ANILARDA B‹L‹RK‹fi‹L‹K Prof. Dr. Selahaddin ANIK
1. Bedelin Çok Düflük Olmas› ‹stanbul Ticaret Mahkemelerinden birinde ve zaman olarak da tam 12 Eylül’den sonraki bir zaman diliminde, bilirkifli olarak bulunuyorduk. Bilirkiflilik yapaca¤›m›z dosya, temyizden bozularak gelen bir dosyayd›. olup, Yarg›tay Bozma Karar› da bir ekmek fabrikas›n›n, ekmek makinesinin bedelinin tespitine ait bozma ile ilgiliydi. Yarg›tay Bozma Karar›na göre; ekmek f›r›n›nda mahkeme vas›tas› ile “bir f›r›nc›, piyasadan bir makine mühendisi ve bir de üniversitenin ayn› konuyu bilen ö¤retim üyesi bir makine mühendisinden oluflan heyet marifeti ile yerinde inceleme yap›larak sat›fl›n yap›ld›¤› tarihteki bedelin tespiti istenmekteydi. Yerinde inceleme yaparak ekmek makinesinin bedelini Yarg›tay›n belirledi¤i tarih itibar› ile tespit ettik ve raporumuzu verdik. Burada unutulmamas› gereken önemli husus, bedelin tespiti istenen tarihin, incelemenin yap›ld›¤› tarihten en az yedi sene öncesine ait olmas›d›r. Aradan da uzun bir zaman geçtikten sonra, bir gün Fakülte Dekan›m›z benimle bir konuflma yapmak istedi¤ini bildirmesi üzerine, Dekanl›¤a ç›kt›¤›mda, Dekan üzgün bir durumda, “Hocam senin hakk›nda bana kadar gelen bir sürü flikayet oldu. fiikayetler, bedel tespitini yapt›¤›m›z f›r›n sahibi taraf›ndan, Cumhurbaflkan› Kenan Evren’e, Baflbakan Ulusu Paflaya, S›k›yönetim Kumandanl›¤›na, YÖK Baflkan›na ve Üniversitemizin Rektörüne yap›lm›fl olup, bunlar›n hepsinin Dekan›m›zda toplanmas› idi. fiikayet de tamamen tespit edilen bedelin çok düflük oldu¤u hususu idi. Burada tespit edilen bedelin Yarg›tay›n bozma karar›na göre yedi sene öncesine ait oldu¤u hiçbir flekilde gözönüne al›nmad›¤› gibi, bilirkifli raporuna itiraz merciinin de Mahkeme Baflkanl›¤› d›fl›nda aranm›flt›. 2.- Narkozdan Zehirlenerek Meydana Gelen Ölüm Bu olay›n zaman› da yine 12 Eylül dönemine ait zaman dilimi içerisinde bulunmaktad›r. Olay, ameliyat s›ras›nda hastaya hastanede narkoz gaz› yerine baflka bir gaz›n verilmesi ile meydana gelen ölüm olay›d›r. Bu olay da duruflma salonundan d›flar›ya taflarak günlük gazetelere de yans›yan bir adli vakad›r. ‹stanbul’daki hastanelerden birinde, bir ameli-
1196
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 82 • Say›: 3 • Y›l 2008
yat s›ras›nda hastaya narkoz gaz› yerine karbondioksit gaz› kesilmifl, genç yafltaki hasta ölmüfltür. Mahkeme dosyada bilirkifli incelemesine karar vermifl bulunmaktad›r. Bilirkifli heyeti de uzmanl›¤› narkoz alan›nda olan bir hekim ve bir de adli tabip ile benden oluflmaktad›r. Bilirkifli incelemesi s›ras›nda savc›n›n da bilirkifli heyetinden cevapland›r›lmas›n› istedi¤i 18 kadar soru bulunmaktad›r. San›k mevkiinde de ameliyat› yapan operatör hekim, narkozu yapan narkozitör hekim, narkoz