Katarzyna Czajkowska-Matosiuk

?

APLIKACJE PRAWNICZE w pytaniach i odpowiedziach Tom 1 7. wydanie

C.H. Beck

Aplikacje prawnicze w pytaniach i odpowiedziach Tom 1

Ksi¹¿kê tê dedykujê mojej ukochanej Babci, po której odziedziczy³am pasjê nauki.

Katarzyna Czajkowska-Matosiuk

APLIKACJE PRAWNICZE w pytaniach i odpowiedziach Tom 1 7. wydanie

Opracowanie zawiera zmiany opublikowane w Dz.U. z 2012 r. do Nr 1237.

Redakcja i aktualizacja merytoryczna: Joanna Ablewicz

© Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Informacje Wydawcy Opracowanie stanowi jedynie pomoc dla kandydatów przy przygotowaniach do egzaminów konkursowych na aplikacje prawnicze. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za zmiany wynikaj¹ce z nowelizacji powo³ywanych w ksi¹¿ce przepisów. Bêdziemy wdziêczni za wszelkie uwagi i sugestie skierowane pod adresem: [email protected]

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: DTP Art Druk i oprawa: Bia³ostockie Zak³ady Graficzne S.A.

ISBN 978-83-255-4635-9 ISBN e-book 978-83-255-4636-6

Spis treści Wstęp............................................................................................................................................... IX Techniki rozwiązywania testów......................................................................................... XI Wykaz skrótów........................................................................................................................... XIII DZIAŁ I. PRAWO KONSTYTUCYJNE.................................................................................... Zagadnienie 1. Rzeczpospolita................................................................................. Zagadnienie 2. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela.......... Zagadnienie 3. Źródła prawa..................................................................................... Zagadnienie 4. Sejm i Senat....................................................................................... Zagadnienie 5. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej........................................ Zagadnienie 6. Rada Ministrów................................................................................ Zagadnienie 7. Samorząd terytorialny................................................................... Zagadnienie 8. Wymiar sprawiedliwości – sądy i trybunały........................... Zagadnienie 9. Organy kontroli państwowej...................................................... Zagadnienie 10. Finanse publiczne i stany nadzwyczajne.............................

1 1 11 32 45 82 96 108 114 168 194

DZIAŁ II. PRAWO PRACY......................................................................................................... Zagadnienie 1. Podstawowe pojęcia i zasady prawa pracy............................ Zagadnienie 2. Stosunek pracy. Uwagi ogólne................................................... Zagadnienie 3. Umowa o pracę................................................................................ Zagadnienie 4. Ustanie stosunku pracy................................................................. Zagadnienie 5. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę....................... Zagadnienie 6. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia......................... Zagadnienie 7. Obowiązki pracodawcy i pracownika...................................... Zagadnienie 8. Odpowiedzialność w stosunkach pracy................................. Zagadnienie 9. Czas pracy.......................................................................................... Zagadnienie 10. Urlopy pracownicze..................................................................... Zagadnienie 11. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem.... Zagadnienie 12. Zatrudnianie pracowników młodocianych......................... Zagadnienie 13. Bezpieczeństwo i higiena pracy.............................................. Zagadnienie 14. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy....

237 237 248 252 257

Dział III. PRAWO UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH....................................................... Część I. System ubezpieczeń społecznych............................................................ Zagadnienie 1. Uwagi ogólne................................................................................... Zagadnienie 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym . ........... Zagadnienie 3. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne..... Zagadnienie 4. Zakład Ubezpieczeń Społecznych.............................................

