sygn. 321. 52 Muzeum w Gostyniu, Księga wyzwolin uczniów cechu stolarskiego z Krobi z lat 1846-1857, sygn. 307. 53 Muzeum w Gostyniu, Księga cechowa cechu młynarzy i piekarzy w Krobi z lat 1875-1893, sygn. 322. 54 Muzeum w Gostyniu, Księga uczniów cechu kowalskiego w Krobi z lat 1626-1782, sygn. 635. 55 Muzeum w Gostyniu, Księga wyzwolin cechu kowalskiego w Krobi z lat 1904-1926, sygn. 323. 56 Muzeum w Gostyniu, Księga uczniów cechu pospolitego w Krobi z lat 1862-1883, sygn. 286. 57 Muzeum w Gostyniu, Księga uczniów cechu pospolitego w Krobi z lat 1885-1926, sygn. 294. 58 Muzeum w Gostyniu, Księga wpisów czeladników cechu pospolitego w Krobi z lat 1885-1903, sygn. 646. 59 Muzeum w Gostyniu, Księga majstrów cechu pospolitego w Krobi z lat 1863-1881, sygn. 306. 60 Muzeum w Gostyniu, Postanowienie starszych cechu rzeźnickiego w Krobi sprawie uboju zwierząt z roku 1747, sygn. 339. 38
wprowadzenia nowego cechu do miasta Krobi z roku 178961, Sprawozdania skarbnika cechu i zapisy majstrów z lat 1746-179662, Zeznania świadków przed sądem cechmistrzowskim w sprawie Wintrowicz-Łagodziński63, Postanowienia i urządzenia cechu z lat 1833-184064, Wnioski o wpisanie do cechu, prawa cechu, świadectwa czeladnicze, składki i fundusze z lat 1647-187065, Księga majstrów z lat 1876-1938 i 194566, Księga wpisów do cechu i rejestr zmarłych członków z lat 1794183567. Ponadto 10 dokumentów traktuje o finansach cechu rzeźnickiego w Krobi. Są to: Akta cechu tyczące się kapitału po Pawle Łagodzińskim68 i Antonim Wyrwińskim69, Kontrakt zawarty między cechem a Elżbietą Mulczyńską w sprawie zabezpieczenia długu70, Asekuracja wystawiona przez Franciszka Wasilewskiego na dług zaciągnięty w cechu rzeźnickim71, Rejestr składek rocznych z lat 1837-184572, Księga składek członków z lat 1850-186073, Rachunki cechu rzeźnickiego z lat 1796-183774 i 1899-193775, Kwity rachunkowe z lat 1786-185576, a także Księga kasowa z lat 1854-186577. Bardzo skromnie zaś prezentuje się zasób archiwalny cechów gostyńskich. W Muzeum posiadamy zaledwie dwa dokumenty: Księgę protokołów cechu rzeźnickiego z lat 1777-192378 i Protokolarz z lat 1910-193679 oraz dwa świadectwa zdanego egzaminu czeladniczego cechu wspólnego w Gostyniu z roku 188980. Równie obszerne jak krobskie są archiwalia cechów ponieckich. Łącznie liczą także 26 pozycji. Odnoszą się do cechów: rzeźnickiego (1), szewców i pantoflarzy (1), młynarskiego (10) i kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy (14). Z cechu szewców i pantoflarzy w Poniecu w zbiorach gostyńskiego Muzeum jest tylko Statut z roku 185281. Z 1868 roku pochodzi odpis przywileju nadanego cechowi rzeźnickiemu w Poniecu82. Bogato zaś reprezentowany jest cech młynarski. W zbiorach mamy: Potwierdzenie praw nadanych cechowi w roku 1553 przez Maksymiliana Miaskowskiego83, Statut cechu z roku 185184,
61
Muzeum w Gostyniu, Formularz wprowadzenia nowego cechu do miasta Krobi (cechu rzeźnickiego) z roku 1789, sygn. 338. 62 Muzeum w Gostyniu, Sprawozdanie skarbnika cechu rzeźnickiego w Krobi oraz zapisy majstrów z lat 1746-1796, sygn. 298. 63 Muzeum w Gostyniu, Zeznania świadków przed sądem cechmistrzowskim w sprawie Wintrowicz-Łagodziński, 1793, sygn. 356. 64 Muzeum w Gostyniu, Postanowienia i urządzenia cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1833-1840, sygn. 291. 65 Muzeum w Gostyniu, Akta różne cechu rzeźnickiego w Krobi: prawa cechu, wnioski o wpisanie do cechu, świadectwa czeladnicze, składki i fundusze z lat 1647-1870, sygn. 297. 66 Muzeum w Gostyniu, Księga majstrów cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1876-1938 i 1945, sygn. 313. 67 Muzeum w Gostyniu, Księga wpisów do cechu rzeźnickiego w Krobi i rejestr zmarłych członków z lat 1794-1835, sygn. 293. 68 Muzeum w Gostyniu, Akta cechu rzeźnickiego w Krobi tyczące się kapitału po Pawle Łagodzińskim, 1833, sygn. 303. 69 Muzeum w Gostyniu, Akta cechu rzeźnickiego w Krobi tyczące się kapitału po Antonim Wyrwińskim, 1839, sygn. 304. 70 Muzeum w Gostyniu, Kontrakt zawarty między cechem rzeźnickim w Krobi a Elżbietą Mulczyńską w sprawie zabezpieczenia długu, 1833, sygn. 284. 71 Muzeum w Gostyniu, Franciszek Wasielewski wystawia asekurację na dług zaciągnięty w cechu rzeźnickim w Krobi, 1798, sygn. 296. 72 Muzeum w Gostyniu, Rejestr składek rocznych cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1837-1845, sygn. 289. 73 Muzeum w Gostyniu, Księga składek członków cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1850-1860, sygn. 288. 74 Muzeum w Gostyniu, Rachunki cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1796-1837, sygn. 302. 75 Muzeum w Gostyniu, Rachunki cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1899-1937, sygn. 324. 76 Muzeum w Gostyniu, Kwity rachunkowe cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1786-1855, sygn. 292. 77 Muzeum w Gostyniu, Księga kasowa cechu rzeźnickiego w Krobi z lat 1854-1865, sygn. 287. 78 Muzeum w Gostyniu, Księga protokolarna cechu rzeźnickiego w Gostyniu z lat 1777-1923, sygn. 1348. 79 Muzeum w Gostyniu, Protokolarz posiedzeń cechu rzeźnickiego w Gostyniu z lat 1910-1936, sygn. 1488. 80 Muzeum w Gostyniu, Świadectwo zdanego egzaminu czeladniczego cechu wspólnego w Gostyniu z 1889 roku, sygn. 1862 i 1863. 81 Muzeum w Gostyniu, Statut cechu szewców i pantoflarzy w Poniecu, 1852, sygn. 777. 82 Muzeum w Gostyniu, Odpis przywileju nadanego cechowi rzeźnickiemu w Poniecu, 1868, sygn. 330. 83 Muzeum w Gostyniu, Zygmunt Unrug, starosta gnieźnieński, potwierdza prawa nadane cechowi młynarzy przez Maksymiliana Miaskowskiego w 1553 roku, 1698, sygn. 329. 84 Muzeum w Gostyniu, Statut cechu młynarzy w Poniecu, 1851, sygn. 318.
