Raport o stanie œrodowiska woj. dolnoœl¹skiego w 2002 r.

8. PRZYRODA Obszar województwa dolnośląskiego cechuje się znacznym zróżnicowaniem fizjograficznym wynikającym z urozmaiconej budowy geologicznej, warunków glebowych i klimatycznych. Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe Dolnego Śląska zostały potwierdzone poprzez utworzenie obszarów chronionych. Ponad 20% powierzchni województwa objęte jest różnego rodzaju formami ochrony prawnej.

8.1. PARKI NARODOWE Na terenie województwa dolnośląskiego znajdują się 2 parki narodowe: Karkonoski i Gór Stołowych. Karkonoski Park Narodowy został utworzony w 1959 r. na powierzchni 5562 ha. Ochroną ścisłą objęto 31% jego powierzchni. Park wchodzi w skład bilateralnego Rezerwatu Biosfery Karkonosze. Park jest położony w Sudetach Zachodnich. Chroni on najwyższe partie Karkonoszy i Sudetów oraz dwie enklawy w piętrze pogórza: rezerwaty „Góra Chojnik” i „Wodospad Szklarki”. Karkonosze, zbudowane z granitów i łupków krystalicznych, poddane zostały długotrwałym procesom geologiczno-klimatycznym, które doprowadziły do złagodzenia rzeźby i wykształcenia specyficznych form powierzchniowych. Mają one postać ostańców skalnych (Słonecznik, Pielgrzym), gołoborzy, kotłów polodowcowych z malowniczymi jeziorkami górskimi (Śnieżne Kotły, Mały i Wielki Staw), wodospadów (Kamieńczyk, Szklarki) oraz wierzchowinowych i zboczowych torfowisk wysokich (Równia pod Śnieżką). Wiele z tych tworów uznano za pomniki przyrody nieożywionej. Roślinność występuje w układzie piętrowym, obniżonym w stosunku do Tatr o 250-300 m. Dominujące gatunki lasotwórcze to świerk (98% powierzchni leśnej) oraz buk (2%). W piętrze subalpejskim (powyżej 1250 m n.p.m.) występuje szereg specyficznych zbiorowisk zaroślowych, takich jak: sudeckie zbiorowiska kosówki, wysokogórskie borówczyska bażynowe, zarośla reliktowej wierzby lapońskiej i inne. Osobną, ważną grupę stanowią zespoły torfowisk wy-

sokich i kwaśne młaki niskoturzycowe. Powyżej 1500 m n.p.m. w piętrze alpejskim występują kwaśne murawy wysokogórskie. Park Narodowy Gór Stołowych utworzono w 1993 r. na powierzchni 6280 ha. Góry Stołowe to jedyne w kraju piaskowcowe stoliwa o budowie płytowej, które rozpadając się na bloki i ulegając selektywnemu procesowi wietrzenia tworzą tu, na niewielkim obszarze, unikalny w skali europejskiej krajobraz labiryntów i niezliczonej ilości izolowanych skałek o fantastycznych kształtach. Największe ich skupienia występują na bastionach najwyższego stopnia Gór Stołowych, głównie na Szczelińcu Wielkim oraz w Błędnych Skałach. Niezwykle oryginalne są Skalne Grzyby – duże skupisko ostańców, ciągnące się wzdłuż dolnego stopnia tego masywu. Roślinność parku należy do piętra regla dolnego, przeważają zbiorowiska leśne, w większości bory świerkowe sztucznego pochodzenia. Ponadto zachowały się naturalne, dolnoreglowe zbiorowiska lasów bukowych oraz małe powierzchnie świerczyn i reliktowe enklawy boru sosnowego. Występują tu również specyficzne łąki, tzw. Sawanna Łężycka, obszar mioceńskiego zrównania z pojedynczo rozrzuconymi, piaskowcowymi skałami ostańcowymi (Łężyckie Skałki) oraz parasolowatymi sosnami. Osobliwością przyrodniczą Parku jest również Wielkie Torfowisko Batorowskie, utworzony w 1958 r. rezerwat florystyczny, w którym ochroną ścisłą objęto niezwykle cenne torfowisko wysokie, ostoję ptaków glacjalnych.