339 339 339 344 348 355

279 281 285 293 301 311 318 323 327 335



Spis treści

Zagadnienie 5. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczeń...................................... Część II. Emerytury i renty z funduszu ubezpieczeń społecznych...... Zagadnienie 1. Uwagi ogólne................................................................................... Zagadnienie 2. Okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń.................................................................................... Zagadnienie 3. Niezdolność do pracy.................................................................... Zagadnienie 4. Emerytury.......................................................................................... Zagadnienie 5. Renty.................................................................................................... Zagadnienie 6. Dodatki do emerytur i rent.......................................................... Zagadnienie 7. Zasiłek pogrzebowy....................................................................... Zagadnienie 8. Obowiązki płatników składek, świadczeniobiorców i innych podmiotów....................................................................... CZĘŚĆ III. ŚWIADCZENIA RODZINNE..................................................................................... Część IV. Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa....................................................... CZĘŚĆ V. UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE Z TYTUŁU WYPADKÓW PRZY PRACY I CHORÓB ZAWODOWYCH..................................................................................... DZIAŁ IV. PRAWO CYWILNE.................................................................................................. Część I. CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWA CYWILNEGO.............................................................. Zagadnienie 1. Uwagi ogólne................................................................................... Zagadnienie 2. Osoby fizyczne................................................................................. Zagadnienie 3. Osoby prawne.................................................................................. Zagadnienie 4. Przedsiębiorcy i konsumenci...................................................... Zagadnienie 5. Przedmioty stosunku cywilnoprawnego................................ Zagadnienie 6. Czynności prawne........................................................................... Zagadnienie 7. Przedstawicielstwo......................................................................... Zagadnienie 8. Przedawnienie roszczeń............................................................... Część II. PRAWO RZECZOWE.................................................................................................. Zagadnienie 1. Własność............................................................................................. Zagadnienie 2. Współwłasność................................................................................. Zagadnienie 3. Odrębna własność lokalu............................................................. Zagadnienie 4. Ochrona własności.......................................................................... Zagadnienie 5. Użytkowanie wieczyste................................................................... Zagadnienie 6. Prawa rzeczowe ograniczone .................................................... Zagadnienie 7. Księgi wieczyste............................................................................... CZĘŚĆ III. Zobowiązania...................................................................................................... Zagadnienie 1. Uwagi ogólne................................................................................... Zagadnienie 2. Wielość dłużników albo wierzycieli.......................................... Zagadnienie 3. Zobowiązania umowne................................................................ Zagadnienie 4. Bezpodstawne wzbogacenie...................................................... Zagadnienie 5. Czyny niedozwolone...................................................................... Zagadnienie 6. Prawa konsumenta......................................................................... VI

360 362 362 368 375 379 383 388 389 392 394 398 406 411 411 411 417 435 447 455 466 498 512 519 519 539 551 562 573 582 655 665 665 676 683 696 701 724

Spis treści

Zagadnienie 7. Wykonanie zobowiązań................................................................ 728 Zagadnienie 8. Skutki niewykonania zobowiązań............................................. 737 Zagadnienie 9. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych...................................................................................... 744 Zagadnienie 10. Potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu...................... 748 Zagadnienie 11. Zmiana wierzyciela lub dłużnika............................................. 754 Zagadnienie 12. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika............................................................................................ 759 Zagadnienie 13. Sprzedaż........................................................................................... 762 Zagadnienie 14. Dostawa........................................................................................... 787 Zagadnienie 15. Umowa o dzieło............................................................................. 790 Zagadnienie 16. Umowa o roboty budowlane .................................................. 797 Zagadnienie 17. Najem................................................................................................ 803 Zagadnienie 18. Dzierżawa........................................................................................ 819 Zagadnienie 19. Umowa leasingu........................................................................... 822 Zagadnienie 20. Użyczenie......................................................................................... 825 Zagadnienie 21. Pożyczka ......................................................................................... 828 Zagadnienie 22. Zlecenie............................................................................................ 830 Zagadnienie 23. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia........................... 836 Zagadnienie 24. Umowa komisu.............................................................................. 839 Zagadnienie 25. Spółka............................................................................................... 846 Zagadnienie 26. Poręczenie....................................................................................... 857 Zagadnienie 27. Darowizna........................................................................................ 860 Zagadnienie 28. Renta................................................................................................. 867 Zagadnienie 29. Dożywocie....................................................................................... 870 CZĘŚĆ IV. PRAWO SPADKOWE................................................................................................. 874 Zagadnienie 1. Podstawowe pojęcia prawa spadkowego.............................. 874 Zagadnienie 2. Dziedziczenie ustawowe.............................................................. 878 Zagadnienie 3. Dziedziczenie testamentowe...................................................... 889 Zagadnienie 4. Powołanie spadkobiercy............................................................... 898 Zagadnienie 5. Zapis testamentowy....................................................................... 901 Zagadnienie 6. Wykonawca testamentu............................................................... 907 Zagadnienie 7. Zachowek........................................................................................... 909 Zagadnienie 8. Przyjęcie i odrzucenie spadku.................................................... 915 Zagadnienie 9. Stwierdzenie nabycia spadku, poświadczenie dziedziczenia i ochrona spadkobiercy..................................... 920 Zagadnienie 10. Odpowiedzialność za długi spadkowe................................. 928 Zagadnienie 11. Wspólność majątku spadkowego i dział spadku............... 931 Zagadnienie 12. Umowy dotyczące spadku........................................................ 943 CZĘŚĆ V. PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE...................................................................... 949 Zagadnienie 1. Małżeństwo.................................................................................................. 949 Zagadnienie 2. Pokrewieństwo................................................................................. 1000 Zagadnienie 3. Obowiązek alimentacyjny............................................................ 1043 Zagadnienie 4. Opieka i kuratela.............................................................................. 1054 VII

