Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin NA LATA 2015-2020
SIERPIEŃ 2014
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Spis treści Spis treści ................................................................................................................................................ 1 Wstęp ...................................................................................................................................................... 2 1. Przyczyny i cele aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku ..................................... 5 2. Diagnoza .............................................................................................................................................. 7 2.1. Synteza diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Sawin ............................................. 7 2.2. Synteza diagnozy przestrzennej Gminy Sawin ......................................................................... 21 2.3. Wnioski z badań ankietowych................................................................................................... 25 2.4. Analiza SWOT ............................................................................................................................. 32 3. Planowanie ....................................................................................................................................... 35 3.1. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku.................................................................... 35 3.2. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin do 2020 roku ..................................................... 35 4. Powiązanie Strategii Rozwoju Gminy Sawin z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego ........................................................................................................... 39 4.1. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Kraju .................................................... 39 4.2. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego ................ 40 4.3. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego ......................... 43 5. System monitorowania i oceny realizacji wskaźników osiągania celów Strategii ......................... 46 Spis tabel i rysunków ............................................................................................................................ 48
1
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Wstęp Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty to główne zadanie własne samorządu gminnego zapisane w art.7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zmianami). To ogólne sformułowanie uzupełnia uszczegółowiony zakres zadań, wynikających z ustawy. Jest on bardzo szeroki i różnorodny. Obejmuje tematykę: 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 3 a) działalności w zakresie telekomunikacji, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) ochrony zdrowia, 6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, 7) gminnego budownictwa mieszkaniowego, 8) edukacji publicznej, 9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury, oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 11) targowisk i hal targowych, 12) zieleni gminnej i zadrzewień, 13) cmentarzy gminnych, 14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, 15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
2
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej, 18) promocji gminy, 19)współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w artykule 3 ustęp 3 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2003 r. nr 96, poz. 873 z późn. zm.), 20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz wszelkie inne zadania niezastrzeżone ustawami dla innych organów. Wybór z katalogu spraw najważniejszych, najpilniejszych i nieistotnych należy do samodzielnej decyzji samorządu gminnego, który musi przy tym uwzględniać wszystkie okoliczności, warunkujące działania: potencjały wewnętrzne gminy, okoliczności zewnętrzne, ograniczone zasoby finansowe. Władze samorządu powinny przy tym godzić interesy różnych grup mieszkańców – członków wspólnoty samorządowej. Sprostanie niełatwym wymaganiom ustawy i oczekiwaniom mieszkańców sprzyja strategiczne podejście do zarządzania gminą. Pozwala ono maksymalizować efekty działań dzięki: 1. zdefiniowaniu najważniejszych celów i skoncentrowaniu wysiłków na ich osiągnięciu; 2. możliwości zaplanowania poszczególnych zadań w najkorzystniejszym i najbardziej racjonalnym układzie czasowym (np. planowanie wykonania inwestycji ziemnych, takich jak wodociągi i kanalizacja przed modernizacją dróg); 3. racjonalnemu zaplanowaniu wydatków; 4. antycypowaniu zagrożeń poprzez właściwą diagnozę sytuacji i monitorowanie zmian. Dodatkowo, strategiczne podejście do zarządzania gminą umożliwia korzystanie ze środków funduszy europejskich, po pierwsze, dzięki wczesnemu i wieloletniemu planowaniu rozwoju oraz, po drugie, dzięki wymogom formalnym w aplikowaniu o środki – konieczności załączania strategii rozwoju do wniosku o dofinansowanie. Dokument pt. „Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020” powstał jako efekt realizacji projektu partnerskiego ,,Lepszy Urząd”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet V: Dobre rządzenie, Działanie 5.2: Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej, Poddziałanie 5.2.1: Modernizacja zarządzania w administracji samorządowej. Podstawę dofinansowania stanowi umowa nr POKL.05.02.01-00-026/12. Projekt realizowany był od 1 września 2012 r. do 31 sierpnia 2014 r. Główny cel projektu sformułowano jako poprawę efektywności zarządzania oraz podniesienie jakości usług publicznych świadczonych w czterech urzędach gmin – partnerów projektu: Urzędzie Gminy Ruda-Huta, Urzędzie Gminy Sawin, Urzędzie Gminy Siedliszcze, Urzędzie 3
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Gminy Wierzbica oraz Starostwie Powiatowym w Chełmie poprzez wdrożenie w okresie 24 miesięcy działań, doskonalących w obszarach wymagających wsparcia, zdiagnozowanych za pomocą Wspólnej Metody Oceny – CAF. Szczegółowe cele projektu zapisano następująco: 1. podnoszenie jakości oraz zwiększenie dostępności usług publicznych, świadczonych przez pięć jednostek samorządu terytorialnego; 2. wdrażanie usprawnień zarządczych na poziomie całej organizacji, w tym w zakresie zarządzania jakością; 3. podniesienie kwalifikacji i kompetencji kadr pięciu jednostek samorządu terytorialnego; 4. wzmocnienie zdolności JST, objętych projektem w zakresie stanowienia aktów prawa miejscowego oraz aktów administracyjnych poprzez zapewnienie m. in. dostępu do systemów aktów prawnych; 5. wzmocnienie zdolności w zakresie opracowywania, wdrażania i ewaluacji polityki i strategii o zasięgu regionalnym i lokalnym JST objętych projektem. Prezentowany dokument realizuje cel piąty.
4
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
1. Przyczyny i cele aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku Po wstąpieniu do Unii Europejskich w 2004 r. powstały nowe warunki zewnętrzne, w sposób bezpośredni oddziałujące na rozwój Polski i samorządów wszystkich szczebli. Atrybuty Unii Europejskiej, przede wszystkim swobodny przepływ pracowników i kapitału, jednolity rynek wewnętrzny odcisnęły piętno na możliwościach rozwojowych polskich gmin. Udział we Wspólnocie powiązał sytuację społeczno-gospodarczą polskich jst z sytuacją w UE i szerzej z uwarunkowaniami i zagrożeniami globalnymi. Mijający okres perspektywy finansowej 20072013 po raz pierwszy stworzył niepowtarzalną szansę zrealizowania projektów z tak znaczącym udziałem środków unijnych. Miało to istotny wpływ także na sytuację w Gminie Sawin. Zmiany dotyczą zarówno problemów wewnętrznych, jak i otoczenia. Okoliczności te wymuszające odświeżenie spojrzenia strategicznego na wspólnotę gminną stały się najpoważniejszą przesłanką do przystąpienia do aktualizacji dokumentu strategicznego pt. Strategia Rozwoju Gminy Sawin. Dynamiczne zmiany, zachodzące w poszerzonym otoczeniu Polski, a także nowa perspektywa finansowa 2014 – 2020 zaowocowały przygotowaniem nowych dokumentów strategicznych na różnych szczeblach zarządzania w kraju. Konieczność zapewnienia spójności strategii Gminy Sawin z tymi dokumentami to kolejna przesłanka przygotowania jej aktualizacji, obejmującej lata nowego okresu programowania w Unii Europejskiej. Dodatkowo potrzebę aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2008–2015 ujawniły działania podjęte w trakcie realizacji projektu partnerskiego „Lepszy Urząd”. Ocena obowiązującego dokumentu nie uzasadnia potrzeby tworzenia nowej Strategii. Za przyjęciem wariantu aktualizacji obecnego dokumentu przemawiają następujące wnioski z jego weryfikacji: 1. nowy okres programowania funduszy unijnych oraz nowe wytyczne związane pozyskiwaniem funduszy zewnętrznych;
z
2. ciągłość i spójność działań podejmowanych w kolejnych okresach programowania; 3. doświadczenia z realizacji i monitorowania efektów obowiązującej Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2008–2015. Celem aktualizacji strategii jest zweryfikowanie wskaźników rozwoju społecznogospodarczego oraz zagospodarowania przestrzennego Gminy, z uwzględnieniem najnowszych danych i na tej podstawie przeformułowanie celów strategicznych i operacyjnych planowanego rozwoju. Procedurę aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2008– 2015 podzielono na następujące zadania: Zadanie 1: Przeprowadzenie diagnozy społeczno-gospodarczej i przestrzennej, obejmującej analizę uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych rozwoju Gminy Sawin z wykorzystaniem 5
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
aktualnych danych i wyników przeprowadzonych konsultacji społecznych oraz wskazanie głównych barier rozwojowych; Zadanie 2: Wyznaczenie wizji i misji rozwoju Gminy Sawin; Zadanie 3: Sformułowanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin. Zadanie 4: Stworzenie systemu monitorowania i oceny realizacji wskaźników osiągania celów zaktualizowanej strategii. Sformułowane na nowo cele strategiczne i operacyjne powinny uwzględniać zaktualizowaną ocenę mocnych stron Gminy oraz zmienione uwarunkowania zewnętrzne (szanse i zagrożenia), by maksymalizować tempo rozwoju lokalnego. Spójność zaktualizowanego dokumentu z zapisami, zawartymi w dokumentach strategicznych na poziomie kraju, województwa i powiatu, stworzy formalną podstawę do ubiegania się Gminy Sawin o dofinansowanie zaplanowanych zadań z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w latach 2014-2020. Projekt aktualizacji strategii podlegał procesowi konsultacji społecznych. W ramach tego procesu odbyły się spotkania konsultacyjne z mieszkańcami gminy oraz przeprowadzono badanie ankietowe, którego wyniki uzupełniły bazę danych, stanowiących podstawę weryfikacji diagnozy sytuacji.
6
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
2. Diagnoza 2.1. Synteza diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Sawin Gmina Sawin ma charakter gminy wiejskiej. Znajduje się w województwie lubelskim w północnej części powiatu chełmskiego. Graniczy z 5 gminami: Chełm, Ruda Huta, Wierzbica (powiat chełmski), Hańsk i Wola Uhruska (powiat włodawski). Położenie Gminy na tle mapy administracyjnej województwa lubelskiego przedstawia Rysunek 1. Gmina zajmuje obszar 19 022 ha (190 km2), zamieszkały na koniec 2013 roku przez 5 668 mieszkańców, co daje gęstość zaludnienia 30 osób/km2. W skład gminy wchodzi 19 sołectw. Pod względem obszaru Gmina zajmuje 391 miejsce w Polsce, ale dopiero 1 576 miejsce pod względem ludności. Również na tle województwa lubelskiego Gmina Sawin pod względem powierzchni znajduje się powyżej średniej wojewódzkiej dla gmin wiejskich (średnia - 127 km2), ale poniżej takiej samej średniej w odniesieniu do liczby mieszkańców (średnia - 6 092 osoby). Rysunek 1. Położenie Gminy Sawin na tle mapy administracyjnej województwa lubelskiego.