hemfliresi, tüpü dolduran kurum yetkilisi ve tüpü depodan ameliyathaneye getiren hademe bulunmaktad›r. Heyetimiz toplanarak dosyay› inceledi¤inde, bilirkifli heyetinin hekim üyeleri, savc› taraf›ndan heyetimize sorulan sorular›n cevaplanmas›n›n yeterli olaca¤› hususunda ittifak etmifl durumda bulunmakta idi. Bunun üzerine ben de kendilerine raporda sorulan sorular›n cevaplar›n›n yan›nda muhakkak surette 8/8 üzerinden san›klar›n kusur durumunun belirtilmesinin yerinde olaca¤›, aksi taktirde Mahkemenin daha sonra bizden ek rapor ile yine kusur oranlar›n› belirlememizi isteyece¤ini belirttim, Sonunda verdi¤imiz raporda sadece sorulan sorular› cevaplayarak taktiri Yüksek Mahkemeye b›rakacak flekilde bir rapor tanzim ettik. Fakat aradan bir kaç ay geçtikten sonra Mahkeme bizleri tekrar ça¤›rarak ek rapor vermemizi talep etti. Mahkemeye dosyay› almaya gitti¤imde, kalemdeki katip dosyay› vermeden önce Hakimin benimle görüflmek istedi¤ini belirtmesi üzerine, Hakim Beyi ziyaret ettim. Hakim Bey, Hocam siz tecrübeli bir bilirkiflisiniz, niçin raporda kusur oranlar›n› belirtmediniz sorusu ile karfl›laflt›m ve bu hususta ayr›ca Hastane iç çal›flmalar› ve sorumluluklar› ile ilgili yönetmelikleri de göz önüne almam›z› belirtti. Bunun üzerine ben de Hakim Beye, bu hususta hekim üyelerle tam olarak anlaflamad›¤›m›z ve ayr› rapor da vermemek için, raporu bu tarz da tanzim etti¤imizi belirttim ve ard›ndan da, e¤er yine anlaflamaz isek bu defa kanaatimi ayr›ca bildirece¤imi belirttim. Heyet üyeleri ile topland›¤›m›zda, Say›n Hakimin bana söylediklerini heyetin di¤er üyelerine aktararak, ek raporda özellikle kusur oranlar›n› belirtmemiz gerekti¤ini aç›klayarak, kusur oranlar›n› belirten müflterek ek raporu ç›kartt›k. 3. Cezaland›r›lan Bilirkifli Anadolu’daki Asliye Hukuk Mahkemelerinin birinden ‹stanbul Asliye Hukuk Mahkemelerinin birine gelen bir talimat dosyas›nda bilirkifli incelemesi yapt›r›lmas› istenmiflti. Mahalli mahkemenin son ara karar›nda da: Dosyan›n, davac› vekilinin ilgili belgeleri dosyaya ibraz etmesi için verilen kesin tarihten sonra, bilirkifli incelemesine gönderilmesi karar› al›nm›flt›. Davac› vekili için verilen kesin tarihe kadar dosyaya herhangi bir belge ibraz edilmemiflti. Bu tarih geçtikten bir hafta sonra da dosya ‹stanbul’a bilirkifli incelemesi için gönderilmiflti. Bu dosyaya da bilirkifli seçilmifl oldu¤umdan bana verildi. Dosyan›n incelenmesinde, davac› vekilinin dosyaya belgeleri ibraz etmedi¤ini ve dosyadaki belgelere göre de raporumun haz›rland›¤› belirtilerek, raporumu tanzim ettim. Aradan geçen
An›larda Bilirkiflilik • Prof. Dr. Selahaddin An›k
1197
