T*C.

5ZET

UYUŞMAZLIK KABKE&ESİ CEZA BOLÜMÜ

: Politik ve ideolojik saikle

işlenen suçlara, ait davanın Askerî Yargı jrerinde görülmesi gerektiği Hk.

Esas NO: I96O/76 Karar NO: I9S0/140 KARAR

Davacı

:K*E,

Ssnıklar

:Aisnet Şahin,Arif Naci DinerfE,Ş.Tarik Bitlis

OLAY

:4,5*1977 günü,Taksim1de bir mayıs olayları sırasında ölen M r

kızın,Kadıköy'de cenazesinin kaldırılacağı sırada,polise yapılan ihbar üzerine Kadıköy de M r işhanına toplu olarak silâhla giren 30-40 kişiyi takip eden emniyet ekibinin, hana girdiği sırada üst kattan inen kişilerle merdiven başında karşılaştıkları ve sa­ nıklarsan Ahmet Şakin*in elinde "bulunan bir torbayı polisin aramak istemesi üzerine yu­ karıda bulunan diğer sanık Arif Naci’nin tabanca ile ateş ederek iki polisi ve diğer sa: sanık Ahmet Şahin*in de tabanca ile ateş ederek üç polisi öldürme kastı ile yaraladık­ ları ve direr sanık Tarık Bitlis'in de suçlu olduğunu bildiği sanık Ahmet'i evinde sakladığı ileri sürülerek her üç sanığın cezalandırılmaları istemiyle haklarında Kadıköy sorgu Hakimliği ’nce kamu davası açılmıştır. Kadıköy l.Ağır Geza Mahkemesi, 6,2.1979 günlü,1978/7 Esas 1979/29 «ayı ile: suçun sıkıyönetim ilSnma neden olan olaylardan bulunduğunu ve davanın ‘"'ıkıyönetim Askerî Kahkemesi*nde görülmesi gerektiğini belirterek görevsizlik karan vermiştir, İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî Kahkemesi'de 5*7«1979 günlü, 1979/226~38l sayı ile,polislere tabanca ile ateş etme eylemi bir şiddet eylemi ise de bunun sıkıyönetim ilSnından evvel olduğunu ve her zanan görülen olaylardan bulundu­ ğunu ve sanıkların bir örgütle ilişkili ve örgütieylemcisi olarak hareket ettiklerine dair bir bulguya rastlanmadığı,gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiştir, Böylece Adlî ve Askerî yargı merciilerinin kesinleşen görevsizlik kararları arasında 2247 sayılı Yasa’nın 14,maddesinde belirlenen olumsuz görev uyuşmazlığı doğmuştur. İKCELEKE YE GEREKÇE : Türk Ulusu adına yargı yetkisini kullanan Uyuşmazlık Kahkemesi Ceza Bölümü,Başkan Ahmet E. Boyacıoğlu,Üye Fethi Ozdural,İaraail Oğuz,Orhan Erdem,Şeref Tolungüç,Servet Tüzün ve İsmet Onur*un katıldığı 5«5»1980 günlü oturumda, geçici raportör İsmet Köker*in rapcrâ ile dosyadaki belgeler,Cumhuriyet Başsavcılığı' n m İm davada Askerî yargı yerinin görevli olacağı ve Askerî *argıtay Başsavcılığı'nın ise Adlî Yargı yerinin görevli olduğu yolundaki düşünce yazılan okunduktan} oturuma Cumhuriyet Başsavcısı yerine katılan 1ardımcı ^urmuş Ganioğlu ile Askerî Yargıtay

Esas IÎOî1980/76 Başsavcısı yerine katılan Yardımcı Yavuz 5güt 'ün aynı do'-rultudaki sözlü açıkla­ maları dinlendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü ; Suç sıkıyönetim ilânından önce işlenmiştir.Kazırlık soruşturmasında dinlenen sanık ve tanık beyanlarından ve dosya içeririnden anlaşıldığı üzere folaym meydana geldiği Kadıköy'de ki Yeşilsaray îşhanında çeşitli sol dernekler "bulunmaktadır• Sanıklardan biri lise san sınıfta beklemeli diğer ikisi de üniversite öğrencisi olup sol görüşlü olduklarını bildirmişlerdir.Olay günü l.Kayıs mitinginde ölen sol görüşlü Lâle Yeşilnil'in cenaze töreni Kadıköy’de ki olayın vuku bulduğa hanın yakınındaki tir camiden yapılmaktadır.Bu arada handa bazı kişilerin silâhlı olarak toplandıkları polise ihbar edilmiş ve hu nedenle polis tarafından yapılmak istenen operasyon sırasında sanıkların 3 polisi yaraladıkları ileri sürülmüştür*Olayın ge­ rek Anayasa'nın 124*,gerek sıkıyönetim mahkemelerinin görevlerini "belirleyen 1402 sayılı Yasa’nın 13, ve 15»maddeleri hükümleri karşısında politik ve ideolojik saikle işlendiği ve sıkıyönetim ilânına neden olan yaygın şiddet aylemlerinin kökenini teşkil ettiği hususunda yeterli kanıt vardır.Bu durumda davanın Askerî yargı yerin­ de görülmesi gerektiğinden İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî Mahkemesi 'nin görevsizlik kararının kaldırılmasına karar verilmelidir. SOl-HJÇ