Źródło: opracowanie własne na podstawie mapy GUS.
Liczba mieszkańców Gminy Sawin w latach 2010-2012 miała tendencję spadkową. Nieznaczne powstrzymanie tej tendencji nastąpiło w roku 2013. Szczegółową prezentację dynamiki zmian w latach 2007-2013 przedstawia Rysunek 2. 7
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Rysunek 2. Liczba ludności w Gminie Sawin w latach 2007-2013. 5750
5719
5708
5700 5659
5668
2012
2013
5650 5584
5600 5550
5516 5497
5500 5450 5400 5350 2007
2008
2009
2010
2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
W latach 2007-2013 występował ujemny przyrost naturalny. Zgony wyraźnie przewyższały urodzenia. Dane w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców przedstawia Rysunek 3. Tendencja ta została przełamana w 2013 roku. Ale prognozy demograficzne opracowane przez GUS dla całego powiatu chełmskiego zakładają dalszy spadek liczby ludności na tym obszarze w perspektywie do 2020 roku. Rysunek 3. Urodzenia żywe i zgony na 1 tys. mieszkańców Gminy Sawin w latach 20072013. zgony 16 14
14,5 13,2
13
12
12 10
urodzenia żywe
12,2 11,1
12,1
12
12,6
10,8 9,6
8,3
9,3 8,2
8 6 4 2 0 2007
2008
2009
2010
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
8
2011
2012
2013
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Saldo migracji w latach 2007-2013 generalnie było ujemne. Saldo migracji zagranicznych miało wartość dodana jedynie w 2009 i 2011 roku. Pełne dane dotyczące salda migracji ludności Gminy Sawin w latach 2007-2013 przedstawia Rysunek 4. Rysunek 4. Saldo migracji na pobyt stały w Gminie Sawin w latach 2007-2013. 2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
10 4
5
2
0
0 -1
-5
-1
-2
-5 -10
-2 -5
saldo migracji gminnych wewnętrznych
-8
-15
saldo migracji zagranicznych -17
-20 -25
-21 -25
-30 -35 -36
-40 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Wśród mieszkańców dominującą grupą są osoby w wieku produkcyjnym - 63,5 % w 2013 roku. Grupa w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 18,9 % liczby ludności, natomiast w wieku poprodukcyjnym 17,6%. W okresie od 2007 roku nastąpił spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym o 3% i w wieku poprodukcyjnym o 0,4%. Odbyło się to poprzez wzrost udziału ludności w wieku produkcyjnym o 3,5%. Ma to istotny wpływ na sytuację na lokalnym rynku pracy. Pełne dane za okres 2007-2013 przedstawia Tabela 1. Tabela 1. Struktura ludności Gminy Sawin w latach 2007-2013 z podziałem na wiek w %. W % ogółem ludność w wieku: Rok 2007 2008 przedprodukcyjnym 21,9 21,6 produkcyjnym 60 60,2 poprodukcyjnym 18 18,1
2009 21,1 61,2 17,8
2010 20,4 62,4 17,3
2011 19,3 63,3 17,4
2012 18,7 63,6 17,7
2013 18,9 63,5 17,6
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Na Rysunku 5 przedstawione zostały dane dotyczące liczby zarejestrowanych bezrobotnych w Gminie Sawin w latach 2007-2013. W początkowym okresie lat 2007-2009 występował spadek bezrobotnych. Po czym nastąpiło odbicie trendu spadkowego we wzrostowy, który
9
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
utrzymywał się do 2013 roku. Lokalna gospodarka nie generuje wystarczającej liczby miejsc pracy, aby spożytkować wzrost liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym. Rysunek 5. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin w latach 2007-2013. 500 450 400 350 300 250
465
200 339
150
338
311
372
395
2011
2012
424
100 50 0 2007
2008
2009
2010
2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Wśród bezrobotnych w latach 2007-2012 przeważały kobiety. Proporcje te zmieniły się w 2013 roku i nie jest pewne czy to będzie tendencja stała. Pełne dane prezentuje Rysunek 6. Rysunek 6. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin według płci w latach 2007-2013. 300
250
200 mężczyźni
150 259 100
206
kobiety 177 161
197198
166 145
202 170
218206
2009
2010
2011
2012
2013
198 141
50
0 2007
2008
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
10
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Gmina Sawin jest obszarem typowo rolniczym z dużą liczbą gospodarstw rolnych o małej powierzchni. Rozdrobnienie gospodarstw ma bezpośredni wpływ na ich niską dochodowość. Ale rozwijają się też działalności gospodarcze innego rodzaju. Na koniec 2013 roku w Gminie było zarejestrowanych 247 podmiotów gospodarczych, wśród których dominują zajmujące się handlem (64), budownictwem (40) oraz przetwórstwem przemysłowym (26). Słabo rozwinięte są usługi rekreacyjno-turystyczne. Na terenie Gminy znajdują się 2 turystyczne obiekty noclegowe dysponujące łącznie 63 miejscami, które w 2013 roku udzieliły 844 noclegów. Dynamikę zmian liczby podmiotów gospodarczych ujętych w rejestrze REGON na terenie Gminy Sawin w latach 2007-2013 wraz z linią trendu przedstawia Rysunek 7. Rysunek 7. Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON w Gminie Sawin w latach 2007-2013 z zaznaczoną linią trendu. 250 240 230 220 242 210
226
225
200
247
210
213
2008
2009
218
190 2007
2010
2011
2012
2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Rysunek 8. Struktura własnościowa przedsiębiorstw wpisanych do rejestru REGON w Gminie Sawin w 2013 roku. sektor publiczny
sektor prywatny
234 13
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
11
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Przeważają podmioty gospodarki z sektora prywatnego co ilustruje Rysunek 8. W ciągu ostatnich 6 lat liczba podmiotów stale rośnie (w ciągu 6 lat przybyło ponad 37 jednostek gospodarczych). Jednak porównując wskaźnik przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1 tys. mieszkańców) w Gminie Sawin z gminami sąsiednimi i z powiatem chełmskim zestawiony w Tabeli 2 należy stwierdzić, że stan istniejący nie jest w pełni zadawalający. Wskaźnik ten w Gminie Sawin na koniec 2013 roku (43,57) był wyraźnie większy niż w Gminie Ruda-Huta (33,20) i w Gminie Wierzbica (36,99), ale już nieco niższy niż średni w powiecie chełmskim (44,21), w Gminie Wola Uhruska (44,75) oraz w Gminie Hańsk (45,79) i wyraźnie niższy niż w Gminie Chełm (66,00). Tabela 2. Porównanie wskaźnika przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1 tys. mieszkańców) w Gminie Sawin z gminami sąsiednimi i powiatem chełmskim według stanu na koniec roku 2013. L.p. Nazwa jednostki 1. Gmina Chełm 2. Gmina Hańsk 3. Gmina RudaHuta 4. Gmina Sawin 5. Gmina Wola Uhruska 6. Gmina Wierzbica 7. Powiat Chełmski
Liczba mieszkańców 13 944 3 830 4 684
Liczba podmiotów gospodarczych 920 174 156
Wskaźnik przedsiębiorczości 66,00 45,79 33,20
5 668 4 017
247 179
43,57 44,75
5 344
196
36,99
79 573
3 514
44,21
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Edukacja w Gminie Sawin prowadzona jest przez placówki oświatowe na przedszkolnym, podstawowym i gimnazjalnym poziomie nauczania. Tabele 3 i 4 przedstawiają liczbę uczniów objętych poszczególnymi poziomami nauczania w latach 2007-2012. Wynika z nich, że oprócz etapu przedszkolnego, w którym w 2012 roku także nastąpił spadek, liczba ta systematycznie i znacząco maleje. Na poziomie gimnazjalnym liczba uczniów w 2012 roku była o ponad 100 uczniów mniejsza niż w 2007 roku, czyli o prawie 40%. Działalność prowadzi 1 biblioteka publiczna, z której w 2012 roku skorzystało 850 czytelników. Tabela 3. Uczniowie objęci nauczaniem przedszkolnym w Gminie Sawin w latach 20072012. Przedszkola
Rok
Ilość
2007 2008
0 1
12
Liczba uczniów 0 35
Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych Ilość Liczba uczniów 4 98 4 50
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
2009 2010 2011 2012
1 1 1 1
59 52 66 73
4 4 4 4
59 57 76 65
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Na podstawie liczby dzieci korzystających z opieki przedszkolnej można jednak wnosić, że pod warunkiem ograniczenia migracji w najbliższych latach spadek uczniów może zostać zahamowany, a następnie powinien nastąpić systematyczny przyrost. Nie należy się jednak tego spodziewać szybciej niż w perspektywie 5-6 lat, czyli po 2020 roku. Tabela 4. Uczniowie objęci nauczaniem podstawowym i gimnazjalnym w Gminie Sawin w latach 2007-2012. Szkoły podstawowe Ilość Liczba uczniów 4 371 4 364 4 337 4 337 4 330 4 320
Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Gimnazjum Ilość Liczba uczniów 1 266 1 236 1 214 1 177 1 174 1 165
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Wyposażenie szkół w komputery z dostępem do Internetu można ocenić na średnim poziomie. W gimnazjach na jeden komputer przypada 5,89 ucznia. Znacznie gorzej sytuacja wygląda w szkołach podstawowych gdzie przypada 10,32 ucznia na jeden komputer. Jak te dane wyglądają na tle gmin sąsiednich i powiatu chełmskiego przedstawia Tabela 5. W części dotyczącej szkół podstawowych pozycja Gminy Sawin wymaga poprawy, gdyż wskaźnik ten jest wyraźnie gorszy od średniej powiatowej (6,68) i jednym z gorszych wśród gmin sąsiednich. O wiele lepiej jest w gimnazjach, gdzie z kolei Gmina Sawin jest jednym z liderów będąc wyraźnie lepszą od średniej powiatowej (8,85). Tabela 5. Porównanie wskaźnika liczby uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i w gimnazjach w Gminie Sawin, gminach sąsiednich i w powiecie chełmskim według stanu na koniec 2012 roku. L.p. Nazwa jednostki
Liczba uczniów razem w szkołach podstawowych i gimnazjach
1. 2. 13
Gmina Chełm Gmina Hańsk
Liczba uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu w gimnazjach
1 243
Liczba uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu w szkołach podstawowych 7,72
394
6,95
6,19
12,00
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
3.
Gmina Ruda-Huta Gmina Sawin Gmina Wola Uhruska Gmina Wierzbica Powiat Chełmski
4. 5.
6. 7.