uzun bir süre sonra ‹stanbul Asliye Hukuk Mahkemelerinin biri taraf›ndan ayn› dosya bana ek rapor haz›rlanmas› için tekrar verildi. Dosyan›n raporumu verdikten sonraki en son ara karar›n› okudu¤umda, dosyaya belgelerini kesin tarihe kadar vermeyen avukat›n de¤il bilirkiflinin cezaland›r›ld›¤›n› gördüm. Ara karar›nda: Say›n Avukat kesin ibraz tarihinden üç ay sonra belgelerini Mahkemeye veriyor ve Mahkeme de eski ara karar›ndan rücu etmeden, avukat›n ara karar›na ayk›r› olarak verdi¤i bu belgeleri kabul ederek dosyan›n ayn› bilirkifliye gönderilip bilirkifliden ek rapor al›nmas›na ve özellikle de son ara karar›nda bilirkifli raporunu tam olarak haz›rlamad›¤› için bilirkifliye ek ücret taktirine gerek olmad›¤› hususuna yer verilmiflti. Bu karar gayri adil bir karar olup, burada ara karar›na uymayan avukat de¤il, görevini zaman›nda ve dosyadaki belgelere göre zaman›nda haz›rlayan bilirkifli cezaland›r›lm›fl bulunmaktad›r. Bu husus özelikle verdi¤im ek raporda önce belirtilmifl ve buna ra¤men de bir ek ücret talebim olmad›¤› da aç›klanm›flt›r. Ara karar›nda bilirkifliye ek rapor için bir ücret taktir edilmeyecek ise, bunun ara karar›nda aç›k bir flekilde ifadesi, bilirkiflinin cezaland›r›lmas› oldu¤unun unutulmamas› da gerekir. E¤er ara karar›nda yeni bir ücret taktir edilmemifl ise, zaten bilirkiflinin ek raporunu ücret almadan haz›rlayaca¤› aç›kça ortadad›r. 4. Almanya’da Hurda Bedeli Var m›? Trafik kazas› ile ilgili bir tazminat dosyas›nda, araç hurdaya ayr›lacak derecede afl›r› hasar gördü¤ü için, raporumda arac› hurdaya ay›rm›fl ve raporda arac›n hurda bedeli hakk›nda bir de¤er vermemifltim. Benden arac›n hurda bedeli hususunda bir ek rapor istendi. Dosyay› inceledi¤im de arac›n Almanya da hurdaya ayr›ld›¤› ve orada hurdaya terk edildi¤i için, özellikle bir hurda de¤eri vermedi¤imi gördüm. Bunun üzerine ek raporumu yazmadan önce Hakim Beyle görüflerek, bu derecede hurdaya ç›kan bir arac› Almanya’da hurdaya verirken ayr›ca arac›n hurdaya tafl›nmas› için araç sahibinin bir tafl›nma ücreti ödemesinin gerekti¤ini ve ay›rac›n hurda de¤erinin olmad›¤›n› belirterek, raporumu bu tarz da tanzim ettim. E¤er araç Türkiye’de bu kadar a¤›r hasar görüp hurdaya ayr›lsayd› Türkiye’de arac›n bir hurda bedeli olurdu. 5. Gerçek Fatura De¤eri (Hangisi Do¤ru?) Arac›n hasar tahmini ve onar›m› Almanya da yap›lm›fl ve bu faturalar dosyaya ibraz edilmiflti. Davac› vekili davay› da bu Almanca faturan›n Noterden yap›lan Türkçe tercümesi ve tercümede belirtilen de¤er üzerinden davay› açm›flt›. Noterden tercümesi yap›lan fatura tahmini bir hasar bedeli tespit ön faturas› olup, gerçek fatura, de¤ildi. Fakat Almancadan Türkçe’ye yap›lan tercümede bu gerçek fatura fleklinde çevrilmiflti. Halbuki gerçek onar›m faturas› ayr›yd›. Bir yabanc› dilden di¤er dile çeviri yap›l›rken, çeviride baz› kelimelerin karfl›l›¤› tam olarak verilememekte ve çeviri de asl›na tam uymamaktayd›. Bu hususu raporumda belirterek ya-