Księgi majstrów z lat 1692-179985 i z lat 1795-188586, Księgę czeladników z lat 1846-191887, Księgi uczniów z lat 1818-192188 i 1903-192789, Księgę składek cechowych z lat 1745-187790, Księgę kasy pożyczkowej z lat 1861-186391 oraz dziewiętnastowieczną kopię praw nadanych cechowi przez Maksymiliana Miaskowskiego w 1553 roku92. Na wspomniane 14 pozycji odnoszące się do cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu składają się: Statuty z roku 185193, 185594 i 188995, Księga protokołów z lat 1890-192896, Księga wyzwolin majstrów i wpisów do cechu z lat 1642-1901 i 192097, Księga wpisów wyzwolin czeladników z lat 1750181098, Księgi wyzwolin uczniów z lat 1837-186799 i 1867-1916100, Księgi przyjęć uczniów z lat 1842-1865101 i 1864-1921102, Umowy o wyuczenie zawodów kołodzieja, stolarza i stelmacha z lat 1888-1920103, Kopia listu potwierdzającego pochodzenie Gottfrieda Bőrgera104 oraz Zarządzenia, korespondencja i umowy z lat 1928-1939105 i Księgi składek członkowskich, dowody kasowe z lat 1928-1939106. Trzy pozycje archiwalne odnoszą się do cechów rzemieślniczych z miejscowości nie należących nigdy do powiatu gostyńskiego. Są to: Księga cechu piekarzy w Szlichtyngowej z lat 18631900107, Księga wpisów różnych cechu pospolitego we Wschowie z lat 1644-1854108 i Świadectwo czeladnicze z Sarnowej109. Czternaście pozycji archiwalnych liczą przechowywane w Muzeum w Gostyniu akta miejscowego Kurkowego Bractwa Strzeleckiego. Trafiły one tutaj w roku 1975 za sprawą żyjących jeszcze byłych członków. Ową dokumentację stanowią: Księgi protokołów zebrań Bractwa z lat 85
Muzeum w Gostyniu, Księga majstrów cechu młynarzy w Poniecu z lat 1692-1799, sygn. 300. Muzeum w Gostyniu, Księga majstrów cechu młynarzy w Poniecu z lat 1795-1885, sygn. 637. 87 Muzeum w Gostyniu, Księga czeladników cechu młynarzy w Poniecu z lat 1846-1918, sygn. 634. 88 Muzeum w Gostyniu, Księga uczniów cechu młynarzy w Poniecu z lat 1818-1921, sygn. 290 89 Muzeum w Gostyniu, Księga uczniów cechu młynarzy w Poniecu z lat 1903-1927, sygn. 312 90 Muzeum w Gostyniu, Księga składek cechu młynarzy w Poniecu z lat 1745-1877, sygn. 299. 91 Muzeum w Gostyniu, Księga kasy pożyczkowej cechu młynarzy w Poniecu z lat 1861-1863, sygn. 319. 92 Muzeum w Gostyniu, Kopia praw nadanych cechowi młynarzy w Poniecu w roku 1553 przez Maksymiliana Miaskowskiego, właściciela Ponieca, XIX wiek, sygn. 328. 93 Muzeum w Gostyniu, Statut cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z roku 1851, sygn. 1075. 94 Muzeum w Gostyniu, Statut cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z roku 1851, sygn. 1076. 95 Muzeum w Gostyniu, Statut cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z roku 1851, sygn. 1077. 96 Muzeum w Gostyniu, Księga protokołówcechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1890-1928, sygn. 1078. 97 Muzeum w Gostyniu, Księga wyzwolin majstrów i wpisów do cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1642-1901, 1920, sygn. 1074. 98 Muzeum w Gostyniu, Księga wpisów wyzwolin czeladników cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1750-1810, sygn. 1083. 99 Muzeum w Gostyniu, Księga wyzwolin uczniów cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1837-1867, sygn. 1082. 100 Muzeum w Gostyniu, Księga wyzwolin uczniów cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1867-1916, sygn. 1079. 101 Muzeum w Gostyniu, Księga przyjęć uczniów cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1842-1865, sygn. 1081. 102 Muzeum w Gostyniu, Księga przyjęć uczniów cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1864-1921, sygn. 1080. 103 Muzeum w Gostyniu, Umowy o wyuczenie zawodów stolarza, kołodzieja i stelmacha w cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1888-1920, sygn. 1090. 104 Muzeum w Gostyniu, Kopia listu potwierdzającego pochodzenie Gottfrieda Bőrgera celem wstąpienia do cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z roku 1800, sygn. 1089. 105 Muzeum w Gostyniu, Akta różne: zarządzenia, korespondencja, umowy cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1928-1939, sygn. 1084. 106 Muzeum w Gostyniu, Akta różne: księgi składek członkowskich, dowody kasowe cechu kołodziejów, stelmachów, stolarzy, koszykarzy i tokarzy w Poniecu z lat 1928-1939, sygn. 1085. 107 Muzeum w Gostyniu, Księga cechu piekarzy w Szlichtyngowej z lat 1863-1900, sygn. 633. 108 Muzeum w Gostyniu, Księga wpisów różnych cechu pospolitego we Wschowie z lat 1644-1854, sygn. 638. 109 Muzeum w Gostyniu, Świadectwo czeladnicze z Sarnowej, 1761, sygn. 295. 86