393
11,13
9,13
485
10,32
5,89
356
6,15
4,46
500
8,68
17,00
6 938
6,68
8,85
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
W Gminie Sawin działalność prowadzą 2 niepubliczne przychodnie podstawowej opieki zdrowotnej, które rocznie udzielają ponad 20 tys. porad. Dane dotyczące liczby udzielonych porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w latach 2007-2013 przedstawia Rysunek 9. Ich analiza wskazuje na zmniejszenie liczby udzielonych porad w latach 2010-2012. Odwrócenie trendu nastąpiło w roku 2013, ale było to nadal poniżej poziomu sprzed rozpoczęcia trendu spadkowego, czyli z roku 2009. Rysunek 9. Liczba porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej udzielonych na terenie Gminy Sawin w latach 2007-2013. Liczba porad lekarskich 30000 25000
25847
25706
26830 24664
20000
22580
22059
21277
2010
2011
2012
15000 10000 5000 0 2007
2008
2009
2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Mimo to porównując liczbę porad w Gminie Sawin w przeliczeniu na 1 tysiąc mieszkańców z gminami sąsiednimi oraz z takim wskaźnikiem dla całego powiatu chełmskiego zestawionym w Tabeli 5 korzystanie z tej formy podstawowej opieki medycznej jest jednym z najwyższych. Wskaźnik ten dla Gminy Sawin wynosi 4 327,02 i jest on wyraźnie wyższy od średniej dla całego powiatu - 3 369,98. Bardzo niska wartość wskaźnika dla Gminy Chełm (130,33) wynika z 14
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
bliskiego sąsiedztwa miasta Chełm, gdzie mieszkańcy gminy korzystają z przychodni usytuowanych na terenie miasta. Ludność Gminy Sawin może korzystać także z 2 aptek ogólnodostępnych. Tabela 6. Porównanie korzystania z porad podstawowej opieki zdrowotnej w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców w 2013 roku w Gminie Sawin, w gminach sąsiednich i w powiecie chełmskim. L.p. Nazwa jednostki
Liczba mieszkańców
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Gmina Chełm Gmina Hańsk Gmina Ruda-Huta Gmina Sawin Gmina Wola Uhruska Gmina Wierzbica Powiat Chełmski
13 944
Liczba porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej 1 818
Wskaźnik korzystania z podstawowej opieki zdrowotnej 130,33
3 830
16 848
4 433,69
4 684
13 882
2 953,62
5 668
24 664
4 327,02
4 017
15 362
3 840,50
5 344
24 528
4 627,93
79 573
268 250
3 369,98
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Na terenie Gminy obowiązuje „Strategia Integracji i Polityki Społecznej Gminy Sawin na lata 2008-2020”. Określa ona wizję rozwoju Gminy w tym zakresie jako dążenie „do tego, żeby być, bezpieczną, aktywną, estetyczną, ekologiczną Gminą, kultywującą tradycje, dbającą o rozwój duchowy. Szczęśliwi i przedsiębiorczy mieszkańcy, którzy mają dostęp do kultury, sportu, rekreacji i informacji, zapewniający wysoką jakość życia wszystkim grupom społecznym”. Dla osiągnięcia przyjętej wizji skoncentrowano działania wokół 5 celów głównych: - stwarzanie możliwości rozwoju, - integracja rodzin, - uaktywnienie społeczeństwa, ich zainteresowań kulturą i sztuką, - podwyższenie aktywności społecznej i zawodowej seniorów i osób niepełnosprawnych, - społeczeństwo obywatelskie. Cele te zostały rozpisane na 23 cele szczegółowe. Władze Gminy realizują program współpracy Gminy Sawin z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Celem programu jest prowadzenie wspólnych działań 15
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
służących definiowaniu i zaspokajaniu potrzeb mieszkańców oraz wzmacnianie aktywności społeczności lokalnej. W 2014 roku realizacja programu odbywała się poprzez zlecanie zadań publicznych organizacjom pozarządowym w ramach otwartego konkursu ofert. W 2014 roku konkurs ofert dotyczył zadań z zakresu: - wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej w tym poprzez udział dzieci i młodzieży w szkoleniu sportowym i rozgrywkach piłki nożnej o zasięgu ponadgminnym; - działalność na rzecz osób niepełnosprawnych w tym prowadzenie Grupy Wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi i upośledzeniem umysłowym. Obszar Gminy Sawin jest dostępny komunikacyjnie wyłącznie dzięki transportowi drogowemu, a publiczny transport zbiorowy obsługiwany jest wyłącznie przez przewozy autobusowe. Miejscowość gminna jest powiązana komunikacyjnie bezpośrednimi relacjami z Chełmem i Włodawą. Pełne zestawienie dostępnych połączeń w dobie według stanu na koniec czerwca 2014 roku przedstawia Tabela 7. Zwraca uwagę brak połączeń z Łęczną, ale zapewne dlatego, że zapotrzebowanie na przewozy w tej relacji zaspokajane są przez transport organizowany przez zakłady pracy. Tabela 7. Liczba bezpośrednich połączeń w dobie publicznym transportem zbiorowym z miejscowości Sawin we wszystkich dostępnych kierunkach według stanu na koniec czerwca 2014 roku. Relacja
Dni Święta powszednie
Sawin – Chełm
13
7
Chełm – Sawin
12
6
Sawin – Włodawa
6
6
Włodawa – Sawin
7
6
Źródło: opracowanie własne na podstawie e-podróżnik.pl.
Obszar Gminy Sawin znajduje się w strefie nadgranicznej z Ukrainą i w całości włączony jest do Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o zasadach małego ruchu granicznego podpisaną w Kijowie dnia 28 marca 2008 roku. Zasięg Umowy po obu stronach granicy wraz z zaznaczonymi przejściami granicznymi prezentuje Rysunek 10. Wprowadzone w oparciu o tę umowę ułatwienia w przekraczaniu granicy zwiększyły liczbę osób przekraczających granicę i znacznie pobudziły wymianę handlową co ilustruje Rysunek 11.
16
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Rysunek 10. Obszar objęty małym ruchem granicznym między Polską i Ukrainą z zaznaczonym terenem Gminy Sawin oraz przejściami granicznymi.
Źródło: „Ruch graniczny oraz przepływ towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w 2013 roku”, GUS – Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów 2014, s. 51.
Regularne badania prowadzone przez GUS 66,5% wydatków cudzoziemców w Polsce zostało poniesionych w pasie do 50 km od granicy, w tym najwięcej cudzoziemców dokonywało zakupów w pasie do 50 km od granicy z Ukrainą – 87,8%. Delimitację obszarów oddziaływania granicy na podstawie odległości od granicy miejsca dokonania zakupów przez Polaków i cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale 2013 roku przedstawia Rysunek 12. Rocznie przez przejście w Dorohusku wjeżdża do Polski przez przejście drogowe – ponad 700 tys. osób, a przez przejście kolejowe – ok. 65 tys. osób, czyli razem ok. 30% całej wymiany w ramach małego ruchu granicznego z Ukrainą. Stały wzrost wartości zakupów dokonywanych przez cudzoziemców w strefie przygranicznej jest istotnym impulsem dla rozwoju terenów położonych w strefie przygranicznej. W Polsce średnie wydatki poniesione przez jednego cudzoziemca przekraczającego granicę polskoukraińską w IV kwartale 2013 r. wyniosły 661 zł i w odniesieniu do analogicznego okresu roku poprzedniego wydatki te były o 27,3% wyższe. Stowarzyszenie się Ukrainy z Unią Europejską stwarza dodatkowe perspektywy na zwiększenia wymiany osobowej i towarowej, co powinno być wykorzystane także w kształtowaniu polityki rozwoju Gminy Sawin. Podobnie należy traktować tworzące się nowe możliwości związane z budową przejścia granicznego między Polską i Białorusią we Włodawie.
17
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Rysunek 11. Mały ruch graniczny oraz wydatki poniesione w Polsce przez cudzoziemców przekraczających granicę polsko-ukraińską w latach 2009-2013.
Źródło: „Badanie obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale 2013 roku”, GUS Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów, 20 lutego 2014 r., s. 10.
Rysunek 12. Delimitacja obszarów oddziaływania granicy na podstawie odległości od granicy miejsca dokonania zakupów przez Polaków i cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale 2013 roku.
Źródło: „Badanie obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale 2013 roku”, GUS Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów, 20 lutego 2014 r., s. 15.
18
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Dochody i wydatki ogółem budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 miały tendencję wzrostową, a ich wielkość w 2012 roku przekraczała kwotę 20 mln zł. Dane za ten okres przedstawiają Rysunki 13 i 14. Rysunek 13. Dochody budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią trendu. 25000000 20364.659. 20000000
17977.627. 16637.891.
16294.862. 15000000
17397.796.
14107.726.
10000000
5000000
0 2007
2008
2009
2010
2011
2012
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Rysunek 14. Wydatki budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią trendu. 25000000 20801.642.
20263.132. 20000000
19596.899. 18301.446.
16493.704. 15000000
14569.258.
