İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

HAKLAR YARDIMLAR YÜKÜMLÜLÜKLER TAZMİNAT ve CEZA SORUMLULUKLARI

Dr. Sıddık TOPALOĞLU

Faruk ÇINKI

TÜRKİYE İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONU 1 Kasım 2014 Yayın No: 343

Haberleşme Adresi: TİSK Hoşdere Cad. Reşat Nuri Sokak No: 108 Çankaya - ANKARA Tel Faks E-mail Web Sitesi

: (0312) 439 77 17 (Pbx) : (0312) 439 75 92-93-94 : [email protected] : http://www.tisk.org.tr

ISBN: 978-605-9994-07-1 Bu yayının tüm hakları saklı tutulmuş olup, tamamıyla TİSK’e aittir. TİSK’in yazılı izni olmadan hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, hiçbir elektronik veya mekanik formatta ve araçla (fotokopi, kayıt, bilgi depolama vb. her tür vasıta ile) transfer edilemez, çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ve bilimsel kıstaslara uygun ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Her türlü iktibasda kaynak gösterilmesi zorunludur. Baskı Ajans-Türk Gazetecilik Matbaacılık İnşaat Sanayi A.Ş. İstanbul Yolu 7. Km İnönü Mahallesi Necdet Evliyagil Sokağı No: 24 Batıkent-ANKARA Tel: 0 312 278 08 24 • www.ajansturk.com.tr • Email:[email protected]

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER SUNUŞ…………………………………………. ÖNSÖZ ……………………………………………

SUNUŞ...................................................................................... 17 ÖNSÖZ ..................................................................................... 18

I. BÖLÜM SOSYAL SİGORTALAR-I.İŞ KAZASI ve MESLEK BÖLÜM HASTALIĞI SİGORTASI SOSYAL SİGORTALAR- İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI

I. SOSYAL SİGORTALAR- İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI ……………

I. SOSYAL SİGORTALAR- İŞ KAZASI ve

BÖLÜM SİGORTASI....................................... 22 MESLEKII. HASTALIĞI İŞ KAZASI – TANIMI, UNSURLARI ve ÖZELLİKLERİ II. BÖLÜM

1. İŞ KAZASI ………………………………………..... İŞ KAZASI – TANIMI, ve UNSURLARI ve ÖZELLİKLERİ 1.1. Sosyal Sigortalar Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Sosyal Güvenlik Kurumu Uygulamalarında İş Kazası .……………………... 1. İŞ KAZASI................................................................................ 26 1.2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda 1.1 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Sosyal İş Kazası .…………………………………………. Güvenlik Kurumu Uygulamalarında İş Kazası......................... 26 2. İŞ KAZASININ ÖZELLİKLERİ/UNSURLARI .. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda İş Kazası........ 39 2.1. 1.2. SİGORTALILIK ..……………………………….. 2.1.1. 2. Sigortalı Sayılanlar ÖZELLİKLERİ/UNSURLARI ………….……………………… İŞ KAZASININ ..................... 40 2.1.1.1. 2.1. SİGORTALILIK Hizmet Akdi ile Çalışanlar ……………………… ...................................................................... 41 2.1.1.1.a. Hizmet Akdi ve Ücret ………………………….... 2.1.1 Sigortalı Sayılanlar ................................................................... 44 2.1.1.1.b. Türk Borçlar Kanununda Hizmet Akdi …………. 2.1.1.1. Hizmet AkdiHizmet ile Çalışanlar 44 2.1.1.1.c. İş Kanununda Akdi....................................................... ……………………... 2.1.1.1.a. Akdi veMuhtarları Ücret................................................................ 45 2.1.1.2. KöyHizmet ve Mahalle ……………………… 2.1.1.3. Hizmet Bağlı Olmaksızın Kendi Adına 2.1.1.1.b. Türk Akdine Borçlar Kanununda Hizmet Akdi .................................... 48 ve Hesabına Bağımsız ..……………… 2.1.1.1.c. İş Kanununda Hizmet Çalışanlar Akdi....................................................... 48 2.1.1.4. Kamu İdarelerinde Çalışanlar …………………… 2.1.1.2. Köy ve Mahalle Muhtarları ...................................................... 48 2.1.1.5. Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü 2.1.1.3. Hizmet Akdine Bağlı Olmaksızın Adına ve Hesabına Maddesinin Birinci Fıkrasının (a)Kendi Bendi Gereği Bağımsız Çalışanlar İlişkin .. ................................................................ 49 Sigortalı Sayılanlara Hükümlerin Uygulanacağı KişilerÇalışanlar …………………………..... 2.1.1.4. Kamu İdarelerinde ................................................... 50 a) İşçi Sendikaları ve Konfederasyonları ile 1

-1-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

2.1.1.5. Sendika Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Şubelerinin Başkanlıkları ve Maddesinin Yönetim Birinci

Seçilenler …………………………… Kurullarına Fıkrasının (a) Bendi Gereği Sigortalı Sayılanlara