Spis treści

DZIAŁ V. PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE................................................... 1075 Zagadnienie 1. Osoby fizyczne i prawne............................................................... 1077 Zagadnienie 2. Czynności prawne........................................................................... 1081 Zagadnienie 3. Małżeństwo....................................................................................... 1082 Zagadnienie 4. Pokrewieństwo................................................................................. 1086 Zagadnienie 5. Własność i inne prawa rzeczowe............................................... 1089 Zagadnienie 6. Zobowiązania................................................................................... 1090 Zagadnienie 7. Spadki.................................................................................................. 1093 Indeks rzeczowy......................................................................................................................... 1095

VIII

Wstęp Drogi Czytelniku! Książka, którą przekazujemy do Twoich rąk, jest efektem osobistych przygotowań Autorki do egzaminów na aplikacje. Powstała na podstawie setek zaktualizowanych notatek, aktów prawnych i wykładów. Opracowanie to zawiera systematyczne omówienie węzłowych zagadnień tych dziedzin prawa, których znajomość wymagana jest na egzaminach na aplikacje: radcowską, adwokacką, notarialną. Zostało ono pomyślane jako materiał pomocniczy do usystematyzowania wiedzy zdobytej w trakcie studiów. Prezentowana książka (opracowanie) adresowana jest w pierwszej kolejności do osób, które przystępują do egzaminów na aplikacje: radcowską, adwokacką i (lub) notarialną i z tą myślą została skonstruowana. Równie dobrze może jednak służyć studentom prawa i aplikantom, jako pomoc przy powtarzaniu materiału. Pragnę w tym miejscu podziękować wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania tej książki, a przede wszystkim mojemu Mężowi i Rodzicom za zachętę do podjęcia pracy nad stworzeniem takiego opracowania, niezwykle cenną pomoc techniczną oraz wsparcie w trakcie pisania.

Katarzyna Czajkowska-Matosiuk

IX

Techniki rozwiązywania testów Egzamin testowy













Podczas egzaminów głupcy zadają pytania, na które mądrzy nie potrafią odpowiedzieć. Oscar Wilde

Egzamin testowy jest metodą badania zakresu wiadomości z danego obszaru wiedzy. Jest zbiorem zadań dotyczących tego obszaru. Zakłada się, że pozytywna odpowiedź na zadane pytania świadczy o opanowaniu danego fragmentu wiedzy. Istnieje związek liniowy między liczbą pozytywnych odpowiedzi a opanowaniem danego obszaru wiedzy.