1852-1907110 i 1921-1939111, Protokoły zebrań zarządu Bractwa z lat 1913-1933112 i 1933-1952113, Sprawy organizacyjne Bractwa z lat 1853-1914114 i z lat 1923-1938115, Księga kontowa składek za lata 1928-1939116, Dowody kasowe za lata 1925-1938 i 1945-1951117, Wykazy składek i zapisy strzelań za rok 1938118, Zapisy strzelań do tarcz z lat 1924-1939 i 1946-1947119, Wnioski o przyjęcie do Bractwa z lat 1922-1939120 i 1945-1950121, Umowy kupna, dzierżawy i ubezpieczenia122. Materiały te były podstawą do przygotowania pracy magisterskiej na temat działalności Kurkowego Bractwa Strzeleckiego, którego metryka sięga roku 1666. Skrót tej pracy opublikowałem w roku 1993 w „Grabonoskich Zapiskach Regionalnych”123. Drogą zakupu w roku 1997 pozyskaliśmy Protokolarz posiedzeń Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Piaskach z roku 1945124. W roku 1993 otrzymaliśmy z Komendy Państwowej Straży Pożarnej w Gostyniu 5 pozycji archiwalnych Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu125. Od osoby prywatnej zaś udało nam się uzyskać statuty powołania OSP w Gostyniu126 i reorganizacji127. W oparciu o te materiały w roku 1999, z okazji 100. rocznicy utworzenia w grodzie nad Kanią Ochotniczej Straży Pożarnej, wydaliśmy okolicznościową publikację 128. W roku 1977 od żyjących jeszcze członków Towarzystwa Przemysłowców i Rzemieślników w Gostyniu otrzymaliśmy w formie daru protokolarze z lat 1869-1928. Jest to 8 poszytów129. Na tej
110
Muzeum w Gostyniu, Księga protokołów zebrań Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu z lat 1852-1907, sygn. 1013. 111 Muzeum w Gostyniu, Księga protokołów zebrań Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu z lat 1921-1939, sygn. 1014. 112 Muzeum w Gostyniu, Protokoły zebrań zarządu Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu z lat 1913-1933, sygn. 1015. 113 Muzeum w Gostyniu, Protokoły zebrań zarządu Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu z lat 1933-1952, sygn. 1016. 114 Muzeum w Gostyniu, Sprawy organizacyjne Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu: ustawy, statuty, regulaminy, okólniki z lat 1853-1914, sygn. 1021. 115 Muzeum w Gostyniu, Zarządzenia, okólniki, korespondencja Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu z lat 1923-1938, sygn. 1022. 116 Muzeum w Gostyniu, Księga kontowa składek Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu za lata 1928-1939, sygn. 1018. 117 Muzeum w Gostyniu, Dowody kasowe Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu za lata 1925-1938 i 19451951, sygn. 1025. 118 Muzeum w Gostyniu, Akta różne Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu: wykazy składek oraz zapisy strzelań za rok 1938, sygn. 1026. 119 Muzeum w Gostyniu, Zapisy strzelań do tarcz Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu z lat 1924-1939 i 1946-1947, sygn. 1017. 120 Muzeum w Gostyniu, Korespondencja różna Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu: wnioski o przyjęcie w poczet członków z lat 1922-1939, sygn. 1024. 121 Muzeum w Gostyniu, Korespondencja różna Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu: wnioski o przyjęcie w poczet członków z lat 1945-1950, sygn. 1023. 122 Muzeum w Gostyniu, Akta różne Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu: umowy kupna, dzierżawy, ubezpieczenia z roku 1859, sygn. 1019; Akta różne Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu: ubezpieczenia od ognia i na życie z lat 1927-1939, sygn. 1020. 123 R. C z u b, Dzieje Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Gostyniu, „Grabonoskie Zapiski Regionalne” 1993, t. 3, s. 3-17. 124 Muzeum w Gostyniu, Protokolarz posiedzeń Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Piaskach z 1945 roku, sygn. 1611. 125 Muzeum w Gostyniu, Protokolarz Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu z lat 1900-1908, sygn. 1489; Księga Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu z lat 1900-1909, sygn. 1492; Księga Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu z lat 1909-1910, sygn. 1493; Akta różne Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu z lat 1926-1927, sygn. 1490; Akta różne Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu z lat 1935-1936, sygn. 1451. 126 Muzeum w Gostyniu, Statut powołania Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu z 1899 roku, sygn. 1482. 127 Muzeum w Gostyniu, Statut reorganizacji Ochotniczej Straży Pożarnej w Gostyniu z 1908 roku, sygn. 1483. 128 R. C z u b, H. S o ł t y s i k, Ochotnicza Straż Pożarna w Gostyniu 1899-1999, Gostyń 1999. 129 Muzeum w Gostyniu, Protokolarze Towarzystwa Przemysłowców i Rzemieślników w Gostyniu z lat 1869-1928, sygn. 1124.