: Anlaşmazlığmtniteli“âne göre Askerî Yargı yerinde çözülmesi gerek­

tiğine,hu nedenle İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî î-ahkemesi’nin 5*7*1979 günlü 1979/226—38i sayılı görevsizlik kararının, kaldırılmasına Servet Tüzün ve İsnst Onur'un karşı oylarıyla ve cyçokluğuyla 5*5*1930 gününde kesin olarak karar verildi.

Başkan Ahmet E* Boyacıoğlu

uye

Üye ti

/

T*C*

UYÜŞMZLUC MABEMESİ CEZA BÖLÜMÜ $sas Ko s 1980/76 KARSI OY YAZISI Sanıklara isnat olunan eylemlerinden dolayı yarlanmaları gereken görevli ve yetkili mahkemenin tayin ve tesbit edilebilmesi için evvelemirde Sıkıyönetim Askeri Hahkemelerinin görev ve yetkilerini gösteren 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanununun ilgili madde­ lerinin değerlendirilmesi gerekmektedir» Sıkıyönetim Askeri Mahkemelerinin görev ve yetkileri 1402 sayılı sıkıyönetim kanununun 13*,1£», ve 15* maddeleri ile tedvin edilmiştir. Sanıklara isnat olunan suçlar sıkıyönetim ilanından evvel işlenmiş olduğuna ve sıkıyönetim ilanından evvel işlenen suç­ lara.Sıkıyönetim Askeri Mahkemelerinde bakılması esas ve usulü aynı kanunun 13. maddesin­ de belirtildiğine ve sıkıyönetim ilanını gerektiren hallere bağlı eylemler başlığını ta­ şıyan bu maddede aynen, «Sıkıyönetim ilanına sebep olan suçları,sıkıyönetim ilanından ev­ vel işlemiş clanlarla,sıkıyönetim Askeri Mahkerae1erinin elkoyduğu herhangi bir suçla umu­ mi ve müşterek gaye içerisinde irtibatı bulunan suçları işleyenlerin davalarına,suç sıkı­ yönetim bölgesi dışında işlenmiş olsa dahi Sıkıyönetim Askeri Mahkemelerinde bakılır” denildiğine nazaran, Sıkıyönetim Askeri Mahkemelerinin Sıkıyönetim ilanından evvel işlenes suçlara bakabilmesi için dava konusu eylemin sıkıyönetim ilanına feebep olan suç veya isnai olıman eylemin " Sıkıyönetim Askeri Mahkemelerinin el koyduğu herhangi bir suçla umumi ve müşterek gaye içerisinde irtibatlı olarak işlenmiş bulunması şeklinde iki esas kabul edilmiş olunmaktadır* Sıkıyönetim ilanına sebep olan suçlar ile 13* maddede yer alan irtibat deyi­ minin hukuki durumlarının neden ibaret olduğunun tayin ve tesbiti için; a)

Sıkıyönetim

ilan sebeplerini gösteren

334

sayılı Türkiye Cumhuriyeti Ana­

yasasının 124* maddesinin, b) Bazı illerde ilan edilmiş bulunan sıkıyönetim süresinin uzatılmasına dair istemi havi Bakanlar Kurulu ^araroamesinin onaylanmasına ilişkin T*B»M*^»nin karan laun­ dere çatının incelenmesine lüzum ve zaruret vardır* a)

334 sayılı T.Ç#Anayasaaın 124* maddesinde Sıkıyönetim ilan sebepleri

rak; 1- Savaş hali, 2- Savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, 3- Ayaklan­ ma olması, 4— Vatan ve Cumhuriyete karnı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma olduğunu gös­ teren, 5- ülkenin ve Milletin bölünmezliğini içten ve dıştan tehlikeye düşüren,6- Anaya•••/•••

Esas No î 19ÖO/76

- 2-

sanın tanıdığı hür demokratik düzeni ortadan kaldırmaca yönelen, 7- ™emel hak ve özgürlük­ leri ortadan kaldırmaya yönelen yaygın şiddet hareketleri hakkında kesin belirtilerin mey­ dana çıkması gibi haller gösterilmiştir* b)