10000000
5000000
0 2007
2008
2009
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
19
2010
2011
2012
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Struktura wydatków jest podobna do większości gmin w Polsce i odpowiada charakterowi wykonywanych zadań nałożonych ustawami. Największy udział mają oświata i wychowanie (38%) i pomoc społeczna (24%), które razem zagospodarowują 62% wszystkich wydatków. Znacząco ogranicza to możliwości inwestycyjne. Ok. 2% wydatków przeznacza się na obsługę długu publicznego, co jest wskaźnikiem porównywalnym z innymi gminami sąsiednimi, jednak wskazuje na ograniczone możliwości zadłużania się w celu realizacji nowych inwestycji i absorbowania funduszy unijnych. Strukturę wydatków Gminy Sawin w 2012 roku przedstawia Rysunek 15. Rysunek 15. Struktura wydatków z budżetu Gminy Sawin według działów w 2012 roku w %. oświata i wychowanie
pomoc społeczna
administracja publiczna
rolnictwo i łowiectwo
transport i łączność
obsługa długu publicznego
pozostałe
1
38%
0%
10%
20%
24%
30%
40%
50%
11%
60%
70%
9%
4%2%
80%
12%
90%
100%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Różnicę między dochodami i wydatkami w latach 2007-2012 przedstawia Tabela 8. Przez cały ten okres w budżecie Gminy występował deficyt. Największy był w latach 2009-2011, gdy oscylował w granicach 10-13% i był związany z realizacją dużego planu inwestycyjnego. W 2012 roku deficyt wyniósł ok. 4%. Tabela 8. Różnica między dochodami a wydatkami budżetu Gminy Sawin w latach 20072012 w PLN. Rok dochody ogółem wydatki ogółem różnica
2007
2008
2011
2012
14107726,35 16294861,92 17977627,08 16637890,78
17397795,58
20364659,39
14569257,88 16493704,07 20263131,73 18301446,28
19596899,47
20801642,44
-461531,53
-2199103,89
-436983,05
-198842,15
2009
-2285504,65
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
20
2010
-1663555,50
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
2.2. Synteza diagnozy przestrzennej Gminy Sawin Na terenie Gminy Sawin obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z 2004 roku z późniejszymi zmianami oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Studium przewiduje, że głównymi elementami struktury funkcjonalno-przestrzennej będą: 1. Ośrodek gminy rozbudowywany i zmodernizowany z zachowaniem najcenniejszych obiektów architektury, układu urbanistycznego o starej XVI-wiecznej proweniencji i małomiasteczkowego klimatu. Na nowych terenach zakłada się możliwość lokalizacji obiektów handlowych i usługowych wymagających obsługi parkingowej, lokalizacji budownictwa mieszkaniowego, oraz obiektów obsługi funkcji turystyki. Centrum gminy powinno uzyskać nową atrakcyjną formę nawiązującą do pierwotnych funkcji i walorów kompozycyjnoprzestrzennych ze szczególnym uwzględnieniem poszczególnych pierzei Rynku. 2. Ośrodki usługowe wspomagające ośrodek gminy zlokalizowane w miejscowościach: Chutcze, Bukowa Wielka, Czułczyce-Sajczyce. 3. Tereny i obiekty rekreacji: Jezioro Słone, zbiornik wodny "Niwa" w Sawinie, 4. Rezerwaty przyrody: "Bakus" i "Serniawy", Chełmski Park Krajobrazowy, torfowiska: w Podpakulu i koło Serniaw. 5. Zmodernizowany system komunikacyjny obejmujący: - zmodernizowany układ drogowy (drogi wojewódzkie, obejście centrum Sawina, drogi powiatowe i gminne), - układ ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych. W Studium zaleca się wykorzystanie wysokich walorów krajobrazowych na obszarze Pagórów Chełmskich (z Łukiem Uhruskim) poprzez promowanie turystyki rowerowej i pieszej, oraz urządzenie punktów widokowych na górze Pikołowej. Dodatkowo także korzystne warunki klimatyczne na terenie Gminy predestynują te obszary do rozwoju turystyki pobytowej i agroturystyki. W celu redukcji tzw. "niskiej emisji" na terenach zabudowy wiejskiej w Studium rekomenduje się szybką gazyfikację gminy oraz preferencje dla innych ekologicznych źródeł ogrzewania (olej opałowy, energia elektryczna, brykiety drewniane). Na zachód od Sawina powstał zbiornik retencyjny "Niwa" o powierzchni 52,8 ha lustra wody i pojemności 960 tys. m3 zasilanego wodami rzeki Lepituchy. Pełni on poza funkcją retencyjną dla potrzeb rolnictwa (nawodnienie zmeliorowanych użytków w rejonie: Łukówek - Bukowa, Łukówek Radzanów) także funkcje turystyczno-rekreacyjne. Zbiornik wodny "Niwa" ujęty jest w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego jako zbiornik o znaczeniu ponadlokalnym. Obszar Gminy zdominowany jest przez gleby I - IV klasy, które stanowią 62 % gruntów ornych tworząc dogodne warunki do rozwoju rolnictwa. Zgodnie z Planem Zagospodarowania 21
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Przestrzennego Województwa Lubelskiego, Gmina Sawin została objęta priorytetem zalesień przeciw erozyjnych i wodochronnych (potencjalne lasy ochronne). Na terenie Gminy znajdują się obszary i obiekty przyrodnicze chronione prawem w postaci: 1. Obszaru NATURA 2000 - Specjalny Obszar Ochrony (SOO) PLH 060048 o nazwie PODPAKULE i o powierzchni 10,69 ha, 2. Chełmskiego Parku Krajobrazowego, 3. Chełmskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, 4. rezerwatów przyrody "Bachus" i "Serniawy", 5. dolin rzeki Uherki i Lepituchy, 6. Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Polesie Zachodnie", 7. 13 pomników przyrody (8 drzew i 5 głazów narzutowych). Znajdują się tutaj także obiekty wpisane do rejestru zabytków i z tego tytułu podlegające ochronie prawnej: 1. zespół architektoniczny w Sawinie (kościół rzymskokatolicki p.w. Przemienienia Pańskiego otoczony drzewostanem i murem, dzwonnica brama i dawny szpital - przytułek dla starców), 2. kościół rzymskokatolicki w Przysiółku, 3. grodzisko w Kolonii Czułczyce, 4. park podworski, 5. dwa kurhany. Ponadto występuje też liczna grupa obiektów objętych ewidencją zabytków objętych pośrednią ochroną konserwatorską. Reprezentują one różnorodne wartości artystyczne i historyczne, a stan ich zachowania jest także zróżnicowany. W dokumentach dotyczących planowania przestrzennego stwierdza się, że „potencjalna eksploatacja złoża węgla kamiennego "Sawin" powinna być zaniechana z uwagi na zagrożenie cennych walorów przyrodniczych Chełmskiego Parku Krajobrazowego, Chełmskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu i rezerwatów przyrody: Bachus i Serniawy. Wynika to z tego, że złoże węgla Sawin w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego woj. lubelskiego, uznano za złoże kolizyjne - niewskazane do eksploatacji. Tak więc umożliwienie wydobycia węgla kamiennego z tego złoża wymaga przeprowadzenia zmian w wojewódzkim i gminnym planie zagospodarowania przestrzennego. W Gminie Sawin realizowany jest „Program usuwania azbestu z wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Sawin na lata 2013-2032”, który przewiduje usunięcie i utylizację wyrobów zawierających azbest. Podczas inwentaryzacji stwierdzono występowanie 22
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
materiałów w postaci płyt azbestowo-cementowych w ilości 526 035 m2 (łącznie 5 786 385 kg). Przyjęty w Programie harmonogram przewiduje utylizację w pierwszym okresie (20132016) minimum 25% ogólnej ilości wyrobów zawierających azbest czyli 1 446,60 Mg. W drugim etapie w latach 2017-2024 planuje się usunąć 30% (1 735,92 Mg) wyrobów, a w ostatnim, trzecim etapie pozostałe 45% czyli 2 603,87 Mg. Zgodnie z Planem cały proces utylizacji płyt azbestowo-cementowych powinien zakończyć się do końca 2032 roku. Sieć infrastruktury transportowej dostępna na terenie Gminy składa się wyłącznie z dróg. Oparta jest o drogę wojewódzką nr 812 Włodawa-Chełm i krótki odcinek drogi wojewódzkiej 819 biegnącej z Parczewa przez Kołacze i Łowczą do Woli Uhruskiej. Droga nr 812 łączy drogę krajową o znaczeniu międzynarodowym S-12 (E373) biegnącą na południe od granic Gminy z drogą krajową 82 z Lublina do Włodawy. Droga krajowa nr 12 (S-12 E373) jest częścią europejskiej sieci TEN-T i biegnie od zachodniej Granicy Państwa – Głogów – Kalisz – Piotrków Trybunalski (węzeł na autostradzie A1) – Radom – Puławy – Lublin – Piaski – Chełm – Dorohusk – wschodnia Granica Państwa i dalej w kierunku Kijowa. Uzupełnieniem tych podstawowych linii komunikacyjnych są drogi o znaczeniu powiatowym i gminnym. Łączna sieć drogowa na terenie Gminy wynosi 148,93 km. Strukturę sieci z podziałem na kategorie dróg przedstawia Tabela 9. Zwraca uwagę znaczący udział, obejmujący prawie połowę całej sieci drogowej, dróg powiatowych. Stan nawierzchni tych dróg jest niezadawalający i wymaga przeprowadzenia niezbędnych modernizacji. Oznacza to, że jakość infrastruktury transportowej na terenie Gminy Sawin w bardzo dużej części zależy od inwestycji drogowych podejmowanych przez samorząd wojewódzki (drogi wojewódzkie) i samorząd powiatowy (drogi powiatowe). Tabela 9. Sieć drogowa na terenie Gminy Sawin z podziałem na kategorie. L.p. 2. 3. 4. 5.
Kategoria drogi wojewódzkie powiatowe gminne Razem
Długość w km 23,66 72,07 53,20 148,93
Udział w % w całej sieci 16 49 35 100
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Infrastruktura transportowa na terenie Gminy nie obejmuje linii kolejowych. Dostęp do kolei w postaci linii kolejowej nr 7 (Warszawa-Lublin-Chełm-Dorohusk-Kijów) o znaczeniu międzynarodowym będącej częścią transeuropejskich korytarzy transportowych należących do sieci TEN-T jest możliwy za pośrednictwem stacji kolejowych znajdujących się w Chełmie i wymaga przesiadki w przypadku osób lub przeładunku w przypadku towarów. W latach 2007-2012 nastąpił przyrost sieci wodociągowej i kanalizacyjnej co ilustruje Rysunek 16. Odsetek mieszkańców korzystających z wodociągów z 39,9% w 2007 roku wzrósł do 42,8% w roku 2012. Podobnie z siecią kanalizacyjną. W 2007 roku dostęp do niej miało 24,2% mieszkańców, a w 2012 roku 26,6%. Przyrost sieci kanalizacyjnej ze względu na rozproszoną 23
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
zabudowę należy łączyć z występującą równolegle rozbudową przydomowych oczyszczalni ścieków. Na terenie Gminy w 2011 roku pojawiła się sieć gazowa jeszcze o niewielkim zasięgu. Rysunek 16. Udział mieszkańców Gminy Sawin korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2007-2012 w %. z wodociągu
z kanalizacji
z gazu 43,9
42,8
25,7
26
26,6
0
0
0,1
0,1
2009
2010
2011
2012
39,9
40,2
40,5
40,5
24,2
25,4
25,7
0
0
2007
2008
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Tempo systematycznej rozbudowy sieci wodociągowej nie było jednak na tyle duże, aby odsetek mieszkańców korzystających z tej instalacji był zbieżny ze średnią dla całego powiatu chełmskiego (70,30%). Ale sytuacja jest odwrotna w przypadku kanalizacji. Odsetek mieszkańców korzystających z tej instalacji w Gminie Sawin jest wyraźnie wyższy niż średnia w powiecie. Prowadzone inwestycje nie pozwoliły jednak na osiągnięcie poziomu zbliżonego do średniej wojewódzkiej, a tym bardziej średniej ogólnopolskiej. Dane te przedstawia Tabela 10. Pokazują również konieczne kierunki rozwoju także na perspektywę 2015-2020. Tabela 10. Porównanie korzystających z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w Gminie Sawin, w powiecie chełmskim, województwie lubelskim i w Polsce w 2012 roku w %. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności (dane z roku 2012) z wodociągu
W Gminie Sawin
W powiecie chełmskim
W województwie W Polsce lubelskim
42,80%
70,30%
81,70%
87,90%
z kanalizacji
26,60%
22,50%
49,30%
64,30%
z gazu
0,10%
8,70%
39,80%
52,40%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
24
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
2.3. Wnioski z badań ankietowych Przeprowadzając analizę SWOT oraz planując cele rozwojowe oparto się także na wynikach badania ankietowego wśród mieszkańców Gminy. Charakterystykę respondentów pod względem wieku i wykształcenia przedstawiają Rysunki 17 i 18. Rysunek 17. Struktura ankietowanych pod względem wieku.