bazie w roku 1991 Karol Zawieja napisał i obronił pracę magisterską dotyczącą działalności tej organizacji130. Drogą zakupu w roku 1980 nabyliśmy do zbiorów Muzeum protokolarz posiedzeń Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Gostyniu z lat 1894-1939131. I dzieje tej organizacji doczekały się opracowania w formie pracy magisterskiej. Powstała ona w Poznaniu w roku 1993, a jej autorem jest Zbigniew Prymas132. W zbiorach Muzeum w Gostyniu znajdują się też materiały do historii miejscowych drużyn harcerskich: Kronika I Drużyny Harcerskiej w Gostyniu z lat 1913-1918133, Księga rozkazów tygodniowych I Drużyny z lat 1919-1931134 oraz Kronika IV Drużyny Harcerskiej z lat 1934-1939135. Pod numerem 309 w Muzeum w Gostyniu zapisany jest Protokolarz posiedzeń Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” w Gostyniu z lat 1906-1930136. Sygnaturę 945 ma zaś zespół dokumentów Towarzystwa Kultury i Sztuki im. Aleksandra hrabiego Fredry z lat 1924-1938 i 19491951137. Stowarzyszenie to wsławiło się m.in. wydawaniem w latach 1928-1939 miesięcznika regionalnego „Kronika Gostyńska”, zaliczanego do najlepszych tego typu pism w kraju. Jedną z kronik w zbiorach jest opracowana w roku 1961 Kronika Koła Śpiewackiego „Cecylia” w Gostyniu138. Pozyskano ją formie daru. Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych przekazał w 2007 roku do Muzeum w Gostyniu dwie swoje kroniki139. Jest też Kronika Zakładowej OSP przy Swarzędzkich Fabrykach Mebli Zakład nr 8 w Gostyniu140 i Kronika Klubu Kibica „Orzech”141, który dopingował przez lata miejscowy zespół „Kania” Gostyń. Jako dar do Muzeum trafiła niemieckojęzyczna Kronika Niemieckiej Prywatnej Szkoły w Gostyniu z lat 1926-1942142. W zbiorach Muzeum w Gostyniu są też księgi kondolencyjne, do których wpisywali się mieszkańcy Gostynia i okolicy z okazji śmierci papieża Jana Pawła II oraz katastrofy smoleńskiej143. Z Ponieca pochodzi zainwentaryzowana w roku 1968 Księga kasowa Koła Śpiewackiego za lata 1910-1939144. Trzy pozycje odnoszą się do ponieckiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Są to: Księga protokołów posiedzeń z lat 1913-1926145, Księga składek członkowskich z lat
130
K. Z a w i e j a, Dzieje Towarzystwa Przemysłowców i Rzemieślników w Gostyniu, Poznań 1991, mps w zbiorach Muzeum w Gostyniu. 131 Muzeum w Gostyniu, Protokoły posiedzeń Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Gostyniu z lat 1894-1939, sygn. 1225. 132 Z. P r y m a s, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Gostyniu w latach 1894-1939, mps. w zbiorach Muzeum w Gostyniu. 133 Muzeum w Gostyniu, Kronika I Drużyny Harcerskiej w Gostyniu z lat 1913-1918, sygn. 636. 134 Muzeum w Gostyniu, Księga rozkazów tygodniowych I Drużyny Harcerskiej w Gostyniu z lat 1919-1931, sygn. 1421. 135 Muzeum w Gostyniu, Kronika IV Drużyny Harcerskiej w Gostyniu z lat 1934-1939, sygn. 1178. 136 Muzeum w Gostyniu, Protokolarz posiedzeń Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” w Gostyniu z lat 1906-1930, sygn. 309. 137 Muzeum w Gostyniu, Akta różne Towarzystwa Kultury i Sztuki im. Aleksandra hrabiego Fredry „Fredreum” w Gostyniu z lat 1924-1938 i 1949-1951, sygn. 945. 138 Muzeum w Gostyniu, Kronika Koła Śpiewackiego „Cecylia” w Gostyniu, 1961, sygn. 944. 139 Muzeum w Gostyniu, Kronika Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Gostyniu z lat 1977-1980, sygn. 1939; Kronika Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w Gostyniu z lat 1980-1993, sygn. 1940. 140 Muzeum w Gostyniu, Kronika Zakładowej OSP przy Swarzędzkich Fabrykach Mebli Zakład nr 8 w Gostyniu, sygn. 1945. 141 Muzeum w Gostyniu, Kronika Klubu Kibica „Orzech”, sygn. 1954. 142 Muzeum w Gostyniu, Kronika Niemieckiej Prywatnej Szkoły w Gostyniu z lat 1926-1942, sygn. 1953. 143 Muzeum w Gostyniu, Księga kondolencyjna Gostynia wyłożona w kwietniu 2005 roku na okoliczność śmierci papieża Jana Pawła II, sygn. 2023; Księga kondolencyjna Gostynia wyłożona 10 kwietnia 2010 roku na okoliczność tragedii smoleńskiej, sygn. 2022. 144 Muzeum w Gostyniu, Księga kasowa Koła Śpiewackiego w Poniecu za lata 1910-1939, sygn. 310. 145 Muzeum w Gostyniu, Księga protokołów posiedzeń Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Poniecu z lat 19131926, sygn. 317.