Rozwiązywanie testów – kilka wskazówek praktycznych Festina lente

August – Cezar

Festina lente (spiesz się powoli) to życiowe credo cesarza Oktawiana Augusta, który choć nie był ani wybitnym wodzem, ani nie wyróżniał się szczególnym intelektem przeszedł do historii jako twórca wielkości Imperium Romanum dzięki żelaznej konsekwencji, spokojowi i opanowaniu w administrowaniu ogromnym państwem. Rozwiązując zadania testowe, warto pamiętać: festina lente. Spiesz się, bo czas masz ograniczony, ale powoli, bo trzeba opanować tremę i wykonać poprawnie postawione ci zadania.   1. Wyłącz telefon komórkowy!   2. Wykonaj szybki przegląd całego testu. Zorientuj się w liczbie pytań i bardzo ogólnie w charakterze testu. Sprawdź, czy nie ma punktów karnych za nieprawidłowe odpowiedzi.   3. W razie wątpliwości nigdy nie zwracaj się do sąsiada (pomyślą, że ściągasz). Masz zawsze prawo zwrócić się do osoby prowadzącej.   4. Nie dyskutuj z prowadzącym, jeśli nawet wydaje ci się, że pytanie jest źle sformułowane. Po pierwsze testy są przygotowane starannie i pomyłki są prawie niemożliwe.

XI

Techniki rozwiązywania testów

Po drugie żaden prowadzący nie przyzna ci racji. Przyjmij to z pokorą. Szkoda czasu na dyskusję.   5. Opanuj stres (łatwo radzić).   6. Dwa razy przeczytaj polecenie (pytanie czy instrukcję). Musisz ją zrozumieć! Bez tego nie próbuj zakreślać odpowiedzi. W samym pytaniu często zawarta jest ukryta odpowiedź, ale zdarza się również, że pytanie sformułowane jest podchwytliwie lub zawiera logiczną pułapkę.   7. Nie kombinuj z odpowiedzią. Najczęściej pierwsza intuicyjna odpowiedź jest prawidłowa.   8. W testach wyboru odrzuć natychmiast odpowiedzi całkowicie niewłaściwe. Masz więcej czasu na analizę pozostałych, bardziej prawdopodobnych odpowiedzi.   9. „Strzelaj”, jeżeli nie znasz odpowiedzi, ale rób to rozsądnie! Statystyczne prawdopodobieństwo dobrego trafienia wzrasta, gdy: • wybierzesz najbardziej treściwą odpowiedź, • wybierzesz jedną z dwóch najbardziej podobnych odpowiedzi. 10. Przed „strzałem na ślepo” przejdź do następnego pytania. Po zakończeniu testu wracasz do nierozwiązanych zadań. Często następne pytania zasugerują ci prawidłową odpowiedź na pytanie, które początkowo sprawiło ci trudność. 11. Jeżeli w teście za błędne odpowiedzi stosowane są punkty karne (ujemna punktacja), nie ryzykuj „strzelania”. Prawdopodobieństwo „dobrego strzału” przy trzech odpowiedziach wynosi tylko 33,3%. Aż 75% stanowi prawdopodobieństwo „złego strzału”. Nie ryzykuj! 12. Jeśli zdążysz, sprawdź, czy odpowiedziałeś na wszystkie pytania. Sprawdź, czy prawidłowo oznakowałeś swój arkusz odpowiedzi, a także, czy wpisałeś imię, nazwisko, ewentualnie kod. 13. Podczas rozwiązywania testu stale kontroluj czas – spoglądaj na zegarek (festina). 14. Nie oddawaj zbyt szybko ukończonego arkusza odpowiedzi – lepiej jeszcze raz go sprawdzić (lente). 15. Gdy już jesteś pewny, że zrobiłeś wszystko, co w twojej mocy, oddaj arkusz odpowiedzi prowadzącemu, wyluzuj się i idź wreszcie odpocząć.