8.2. PARKI KRAJOBRAZOWE * Na obszarze Dolnego Śląska funkcjonuje 12 parków krajobrazowych. Nadzór nad nimi prowadzi Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych. Jednostka została utworzona Rozporządzeniem Nr 15 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 13 maja 1999 r. w sprawie utworzenia Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych. Szczegółową charakterystykę parków zamieszczono w tabeli.

Tabela I.8.1. Obszary i obiekty chronione w województwie dolnoœl¹skim (wg WUS) Rodzaj obiektu Park narodowy Rezerwat Park krajobrazowy Obszar chronionego krajobrazu U¿ytek ekologiczny Zespó³ przyrodniczokrajobrazowy * materiały

Liczba obiektów 2 64 12 17 16

przygotował Piotr Śnigucki, DZPK we Wrocławiu

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu

1

Powierzchnia [ha] 11520,2 10181,9 198111,5 177067,5 644,1 32,9

17

G£OGÓW

GÓRA

49

15

55 50

48 63

16

51

4

POLKOWICE

62

XII

1

3

MILICZ

I

1

1

1

2

1

14 LUBIN

47 46

13

35

II

9 45

BOLES£AWIEC

58 57 44

36

TRZEBNICA

WO£ÓW

59

ZGORZELEC

LUBAÑ

LWÓWEK ŒL.

37

X

64

52 34

33

A

43

JAWOR

XI

42 56 38

40

41 60 61

KARKONOSKI PARK NARODOWY

11

III

8

12 13

O£AWA 14

39

JELENIA GÓRA

9

7

WROC£AW

ŒRODA ŒL.

10

Kompleks

OLEŒNICA

Z£OTORYJA

VIII

IX

6

KAMIENNA GÓRA 32

31

5

53

VIII

15

ŒWIDNICA

30 WA£BRZYCH 7 29

IV 4

VI

VII

IV

17 16

IV STRZELIN

DZIER¯ONIÓW

B

2 2

28

2 4

19

18

Z¥BKOWICE ŒL. 27 28 PARK NARODOWY GÓR STO£OWYCH K£ODZKO 25

3

Rysunek I.8.1. Obszary chronione na terenie województwa dolnoœl¹skiego (stan na 31 grudnia 2002 r. wg danych Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody)

V

24

20 23 21 22

C

Leœny

6

8

10

LEGNICA

11

1

5

54

Lasy Rychtalskie

Tabela I.8.2. Parki krajobrazowe na terenie województwa dolnoœl¹skiego Lp. 1

Nazwa parku Œlê¿añski Park Krajobrazowy Powierzchnia: 8200 ha Powierzchnia otuliny: 7400 ha Rok utworzenia: 1988

2

Park Krajobrazowy „Dolina Jezierzycy” Powierzchnia: 7953 ha

Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku § Uchwa³a nr XXIV/155/88 WRN we Wroc³awiu z 8 czerwca 1988 r. w sprawie utworzenia ŒPK (Dz.Urz. Woj. Wroc³. nr 13 z18 sierpnia 1988 r.) § Porozumienie nr 16 pomiêdzy Wojewod¹ Wroc³awskim a Wojewod¹ Wa³brzyskim z 30 grudnia 1993 r. w sprawie powiêkszenia obszaru ŒPK i sporz¹dzenia planu jego ochrony § Rozporz¹dzenie nr 23/94 Woj. Wa³brz. z 24 maja 1994 r. w sprawie utworzenia ŒPK w rejonie Wzgórz Kie³czyñskich § Rozporz¹dzenie nr 9 Woj. Wroc³. z 13 czerwca 1994 r. w sprawie powiêkszenia terenów ŒPK i jego otuliny § Zarz¹dzenie nr 45 Woj. Dolnoœl. z 16 marca 1999 r. w sprawie ustalenia wykazów aktów prawa miejscowego wydanych przez dotychczasowych wojewodów jeleniogórskiego, legnickiego, wa³brzyskiego i wroc³awskiego nadal obowi¹zuj¹cych na obszarze woj. dolnoœl¹skiego § Rozporz¹dzenie Nr 11 Wojewody Wroc³awskiego z 12 sierpnia 1994 r. w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego „Dolina Jezierzycy” w województwie wroc³awskim