Sanatçılar, Düşünür ve Yazarlar …………….. b) İlişkin Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler ................................ 50

c) Yabancı Uyruklular …………………………… c.1. Mütekabiliyet Esasına Dayalı Olarak Uluslararası BaşkanlıklarıSosyal ve Yönetim Kurullarına Seçilenler..................... 50 Güvenlik Sözleşmesi Yapılmış b) Sanatçılar, ve Yazarlar ........................................... 51 ÜlkeDüşünür Uyruğunda Olanlar Hariç Üzere, Yabancı.............................................................. Uyruklu Kişilerden Olmak c) Yabancı Uyruklular 53 Akdi İle Çalışanlar ..………………......... Hizmet c.1. Mütekabiliyet Esasına Dayalı Olarak Uluslararası Sosyal c.2. Mütekabiliyet Esasına Dayalı Olarak Olanlar Hariç Güvenlik Sözleşmesi Yapılmış Ülke Uyruğunda Uluslar arası Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Olmak Üzere, Yabancı Uyruklu Kişilerden Hizmet Akdi İle Yapılmış Ülke Uyruğunda Olanlardan Çalışanlar................................................................................... 54 Ülkemizde Çalışanlar ……………………………. c.3. c.2.Geçici Mütekabiliyet Esasına DayalıGönderilen Olarak Uluslar arası Sosyal Görevle Ülkemize Uyruklular Yabancı Güvenlik Sözleşmesi …………………………….... Yapılmış Ülke Uyruğunda c.3.1. Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Olanlardan Ülkemizde Çalışanlar ............................................ 55 Anlaşması İmzalanmamış Ülkelerde Kurulu c.3. Geçici Görevle Ülkemize Gönderilen Yabancı Uyruklular....56 Bir Kuruluş Tarafından ve Söz Konusu c.3.1. Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Anlaşması Kuruluş Adına Geçici Görevle Ülkemize Gönderilen İmzalanmamış Ülkelerde Kurulu Bir Kuruluş Tarafından ve Yabancı Uyruklular ………………… c.3.2. Söz Konusu Kuruluş Adına Geçici Görevle Ülkemize Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Ülkelerde Kurulu Bir Anlaşması Gönderilenİmzalanmış Yabancı Uyruklular ............................................... 56 Kuruluş Tarafından ve Söz Konusu Kuruluş c.3.2. Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Anlaşması Adına Geçici Görevle Ülkemize Gönderilen İmzalanmış Ülkelerde Kurulu Bir Kuruluş Tarafından ve Söz Yabancı Uyruklular ……………………………… Konusu Kuruluş Adına Geçici Görevle Ülkemize Gönderilen d. 4081 Sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Yabancı Uyruklular .................................................................. 57 Kanuna Göre Çalıştırılanlar ………..... e. d. 4081 Sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna Büyükelçilik, Konsolosluk Mensuplarının Çalıştırılanlar ……………… Özel GöreHizmetlerinde Çalıştırılanlar ................................................................... 60 Umumi Hıfzısıhha Kanununda Belirtilen f. e. Büyükelçilik, Konsolosluk Mensuplarının Umumi Kadınlar …………………………………. Özel Hizmetlerinde Çalıştırılanlar ........................................... 60 g.Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Düzenlenen f. Umumi Hıfzısıhha Kanununda Belirtilen Umumi Kadınlar ..... 61 Kurslarda Usta Öğretici Olarak Çalıştırılanlar … h. g.Milli Bakanlığı Tarafından Kurslarda Usta KamuEğitim İdarelerinde Ders ÜcretiDüzenlenen KarşılığıGörev Verilenler Öğretici Olarak Çalıştırılanlar .................................................. 61 …………………………………. Sayılı Devlet Memurları Kanununun 4Verilenler...... 61 ı. 657 h. Kamu İdarelerinde Ders Ücreti KarşılığıGörev üncü Maddesinin (C) Bendi Kapsamında a) İşçi Sendikaları ve Konfederasyonları ile Sendika Şubelerinin

2

-2-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ı. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü Maddesinin Çalıştırılanlar ……………………………………..

i. Türkiye Kurumu Tarafından Düzenlenen (C) BendiİşKapsamında Çalıştırılanlar....................................... 62 Toplum Yararına Çalışma Programlarından i. Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Toplum Yararına