1903-1921146 i Książeczki zastępowe z lat 1925-1928147. Z Ponieca pochodzi ponadto Księga protokołów posiedzeń Towarzystwa Katolickich Robotników Polskich z lat 1903-1928148. W 1977 roku członkowie dawnego Towarzystwa Przemysłowców w Piaskach przekazali do zbiorów Muzeum w Gostyniu dwa Protokolarze z lat 1909-1939 i 1948149. W zbiorach gostyńskiego Muzeum znajdują się cztery recesy uwłaszczeniowe wsi leżących na terenie powiatu gostyńskiego. Są to wsie: Siedlec150, Siemowo151, Sarbinowo152 i Gogolewo153. Dosyć liczną kolekcję stanowi zbiór map powiatu krobskiego i gostyńskiego. Pochodzą z lat 1798-1952154. Trzy mapy pokazują tereny powiatu krobskiego. Najstarsza pochodzi z roku 1798155, kolejne z roku 1821156 i 1870157. Są także plany miast Piasków i Gostynia. Oba wykonano podczas okupacji hitlerowskiej158. Z dwudziestolecia międzywojennego pochodzi mapa Ponieca159. W roku 1940 wykonano mapy zakupione w firmie „Poliart” w liczbie 6 sztuk, a ukazujące Gostyń i okolice160, Krobię i okolice161, Żytowiecko i okolic162, Borek i okolice163, Pogorzelę i okolicę164 oraz Pępowo i okolicę165. W zbiorach znajduje się mapa majętności Bruczków z roku 1833166. Najstarszą mapą w zbiorach Muzeum w Gostyniu jest Mapa ziem polskich z XVIII wieku167, zakupiona w 2001 roku. Ponadto są tutaj mapy Prowincji Poznańskiej168 W roku 1991 zakupiono do zbiorów Muzeum kolekcję exlibrisów w liczbie 14. Najstarszym eksponatem jest Exlibris z biblioteki Hansemanna z Pępowa169, pochodzi z 2. poł. XIX wieku. Sześć exlibrisów pochodzi z pępowskiego majątku Otti i Joachima von Oertzenów170. Z lat dwudziestych XX wieku pochodzi Exlibris biblioteki choryńskiej senatora Stanisława Karlowskiego171. 146
Muzeum w Gostyniu, Księga składek członkowskich Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Poniecu z lat 19031920, sygn. 640. 147 Muzeum w Gostyniu, Książeczki zastępowe Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Poniecu z lat 1925-1928, sygn. 641. 148 Muzeum w Gostyniu, Księga protokołów posiedzeń Towarzystwa Katolickich Robotników Polskich w Poniecu z lat 1903-1928, sygn. 311. 149 Muzeum w Gostyniu, Protokolarze Towarzystwa Przemysłowców w Piaskach z lat 1909-1939 i 1948, sygn. 1125. 150 Muzeum w Gostyniu, Reces uwłaszczeniowy wsi Siedlec z roku 1838, sygn. 1413. 151 Muzeum w Gostyniu, Reces uwłaszczeniowy wsi Siemowo z roku 1840, sygn. 1730. 152 Muzeum w Gostyniu, Reces uwłaszczeniowy wsi Sarbinowo z lat 1826, 1874, 1877, sygn. 1333. 153 Muzeum w Gostyniu, Reces uwłaszczeniowy wsi Gogolewo z lat 1826-1829, sygn. 349. 154 Muzeum w Gostyniu, Mapa powiatu gostyńskiego z roku 1909, sygn. 1418 i 1498; Mapa powiatu gostyńskiego z roku 1910, sygn. 1435; Mapa powiatu gostyńskiego z 1913 roku, sygn. 2025; Mapa powiatu gostyńskiego z roku 1937, sygn.1737; Mapa powiatu gostyńskiego z roku 1940, sygn. 1477 i 1653; Mapa powiatu gostyńskiego z roku 1942, sygn. 1775; Mapa powiatu gostyńskiego z roku 1945, sygn. 1480 i 1738; Wojskowa mapa okolic Gostynia z 1911 roku, sygn. 2051; Wojskowa mapa powiatu gostyńskiego z 1921 roku, sygn. 1905; Wojskowa mapa powiatu gostyńskiego z 1952 roku, sygn. 1781. 155 Muzeum w Gostyniu, Mapa powiatu krobskiego z roku 1798, sygn. 2019. 156 Muzeum w Gostyniu, Mapa powiatu krobskiego z roku 1821, sygn. 1476. 157 Muzeum w Gostyniu, Mapa powiatu krobskiego z roku 1870, sygn. 1725. 158 Muzeum w Gostyniu, Plan miasta Gostynia z roku 1941, sygn. 1478; Plan Piasków z roku 1940, sygn. 1479. 159 Muzeum w Gostyniu, Mapa Ponieca z okresu dwudziestolecia międzywojennego, sygn. 1952. 160 Muzeum w Gostyniu, Mapa Gostynia i okolic z roku 1940, sygn. 1580. 161 Muzeum w Gostyniu, Mapa Krobi i okolic z roku 1940, sygn. 1578. 162 Muzeum w Gostyniu, Mapa Żytowiecka i okolic z roku 1940, sygn. 1577. 163 Muzeum w Gostyniu, Mapa Borku i okolic z roku 1940, sygn. 1575. 164 Muzeum w Gostyniu, Mapa Pogorzeli i okolic z roku 1940, sygn. 1576. 165 Muzeum w Gostyniu, Mapa Pępowa i okolic z roku 1940, sygn. 1579. 166 Muzeum w Gostyniu, Mapa majętności Bruczków z roku 1833, sygn. 392. 167 Muzeum w Gostyniu, Mapa ziem polskich z XVIII wieku, sygn. 1774. 168 Muzeum w Gostyniu, Mapa Prowincji Poznańskiej z 1844 roku, sygn. 1973; Mapa Prowincji Poznańskiej z 1849 roku, sygn. 2006; Mapa komunikacyjna Prowincji Poznańskiej z 1908 roku, sygn. 2008 i Mapa południowej Wielkopolski z 1860 roku, sygn. 2007. 169 Muzeum w Gostyniu, Exlibris z biblioteki Hansemanna z Pępowa, 2. poł. XIX wieku, sygn. 1451. 170 Muzeum w Gostyniu, Exlibris biblioteki majątku Pępowo Otti i Joachima von Oertzen, 1919, sygn. 1456; Exlibris biblioteki Otti von Oertzen, 1919, sygn. 1457; Exlibris biblioteki Otti von Oertzen, przed 1939, sygn. 1453; Exlibris biblioteki Joachima von Oertzen, 1919, sygn. 1455; Exlibris biblioteki Otti von Oertzen, 1919, sygn. 1454; Exlibris biblioteki Otti von Oertzen, przed 1939, sygn. 1452; 171 Muzeum w Gostyniu, Exlibris biblioteki choryńskiej majątku senatora Stanisława Karłowskiego, lata dwudzieste XX wieku, sygn. 1458.