35% Do 20 lat 12%
21-29 lat 2%
30-39 lat 40-49 lat
6%
50-65 lat 66 i więcej
12%
33%
Źródło: opracowanie własne.
Rysunek 18. Struktura ankietowanych pod względem wykształcenia.
40%
4%
Podstawowe Zasadnicze Średnie 9%
Wyższe
28%
19%
Źródło: opracowanie własne.
25
Pomaturalne
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Pod względem wieku wśród uczestników badania dominowały osoby w wieku produkcyjnym (92%). Natomiast pod względem wykształcenia wśród respondentów znaczącą grupę stanowiły osoby z wykształcenie wyższym (40%). Na pierwsze pytanie o mocne strony Gminy Sawin najwięcej pozytywnych wskazań („zdecydowanie tak” i „raczej tak”) uzyskało bliskie położenie Gminy od Chełma i Włodawy oraz przejścia granicznego w Dorohusku, także wysoka aktywność samorządu gminnego w zakresie działalności inwestycyjnej i pozyskiwania funduszy unijnych. Natomiast negatywnych odpowiedzi („zdecydowanie nie” i „raczej nie”) uzyskały dobre gleby do produkcji rolnej i baza surowcowa do rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego. Pełną informacje na temat uzyskanych odpowiedzi przedstawia Tabela 11. Tabela 11. Odpowiedzi na pytanie o mocne strony Gminy Sawin.
MOCNE STRONY GMINY SAWIN TO: Opis cechy:
Zdecydowanie Raczej tak tak Bliskie położenie gminy 31 20 od Chełma i Włodawy oraz przejścia granicznego w Dorohusku Dobrze rozbudowana 12 29 infrastruktura techniczna: sieć drogowa, wodociągowa, kanalizacyjna, energetyczna i telekomunikacyjna Dobre gleby do 5 16 produkcji rolnej i baza surowcowa do rozwoju przetwórstwa rolnospożywczego Dostępność terenów 12 24 do rozwoju usług rekreacyjnoturystycznych oraz budownictwa mieszkaniowego Wysoka aktywność 35 14 samorządu gminnego w zakresie działalności inwestycyjnej i
26
Raczej nie 1
Zdecydowanie Nie mam nie zdania
8
3
21
2
6
12
1
3
2
1
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
pozyskiwania funduszy unijnych Czyste środowisko Dbałość o osoby niepełnosprawne
1 1
Źródło: opracowanie własne.
Natomiast na pytanie o słabe strony najwięcej wskazań uzyskał wysoki poziom bezrobocia i rozdrobnienie gospodarstw rolnych powiązane z ich niską dochodowością. Nieco mniej zdecydowanie respondenci wskazywali na zły stan dróg. Najwięcej opinii, że nie jest to słaba strona Gminy uzyskały: niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna oraz brak terenów inwestycyjnych. Pełne wyniki uzyskanych odpowiedzi na to pytanie przedstawia Tabela 12. Tabela 12. Odpowiedzi na pytanie o słabe strony Gminy Sawin.
SŁABE STRONY GMINY SAWIN TO: Opis cechy: Wysoki poziom bezrobocia Zły stan dróg Rozdrobnienie gospodarstw rolnych i ich niska dochodowość Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna (wodociągi, kanalizacja, sieć gazowa brak dostępu do internetu) Brak terenów inwestycyjnych
Zdecydowanie Raczej tak tak 26 21
Raczej nie 3
Zdecydowanie Nie mam nie zdania 2
12 14
21 28
16 8
6
17
18
9
1
6
15
20
5
3
1 2
Źródło: opracowanie własne.
W ramach przeprowadzonego badania zadano też pytanie o zagrożenia dla rozwoju Gminy Sawin. W takiej perspektywie respondenci najbardziej niepokoją się wyludnianiem się obszaru Gminy ze szczególnym zwróceniem uwagi na emigrację ludzi młodych, a także rozdrobnieniem gospodarstw rolnych połączonym z ich niską dochodowością i brakiem środków finansowych na potrzebne inwestycje. A najmniejsze obawy budzą problemy z integracją Ukrainy z Unią Europejską oraz trwałe ograniczenie możliwości rozwojowych związanych ze złym stanem dróg i pozostałej infrastruktury technicznej. Pełne wyniki przedstawia Tabela 13.
27
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Tabela 13. Odpowiedzi na pytanie o to co zagraża rozwojowi Gminy Sawin.
CO ZAGRAŻA ROZWOJOWI GMINY SAWIN? Opis cechy:
Problemy z integracją Ukrainy z Unią Europejską. Wyludnianie się obszaru gminy, w tym emigracja ludzi młodych Rozdrobnienie gospodarstw rolnych i ich niska dochodowość Trwałe ograniczenie możliwości rozwojowych związanych ze złym stanem dróg i pozostałej infrastruktury technicznej Brak środków finansowych na potrzebne inwestycje Wysokie bezrobocie Brak miejsc pracy
Zdecydowa nie tak 11
Raczej tak
Raczej nie
Zdecydowanie nie
Nie mam zdania
12
22
26
22
4
16
22
10
8
25
16
1
2
17
21
10
1
3
6
4
1 1
Źródło: opracowanie własne.
Spośród szans możliwych do wykorzystania dla rozwoju Gminy Sawin największe nadzieje budzi wykorzystanie funduszy unijnych do modernizacji i rozbudowy sieci dróg oraz wyposażenia w niezbędną infrastrukturę techniczną, a także na bardzo podobnym poziomie wskazań - rozwój odnawialnych źródeł energii i rolnictwa ekologicznego. Nieco mniej, ale też wyraźnie zwrócono uwagę na: włączenie się w tworzenie przemysłu wydobycia węgla i energetyki konwencjonalnej oraz tworzenie wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości i poprawy konkurencyjności istniejących przedsiębiorstw. Stosunkowo najmniej nadziei wiąże się z rozwojem współpracy z Ukrainą i Białorusią na poziomie gospodarczym i społecznokulturalnym. Całość uzyskanych wyników przedstawia Tabela 14. Tabela 14. Odpowiedzi na pytanie o to jakie szanse należy wykorzystać dla rozwoju Gminy Sawin.
JAKIE SZANSE NALEŻY WYKORZYSTAĆ DLA ROZWOJU GMINY SAWIN? Opis cechy: Rozwój współpracy z Ukrainą i Białorusią na poziomie gospodarczym i społeczno-kulturalnym 28
Zdecydowanie tak 18
Raczej tak 18
Raczej nie 7
Zdecydowanie Nie mam nie zdania 4
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Włączenie się w tworzenie przemysłu wydobycia węgla i energetyki konwencjonalnej Rozwijanie bazy turystycznej i wspieranie agroturystyki Wykorzystanie funduszy unijnych do modernizacji i rozbudowy sieci dróg oraz wyposażenia w niezbędną infrastrukturę techniczną Rozwój odnawialnych źródeł energii i rolnictwa ekologicznego Tworzenie wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości i poprawy konkurencyjności istniejących przedsiębiorstw
27
17
3
2
22
23
3
1
34
15
32
15
27
17
3
4
1
Źródło: opracowanie własne.
Rysunek 19. Uzyskane odpowiedzi na pytanie o najpilniejsze problemy do rozwiązania w skali od 1 do 5. Dostępność komunikacyjna (brak odpowiednich … Ubóstwo Słaby rozwój turystyki Brak inwestycji przemysłowych Bezrobocie Mała aktywność środowisk lokalnych Emigracja młodzieży z terenu gminy Zły stan dróg Niski poziom nauczania w szkołach podstawowych … Brak odpowiedniej ilości miejsc w przedszkolach Brak dostępu do lekarzy Przestępczość 0 Źródło: opracowanie własne.
29
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Ważną też z punktu widzenia planowania strategicznego była ta część badania, w której postawiono pytanie o to jakie problemy wymagają pilnego rozwiązania. Ankietowani mieszkańcy Gminy mogli usystematyzować wybrane zagadnienia w hierarchii od najpilniejszych – 1 punkt, do najmniej pilnych – 5 punktów. Z uzyskanych odpowiedzi zbudowana została mapa znaczenia poszczególnych zagadnień w skali od 1 do 5. Uzyskane wyniki przedstawia Rysunek 19. I tak problemy do najpilniejszego rozwiązania to: bezrobocie, emigracja młodzieży z terenu Gminy, brak inwestycji przemysłowych, brak dostępu do lekarzy i zły stan dróg. Najmniejszy niepokój wywołuje poziom nauczania w szkołach, brak odpowiedniej liczby miejsc w przedszkolach i przestępczość. Oprócz badania ankietowego dodatkowym źródłem wiedzy jest badanie satysfakcji interesantów z jakości funkcjonowania Urzędu Gminy Sawin przeprowadzone równolegle w ramach programu „Lepszy urząd” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Pogłębiona analiza satysfakcji klientów z usług świadczonych przez urząd gminy pokazuje wysoką satysfakcję z jakości obsługi w urzędzie. Znajduje to potwierdzenie zarówno w ogólnych, jak i szczegółowych ocenach. Na poziomie ogólnym mieszkańcy deklarują satysfakcję z poziomu obsługi klienta w urzędzie (83,9 % ocen pozytywnych) oraz traktują urząd jako „przyjazny dla klienta” – 79,0 % opinii pozytywnych. Schodząc na poziom szczegółowy mimo ogólnie wysokich ocen oscylujących w granicy cyfry 4 zauważyć można szereg jednak kilka pól wymagających poprawy. Stan ten dotyczył zarówno aspektu: jakości obsługi, jak i obsługi przez pracowników urzędu. Rysunek 20. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin. 4,4 czystość w urzędzie
4,31
czytelność oznakowania wewnątrz urzędu
4,21
dogodność godzin otwarcia
4,17
dotrzymywanie określonych terminów
4,12
możliwość sprawdzenia przez telefon etapu, na którym znajduje się sprawa czas realizacji usługi
4,11
stopień sformalizowania załatwienia usługi
3,96
dostępność miejsc siedzących
3,86 0
1
2
3
4
5
Źródło: dr Tomasz Godlewski „Badanie satysfakcji interesantów z jakości funkcjonowania Urzędu Gmina Sawin”, Warszawa-Chełm czerwiec 2014.