Rok utworzenia: 1994 3

Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy” Powierzchnia: Woj. dolnoœl. 70040 ha Woj. wielkop 17000 ha Rok utworzenia: 1996

4

Park Krajobrazowy „Dolina Bystrzycy” Powierzchnia: 8570 ha Rok utworzenia: 1998

§ Rozporz¹dzenie Wojewody Kaliskiego i Wojewody Wroc³awskiego z 3 czerwca 1996 r. w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” (Dz.Urz. Woj. Wroc³. Nr 6 z 17 czerwca 1996 r., poz. 65) § Rozporz¹dzenie Nr 1 Wojewody Dolnoœl¹skiego i Wojewody Wielkopolskiego z 2 paŸdziernika 2000 r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie Wojewody Kaliskiego i Wojewody Wroc³awskiego z 3 czerwca 1996 r. w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” (Dz.Urz. Woj. Doln. Nr 38 z 12 paŸdziernika 2000 r., poz. 656)

§ Rozporz¹dzenie Nr 17 Woj. Wroc³. z 27 paŸdziernika 1998 r. (Dz.Urz. Woj. Wroc³awskiego Nr 19 z 16 listopada 1998 r. poz. 210)

Cel ochrony Zachowanie œrodowiska przyrodniczo- krajobrazowego masywu Œlê¿y, jego wartoœci kulturowych i historycznych. Liczne zabytki kultury materialnej: stanowiska archeologiczne, rzeŸby kultowe, kamienne krêgi, budowle sakralne i zabytkowe budownictwo wiejskie.

Gmina Jordanów Œl¹ski £agiewniki Dzier¿oniów Œwidnica Sobótka Marcinowice

Powiat Dzier¿oniów Œwidnica Wroc³aw

Du¿e kompleksy lasów ³êgowo-olszowych o charakterze zbli¿onym do naturalnych, bogate gatunkowo wilgotne ³¹ki i œrodowiska wodne. Liczne cenne gatunki roœlin oraz zwierz¹t, w tym chronione oraz rzadkie (bogata ornitofauna). Zró¿nicowana konfiguracja terenu oraz du¿a zmiennoœæ siedliskowa (wielohektarowe kompleksy lasów, ³¹ki o ró¿nym stopniu wilgotnoœci oraz tereny bagienne) znajduje odzwierciedlenie w bogactwie flory, fauny i rozmaitoœci zbiorowisk roœlinnych. Zachowanie walorów jednego z najcenniejszych obszarów wodno-b³otnych w Europie - rezerwatu ornitologicznego „Stawy Milickie”. Wysokie walory historyczno-kulturowe (liczne parki podworskie, zabytkowe uk³ady urbanistyczne, obiekty sakralne oraz skupienia zieleni wysokiej).

Wo³ów Wiñsko

Wo³ów

Woj. doln.: Cieszków Kroœnice Milicz ¯migród Prusice Twardogóra Trzebnica Woj. wielkop.: Odolanów Soœnie Przygodzice K¹ty Wroc³awskie Mietków Miêkinia Wroc³aw Sobótka

Woj. doln.: Milicz, Trzebnica Woj. wielkop.: Ostrów Wielkopolski

Czêœæ rzeki Bystrzycy oraz zbiornik Mietków jako obszary odznaczaj¹ce siê bardzo wysokim wskaŸnikiem ró¿norodnoœci gatunkowej i liczebnoœci organizmów ¿ywych. Cenne biocenozy leœne (zw³aszcza ³êgi i gr¹dy), zajmuj¹ce ponad 40% ogólnej powierzchni oraz cenne przyrodniczo fragmenty wilgotnych ³¹k.