Yararlananlar …………………………………...... 2.1.1.6. Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü 2.1.1.6. Haklarında,Birinci 5510 Sayılı Kanunun(b) 4 üncü Maddesinin Maddesinin Fıkrasının Bendi Gereği Birinci Fıkrasının (b) Bendi Gereği Sayılanlara İlişkin Sigortalı Sayılanlara İlişkinSigortalı Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler (6132 sayılı At Yarışları (6132 sayılıKanuna At Yarışları Hakkında Hakkında Tabi Jokey ve Antrenörler) ......................... 63 Kanuna Tabi Jokey ve Antrenörler) …………..... 2.1.1.7. Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci 2.1.1.7. Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Fıkrasının (c) Bendi Gereği Sigortalı Sayılanlara İlişkin Maddesinin Birinci Fıkrasının (c) Bendi Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler ........................................... 63 Gereği Sigortalı Sayılanlara İlişkin a. Kuruluş ve Personel Kanunları veya Diğer Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler ……………… a. Kuruluş Personel Kanunları veya Yoluyla Diğer Kamu Kanunlar ve Gereğince Seçimle veya Atama Kanunlar Gereğince Seçimle veya İdarelerinde Göreve Gelenlerden; Bu Atama Görevleri Sebebiyle Yoluyla Kamu İdarelerinde Göreve Kendilerine İlgili Kanunlarında DevletGelenlerden; Memurları Bu Görevleri Sebebiyle Kendilerine İlgili Gibi Emeklilik Hakkı Tanınmış Olanlardan Hizmet Akdi Kanunlarında Devlet Memurları Gibi Emeklilik İle Çalışmayanlar ...................................................................... 63 Hakkı Tanınmış Olanlardan Hizmet Akdi İle b. Başbakan, Bakanlar, Bakan Yardımcıları, Türkiye Büyük Çalışmayanlar ……………………………………. b. Başbakan, Bakanlar, Bakan Yardımcıları, Millet Meclisi Üyeleri, Belediye Başkanları, Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri, Belediye İl Encümeninin Seçimle Gelen Üyeleri..................................... 64 Başkanları, İl Encümeninin Seçimle Gelen c. 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının Üyeleri ……………………………………………. (c) Bendi Kapsamında İken, Bu Kapsamdaki Kişilerin Kurduğu c. 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Sendikalar ve Konfederasyonları İle Sendika İken, Şubelerinin Birinci Fıkrasının (c) Bendi Kapsamında Yönetim Kurullarına Seçilenlerdenve Aylıksız İzne Bu Başkanlıkları KapsamdakiveKişilerin Kurduğu Sendikalar Konfederasyonları İle Sendika Şubelerinin Ayrılanlar ................................................................................. 64 Başkanlıkları veKuvvetleri YönetimHesabına Kurullarına d. Türk Silahlı OkuyanlarSeçilenlerden Aylıksız İzne Ayrılanlar …………. Askeri Öğrenciler ..................................................................... 64 d. Türk Silahlı Kuvvetleri Hesabına Okuyanlar e. Emniyet Genel Müdürlüğü Hesabına Okuyanlar-Polis Askeri Öğrenciler ………………………………... AkademisiGenel Öğrencileri ............................................................. 65 e. Emniyet Müdürlüğü Hesabına 2.1.1.8. 506 Sayılı Kanunun Geçici 20Öğrencileri nci Maddesi Kapsamındaki Okuyanlar-Polis Akademisi ……….. 2.1.1.8. 506Sandıkların Sayılı Kanunun Geçici 20 Sahipleri nci Maddesi İştirakçileri ve Hak ................................ 65 Kapsamındaki Sandıkların İştirakçileri ve

Çalışma Programlarından Yararlananlar .................................. 62

3

-3-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

2.1.1.9. Hak Haklarında Bazı Sigorta Kollarının Uygulanacağı Sahipleri ……………………………………..

2.1.1.9. Haklarında Bazı Sigorta Kollarının Sigortalılar ................................................................................ 66

Sigortalılar ……………………….. Uygulanacağı a. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevlerinde (Hizmet Akdine Tabi

a. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevlerinde (Hizmet Akdine Tabi Olmamakla Birlikte) Çalışanlar b. Çırak, Aday Çırak, İşletmelerde Mesleki Eğitim ………………………………………… b. Gören ...................................................................... 66 Çırak,Öğrenciler Aday Çırak, İşletmelerde Mesleki Eğitim c. HarpGören Malulleri, Terörle Mücadele Kanunu-Nakdi Tazminat ve Öğrenciler ………………………… Harp Bağlanması Malulleri, Hakkında Terörle Mücadele Kanunu c. Aylık Kanuna Göre Vazife Malullüğü Aylık ..Bağlanması Hakkında Nakdi AylığıTazminat Bağlanmışve Maluller ..................................................... 67 Kanuna Göre Vazife Malullüğü Aylığı d. Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Meslek Edindirme, Bağlanmış Maluller ……………………………… Geliştirme ve Değiştirme Eğitimine Katılan Kursiyerler.......... 68 d. Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Meslek e. Ülkemiz İle SosyalGeliştirme Güvenlik Sözleşmesi Olmayan Ülkelerde İş Edindirme, ve Değiştirme Eğitimine Üstlenen İşverenlerce Yurt Dışındaki İşyerlerinde Çalıştırılmak Katılan Kursiyerler …………………... e. Ülkemiz İle Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Üzere Götürülen Türk İşçileri .................................................. 68 Ülkelerde Üstlenen İşverenlerce Olmayan f. Tarım veya Orman İş İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Yurt Dışındaki İşyerlerinde Çalıştırılmak Olarak Çalışanlar ...................................................................... 69 Üzere Götürülen Türk İşçileri …………………... f. g. Bazı Kısmi Süreli Çalışanlar ................................................ 70 Tarım veya Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle 2.1.2. Süreksiz Sigortalıların İşleri Nedeniyle……………………… Geçici Olarak Yurt Dışında Olarak Çalışanlar g. Bazı Kısmi.............................................................................. Süreli Çalışanlar …………………. Bulunmaları 70 2.1.2. İşleri Nedeniyle Olarak 2.1.3. Sigortalıların Sigortalılık Hallerinin Birleşmesi Geçici ............................................. 71 Yurt Dışında Bulunmaları ……………………….. 2.1.4. Yaşlılık Aylığının Kesilmesi veya Sosyal Güvenlik Destek Primi 2.1.3. Sigortalılık Hallerinin Birleşmesi ………………. Ödenmesi .................................................................................. 73 2.1.4. Yaşlılık Aylığının Kesilmesi veya Sosyal 2.1.5. Güvenlik Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama………………. Tebliğinde Kısa Vadeli Destek Primi Ödenmesi Sigorta Kolları Bakımından Sigortalı Sayılanlar ...................... 78 2.1.5. Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Kısa Vadeli ..Sigorta Kolları 2.1.6. Tebliğinde Sigortalılığın Başlangıcı ......................................................... 81 Bakımından Sigortalı Sayılanlar ………………... 2.1.7. Sigortalılığın Bildirimi ve Tescili ............................................. 82 2.1.6. Sigortalılığın Başlangıcı ………………………… 2.1.8. Sigortalıların Hizmetlerinin Tespiti .......................................... 90 2.1.7. Sigortalılığın Bildirimi ve Tescili ………………. 2.1.9. Sigortalıların Sigortalılığın Sona Ermesi ve Bildirim 90 2.1.8. Hizmetlerinin Tespiti Yükümlülüğü.............. …………….. 2.1.10. Sigortalılığın Sigortalı İştenSona AyrılışErmesi Bildirgesi 95 2.1.9. ve .............................................. Bildirim …………………………………….. 2.1.11. Yükümlülüğü Sigortalı Sayılmayanlar ............................................................ 97 2.1.10. İşten Ayrılış Bildirgesi ………………... 2.2. Sigortalı OLAY- KAZA ........................................................................ 100 2.1.11. Sigortalı Sayılmayanlar ………………………….

Olmamakla Birlikte) Çalışanlar................................................ 66

4

-4-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2.2.1. OLAY5510 SAYILI KAPSAMINDA 2.2. KAZAKANUN ………………………………….... 2.2.1. 5510 SAYILISAYILMA KANUNHAL KAPSAMINDA İŞ KAZASI ve DURUMLARI.................... 102 İŞ KAZASI SAYILMA HAL 2.2.1.1. Sigortalının İşyerinde Bulunduğuve Sırada Kazaya DURUMLARI ……………………………………. Uğraması................................................................................. 102 2.2.1.1. Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada Kazaya 2.2.1.1.1. İşyerinin Tanımı ..................................................................... 105 Uğraması ………………………………………..... 2.2.1.1.2. İşyerinin Tanımı Bildirilmesi ve Tescil .............................................. 105 2.2.1.1.1. İşyerinin …………………………………. 2.2.1.1.3. İşyerinin Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Tabi Şirketlerin Nevilerinin 2.2.1.1.2. Bildirilmesi ve Tescil …………………. 2.2.1.1.3. Türk TicaretBirleşmesi Kanunu veya Hükümlerine Tabi Katılması, Adi Değişmesi, Diğer Bir Şirkete Değişmesi, Birleşmesi Şirketlerin ŞirketlerdeNevilerinin Şirkete Yeni Ortak Alınması. ................................ 108 veya Diğer Bir Şirkete Katılması, Adi 2.2.1.1.4. İşyerinin Nakli, Devri veya İntikali ........................................ 108 Şirketlerde Şirkete Yeni Ortak Alınması ……….. 2.2.1.2. Bir İşverene Bağımlı Çalışan Sigortalının İşveren Tarafından 2.2.1.1.4. İşyerinin Nakli, Devri veya İntikali ……………. Olan İş Dolayısıyla veya Kendi Adına ve 2.2.1.2. BirYürütülmekte İşverene Bağımlı Çalışan Sigortalının İşveren Bağımsız Çalışan Sigortalının Yürütmekte Tarafından Yürütülmekte OlanOlduğu İş Kendi Adına.............................................. ve Bağımsız Dolayısıyla İş Nedeniyleveya Kazaya Uğraması 109 Çalışan Sigortalının Yürütmekte Olduğu İş 2.2.1.2.1. İşveren .................................................................................... 111 Nedeniyle Kazaya Uğraması ……………………. 2.2.1.2.2. İşveren Vekili .......................................................................... 112 2.2.1.2.1. İşveren ……………………………………………. 2.2.1.2.3. Alt İşveren .............................................................................. 112 2.2.1.2.2. İşveren Vekili ……………………………………. 2.2.1.3. Alt Birİşveren İşverene……………………………………….. Bağlı Olarak Çalışan Sigortalının, Görevli Olarak 2.2.1.2.3. DışındaBağlı BaşkaOlarak Bir YereÇalışan Gönderilmesi Nedeniyle Asıl İşini 2.2.1.3. Birİşyeri İşverene Sigortalının, Görevli Yapmaksızın Geçen Zamanlarda 113 Olarak İşyeri Dışında Kazaya Başka Uğraması............... Bir Yere İşini Yapmaksızın 2.2.1.4. Gönderilmesi Emziren KadınNedeniyle Sigortalının,Asıl İş Mevzuatı Gereğince Çocuğuna Geçen Zamanlarda Kazaya Uğraması …………... Süt Vermek İçin Ayrılan Zamanlarda Kazaya Uğraması........ 115 2.2.1.4. Emziren Kadın Sigortalının, İş Mevzuatı 2.2.1.5. Sigortalıların İşverence Sağlanan Bir Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gereğince Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Gidiş Gelişi Sırasında Kazaya Uğramaları.............................. 115 Zamanlarda Kazaya Uğraması ………………….. 2.3. Sigortalıların ZARARA UĞRAMA/ENGELLİ HALE 116 2.2.1.5. İşverence Sağlanan Bir GELME Taşıtla ................ İşin 2.4. Yapıldığı SEBEP SONUÇ İLİŞKİSİ – İLLİYET BAĞI ....................... 118 Yere Gidiş Gelişi Sırasında Kazaya Uğramaları ……………………………………….. III. BÖLÜM 2.3. ZARARA UĞRAMA/ENGELLİ HALE MESLEK HASTALIĞININ TANIMI GELME …………………………………………... VEİLİŞKİSİ TESPİTİ– İLLİYET BAĞI ….. 2.4. SEBEP SONUÇ 1. Sosyal Sigortalar ve III. GenelBÖLÜM Sağlık Sigortası Kanununda ve Sosyal MESLEK HASTALIĞININ TANIMI Güvenlik Kurumu Uygulamalarında Meslek Hastalığı Tanımı..... 120 VE TESPİTİ