30
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
W aspekcie: jakości obsługi najniżej oceniona została dostępność miejsc siedzących (średnia wskazań 3,86) oraz stopień sformalizowania załatwianych spraw (3,96). Największą satysfakcję wywołały: czystość w urzędzie (4,40) oraz czytelność oznakowania wewnątrz oddziału (4,31). Pełne wyniki przedstawia Rysunek 20. Rysunek 21. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin. 4,47 4,26 4,15 4,15 4,11 4,04 3,99
schludny wygląd pracowników uprzejmość pracowników urzędu wiedza i umiejętności pracowników urzędu niezbędna do załatwienia sprawy kompletność uzyskiwanych informacji zainteresowanie pracownika rozwiązaniem zaistniałego problemu sprawność (szybkość) obsługi zaangażowanie pracowników urzędu reagowanie na potrzeby klienta
3,97 0
1
2
3
4
5
Źródło: dr Tomasz Godlewski „Badanie satysfakcji interesantów z jakości funkcjonowania Urzędu Gmina Sawin”, Warszawa-Chełm czerwiec 2014.
W aspekcie: zadowolenia z obsługi przez pracowników urzędu najniższe noty zyskały: reagowanie na potrzeby klienta (3,97) oraz ich zaangażowanie w sprawy klienta (3,99). Największą satysfakcję wywołały: schludność pracowników (4,47) oraz ich uprzejmość (4,26). Pełne wyniki przedstawia Rysunek 21. Uzyskane wyniki wskazują, że wzrost satysfakcji klientów wymagać będzie podjęcia trzech typów działań: - infrastrukturalnych związanych z lepszym dostosowaniem urzędu do potrzeb klientów np. poprzez zwiększenie liczby miejsc siedzących, - związanych z większą „przyjaznością” urzędu znajdującą swój wyraz w upraszczaniu procedur, zmniejszaniu formalności , skracaniu czasu obsługi oraz umożliwianiu klientom zdalnego (telefonicznego lub elektronicznego) dostępu do informacji o statusie załatwianych spraw, - zwiększających proklienckie nastawienie pracowników np. poprzez wdrożenie cyklu szkoleń dotyczących indywidualizacji obsługi klienta. 31
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
2.4. Analiza SWOT Podsumowaniem części diagnostycznej jest analiza SWOT, w której dokonano całościowej oceny mocnych i słabych stron Gminy Sawin w relacji do szans i zagrożeń występujących zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Identyfikacja mocnych stron daje podstawę do planowania rozwoju. Z kolei wskazanie słabych stron, będących barierami w rozwoju, pomaga w zdefiniowaniu takich strategicznych kierunków rozwoju, które pozwolą je przezwyciężać lub przynajmniej ograniczać. Szanse wskazują możliwe do podjęcia działania wzmagające rozwój. A zagrożenia opisują niekorzystne warunki, które mogą przeszkodzić we właściwym wykorzystaniu istniejących szans. Tabela 15. Analiza SWOT dla Gminy Sawin.
Mocne strony:
Słabe strony:
Dogodne położenie w pobliżu drogowego szlaku komunikacyjnego o znaczeniu międzynarodowym: S12E373 zachodnia Granica Państwa-KaliszPiotrków Trybunalski węzeł z autostradą A1-Radom-Lublin-ChełmDorohusk-Kowel-Kijów połączonego z obszarem Gminy drogą wojewódzką nr 812 biegnącą dalej do Włodawy. Droga nr 12 wchodzi w skład transeuropejskich korytarzy transportowych należących do sieci TEN-T Korzystne połączenie z drogą krajową nr 82 Lublin-Włodawa oraz przejściem granicznym w Dorohusku poprzez drogę wojewódzką 819 Położenie w pobliżu miasta Lublin oraz w obszarze funkcjonalnym miast Chełm, Łęczna i Włodawa oraz w strefie przygranicznej z Ukrainą oraz Białorusią
Rozproszona struktura osadnicza utrudniająca rozbudowę infrastruktury liniowej i podnosząca koszty jej utrzymania Zmniejszająca się liczba ludności i emigracja ludzi młodych oraz wykształconych Niskie dochody mieszkańców wraz ze znacznym uzależnieniem od transferów społecznych Wysoki i rosnący poziom bezrobocia połączony ze występowaniem na znaczącą skalą ubóstwa i wykluczenia społecznego
Rozdrobnienie gospodarstw rolnych i wynikająca stąd ich mała dochodowość
Niedostatecznie rozwinięty skup przetwórstwo rolno-spożywcze
Brak rozwiniętej rekreacyjnej
i
bazy turystyczno-
Znajdujące się na terenie Gminy bogate zasoby naturalne (węgiel kamienny, gaz łupkowy, wapienie, torf)
Mała aktywność gospodarcza mieszkańców i niska konkurencyjność istniejących przedsiębiorstw
Cenne przyrodniczo środowisko naturalne - Rezerwat przyrody Bachus
Niezadawalający stan dróg powiatowych i gminnych
Sieć wodna wraz z rozbudowanymi zbiornikami retencyjnymi w tym zwłaszcza Zbiornikiem Niwa
Niedostatecznie rozwinięta sieć wodociągowa, kanalizacyjna i gazowa
32
Małe możliwości finansowania rozwoju z budżetu samorządu gminnego
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Gleby o dobrej jakości sprzyjającej rozwojowi rolnictwa i na jego bazie przetwórstwa spożywczego
Istniejąca i rozbudowywana infrastruktura drogowa, telekomunikacyjna, energetyczna oraz wodno-kanalizacyjna
Rozwinięta baza edukacyjna
Duża aktywność władz jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego w zakresie działalności inwestycyjnej
Szanse:
Zagrożenia:
Dostęp do funduszy unijnych w tym do Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Lubelskiego i Programu Operacyjnego dla Polski Wschodniej Przygotowanie i rozpoczęcie wydobycia złóż węgla kamiennego wraz z rozbudową infrastruktury towarzyszącej Przygotowanie i podjęcie inwestycji w rozwój wytwórstwa energii i przemysłu opartego na przetwarzaniu węgla powiązanych z jego wydobyciem
Budowa drogi ekspresowej S12 na odcinku Lublin-Chełm oraz modernizacja dróg wojewódzkich 816 i 812
Modernizacja i rozbudowa powiatowych i gminnych
Tworzenie usług spedycyjnych wokół transportowej
Inicjowanie rozwoju przedsiębiorczości przy środków unijnych
Zwiększenie wymiany osobowej towarowej Ukrainy z krajami UE
33
dróg
logistyczno- infrastruktury mikrowsparciu i
Rezygnacja Ukrainy z integracji z Unią Europejską i zmniejszenie wymiany osobowej oraz towarowej z Ukrainą i Białorusią Ograniczenie dostępu do funduszy unijnych w postaci braku środków własnych na niezbędny wkład krajowy Nasilenie się zjawiska emigracji ludzi młodych i wykształconych prowadzące do dalszego wyludniania się terenu Gminy Dalszy spadek mieszkańców
dochodów
realnych
Niewykorzystanie możliwości w zakresie wsparcia unijnego i krajowego dla innowacyjności i rozwoju przedsiębiorczości, a także konkurencyjności istniejących przedsiębiorstw Rezygnacja z planów wydobycia węgla kamiennego i budowy przemysłu energetycznego związana z brakiem koniunktury w gospodarce światowej i/lub blokadą ze względów na ochronę środowiska naturalnego Brak poprawy rynku płodów rolnych i przetwórstwa rolno-spożywczego
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Otwarcie przejścia granicznego Białorusią we Włodawie
Podpisanie przez władze Polski i Białorusi umowy o małym ruchu granicznym
z
Rozwój usług turystycznych i rekreacyjnych w oparciu o rozbudowę bazy noclegowej i tworzenie produktów turystycznych Rozwój rynku skupu i sprzedaży świeżych produktów rolniczych, w tym rolnictwa ekologicznego, m.in. poprzez giełdy rolno-spożywcze i aktywność grup producenckich Tworzenie produktów i lokalnych oraz regionalnych
marek
Rozwój energetyki odnawialnej i wzrost popytu na surowce do bio-energetyki
Wykorzystanie istniejącego potencjału dla rozwoju turystyki i rekreacji (w tym agroturystyki)
Wzmacnianie aktywności obywatelskiej przez wsparcie dla organizacji pozarządowych i różnego rodzaju inicjatyw lokalnych
Źródło: opracowanie własne.
34
Zbyt mała przedsiębiorczość mieszkańców powodująca nie pełne wykorzystanie wsparcia z funduszy zewnętrznych przeznaczonych na ten cel Zaniechanie planów budowy drogi ekspresowej S12 na odcinku LublinChełm oraz modernizacji dróg wojewódzkich 816 i 812 Nie efektywny system finansowania samorządów Przeciążenie budżetu Gminy wydatkami społecznymi wymuszające rezygnację lub daleko idące ograniczenie planów modernizacji i rozbudowy infrastruktury komunalnej Niespójność działań samorządowych na różnych szczeblach
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
3. Planowanie 3.1. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku Wizja rozwoju Gminy w 2020 r. opisuje stan, do jakiego dążyć będziemy w czasie realizacji budowanej obecnie strategii. Aby jej założenia miały szansę realizacji, strategia powinna być realistyczna, wykorzystywać dotychczasowe doświadczenia zarządzania gminą, antycypować szanse i zagrożenia, pojawiające się w otoczeniu, skupiać się na najważniejszych celach. Wizję rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku wraz z konkretyzującą ją misją przedstawia Rysunek 22. Rysunek 22. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin w perspektywie do roku 2020.
Źródło: opracowanie własne.
3.2. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin do 2020 roku Gmina Sawin należy do najuboższego w całej Unii Europejskiej makroregionu Polski Wschodniej, z precyzyjnie zidentyfikowanymi problemami i wciąż nie dość ostro zaproponowanymi metodami rozwiązania barier rozwojowych. Przy uwzględnieniu wszystkich trudności, należy dostrzec wszystkie atuty. Po pierwsze, Gmina Sawin – jak cała Polska Wschodnia – otrzymała możliwość wykorzystania dodatkowych środków z Programu Operacyjnego dedykowanego specjalnie makroregionowi. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie Ukrainy, z którą współpraca stale się rozwija. Stosunkowo niewielki dystans dzieli Gminę Sawin 35
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
od najważniejszego ośrodka rozwoju w regionie – Lublina, z jego potencjałem gospodarczym i naukowym, i stolic dwu powiatów – Chełma i Włodawy. Powyższe aspekty pozwalają optymistycznie planować wizję i misję dla Gminy Sawin. Powiązanie ich z celami strategicznymi (priorytetami) i celami operacyjnymi (działaniami) przedstawia Rysunek 23. Rysunek 23. Powiązanie wizji i misji rozwoju Gminy Sawin z celami strategicznymi i celami operacyjnymi.