Po roku 1924 wykonany został Exlibris Róży z Ponińskich Karłowskiej z Szelejewa172. Z roku 1925 pochodzi Exlibris biblioteki Gimnazjum w Gostyniu wykonany przez Władysława Kołomłockiego173. W dwudziestoleciu międzywojennym powstały też Exlibris Korytowskiego z majątku Chwałkowo174 i Zygmunta Czarneckiego z Gogolewa175. W roku 1935 powstały dwa exlibrisy Władysława Stachowskiego. Jeden zaprojektował Wacław Boratyński176, drugi Władysław Kołomłocki177. W zbiorach Muzeum są wspomnienia Piotra Rosika z Domachowa z jego udziału w powstaniu wielkopolskim 1919 roku178 oraz przeżycia Mariana Podgórskiego z przymusowych robót w Niemczech w latach 1940-1945179. Ponadto opis miasta Gostynia z początku wieku XX pozostawił w dwóch zeszytach Józef Woziwodzki180. Są też dzienniki artysty malarza Ludwika Sehra181. Sześć pozycji archiwalnych dotyczy osoby Stanisława Mielżyńskiego. Są to: Pismo odręczne gen. Jana Henryka Dąbrowskiego nakazujące żołnierzom francuskim respektowanie rodziny Stanisława Mielżyńskiego182, Nominacja Stanisława Mielżyńskiego na szefa trzeciego regimentu pieszego183, Nadanie pułkownikowi Stanisławowi Mielżyńskiemu Krzyża Virtuti Militari184, Nominacja Stanisława Mielżyńskiego na dowódcę II pułku piechoty185, Zaświadczenie wydane Stanisławowi Mielżyńskiemu przez lożę masońską „Wielki Wschód”186 oraz Dyplom Orderu Legii Honorowej nadanej mu przez króla Francji Ludwika XVIII z roku 1819187. Po jednym dokumencie odnosi się do Jerzego Niewęgłowskiego 188 i Stefana Walewskiego189. Są też akta Pawła Franka z lat 19171943190. W kategorii archiwaliów, które znalazły się w zbiorach Muzeum w Gostyniu a nie odnoszą się bezpośrednio do dziejów ziemi gostyńskiej, określonej przez dr. Aleksandra Piwonia mianem Miscellanea, znajdujemy: List Zygmunta Augusta z roku 1552191, Umowę dotyczącą dzierżawy roli z Niechowa z roku 1557192, Inwentarz dóbr Solecznik Wielkich i Małych z roku 1765193, Dokument 172
Muzeum w Gostyniu, Exlibris Róży z Ponińskich Karłowskiej z Szelejewa, po roku 1924, sygn. 1459. Muzeum w Gostyniu, Exlibris biblioteki Muzeum w Gostyniu wykonany przez Władysława Kołomłockiego, 1925, sygn. 1462. 174 Muzeum w Gostyniu, Exlibris biblioteki Korytowskiego z Chwałkowa, 1919-1939, sygn. 1461. 175 Muzeum w Gostyniu, Exlibris majątku Gogolewo Zygmunta Czarneckiego, 1919-1939, sygn. 1460. 176 Muzeum w Gostyniu, Exlibris Władysława Stachowskiego zaprojektowany przez Wacława Boratyńskiego, 1935, sygn. 1463. 177 Muzeum w Gostyniu, Exlibris Władysława Stachowskiego zaprojektowany przez Władysława Stachowskiego, 1935, sygn. 1464. 178 Muzeum w Gostyniu, Wspomnienia Piotra Rosika z Domachowa z udziału w powstaniu wielkopolskim 1919, spisane w 1974, sygn. 872. 179 Muzeum w Gostyniu, Wspomnienia Mariana Podgórskiego z robót przymusowych w Niemczech w latach 19401945, spisane w 1973, sygn. 943. 180 Muzeum w Gostyniu, Gostyńskie wspomnienia Józefa Woziwodzkiego, sygn. 1241. 181 Muzeum w Gostyniu, Dzienniki Ludwika Sehra, sygn. 393. 182 Muzeum w Gostyniu, Pismo odręczne gen. Jana Henryka Dąbrowskiego nakazujące żołnierzom francuskim respektowanie rodziny Stanisława Mielżyńskiego, 1806, sygn. 358. 183 Muzeum w Gostyniu, Gen. Jan Henryk Dąbrowski mianuje Stanisława Mielżyńskiego szefem trzeciego regimentu pieszego, 1806, sygn. 359. 184 Muzeum w Gostyniu, Nadanie pułkownikowi Stanisławowi Mielżyńskiemu Krzyża Virtuti Militari przez ministra wojny ks. Józefa Poniatowskiego, 1808, sygn. 362. 185 Muzeum w Gostyniu, Ks. Józef Poniatowski mianuje pułkownika Stanisława Mielżyńskiego dowódcą II pułku piechoty, 1808, sygn. 341. 186 Muzeum w Gostyniu, Zaświadczenie wydane Stanisławowi Mielżyńskiemu przez lożę masońską „Wielki Wschód”, potwierdzające przyjęcie go w poczet członków, 1813, sygn. 342. 