1198
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 82 • Say›: 3 • Y›l 2008
p›lan çevirinin asl›n› tam olarak belirtmedi¤ini de ifade ederek takdiri Yüksek Mahkemeye b›rakt›m. Burada tercüme ile ilgili bir hususu belirtmek yerinde olur. Çeviriyi kelime kelime aynen çevirdi¤imizde ortaya güzel bir yaz› ç›kmaz. Ortaya ç›kan yaz› güzel oldu¤unda da çeviri kelime kelime de¤ildir. Bu hususta flöyle bir de örnek verilmektedir. Bir Frans›z, ‹ngilizce yaz›l› bir ‹ngiliz roman›n› Frans›zca’ya çevirmek ister. Roman ‹ngiltere’de ‹skoçya’da geçmektedir. Çeviren, çeviriye bafllamadan önce ‹skoçya’ya giderek burada roman›n geçti¤i yerlerde bir kaç ay yaflar ve ondan sonra ‹ngilizce roman› Frans›zca’ya çevirir. Buna da “O roman› Frans›zca’ya tercüme etmedi, o roman› Frans›zca olarak yeniden yazd›” denmektedir. Adli belgelerin çevrileri yap›l›rken, baz› yabanc› kelimelerin çevriliflindeki küçük farklar çok fley ifade etmektedir. Bu husus özellikle de baz› teknik deyimlerin kullan›lmas›nda büyük önem tafl›r. 6. Bir LPG Patlamas› (Esas Sorumlu Kim?) Bir iflyerinde gece saatlerinde bir ifl makinesi ile kaz› yap›l›r. ‹flin gece yap›lmas› nedeni ile civar›n yeterli derecede ayd›nlat›lamamas› sonucu, ifl makinesi o civarda bulunan bir LPG tank›na çarparak meydana gelen fliddetli patlamayla birlikte yang›na sebebiyet vermifltir. LPG tank›n›n patlamas› s›ras›nda ve bu patlaman›n etkisi ile de o civardan geçen do¤al gaz boru hatt› da patlam›flt›r. Burada patlaman›n nedeni arand›¤›nda, patlamaya ve yang›na sebebiyet veren esas nedenin ifl makinesinin LPG tank›na çarpmas›d›r. E¤er bu çarpma olmasayd› ve LPG gaz› patlayarak yang›na sebebiyet vermeseydi oradan geçen do¤al gaz borusu da patlamayacak ve buradan ç›kan gaz da yang›n›n büyümesine neden olmayacakt›. Dolay›s›yla infilak›n ve yang›n›n meydana gelmesinde ana kusur, o iflyerinde bu hafriyat› gece yapt›ran iflyeri sorumlusu ve ifl makinesini kullanan makinisttir. Olayda orada LPG tank›n›n bulunmas› ve do¤algaz hatt›n›n da oradan geçmesi, kusur oranlar›n›n da¤›lmas›na etki etmez. Ayr›ca do¤algaz boru hatlar›n›n geçti¤i k›s›mlarda yap›lan kaz›lardan önce, kaz›y› yapanlar›n do¤algaz sorumlular›na haber verilmesi de gerekmektedir. 7.- Bir Hakemlik Olay› (fiikayet Edilmedik Yer Kald› m›?) Y›llar önce bir firma taraf›ndan bir di¤er müesseseye yapt›r›lan bir fabrikan›n teslim al›nmamas› nedeni ile üç kiflilik bir hakem heyetinin baflkan› olarak seçilmifl bulunuyordum. Taraflar kendi hakemlerini seçtikten sonra, üçüncü tarafs›z hakemin seçilmesine s›ra geldi¤inde, taraf hakemleri bunda bir karara varamad›klar›ndan üçüncü tarafs›z hakemi Ticaret Mahkemesi seçmiflti ve Mahkemece seçilen bu hakem de bendim. Taraflardan biri benim hakemli¤ime itiraz ederek Mahkeme karar›n› Yarg›tay‘a götürdü. ‹tiraz dilekçesinde de Mahkeme taraf›ndan seçilen benim, ayn› Ticaret Mahkemesinde ayn› kurumun baflka bir davas›nda bilirkifli olarak seçilmifl bulunmam ve dosyaya verdi¤im raporun da aleyhlerinde olmas› idi. Yarg›tay, Ticaret Mahkemesinin karar›n› onaylad›. Ge-