Źródło: opracowanie własne.
Opis celów strategicznych (priorytetów) i powiązanych z nimi celów operacyjnych (działań) przedstawia Tabela 16. Tabela 16. Cele strategiczne i cele operacyjne rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku. Numeracja Nazwa celu
Opis
1.
Cel strategiczny
Rozwój kapitału naturalnego
1.1.
Cel operacyjny
Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego Poprawa stanu i ochrona środowiska naturalnego w zgodzie z potrzebami życiowymi człowieka
1.2.
Cel operacyjny
1.3.
Cel operacyjny
Wykorzystanie kapitału naturalnego dla rozwoju gospodarki Wykorzystanie zasobów naturalnych dla rozwoju gospodarki Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji towarów
36
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Rozwój konkurencyjnego rolnictwa towarowego i ekologicznego wraz z organizacją rynku dystrybucji produktów oraz przetwórstwa rolno-spożywczego
2.
Cel strategiczny
Rozwój kapitału gospodarczego Rozwój lokalnego rynku pracy połączony ze zwiększeniem konkurencyjności i innowacyjności lokalnej gospodarki
2.1.
Cel operacyjny
2.2.
Cel operacyjny
Poprawa infrastruktury komunikacyjnej Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej poprzez poprawę dostępności komunikacyjnej Poprawa infrastruktury technicznej
2.3. 2.4. 2.5.
Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny
Poprawa infrastruktury cyfrowej Poprawa cyfryzacji gminy Wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą Wykorzystanie przygranicznego położenia, małego ruchu granicznego i procesu stowarzyszenia Ukrainą z UE do rozwoju kooperacji i inicjatyw gospodarczych
3.
Cel strategiczny
Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego
3.1.
Cel operacyjny
Poprawa infrastruktury społecznej
3.2.
Cel operacyjny
3.3.
Cel operacyjny
3.4.
Cel operacyjny
3.5.
Cel operacyjny
Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży Wzrost jakości kształcenia dzieci i młodzieży Poprawa jakości kompetencji mieszkańców gminy Wzrost kompetencji mieszkańców gminy Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców gminy Wsparcie usług sektora medycznego poprzez upowszechnianie profilaktyki Poprawa jakości zarządzania gminą Lepsze rządzenie poprzez poprawę stanu bezpieczeństwa publicznego, sprawną administrację oraz wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych
Źródło: opracowanie własne.
Rozumienie użytych w sformułowaniu celów strategicznych pojęć zgodne jest z ich definicją, wykorzystaną przez Paula Ekinsa w modelu czterech kapitałów. Zgodnie z nim kapitał naturalny obejmuje zasoby naturalne; kapitał gospodarczy zasoby, służące do produkcji innych dóbr i usług (np. infrastrukturę); kapitał ludzki zdrowie, dobrobyt i potencjał produkcyjny poszczególnych ludzi, a kapitał społeczny zasoby społecznego zaufania i zorganizowania, które umożliwiają współdziałanie1.
1
G.Gorzelak, A.Płoszaj, M.Smętkowski, Ocena strategii rozwoju regionu – wykorzystanie modelu czterech kapitałów na przykładzie województwa lubuskiego, Studia Regionalne i Lokalne Nr 3(25)/2006, s. 67
37
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Odczytując zaprezentowane zestawienie celów należy pamiętać, że poszczególne cele strategiczne są od siebie zależne, a cele operacyjne wymienione jako te, które przyczyniają się do osiągnięcia jednego celu strategicznego, wpływają często w nie mniejszym stopniu na zdobycie celów pozostałych. Przyjęte cele stanowić będą podstawę opracowania szczegółowych planów zadań do realizacji.
38
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
4. Powiązanie Strategii Rozwoju Gminy Sawin z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego 4.1. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Kraju Wskazanie na powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 ze Strategią Rozwoju Kraju 2020 zawiera Tabela 17. Tabela 17. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z obszarami strategicznymi i celami Strategii Rozwoju Kraju 2020. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin
Obszary strategiczne i cele Strategii Rozwoju Kraju 2020
Cel strategiczny 1. Rozwój kapitału naturalnego
Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka.
Cel operacyjny 1.1. Wykorzystanie kapitału naturalnego dla rozwoju gospodarki
Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki
Cel operacyjny 1.2. Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego
Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko
Cel operacyjny 1.3. Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji towarów
Cel II.2.3.Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego
Cel strategiczny 2. Rozwój kapitału gospodarczego
Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka.
Cel operacyjny 2.1. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej
Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu
Cel operacyjny 2.2. Poprawa infrastruktury technicznej
Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych
Cel operacyjny 2.3. Poprawa infrastruktury cyfrowej
Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych
Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej i średniej Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności przedsiębiorczości gospodarki
39
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Cel operacyjny 2.5. Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą
Cel II.1.4. Rozwój eksportu towarów i usług
Cel strategiczny 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego
Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka i Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna
Cel operacyjny 3.1. Poprawa infrastruktury społecznej
Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów
Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży
Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych
Cel operacyjny 3.3. Poprawa jakości kompetencji mieszkańców gminy
Cel III.1. Integracja społeczna
Cel operacyjny 3.4. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców gminy
Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych
Cel operacyjny 3.5. Poprawa jakości zarządzania gminą
Cel III.1. Integracja społeczna
Źródło: opracowanie własne.
Przeprowadzona powyżej analiza porównawcza wskazuje na zgodność celów Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 z obszarami strategicznymi i celami Strategii Rozwoju Kraju 2020.
4.2. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego Wskazanie na powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 20142020 zawiera Tabela 18.
40
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Tabela 18. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i operacyjnymi Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 20142020. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin
Cele strategiczne i cele operacyjne Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020
Cel strategiczny 1. Rozwój kapitału naturalnego
Cel strategiczny 2 - Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich; Cel strategiczny 4 - Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu
Cel operacyjny 1.1. Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego
Cel operacyjny 4.5. Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego.
Cel operacyjny 1.2. Wykorzystanie kapitału naturalnego dla rozwoju gospodarki
Cel operacyjny 2.4. Wspieranie przedsiębiorczości na wsi i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich
Cel operacyjny 1.3. Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką przetwórstwa rolnospożywczego i dystrybucji towarów
Cel operacyjny 2.1. Poprawa warunków dla wzrostu konkurencyjności i towarowości gospodarstw
Cel strategiczny 2. Rozwój kapitału gospodarczego
Cel strategiczny 2 - Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich
Cel operacyjny 2.2. Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego
Cel strategiczny 3 - Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu
41
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Cel strategiczny 4 - Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu Cel operacyjny 2.1. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej
Cel operacyjny 4.1. Poprawa wewnętrznego skomunikowania regionu
Cel operacyjny 2.2. Poprawa infrastruktury technicznej
Cel operacyjny 2.5. Wyposażanie obszarów wiejskich w infrastrukturę transportową, komunalną i energetyczną
Cel operacyjny 2.3. Poprawa infrastruktury cyfrowej
Cel operacyjny 3.6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego
Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości
Cel operacyjny 3.3. Stworzenie systemu wsparcia naukowego, eksperckiego i wdrożeniowego na rzecz rozwoju wybranych sektorów gospodarki
Cel operacyjny 2.5. Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą Wykorzystanie przygranicznego położenia, małego ruchu granicznego i procesu stowarzyszenia Ukrainą z UE do rozwoju kooperacji i inicjatyw gospodarczych
Cel operacyjny 4.4. Przełamywanie niekorzystnych efektów przygranicznego położenia regionu.
Cel strategiczny 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego
Cel strategiczny 2 - Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich Cel strategiczny 3 - Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu
Cel operacyjny 3.1. Poprawa infrastruktury społecznej
Cel operacyjny 2.4. Wspieranie przedsiębiorczości na wsi i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich
Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży
Cel operacyjny 4.2. Wspieranie włączenia społecznego
42
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Cel operacyjny 3.3. Poprawa jakości kompetencji mieszkańców gminy
Cel operacyjny 4.2. Wspieranie włączenia społecznego
Cel operacyjny 3.4. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców gminy
Cel operacyjny 4.2. Wspieranie włączenia społecznego
Cel operacyjny 3.5. Poprawa jakości zarządzania gminą
Cel operacyjny 4.3. Wzmacnianie społecznej tożsamości regionalnej i rozwijanie więzi współpracy wewnątrzregionalnej
Źródło: opracowanie własne.
Przeprowadzona powyżej analiza porównawcza wskazuje na zgodność celów Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 z celami Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020.
4.3. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego Wskazanie na powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 z Aktualizacją Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020 zawiera Tabela 19. Tabela 19. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i operacyjnymi Aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin
Cele strategiczne i cele operacyjne Aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020
Cel strategiczny 1. Rozwój kapitału naturalnego
Cel strategiczny 1 - Zrównoważone wykorzystanie istniejących zasobów dla rozwoju społeczno-gospodarczego
Cel operacyjny 1.1. Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego
Cel operacyjny 1.2. Ochrona środowiska w zgodzie z potrzebami życiowymi człowieka
Cel operacyjny 1.2. Wykorzystanie kapitału naturalnego dla rozwoju gospodarki
Cel operacyjny 1.1. Gospodarcze wykorzystanie istniejących zasobów naturalnych
Cel operacyjny 1.3. Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką
Cel operacyjny 1.3. Rozwój rolnictwa towarowego i ekologicznego wraz z organizacją rynku
43
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji towarów
dystrybucji produktów oraz przetwórstwa rolnospożywczego
Cel strategiczny 2. Rozwój kapitału gospodarczego
Cel strategiczny 2 - Zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności lokalnej gospodarki połączone ze wzrostem zatrudnienia Cel strategiczny 3 - Wzrost poziomu zatrudnienia i jakości życia mieszkańców powiatu
Cel operacyjny 2.1. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej
Cel operacyjny 2.1. Rozwój infrastruktury liniowej i punktowej służącej poprawie dostępności transportowej i atrakcyjności inwestycyjnej
Cel operacyjny 2.2. Poprawa infrastruktury technicznej
Cel operacyjny 2.1. Rozwój infrastruktury liniowej i punktowej służącej poprawie dostępności transportowej i atrakcyjności inwestycyjnej
Cel operacyjny 2.3. Poprawa infrastruktury cyfrowej
Cel operacyjny 3.3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego
Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości
Cel operacyjny 2.2. Promowanie i wspieranie innowacyjności m.in. poprzez programy szkoleniowo-doradcze, system ulg w opłatach publicznych, utworzenie funduszu poręczeniowokredytowego, powoływanie inkubatorów przedsiębiorczości, parków technologicznych i klastrów
Cel operacyjny 2.5. Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą
Cel operacyjny 2.3. Wykorzystanie przygranicznego położenia, małego ruchu granicznego i procesu stowarzyszenia Ukrainą z UE do rozwoju kooperacji i inicjatyw gospodarczych
Cel strategiczny 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego
Cel strategiczny 3 - Wzrost poziomu zatrudnienia i jakości życia mieszkańców powiatu Cel strategiczny 4 - Podnoszenie kompetencji i zdolności do kooperacji
44
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
mieszkańców oraz ograniczenie wykluczenia cywilizacyjnego Cel operacyjny 3.1. Poprawa infrastruktury społecznej
Cel operacyjny 3.2. Rozbudowa infrastruktury sportowo-rekreacyjnej i turystycznej służącej zwiększeniu zatrudnienia w sektorze usług
Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży
Cel operacyjny 4.1. Stałe podnoszenie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców oraz dostosowywanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy
Cel operacyjny 3.3. Poprawa jakości kompetencji mieszkańców gminy
Cel operacyjny 4.3. Przeciwdziałanie wykluczeniu cywilizacyjnemu w zakresie społecznym, kulturalnym, edukacyjnym, informatycznym, komunikacyjnym, technicznym.