Wroc³aw

Lp. 5

Nazwa parku Park Krajobrazowy „Che³my” Powierzchnia: 15990,76 ha Powierzchnia otuliny: 12470,83 ha

6

Rok utworzenia: 1992 Przemkowski Park Krajobrazowy Powierzchnia: 22338 ha Powierzchnia otuliny: 15466 ha Rok utworzenia: 1997

7

Park Krajobrazowy „Dolina Bobru” Powierzchnia: 13270 ha Powierzchnia otuliny: 10490 ha Rok utworzenia: 1989

8

Rudawski Park Krajobrazowy Powierzchnia: 15705 ha Powierzchnia otuliny: 5933 ha Rok utworzenia: 1989

Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku § Rozporz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 29 czerwca 1992 r. w sprawie utworzenia PK „Che³my” w województwie legnickim (Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 14 z 30 czerwca 1992 r.) § Zarz¹dzenie Nr 114 Wojewody Legnickiego z 31 grudnia 1993 r. w sprawie utworzenia Zarz¹du PK „Che³my” w Myœliborzu § Rozporz¹dzenie Woj. Legn. z 12 grudnia 1997 r. zmieniaj¹ce Rozporz¹dzenie w sprawie utworzenia PK „Che³my” w województwie legnickim (Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 36 z 18 grudnia 1997 r.) § Rozporz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 7 czerwca 1997 r. w sprawie utworzenia Przemkowskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 15, poz. 137) § Zarz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 12 grudnia 1997 r. nr 45

Cel ochrony Atrakcyjny krajobraz, unikalne wartoœci przyrodnicze, interesuj¹ce zabytki i obiekty kultury materialnej, punkty i osie widokowe, pomniki i rezerwaty przyrody oraz zespo³y krajobrazowoprzyrodnicze.

Zró¿nicowanie krajobrazowe i przestrzenne, obszary wodno-b³otne „Bagna Przemkowskiego” oraz rezerwat ornitologiczny „Stawy Przemkowskie”, walory przyrodnicze i kulturowe. System rzeczny zlewni rzeki Szprotawy z licznymi dop³ywami oraz ca³ym systemem rowów melioracyjnych. Obszary podmok³e, bagienne, torfowiskowe oraz fragment Borów Dolnoœl¹skich z unikatowymi w skali europejskiej wrzosowiskami, licznymi wydmami œródl¹dowymi, stanowiska chronionych ptaków. § Uchwa³a nr VIII/47/89 WRN w Jeleniej Górze z dnia 16 listopada 1989 r. Urozmaicony przebieg doliny Bobru z najwiêkszym w sprawie utworzenia parku krajobrazowego pod nazw¹ „Park na Dolnym Œl¹sku zbiornikiem Pilchowice. Krajobrazowy Doliny Bobru” Ekosystemy leœne, z silnie zró¿nicowanymi (Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 16 z 21 listopada 1989 r.) i wzajemnie przenikaj¹cymi siê siedliskami leœnymi § Rozporz¹dzenie Nr 56/92 Woj. Jeleniog. z 31 grudnia 1992 r. nizinnymi, wy¿ynnymi i górskimi, z dobrze w sprawie ogólnych zasad zagospodarowania i wykorzystania PK „Dolina zachowanymi drzewostanami, czêsto o naturalnym Bobru” wraz z otulin¹ oraz wprowadzenie stosownych ograniczeñ, charakterze. Du¿a liczba zabytków kultury zakazów i nakazów na tym terenie materialnej o wysokiej klasie. (Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 1 z 4 stycznia 1993 r.) § Uchwa³a nr VIII/49/89 WRN w Jeleniej Górze z dnia 16 listopada 1989 r. Ró¿norodnoœæ budowy geologicznej, bogactwo w sprawie utworzenia parku krajobrazowego pod nazw¹ „Rudawski Park form powierzchni terenu, pozosta³oœci dawnego Krajobrazowy” (Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 16 z dnia 21 listopada 1989 r.) górnictwa, cenne twory naturalne (profile i ods³oniêcia geologiczne, groty, ska³ki, naturalne zbiorniki wodne). Bogactwo szaty roœlinnej, jej zró¿nicowanie pionowe oraz siedliskowe wynikaj¹ce z urozmaiconego charakteru rzeŸby terenu.