An›larda Bilirkiflilik • Prof. Dr. Selahaddin An›k
1199
rekçe olarak da: Ayn› Mahkemede birden fazla davan›z olsa, davalar›n birinde Mahkeme aleyhinize karar verse, ayn› Mahkemedeki ikinci davan›z da Hakimi ret mi edecektiniz? fleklinde idi. Daha sonra bu Hakemlik görevini taraflar›n iddia ve savunmalar›n› dinlemek ve belgelerini de de¤erlendirmek sureti ile duruflmal› olarak yapt›k ve hakemli¤e konu fabrikada da keflif sureti ile inceleme yaparak yaklafl›k 70-80 sayfal›k bir Hakem Raporu haz›rlad›k. Buna karfl›n, h›z›n› alamayan kurum vekili Say›n Avukat yeterli inceleme yapmad›k diye hakk›m›zda savc›l›¤a da suç duyurusunda bulundu. Savc›l›k 70-80 sayfal›k raporu gördükten sonra durum aç›kl›¤a kavufltu. En sonunda da hakemlik ücretini ödemedi. Bunun üzerine hakemlik ücretini almak için dava açmak zorunlulu¤unda kal›nd› ve dava sonucu hakemlik ücreti al›nabildi. 8. Acaba Selam›m› Al›r m›? Ticaret Mahkemelerinde bir baflkanl›¤›n boflalmas› durumunda buraya baflkanl›k için çok baflvuru olmaktad›r. K›sa bir süre sonra da Baflkan seçilmifl olur ve göreve bafllar. Çok kere bu yeni seçilen baflkan Ticaret Mahkemelerinin eski üyelerinden biri olur. Yeni seçilen üyeyi tebrik ederek baflar›lar dileriz. Fakat eskiden gayet iyi tan›d›¤›n›z ve her geçti¤inde selamlaflt›¤›n›z bu eski üyenin Baflkanl›ktan sonra çok kere koridordan geçerken kendisine selam verip vermemekte ikircik içerisinde kal›nmaktad›r. Zira bir çok defa selam almad›¤›n›z gibi verdi¤iniz selam bile bazen karfl›l›k bulamam›flt›r. Bu an›m›, yine çok yak›ndan tan›d›¤›m bir Ticaret üyesinin boflalan bir Ticaret Mahkemesi Baflkanl›¤› için baflvurusunu duydu¤um zaman kendisine, “seni kaybetmek istemiyoruz” fleklinde oldu¤unu belirtmek için yazd›m. 9. Bu Bilirkifliyi Nereden Buldunuz? Yine Anadolu Ticaret Mahkemelerinin birinden bilirkifli incelemesi yap›lmak üzere ‹stanbul Ticaret Mahkemesine gönderilen bir dosyaya ben, bir hukuk profesörü ve bir de tan›mad›¤›m›z bir inflaat mühendisi bilirkifli heyeti olarak seçilmifl bulunuyorduk. Mahkeme dosyay› bana verdi. Yapt›¤›m inceleme sonucu hukukçu arkadaflla da konuflarak raporu haz›rlay›p Mahkeme Kalemine verdim. Hukukçu arkadafl raporu imzalad›. Bu ara kalemden bana üçüncü inflaat mühendisi olan bilirkifliyi nereden buldu¤umuz sorusu ile karfl›laflt›m. Bunun üzerine bilirkifliyi biz bulmad›k siz seçmiflsiniz ve sizin bilirkifli tayini ara karar›n›zda