Cel operacyjny 3.4. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców gminy
Cel operacyjny 4.2. Poprawa stanu zdrowia mieszkańców i jakości świadczonych usług w publicznej służbie zdrowia
Cel operacyjny 3.5. Poprawa jakości zarządzania gminą
Cel operacyjny 4.4. Poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego, jakości rządzenia oraz wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych
Źródło: opracowanie własne.
Przeprowadzona powyżej analiza porównawcza wskazuje na zgodność celów Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 z celami Aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020.
45
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
5. System monitorowania i oceny realizacji wskaźników osiągania celów Strategii Skuteczna realizacja Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin wymaga systematycznej kontroli. Taki stały monitoring będzie oparty na konkretnych wskaźnikach liczbowych, przypisanych do każdego celu strategicznego i operacyjnego. Wykaz wskaźników ze wskazaniem przypisanego do niego celu strategicznego lub operacyjnego przedstawia Tabela 20. Pozwolą one zobiektywizować ocenę osiągniętych efektów. Wartość wskaźników świadczyć będzie o stopniu zrealizowania założonych celów w Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin. Częstotliwość przeprowadzanych analiz zależeć będzie od decyzji władz gminnych. Najczęściej przyjmuje się za zasadne badanie wskaźników raz do roku. Nie zaleca się czynienia tego rzadziej niż dwa razy w okresie obowiązywania dokumentu strategicznego, tj. w połowie tego czasu (np. w 2017 r.) i na koniec. W daleko idących przypadkach wnioski z monitoringu mogą prowadzić do konieczności przeprowadzenia kolejnej aktualizacji założeń strategicznych. Tabela 20. Zestawienie wskaźników osiągania poszczególnych celów strategicznych i operacyjnych. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin
Wskaźniki osiągania celów
Cel strategiczny 1. Rozwój kapitału naturalnego
Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON
Cel operacyjny 1.1. Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego
Odsetek mieszkańców obsługiwanych przez oczyszczalnie
Cel operacyjny 1.2. Wykorzystanie kapitału naturalnego dla rozwoju gospodarki
Dochody własne do budżetu gminy na 1 mieszkańca
Cel operacyjny 1.3. Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji towarów
Jednostki wpisane do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
Cel strategiczny 2. Rozwój kapitału gospodarczego
Udział liczby pracujących w ogólnej liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym
Cel operacyjny 2.1. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej
Udział wydatków z budżetu Gminy na drogi publiczne w wydatkach ogółem
46
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Cel operacyjny 2.2. Poprawa infrastruktury technicznej
Odsetek mieszkańców korzystających z instalacji wodociągowej, kanalizacji i z gazu - w % ogółu ludności
Cel operacyjny 2.3. Poprawa infrastruktury cyfrowej
Udział wydatków z budżetu Gminy w dziale „Informatyka”
Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości
Środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów unijnych, pozyskane przez Gminę w przeliczeniu na 1 mieszkańca - ogółem
Cel operacyjny 2.5. Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą
Liczba projektów realizowanych w ramach współpracy międzynarodowej
Cel strategiczny 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego
Liczba osób biorących udział w projektach realizowanych na terenie gminy
Cel operacyjny 3.1. Poprawa infrastruktury społecznej
Liczba wybudowanych i zmodernizowanych obiektów infrastruktury społecznej (szt.)
Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży
Poziom oceny uzyskiwanej przez uczniów z testów kompetencyjnych po trzeciej klasie, po ukończeniu szkoły podstawowej, na koniec nauki w gimnazjum
Cel operacyjny 3.3. Poprawa jakości kompetencji mieszkańców gminy
Liczba osób nowozatrudnionych (także samozatrudnienie)
Cel operacyjny 3.4. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców gminy
Podstawowa opieka zdrowotna – liczba udzielonych porad
Cel operacyjny 3.5. Poprawa jakości zarządzania gminą
Czas załatwiania spraw mieszkańców i inwestorów w urzędzie gminy
Źródło: opracowanie własne.
47
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Spis tabel i rysunków Tabela 1. Struktura ludności Gminy Sawin w latach 2007-2013 z podziałem na wiek w %. ................ 9 Tabela 2. Porównanie wskaźnika przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1 tys. mieszkańców) w Gminie Sawin z gminami sąsiednimi i powiatem chełmskim według stanu na koniec roku 2013. ................................................................................................................................. 12 Tabela 3. Uczniowie objęci nauczaniem przedszkolnym w Gminie Sawin w latach 2007-2012. ....... 12 Tabela 4. Uczniowie objęci nauczaniem podstawowym i gimnazjalnym w Gminie Sawin w latach 2007-2012. ............................................................................................................................................ 13 Tabela 5. Porównanie wskaźnika liczby uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i w gimnazjach w Gminie Sawin, gminach sąsiednich i w powiecie chełmskim według stanu na koniec 2012 roku. ................................................................... 13 Tabela 6. Porównanie korzystania z porad podstawowej opieki zdrowotnej w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców w 2013 roku w Gminie Sawin, w gminach sąsiednich i w powiecie chełmskim. ......... 15 Tabela 7. Liczba bezpośrednich połączeń w dobie publicznym transportem zbiorowym z miejscowości Sawin we wszystkich dostępnych kierunkach według stanu na koniec czerwca 2014 roku. ...................................................................................................................................................... 16 Tabela 8. Różnica między dochodami a wydatkami budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN. ....................................................................................................................................................... 20 Tabela 9. Sieć drogowa na terenie Gminy Sawin z podziałem na kategorie. ..................................... 23 Tabela 10. Porównanie korzystających z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w Gminie Sawin, w powiecie chełmskim, województwie lubelskim i w Polsce w 2012 roku w %. ................... 24 Tabela 11. Odpowiedzi na pytanie o mocne strony Gminy Sawin...................................................... 26 Tabela 12. Odpowiedzi na pytanie o słabe strony Gminy Sawin. ....................................................... 27 Tabela 13. Odpowiedzi na pytanie o to co zagraża rozwojowi Gminy Sawin. ................................... 28 Tabela 14. Odpowiedzi na pytanie o to jakie szanse należy wykorzystać dla rozwoju Gminy Sawin. ............................................................................................................................................................... 28 Tabela 15. Analiza SWOT dla Gminy Sawin. ........................................................................................ 32 Tabela 16. Cele strategiczne i cele operacyjne rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku. ........................ 36 Tabela 17. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z obszarami strategicznymi i celami Strategii Rozwoju Kraju 2020......................................................................... 39 Tabela 18. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i operacyjnymi Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020............................... 41 Tabela 19. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i operacyjnymi Aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020. .................. 43 Tabela 20. Zestawienie wskaźników osiągania poszczególnych celów strategicznych i operacyjnych. ............................................................................................................................................................... 46 Rysunek 1. Położenie Gminy Sawin na tle mapy administracyjnej województwa lubelskiego. .......... 7 Rysunek 2. Liczba ludności w Gminie Sawin w latach 2007-2013......................................................... 8 Rysunek 3. Urodzenia żywe i zgony na 1 tys. mieszkańców Gminy Sawin w latach 2007-2013. ......... 8 Rysunek 4. Saldo migracji na pobyt stały w Gminie Sawin w latach 2007-2013. ................................. 9 Rysunek 5. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin w latach 2007-2013. .............. 10 Rysunek 6. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin według płci w latach 2007-2013. ............................................................................................................................................................... 10 Rysunek 7. Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON w Gminie Sawin w latach 2007-2013 z zaznaczoną linią trendu...................................................................................................................... 11
48
Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020
Rysunek 8. Struktura własnościowa przedsiębiorstw wpisanych do rejestru REGON w Gminie Sawin w 2013 roku. ......................................................................................................................................... 11 Rysunek 9. Liczba porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej udzielonych na terenie Gminy Sawin w latach 2007-2013. ................................................................................................................... 14 Rysunek 10. Obszar objęty małym ruchem granicznym między Polską i Ukrainą z zaznaczonym terenem Gminy Sawin oraz przejściami granicznymi. ......................................................................... 17 Rysunek 11. Mały ruch graniczny oraz wydatki poniesione w Polsce przez cudzoziemców przekraczających granicę polsko-ukraińską w latach 2009-2013........................................................ 18 Rysunek 12. Delimitacja obszarów oddziaływania granicy na podstawie odległości od granicy miejsca dokonania zakupów przez Polaków i cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale 2013 roku. ............................................................ 18 Rysunek 13. Dochody budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią trendu.................................................................................................................................................... 19 Rysunek 14. Wydatki budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią trendu.................................................................................................................................................... 19 Rysunek 15. Struktura wydatków z budżetu Gminy Sawin według działów w 2012 roku w %. ........ 20 Rysunek 16. Udział mieszkańców Gminy Sawin korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2007-2012 w %. .................................................. 24 Rysunek 17. Struktura ankietowanych pod względem wieku. ........................................................... 25 Rysunek 18. Struktura ankietowanych pod względem wykształcenia. .............................................. 25 Rysunek 19. Uzyskane odpowiedzi na pytanie o najpilniejsze problemy do rozwiązania w skali od 1 do 5........................................................................................................................................................ 29 Rysunek 20. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin. 30 Rysunek 21. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin. 31 Rysunek 22. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin w perspektywie do roku 2020............................... 35 Rysunek 23. Powiązanie wizji i misji rozwoju Gminy Sawin z celami strategicznymi i celami operacyjnymi. ....................................................................................................................................... 36
49