XII

Wykaz skrótów Akty prawne AktNormU ................... ustawa z 20.7.2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172) DrPublU . ..................... ustawa z 21.3.1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.) EmRentyFUSU . ........... ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) EgzAdmU ..................... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015) FinPublU . ..................... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) FundU ........................... ustawa z 6.4.1984 r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm.) GospNierU ................... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) KC .................................. ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KoPD ............................. Konwencja o prawach dziecka z 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) KP................................... ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA . .............................. ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC ............................... ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm. i ze sprost.) KPK ............................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO................................ ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788) KrRejSU ........................ ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) KRSU ............................. ustawa z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714 ze zm.) KSH ............................... ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KW . ............................... ustawa z 20.5.1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) XIII

Wykaz skrótów

KWU ............................. ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) NBPU ............................ ustawa z 29.8.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) NierRolSPU .................. ustawa z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 ze zm.) NIKU.............................. ustawa z 23.12.1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 82 ze zm.) ObPolU ........................... ustawa z 2.4.2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2012 r. poz. 161) OchrKonkurU ............... ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) OchrLokU . .................... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) OrdPodU . ....................... ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) PomSpołU . ................... ustawa z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.) PostAdmU .................... ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) PPU . .............................. ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) PrAdw ............................. ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) PrASC ........................... ustawa z 29.9.1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.) PrBud ............................ ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.) PrDew ........................... ustawa z 27.7.2002 r. – Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 141, poz. 1178 ze zm.) PrGeod........................... ustawa z 17.5.1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287 ze zm.) PrNot ............................. ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) ProdNiebezpU ............. ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) PrPrywM . ..................... ustawa z 2.4.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) PrSądAdm...................... ustawa z 25.7.2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) PrSpółdz . ...................... ustawa z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) XIV

Wykaz skrótów

PrStow ............................ ustawa z 7.4.1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) PrUpN............................. ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1112 ze zm.) PrUSP ............................ ustawa z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) PrZamPubl .................... ustawa z 29.1.2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) RadcyU . ........................ ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) RegSejm ........................ Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 30.7.1992 r. (t.j. M.P. z 2009 r. Nr 5, poz. 47 ze zm.) RMU .............................. ustawa z 8.8.1996 r. o Radzie Ministrów (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.) RPOU ............................ ustawa z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) RTVU ............................ ustawa z 29.12.1992 r. o radiofonii i telewizji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226 ze zm.) SamGminU . ................... ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) SamPowU . ..................... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) SNU ............................... ustawa z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) SpółMieszkU ................ ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) SysUbSpołU . ................ ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) SwobGospU . ................ ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) TKU ............................... ustawa z 1.8.1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) TSU................................. ustawa z 26.3.1982 r. o Trybunale Stanu (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 ze zm.) UbSpołChorU .............. ustawa z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.) WłLokU ........................ ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) WypadkiU . ................... ustawa z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) ZastRejU ....................... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) XV

Wykaz skrótów

Inne skróty art. .................................. Biul. SN ......................... Dz.U. . ............................ Dz.Urz. .......................... ENA ............................... ETS ................................ GUS ............................... KRRiT ........................... KRS ................................ KRUS ............................. MoP ............................... nast. . .............................. NBP ............................... niepubl. ......................... Nr ................................... NRA . ............................. OIRP . ............................ ORA . ............................. orz. ................................. OSNAP .......................... OSNC ............................. OSNCK .......................... OSNCP .......................... OSP . ............................... OSPiKA.......................... poz. ................................ r. ..................................... RM ................................. RP . ................................. RPO ............................... RPP ................................ s....................................... SE.................................... SN .................................. t.j..................................... TK .................................. TS ................................... ust. .................................. w. zw. . ............................ ze zm. ............................. ZN .................................. ZUS . .............................. XVI

artykuł Biuletyn Sądu Najwyższego Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Europejski Nakaz Aresztowania Europejski Trybunał Sprawiedliwości Główny Urząd Statystyczny Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Krajowa Rada Sądownictwa Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Monitor Prawny następny Narodowy Bank Polski niepublikowane numer Naczelna Rada Adwokacka Okręgowa Izba Radców Prawnych Okręgowa Rada Adwokacka orzeczenie Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna i Pracy Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Karna Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Pracy Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowej pozycja rok Rada Ministrów Rzeczpospolita Polska Rzecznik Praw Obywatelskich Rada Polityki Pieniężnej strona Spółka Europejska Sąd Najwyższy tekst jednolity Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu ustęp w związku ze zmianami Zgromadzenie Narodowe Zakład Ubezpieczeń Społecznych