5

-5-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 6331 Sayılı İş Sağlığı Güvenliği Kanununda 1.2. Sosyal Sigortalar veve Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununda Meslek Hastalığı ..................................................................... 120 Uygulamalarında Meslek Hastalığı Tanımı …….. 3. Meslek Hastalığının Tespiti .................................................... 121 2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda 4. Meslek Hastalığının Sigortalı İşten Ayrıldıktan Sonra Ortaya Meslek Hastalığı …………………………………. ÇıkmasıHastalığının ve Yükümlülük Süresi …………………….. .............................................. 122 3. Meslek Tespiti Kurum Sağlık Kurulu ile Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu ve 4.5. Meslek Hastalığının Sigortalı İşten Ayrıldıktan Sonra Ortaya Çıkması ve Yükümlülük Süresi ..... Çalışmaları ............................................................................. 123 5. Kurum Kurulu ile Sosyal Sigorta Yüksek 5.1. Kurum Sağlık Sağlık Kurulu ............................................................. 123 Sağlık Kurulu ve Çalışmaları …..……………….. 5.2. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu .................................... 123 5.1. Kurum Sağlık Kurulu ……………………………. 5.2.1. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Oluşumu ve 5.2. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu ………….. Üyeleri .................................................................................... 123 5.2.1. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun 5.2.2. Oluşumu Sosyal Sigorta Yüksek ……………………………… Sağlık Kurulu Üyelerinin ve Üyeleri 5.2.2. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Üyelerinin Hizmet Süreleri ...................................................................... 124 Hizmet Süreleri ………………………………… 5.2.3. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda Üyelerin Görev ve 5.2.3. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda Yetkileri .................................................................................. 124 Üyelerin Görev ve Yetkileri ……………………. 5.2.4. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna Başkan Seçilmesi.... 125 5.2.4. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna Başkan 5.2.5. Seçilmesi Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Başkanının Görev ve …………………………………………. Yetkileri................................................................................... 125 5.2.5. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Başkanının Yetkileri ………………………………. 5.2.6. Görev Sosyalve Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Toplantıları ve 5.2.6. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Karar Alma ............................................................................. 126 Toplantıları ve Karar Alma ……………………… 5.2.7. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Toplantılarına Mazeretsiz 5.2.7. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Toplantılarına Katılmayan Üyelerin DurumuKatılmayan ve Üyeliğin Sona Ermesi........ 127 Mazeretsiz Üyelerin 5.2.8. Durumu Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna………………. İştirak Edenlere ve Üyeliğin Sona Ermesi 5.2.8. Sosyal Sigorta Yüksek.......................................................... Sağlık Kuruluna İştirak Huzur Hakkı Ödenmesi 127 Edenlere Huzur Hakkı Ödenmesi ……………….. 5.2.9. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Çalışmalarıyla İlgili 5.2.9. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Giderlerin Finansmanı ............................................................ 127 Çalışmalarıyla İlgili Giderlerin Finansmanı ……. 5.2.10. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Dışardan Uzman 5.2.10. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Dışardan Kişilerin Görüşüne Başvurması ve BunlaraBaşvurması Huzur Hakkı Uzman Kişilerin Görüşüne Ödenmesi 127 ve Bunlara................................................................................ Huzur Hakkı Ödenmesi …………….. 5.2.11. Yüksek Sağlık Kurulunun 5.2.11. Sosyal Sosyal Sigorta Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Çalışmaları-Kurulun Çalışmaları-Kurulun Görevleri …………………. Görevleri ................................................................................. 128 5.2.12. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca,