da ismi yaz›l› bulunmaktad›r cevab›n› verdim. Kalemdeki ilgili katip bana bu bilirkifliyi bulam›yoruz, Hakim Bey de bu flahs› tan›m›yor dedi. Ne yapal›m deyince, ben de ‹nflaat Mühendisleri Odas› ‹stanbul fiubesine sorarak adresini tespit edebilirsiniz dedim ve daha sonra da bu flahs›n adresi bu flekilde bulundu ve ifllem tamamland›. Böyle bir isimin nas›l bilirkifli tayin edildi¤ine gelince: Çok kere bilirkiflilik yapmak isteyen flah›slar›n Mahkemede Hakimlere gelerek bilirkifli olarak çal›flmak istedikleri ve bu s›rada da Hakimlere birer kart b›rakt›k-
1200
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 82 • Say›: 3 • Y›l 2008
lar› ola¤an olaylar aras›ndad›r. Bu flahs›n da o flekilde gelerek Hakim Beye bir kart b›rakt›¤› ve o s›rada da bu dosyaya üçüncü bilirkifli olarak tayin edildi¤i ve daha sonra da bilirkiflinin kart›n›n bilinmeyen bir yere konmas› ve kart›n konuldu¤u yerin unutulmas›, kendisine ulafl›lmas›n›n olanaks›z hale gelmesine sebebiyet vermektedir. 10. Bu Raporu Siz Kaleme Almad›n›z Ticaret Mahkemelerinden birinde, benim de heyete dahil oldu¤um ayni meslekten üç profesör bilirkifli olarak seçilmifltik. Dosyay› mahkemeden ald›k. O s›ralarda benim yurtd›fl›na gidece¤im ve takriben de bir ay süre ile ‹stanbul’da bulunmayaca¤›m söz konusu oldu. ve Dosyan›n da raporunun yaz›lmas› bir gecikmeye mahal vermemek için, dosyan›n di¤er iki arkadafl taraf›ndan incelenerek raporun haz›rlanmas›n› rica ettim. Konu da bir buhar kazan› ile ilgili olup, di¤er iki arkadafl da bu konuda uzman elemanlard›. Dolay›s›yla gecikmeden haz›rlanan raporu ben de imzalayarak dosyaya Mahkemeye tevdi ettik. Aradan uzun bir zaman geçtikten sonra, ayni Mahkemenin Baflkan› ile bir di¤er dava için görüflürken, Say›n Baflkan, bana daha önce raporunu verdi¤imiz dosyaya hat›rlatarak, Hocam verilen rapor teknik aç›dan çok iyi incelenmifl, fakat bizim karar kurmam›z için yeterli hukuki kal›plara oturtulmam›fl dedi. Sizden ricam dosyay› ek rapor için tekrar size verece¤iz. Lütfen raporu siz kaleme al›n ve raporun karar vermeye yeterli gelecek bir tabana dayand›r›n dedi. Dosyaya al›p, daha önceki raporumuzu bir defa daha okuyup inceledi¤imizde Baflkan›n iste¤inin yerinde oldu¤u ve raporun tanzim fleklinin sonuç olarak karar verme yeterli bulunmad›¤›n› gördük. Di¤er iki bilirkifli arkadafl›m›z, bu konuda meslekleri ve teknik yönden gayet yetkili ve bilgili olmas›na karfl›n, rapor sadece bir teknik inceleme rapor halinde kalm›flt›. Daha önceki an›lar›mda da belirtti¤im gibi, “Bilirkiflinin kendi konusundaki teknik ve mesleki bilgisinin fazla o!mas›,çok kere o dosyadaki sorunu çözmek için yeterli de¤ildir. O teknik bilginin bir hukuk kal›b›nda ifadesi önemlidir. Bu sa¤land›¤›nda sorun daha kolay çözülmüfl olur”