DZIAŁ I. PRAWO KONSTYTUCYJNE Pojęcie prawa konstytucyjnego Prawo konstytucyjne to całokształt norm prawnych dotyczących ustroju państw, czyli takich, których przedmiotem regulacji są podstawowe instytucje oraz zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Normy te określają: • ���������������������������������������������������������� pozycję państwa w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych, • ���������������������������� podmiot władzy w państwie i formy �������������������������������������� jej sprawowania przez suwerena, • ����������������������������������������������������������������������������������������� status jednostki w państwie i przysługujące jej prawa oraz wolności, a także nałożone na nią obowiązki, • ��������������������� zasady organizacji i funkcjonowania ������������������������������������������������������������� organów państwowych oraz relacje między nimi,. a także zasady tworzenia prawa.

Zagadnienie 1. Rzeczpospolita PYTANIE: Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do: A. Prezydenta RP, B. Sejmu, C. Narodu.

Odp. C; art. 4 ust. 1 Konstytucji RP

Omówienie: Dobro wspólne Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli (art. 1 Konstytucji RP).

Podstawowe zasady ustroju RP Konstytucja RP w przepisach Rozdziału I „Rzeczpospolita” formułuje podstawowe zasady ustrojowe.



Dział I. Prawo konstytucyjne

KATALOG PODSTAWOWYCH ZASAD USTROJU RP ZASADA

TREŚĆ

ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO (art. 2 Konstytucji RP)

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

ZASADA JEDNOLITOŚCI PAŃSTWA (art. 3 Konstytucji RP)

Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.

ZASADA ZWIERZCHNICTWA NARODU (art. 4 ust. 1 i 2 Konstytucji RP)

Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

ZASADA NIEPODLEGŁOŚCI I SUWERENNOŚCI (art. 5 Konstytucji RP)

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

ZASADA PODZIAŁU WŁADZY (art. 10 ust. 1 Konstytucji RP)

Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

ZASADA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ (art. 20 Konstytucji RP)

Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

Powszechny i równy dostęp do kultury Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym (art. 6 ust. 1 i 2 Konstytucji RP).

Działalność organów władzy publicznej Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP).



Zagadnienie 1. Rzeczpospolita

Prawo międzynarodowe Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego (art. 9 Konstytucji RP).

Przepis ten oznacza konieczność podjęcia przez państwo wszelkich działań, w tym wydawania aktów normatywnych, do których zobowiązało się ono w umowie międzynarodowej.

Wolność tworzenia i działania partii politycznych Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich. w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. Finansowanie partii politycznych jest jawne (art. 11 ust. 1 i 2 Konstytucji RP).

Zakaz tworzenia organizacji totalitarnych Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu,. a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową. i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa (art. 13 Konstytucji RP).

Problematyce partii politycznych został poświęcony art. 11 Konstytucji RP, definiujący ich pojęcie, gwarantujący zasadę wolności ich tworzenia i działania oraz wprowadzający w ust. 2 zasadę jawnego ich finansowania. W art. 13 ustanowione zostały ograniczenia wolności gwarantowanych w art. 11 ust. 1 Konstytucji RP i zakazano istnienia partii i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa. Przesłanki zakazujące tworzenia partii politycznych sformułowane są tu na tyle ogólnikowo, że będą wymagać konkretyzacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, któremu w art. 188 pkt 4 Konstytucji RP powierzono orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją RP celów lub działalności partii politycznych. Objęcie regulacją prawną zagadnień związanych z powstaniem i działalnością partii politycznych nosi miano instytucjonalizacji partii politycznych. Zagadnienia partii politycznych reguluje szczegółowo ustawa z 27.6.1997 r. o partiach politycznych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924).