6

-6-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

5.2.12. Eksik Sosyal Sigorta Sağlık Kurulunca,………..….. Eksik Bilgi ve Bilgi ve Yüksek Belgelerin İstenmesi

5.2.13. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca, Belgelerin İstenmesi ............................................................... 129

Uzman Kişilerin Görüşüne Başvurulması ……… 5.2.13. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca, 5.2.14. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda Uzman Kişilerin Görüşüne Başvurulması .............................. 130 Hekim Dinlenilmesi ……………………………... 5.2.14. Kontrol Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda 5.2.15. Muayenesi Gerektiği Kararı Halleri ve............................................................... Kontrol Muayeneleri …….. Verilmesi Hekim Dinlenilmesi 130 5.2.16. Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu 5.2.15. Sosyal Kontrol Muayenesi Gerektiği Kararı Dosyalarının İncelenme Süresi …………………..

Verilmesi Halleri ve Kontrol Muayeneleri.............................. 130

5.2.16. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Dosyalarının İncelenme IV. BÖLÜM

Süresi ...................................................................................... İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİLMESİ 131

1. İŞ KAZASININIV.BİLDİRİLMESİ ve BÖLÜM BİLDİRİM SÜRELERİ ………………………….. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİLMESİ 1.1. İş Kazasının Bildirilmesi……………………… 1.2. İş Kazasının Bildirilmesi ve Bildirim 1. Süreleri İŞ KAZASININ BİLDİRİLMESİ ve Hususlar …… Hakkında Bazı Açıklayıcı 1.3. İş Kazasının Süresinde Bildirilmemesi ve BİLDİRİM SÜRELERİ .......................................................... 132 Sonuçları …………………………………………. 1.1. İş Kazasının Bildirilmesi......................................................... 132 2. MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİLMESİ 1.2. İş Kazasının Bildirilmesi ve Bildirim VE BİLDİRİM SÜRELERİ ……………………... SüreleriHastalığının Hakkında Bazı Açıklayıcı Hususlar ......................... 133 2.1. Meslek Bildirilmesi ……………….. 2.2. Hastalığı Bildirim Süreleri ve ……………... 1.3. Meslek İş Kazasının Süresinde Bildirilmemesi Sonuçları.............. 136 2.3. 2. Meslek Hastalığının Bildirilmesi MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİLMESİ Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi VE BİLDİRİM SÜRELERİ ................................................... 136 veya Yazılı Olarak Bildirilen Hususların 2.1. Kasten MeslekEksik Hastalığının ........................................... 136 ya da Bildirilmesi Yanlış Bildirilmesi ve 2.2. Sonuçları Meslek Hastalığı Bildirim Süreleri ........................................ 137 ……………………………….……….... 3. SAYILI İŞ SAĞLIĞI ve Yükümlülüğünün GÜVENLİĞİ Yerine 2.3. 6331 Meslek Hastalığının Bildirilmesi İŞ Yazılı KAZASI veBildirilen MESLEK KANUNUNDA Getirilmemesi veya Olarak Hususların HASTALIĞININ KAYIT ve BİLDİRİMİ ……..

Kasten Eksik ya da Yanlış Bildirilmesi ve Sonuçları.............. 137

3. 6331 SAYILI İŞV. SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KANUNUNDA İŞ BÖLÜM

KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ KAYIT ve İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE

SAĞLANAN HAKLAR/YARDIMLAR BİLDİRİMİ............................................................................. 138

7

-7-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI BÖLÜM HASTALIĞI 1. İŞ KAZASI ve V. MESLEK HALLERİNDE SAĞLANAN İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE HAKLAR/YARDIMLAR ……………………….. SAĞLANAN HAKLAR/YARDIMLAR 1.1. SAĞLIK HİZMETLERİ …………………………. 1.1.1. Sosyal Güvenlik Kurumunca Finansmanı 1. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE Sağlanacak Sağlık Hizmetleri …………………… SAĞLANAN HAKLAR/YARDIMLAR ............................... 139 1.1.2. Sosyal Güvenlik Kurumunca Finansmanı 1.1. Sağlanmayacak SAĞLIK HİZMETLERİ ........................................................ 140 Sağlık Hizmetleri ……………… 1.1.1. Yol Sosyal Güvenlik Kurumunca Finansmanı Sağlanacak Sağlık 1.1.3. Gideri, Gündelik ve Refakatçi Giderleri …... 1.1.4. Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Şartları ……. Hizmetleri ............................................................................... 141 1.1.5. Sağlık Raporlarının Usul ve Esasları-Sağlık 1.1.2. Sosyal Güvenlik Kurumunca Finansmanı Sağlanmayacak Sağlık Kurulu Raporlarının Usul ve Esaslarının Hizmetleri................................................................................ 144 Belirlenmesi ……………………………………… 1.1.3. Gideri, RefakatçiSonucu Giderleri .......................... 145 1.1.5.1. İşYol Kazası veGündelik Meslek ve Hastalığı 1.1.4. Düzenlenecek Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma ........................... 146 İstirahat RaporlarıŞartları ……………….. 1.1.5.2. Bağlayıcılığı-Usulüne Uygun 1.1.5. Raporların Sağlık Raporlarının Usul ve Esasları-Sağlık Kurulu Raporlarının Düzenlenmeyen Raporlar-Yeni/Ek Rapor Usul ve Esaslarının Belirlenmesi ........................................... 151 Düzenlenmesi ……………………………………. 1.1.5.1. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sonucu Düzenlenecek İstirahat 1.1.6. Sağlık Hizmetlerinin Ödenecek Bedellerinin Raporları. ................................................................................. 156 Belirlenmesi ……………………………………… 1.1.5.2. Raporların Bağlayıcılığı-Usulüne Uygun ……………. Düzenlenmeyen 1.2. GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK ÖDENEĞİ 1.2.1. Geçici İş Göremezlik Bir................................. 157 Raporlar-Yeni/Ek RaporHallerinin Düzenlenmesi Sigortalıda Birleşmesi …………………………… 1.1.6. Sağlık Hizmetlerinin Ödenecek Bedellerinin Belirlenmesi.... 157 1.3. SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİ …………. 1.2. GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK ÖDENEĞİ ................................. 159 1.3.1. Sürekli İş Göremezlik Gelirine Hak Kazanma …. 1.2.1. Geçici İş Göremezlik Hallerinin Bir Sigortalıda Birleşmesi....... 159 1.3.2. Sürekli İş Göremezlik Gelirinin Hesaplanması … 1.3. Sürekli SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİ ................................. 160 1.3.3. İş Göremezlik Gelirinin Başlangıcı ……. 1.3.1. Sürekli Sürekliİş İş Göremezlik Göremezlik Gelirine Kazanma ....................... 160 1.3.4. Geliri Hak Bağlanmış Aynı Engellilik Meslek ...................... 160 1.3.2. Sigortalının Sürekli İş Göremezlik Gelirininveya Hesaplanması Raporu Alması ….. 1.3.3. Hastalığı Sürekli İşNedeniyle Göremezlikİstirahat Gelirinin Başlangıcı............................ 161 1.3.5. Sigortalının Yeniden Bir İş Kazasına Uğraması 1.3.4. Sürekli İş Göremezlik Geliri Bağlanmış Sigortalının Aynı veya Yeni Bir Meslek Hastalığına Tutulması ….. Engellilik veya Meslek Hastalığı 1.3.6. Geçici İş Göremezlik ÖdeneğiNedeniyle ve Sürekli İş Göremezlik İstirahat Raporu AlmasıEsas ......................................................... 161 Gelirine Tutulacak Günlük 1.3.5. Kazançlar Sigortalının………………………………………… Yeniden Bir İş Kazasına Uğraması veya Yeni Bir 1.3.7. Gelir ve Aylıkların Düzeltilmesi, Yükseltilmesi, Meslek Hastalığına Tutulması ................................................ 162 Alt Sınırı, Ödenmesi ve Yoklama İşlemleri …….