187 Muzeum w Gostyniu, Dyplom Orderu Legii Honorowej nadaje Stanisławowi Mielżyńskiemu przez króla Francji Ludwika XVIII, 1819, sygn. 340. 188 Muzeum w Gostyniu, Rozkaz ks. Józefa Poniatowskiego mianujący Jerzego Niewęgłowskiego podporucznikiem 1 pułku piechoty galicyjsko-francuskiej, 1809, sygn. 361. 189 Muzeum w Gostyniu, Król Stanisław August Poniatowski nadaje Stefanowi Walewskiemu Order św. Stanisława, 1792, sygn. 365. 190 Muzeum w Gostyniu, Akta Pawła Franka z lat 1917-1943, sygn. 369. 191 Muzeum w Gostyniu, List Zygmunta Augusta z roku 1552, sygn. 360. 192 Muzeum w Gostyniu, Umowa dotycząca dzierżawy roli, Niechów, 1557, sygn. 457. 193 Muzeum w Gostyniu, Inwentarz dóbr Solecznik Wielkich i Małych z roku 1765, sygn. 316. 173
potwierdzający prawowitość urodzenia Elżbiety Gűnther z roku 1746194, Dokument z roku 1684 podpisany przez Jana III Sobieskiego195, Fragment rachunku podpisany przez Jana Kazimierza z roku 1661196, List Jana Kazimierza do jednego z kardynałów w Rzymie z roku 1651197, Rewers wystawiony przez podskarbiego wielkiego koronnego za zagubioną asygnatę z roku 1663198, Uniwersał podskarbiego koronnego w sprawie redukcji monet z roku 1763199, Drukowany testament króla pruskiego Fryderyka II z roku 1769200, Listy administratorów majątku w Tuliszkowie z lat 1786-1810201, Akta dotyczące długu – sprawa J. W. Czachórski – Maksymilian Mielżyński z lat 1778-1806202, Kwity wystawione przez kalkulatora powiatowego z lat 1812-1814203, Akta hipoteczne dotyczące posiadłości Stanisława Bobkiewicza z roku 1892204, Akta hipoteczne pożyczki zaciągniętej przez Stanisława Bobkiewicza w roku 1900205, Akta hipoteczne odnoszące się do sprzedaży nieruchomości Walentemu Majewskiemu z Osowca przez Andrzeja Śliwińskiego w roku 1900206, Zaklęcie odpustowe z XVIII wieku207. Do tej samej grupy zaliczyć wypada: Kwity za składki z Rawicza z lat 1818-1826208, świadectwa uczniowskie z Rydzyny i Śremu209, Rachunek za dostarczone mięso z Rawicza z roku 1828210, Książeczkę Straży Muzealnej Muzeum Młodzieży Polskiej w Krakowie211, Rękopis Historii Polski dla dzieci nieznanego autora z roku 1830212, Zbiór pieśni i wierszy patriotycznych z roku 1897213, Autograf Jakuba Wojciechowskiego214. Z historią ziemi gostyńskiej związane są zaś: Patent oficerski Zbigniewa Hasińskiego z roku 1933215, Legitymacja członkowska Związku Powstańców Wielkopolskich Franciszka Heyduka z 1938 roku216. Na uwagę zasługują też: żołnierski dzienniczek Franciszka Łuczaka ze Skoraszewic (zapis udziału w wojnie w latach 1914-1915)217 i Dokument powołujący Stefana Lorka z Gostynia na komendanta pociągu wiozącego Polaków z Niemiec do kraju w roku 1945218. W zbiorach Muzeum w Gostyniu zainwentaryzowane są również trzy obszerne albumy z fotografiami. W pierwszym, liczącym 72 karty znajdują się zdjęcia wykonane przez Władysława Kołomłockiego, a przedstawiające Gimnazjum w Gostyniu z lat 1924-1937219. Kolejne dwa przed194
Muzeum w Gostyniu, Dokument potwierdzający prawowitość urodzenia Elżbiety Gűnther, 1746, sygn. 325. Muzeum w Gostyniu, Dokument podpisany przez Jana III Sobieskiego, 1684, sygn. 364. 196 Muzeum w Gostyniu, Fragment rachunku podpisany przez Jana Kazimierza, 1661, sygn. 363. 197 Muzeum w Gostyniu, List Jana Kazimierza do jednego z kardynałów w Rzymie, 1651, sygn. 351. 198 Muzeum w Gostyniu, Rewers wystawiony przez podskarbiego wielkiego koronnego za zagubioną asygnatę na 1800 złp, stanowiących żołd żołnierzy regimentu rajtarskiego wojewody sandomierskiego, 1663, sygn. 344. 199 Muzeum w Gostyniu, Uniwersał podskarbiego koronnego w sprawie redukcji monet, 1763, sygn. 707. 200 Muzeum w Gostyniu, Drukowany testament króla pruskiego Fryderyka II, 1769, sygn. 708. 201 Muzeum w Gostyniu, Listy administratorów majątku ziemskiego w Tuliszkowie z lat 1786-1810, sygn. 745. 