Bazı illerde ilan edilmiş bulıman sıkıyönetim süresinin uzatılmasına

istemi havi 24*4*1979 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesinde ise, "Anayasa'nın 124. madde­ sinde öngörülen her türlü durum ve olasılıklara karşı, 26.4,1979 tarihinde geçerli olmak üzere, sıkıyönetim yeniden iki ay süre ile uzatılması isteminde bulunulması” kararlaştı­ rılmış işbu Balcanlar Kurulu istemi T,B,K,M, nin 25.4*1979 tarih ve 7* birleşiminde onay­ lanmıştır. Yukarıda yapılan açıklamalar, bazı illerde ilan edilmiş bulunan Sıkıyönetim süresinin uzatılmasına dair istemi havi Bakanlar ^urulu Kararnamesinin onaylanmasına iliş­ kin T,B,K*Keclisinin İsrarı münderecatı ve Anayasa'nın 124, maddesi ve sanığa isnat olunan fiiller nazarı itibare alınmak suretiyle değerlendirildikte; Anayasa'nın 66. maddesi gere­ ğince T,B,M»Meclisince Eavaş hali ilanına karar verilmediği sürece tetkik konusu olan sı­ kıyönetim ilanına dair kararnamede olduğu gibi "Anayasa'nın 124* maddesinde öngörülen her türlü durum ve olasılıklara karşı sıkıyönetim ilanının "kararlaştırılmış olduğu belirtil­ miş olsa dahi; işbu sıkıyönetim ilan kararının Ansyasa'nın 124* maddesinde gösterilen sı­ kıyönetim ilan sebeplerinden "savaş hali"ni kapsadığının düşünülmesi bahis konusu olaımyacağına göre; sözü edilen bu halin dışında kalan ve Anayasa'nın 124* maddesinde yer alan v< yukarıda sayılan eylemlerin,sıkıyönetim ilanına sebep olan suçlar ve sıkıyönetim Askeri Mahkemelerinin elkoyduğu herhangi bir svıçla umumi ve müşterek gaye içerisinde irtibatı bu­ lunan suçların ise murtabut suç olarak kabul edilmesi gerekir. Kanun koyucu, işbu maddeyi kabul ederken bu mahkemelerin belirli ve sınırlı nitelikteki suçlara bakabileceği esasını öngörmüştür, Anayasa'nın 124, maddesinde yer alan ve sıkıyönetim elan sebepleri olarak göı terilen suçlar dışında kalan eylemlere, sıkıyönetim askeri mahkemelerince bakılması, sözü edilen mahkemelerin "Ceza etkinliğini arttırmak için hızlı yargılamayı sağlamak" şeklinde ki kuruluş gayeleri ile bağdaşmaz. Bu mahkemelerin bakacağı suçların çeşidi ve sayısı arttırıldığından "sürat" hususunda aynı oranda olumsuz etkileme bahis konusu olacağına ve dava konusu olayda ise; Sanıklara isnat olunan eylemin; olay tarihi olan 4*5,1977 günü, Taksim'de 1 Kayış olayları sırasında ölen ^ale Yeşinli'nin cenazesi kaldırıldığı sırada toplu halde bir işhanına giren kişileri takip eden Emniyet ekibine mensup görevli polis memurlarına tabanca ile ateş edilmesi ve bu kişilerden birinin evde saklanması iddiası ile acı geçen sanıklar hakkında kamu davası açıldığına ve o sözü edilen sarnıçların aa^a konusu fiilleri "yakalanmamak ve kanuni kovuşturmadan kurtulmayı sağlamak" amacı dışında, sıkıyönetim ilanını gerektiren suçları işleyenlerin takip ettikleri "ideolojik" maksatla

_ Eeas No : 1980/76

-

3- '

işlemiş oldıdclarını zahire çıkaran dava dosyasında herhangi delil bulunmadığına ve hemekadar sanıkların öğrenci ve sol görüşlü oldukları belirtilmekte isede; tekkik konusu olay olduğu gibi eylemin "ideolojik maksatla işlenmiş olduğunun tesbit edilememesi ve sıkıyöne­ tim Askeri Mahkemelerinin el koyduğu herhangi bir suçla umumi ve müşterek gaye içerisinde irtibatlı olarak işlendiğine dair delil bulunması halinde» sırf failin veya maktulün ide lojik bir görüşü benimsemiş olmaları nedeniyle herkesin sıkıyönetim halleri dışında olağan hallerde işÜyebileceği bir suçun işlenmiş olması hesabiyle sıkıyönetim askeri mahkemele nin görevli olduğunun kabulü, 1402 sayılı sıkıyönetim kanunun 13» maddesi 2. Cümlesinde yer alan "irtibatlı " ve 15* maddesin 1. fıkrasında açıklanan "Sıkıyönetim ilanına ve f liyetlerine ilişkin olma koşullarının, ne nitelik ve nicelikte olursa olsun bütün suçlar için mevcut olup olmadığının araştırılması gerektiği şeklindeki kural ile bağdaşmıyacağı ve netice itibariyle işbu, nedenlerle Sıkıyönetim ilanından çok önce 4«5«1977 tarihinde i edildiği iddia olunan dava konusu fiile sıkıyönetim askeri mahkemelerinde bakılanıyacağı düşüncesi ile çoğunluk kararma karşıyız*

f İsmet Önur,

cST

G/f.

tfye Servet Tüzün