Gmina Mêcinka Paszowice Z³otoryja Jawor Krotoszyce

Powiat Jawor Z³otoryja Legnica

Chocianów Gaworzyce Gromadka Przemków Radwanice

Polkowice Boles³awiec

Jelenia Góra Je¿ów Sudecki Lubomierz Lwówek Œl¹ski Stara Kamienica Wleñ Œwierzawa

Jelenia Góra Lwówek Œl. Z³otoryja

Bolków Janowice Wlk. Kamienna Góra Marciszów Mys³akowice Kowary Jelenia Góra

Jelenia Góra Kamienna Góra

Lp. 9

Nazwa parku Ksi¹¿añski Park Krajobrazowy Powierzchnia: 3155,4 ha Powierzchnia otuliny: 6490 ha Rok utworzenia: 1981

10

Park Krajobrazowy Gór Sowich Powierzchnia: 8140,7 ha Rok utworzenia: 1991

11

Œnie¿nicki Park Krajobrazowy Powierzchnia: 28800 ha Powierzchnia otuliny: 14900 ha Rok utworzenia: 1981

12

Park Krajobrazowy Sudetów Wa³brzyskich Powierzchnia: 6493 ha Powierzchnia otuliny: 2894,6 ha Rok utworzenia: 1998

Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku § Uchwa³a Nr 35/81 WRN w Wa³brzychu z 28 paŸdziernika 1981 r. (Dz.Urz. WRN w Wa³brzychu, Nr 5, poz. 46 z 1981 r.) § Rozporz¹dzenie Nr 8/91 Woj. Wa³b. z 8 listopada 1991 r. w sprawie ogólnych zasad gospodarowania i ochrony parków krajobrazowych i obszarów krajobrazu chronionego w woj. wa³brzyskim (Dz.Urz. nr 15 poz. 160 z 28 listopada 1991 r.) § Rozporz¹dzenie nr 19/98 Woj. Wa³brz. z 17 grudnia 1998 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie województwa wa³brzyskiego (Dz.Urz. Nr 34. poz. 260 z 31 grudnia 1998 r.) § Rozporz¹dzenie nr 9 Woj. Dolnoœl¹skiego z 6 lipca 2000 r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie nr 19/98 Wojewody Wa³brzyskiego z 17 grudnia 1998 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie woj. wa³brzyskiego § Rozporz¹dzenie Nr 7/91 Woj. Wa³brz. z 8 listopada 1991 r. (Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 15 poz. 159 z 1991 r.) § Rozporz¹dzenie Nr 6/96 Woj. Wa³brz. z 18 lipca 1996 r. (Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 24 poz. 578 z 1996 r.) § Rozporz¹dzenie nr 19/98 Woj. Wa³brz. z 17 grudnia 199 8 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie województwa wa³brzyskiego (Dz.Urz. nr 34 poz. 260 z 31 grudnia 1998 r.) § Uchwa³a. Nr 35/81 WRN w Wa³brzychu z 28 paŸdziernika 1981 r. (Dz.Urz. WRN w Wa³brzychu ³ , Nr 5, poz. 46 z 1981 r.) § Rozporz¹dzenie Nr 8/91 Woj. Wa³brz. z 8 listopada 1991 r. w sprawie ogólnych zasad gospodarowania i ochrony parków krajobrazowych i obszarów krajobrazu chronionego w woj. wa³brzyskim (Dz.Urz. nr 15 poz. 160 z 28 listopada 1991 r.) § Rozporz¹dzenie nr 19/98 Woj. Wa³brz. z 17 grudnia 1998 r. w sprawie parków krajobrazowych na terenie woj. wa³brzyskiego (Dz.Urz. nr 34. poz. 260 z 31 grudnia 1998 r.) § Rozporz¹dzenie nr 3/93 Woj. Wa³brz. z 30 kwietnia 1993 r. w sprawie zatwierdzenia planu zagospodarowania przestrzennego Œnie¿nickiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz. nr 8, poz. 51. z 1993 r.) § Rozporz¹dzenie Nr 20/98 Wojewody Wa³brzyskiego (Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 34 poz.261 z 1998 r.) § Rozporz¹dzenie nr 5 Woj. Dolnoœl. z dn. 25.04.2000 r. (Dz.Urz. nr 15. poz. 264. z 8 maja 2000 r.)