202 Muzeum w Gostyniu, Akta dotyczące długu – sprawa J. W. Czachórski – Maksymilian Mielżyński z lat 1778-1806, sygn. 348. 203 Muzeum w Gostyniu, Kwity wystawione przez kalkulatora powiatowego w Rawiczu na dostawy mąki, mięsa i wódki przez majątki Janiszewo, Miechcin i Wydawy, 1812-1814, sygn. 331. 204 Muzeum w Gostyniu, Akta hipoteczne dotyczące posiadłości Stanisława Bobkiewicza, 1892, sygn. 726. 205 Muzeum w Gostyniu, Akta hipoteczne pożyczki 1700 mk zaciągniętej przez kupca Stanisława Bobkiewicza w Powiatowej Kasie Pożyczjkowej w Gostyniu, 1900, sygn. 725. 206 Muzeum w Gostyniu, Akta hipoteczne odnoszące się do sprzedaży nieruchomości Walentemu Majewskiemu z Osowca przez Andrzeja Śliwińskiego, 1900, sygn. 730. 207 Muzeum w Gostyniu, Zaklęcie odpustowe z XVIII wieku, sygn. 1449. 208 Muzeum w Gostyniu, Kwity za składki z Rawicza z lat 1818-1826, sygn. 326. 209 Muzeum w Gostyniu, Świadectwo uczniowskie z Rydzyny, 1800, sygn. 333; Świadectwo uczniowskie ze Śremu, 1805, sygn. 334. 210 Muzeum w Gostyniu, Rachunek za dostarczone mięso z Rawicza, 1828, sygn. 345. 211 Muzeum w Gostyniu, Książeczka Straży Muzealnej Muzeum Młodzieży Polskiej w Krakowie, 1919, sygn. 642. 212 Muzeum w Gostyniu, Historia Polski dla dzieci z 1830 roku, autor NN, rkps, sygn. 1316. 213 Muzeum w Gostyniu, Zbiór pieśni i wierszy patriotycznych z roku 1897, sygn. 1317. 214 Muzeum w Gostyniu, Autograf Jakuba Wojciechowskiego, 1923, sygn. 327. 215 Muzeum w Gostyniu, Patent oficerski Zbigniewa Hasińskiego, 1933, sygn. 1555. 216 Muzeum w Gostyniu, Legitymacja członkowska Związku Powstańców Wielkopolskich Franciszka Heyduka z 1938 roku, sygn. 1846. 217 Muzeum w Gostyniu, Żołnierski dzienniczek Franciszka Łuczaka ze Skoraszewic, 1914-1915, sygn. 1383. 218 Muzeum w Gostyniu, Dokument powołujący Stefana Lorka na komendanta pociągu Nr 8387 E wiozącego 1250 Polaków z Niemiec do Polski, 1949, sygn. 1072. 219 Muzeum w Gostyniu, Album zdjęć Gimnazjum w Gostyniu z lat 1924-1937, sygn. 448. 195
stawiają wystawy przemysłowe, które zorganizowano w Gostyniu w roku 1936 i 1954220. Są też doskonałej jakości zdjęcia z czasów okupacji niemieckiej, ukazujące Gostyń221, Poniec222, Pępowo223 i Borek224. Są trzy niemieckie ulotki z lat II wojny światowej. Dwie z roku 1939225 i jedna z 1942 informująca o skazaniu 12 członków „Czarnego Legionu” na karę śmierci226. Ponadto w zbiorach występuję jedno obwieszczenie władz pruskich z roku 1804 zakazujące palenia tytoniu227. Przy opracowywaniu niniejszego tekstu bardzo pomocną była wydana do użytku wewnętrznego publikacja Archiwalia w zbiorach Muzeum w Gostyniu. Opracował ją w roku 1980 Aleksander Piwoń. Z niej też pochodzi wiele określeń odnoszących się do posiadanych przez Muzeum w Gostyniu zbiorów.
220
Muzeum w Gostyniu, Album zdjęć z Wystawy Przemysłowej w Gostyniu z roku 1936, sygn. 449; Album zdjęć z Wystawy Przemysłowej w Gostyniu z roku 1954, sygn. 450. 221 Muzeum w Gostyniu, Zdjęcia Gostynia z lat okupacji niemieckiej, sygn. 1958-1962 i 1970-1972. 222 Muzeum w Gostyniu, Zdjęcie Ponieca z lat okupacji niemieckiej, sygn. 1963. 223 Muzeum w Gostyniu, Zdjęcia Pępowa z lat okupacji niemieckiej, sygn. 1964-1965. 224 Muzeum w Gostyniu, Zdjęcia Borku z lat okupacji niemieckiej, sygn. 1966-1969. 225 Muzeum w Gostyniu, Ulotka niemiecka „Do ludności”, 1939, sygn. 1472; Ulotka niemiecka wzywająca żołnierzy Modlina do kapitulacji, 1939, sygn. 367. 226 Muzeum w Gostyniu, Obwieszczenie władz Kraju Warty o skazaniu w dniu 13 maja 1942 roku na karę śmierci 12 członków „Czarnego Legionu”, sygn. 776. 227 Muzeum w Gostyniu, Obwieszczenie Kamery Wojsko-Ekonomicznej Prus Południowych w Poznaniu zakazujące palenia tytoniu, powodującego pożary z roku 1804, sygn. 343