Cel ochrony Obszar po³o¿ony na pograniczu dwóch odmiennych makroregionów: Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Œrodkowych. Jeziorko Zielone zalany i nieczynny od ponad 100 lat kamienio³om wapienia z liczn¹ kopaln¹ faun¹ górnego dewonu. Teren wraz z otaczaj¹cym starodrzewiem ko³o Mokrzeszowa Górnego rezerwat przyrody nieo¿ywionej „Jeziorko Daisy”. Powierzchnie leœne silnie zdegradowane, lecz z zachowanymi niewielkimi p³atami o charakterze zbli¿onym do naturalnego, stanowi¹ce pozosta³oœæ po dawnej puszczy bukowo-jaworowej. Du¿e zró¿nicowanie gatunków roœlin i zwierz¹t. Najwy¿sza czêœæ Sudetów Œrodkowych, z g³ówn¹ kulminacj¹ Wielk¹ Sow¹, obszary le¿¹ce g³ównie w zasiêgu regla dolnego. Lasy z przewag¹ monokultur œwierkowych, w których zachowane s¹ fitocenozy leœne o charakterze zbli¿onym do naturalnego (rezerwat „Bukowa Kalenica”).

Gmina Wa³brzych Œwiebodzice Œwidnica St. Bogaczowice Dobromierz Szczawno Zdrój

Bielawa Pieszyce Walim Nowa Ruda Dzier¿oniów G³uszyca Stoszowice Grupa Œnie¿nika oraz Góry Bialskie i Z³ote, obszary o Stronie Œl¹skie du¿ej ró¿norodnoœci typów krajobrazu (doliny i kotliny L¹dek Zdrój œródgórskie, subalpejski krajobraz szczytowych partii Z³oty Stok Œnie¿nika). Pojedyncze ska³ki i ich zgrupowania Miêdzylesie o fantazyjnych kszta³tach oraz rumowiska skalne, Bystrzyca K³. wychodnie wapieni krystalicznych, formy krasowe, K³odzko g³êbokie doliny erozyjne oraz jaskinie. Jaskinia Bardo Œl¹skie NiedŸwiedzia w Kletnie (rezerwat) jako obiekt najcenniejszy przyrodniczo oraz Jaskinia Radochowska (pomnik przyrody), le¿¹ca u podnó¿a Bzowca w Górach Z³otych. Lasy œwierkowe allochtoniczne, ma³o odporne na warunki atmosferyczne. Fragmenty kopu³ i kominów wulkanicznych, Boguszów Gorce pozosta³oœci pokryw lawowych i tufowych oraz Jedlina Zdrój ró¿ne efekty procesów denudacji (osuwiska skalne, Wa³brzych ska³ki stokowe, go³oborza, g³êbokie suche doliny). Mieroszów Lasy bêd¹ce w wiêkszoœci monokulturami G³uszyca (dominacja œwierkowych, niewielka czêœæ Czarny Bór bukowych, minimalna iloœæ drzewostanu mieszanego). Bogata jest ornitofauna.

Powiat Wa³brzych Œwidnica

K³odzko Z¹bkowice Wa³brzych Dzier¿oniów

K³odzko Z¹bkowice

Wa³brzych