8

-8-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1.3.6. Çalışma Geçici İşGücü Göremezlik ÖdeneğiKazanma ve Sürekli İş Göremezlik Gelirine 1.3.8. ve Meslekte Gücü OranınınGünlük TespitiKazançlar.......................................... ………………………….. Kaybı Esas Tutulacak 162 1.3.8.1. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık 1.3.7. Gelir ve Aylıkların Düzeltilmesi, Yükseltilmesi, Alt Sınırı, Sigortası Kanununun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının Ödenmesi ve İşlemleri ............................................ 163 (a)Yoklama ve (b) Bentleri Kapsamındaki 1.3.8. Sigortalıların Çalışma Gücü Çalışma ve Meslekte Kazanma Gücü KaybıGücü Tespiti …….. 1.3.8.2. Sigortalıların Sahibi veya Geçindirmekle Kaybı OranınınHak Tespiti ........................................................... 164 Yükümlü Olduğu Çocuklarının Çalışma Gücü 1.3.8.1. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kaybı Tespiti …………………………………….. Kanununun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) ve (b) 1.3.8.3. Başka Birinin Sürekli Bakımına Muhtaç Olma Halleri Bentleri……………………………………………. Kapsamındaki Sigortalıların Çalışma Sigortası Gücü Kaybı Tespiti .................................................. 166 1.3.8.4. Yaşlılık Kapsamındaki Sigortalılar Çalışma Hak Gücü Kaybı Oranlarının Tespiti ….. Olduğu 1.3.8.2. İçin Sigortalıların Sahibi veya Geçindirmekle Yükümlü 1.3.8.5. Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranı Çocuklarının Çalışma Gücü Kaybı Tespiti............................. 167 Tespitine İlişkin Usul ve Esaslar ……………….. 1.3.8.3. Başka Birinin Sürekli Bakımına Muhtaç Olma Halleri.......... 168 1.3.8.6. Meslek Hastalıkları Listesi ……………………… 1.3.8.4. Mesleki Yaşlılık Sigortası Sigortalılar İçin Çalışma Gücü 1.3.8.7. BulaşıcıKapsamındaki Hastalıklar Listesi ……………. 1.3.8.8. Pnömokonyoz Meslek ………………… Kaybı Oranlarının TespitiHastalığı ....................................................... 168 1.3.8.9. Mesleği ……………………………... 1.3.8.5. Sigortalının Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranı Tespitine İlişkin Usul ve 1.3.8.10. İş Kazası İle Meslek Hastalığı Sonucu Meslekte Esaslar .................................................................................... 169 Kazanma Gücü Kayıp Oranı Tespitinde 1.3.8.6. Kullanılacak Meslek Hastalıkları Listesi. ..................................................... 169 Cetveller …………………………... 1.3.8.7. Meslekte Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Listesi ....................................... 170 1.3.8.11. Kazanma Gücü Azalma Oranının …………………………………….. 1.3.8.8. Hesaplanması Pnömokonyoz Meslek Hastalığı ............................................. 170 1.3.8.12. Uygulanması ………….. 1.3.8.9. Balthazard SigortalınınFormülünün Mesleği................................................................ 171 1.3.9. Kontrol Muayeneleri …………………………….. 1.3.8.10. İş Kazası İle Meslek Hastalığı Sonucu Meslekte Kazanma Gücü 1.4. İŞ KAZASI veya MESLEK HASTALIĞI SONUCU Kayıp Oranı Tespitinde Kullanılacak Cetveller...................... 171 ÖLEN SİGORTALININ HAK 1.3.8.11. SAHİPLERİNE Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranının Hesaplanması...... 173 GELİR BAĞLANMASI ………. 1.4.1. Hak Sahibi Formülünün Kavramı …………………………….. 1.3.8.12. Balthazard Uygulanması ................................... 174 1.4.2. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu 1.3.9. Kontrol Muayeneleri .............................................................. 175 Ölen Sigortalının Hak Sahiplerine Gelir 1.4. İŞ KAZASI veya MESLEK HASTALIĞI SONUCU ÖLEN Bağlanma Esasları ……………………………….. HAK SAHİPLERİNE 1.4.3. İşSİGORTALININ Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Gelirin Hak......................................................... Sahiplerine Bağlanacak GELİR BAĞLANMASI 177 Paylaştırılması …………………………………… 1.4.1. Hak Sahibi Kavramı ............................................................... 177 1.4.4. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Hak

9

-9-

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

1.4.2. Sahiplerine İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölen Sigortalının Hak Bağlanacak Gelirin Başlangıcı,

veGelir Yeniden Bağlanması ……………… Kesilmesi Sahiplerine Bağlanma Esasları....................................... 178

1.4.5. Ve/Veya Aylıkların Birleşmesi …………… 1.4.3. Gelir İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak 1.4.6. Gelir ve Aylıkların Zamanaşımına Uğraması Gelirin Hak Sahiplerine Paylaştırılması.................................. 179 Hakkın Düşmesi …………………………………. 1.4.4. Gelir İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Hak Sahiplerine 1.4.7. ve Aylıkların Durdurulması ………………. Bağlanacak Gelirin Başlangıcı, Kesilmesi ve 1.4.8. Hak Sahiplerine Gelir ve Aylık Haller …………………………... Bağlanmayacak Yeniden Bağlanması ............................................................... 180 1.4.9. Fazla veya Yersiz Ödemelerin Geri Alınması …. 1.4.5. Gelir Ve/Veya Aylıkların Birleşmesi ...................................... 182 1.4.9.1. İlgililerin Kasıtlı ve Kusurlu Davranışlarından 1.4.6. Gelir ve Aylıkların Zamanaşımına Doğan Fazla veya Yersiz Ödemeler ……………., Uğraması-Hakkın Düşmesi .................................................... 182 1.4.9.2. Sosyal Güvenlik Kurumunun Hatalı Doğan Fazla veya.......................................... Yersiz 1.4.7. İşlemlerinden Gelir ve Aylıkların Durdurulması 183 Ödemeler …………………………………………. 1.4.8. Hak Sahiplerine Gelir ve Aylık Bağlanmayacak Haller......... 183 1.4.9.3. Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tespiti 1.4.9. Fazla veya Yersiz Ödemelerin Geri Alınması......................... 184 Değerlendirilmesi-Alacak Takip Dosyası ………. 1.4.9.1. İlgililerin Kusurlu Davranışlarından 1.4.9.4. Fazla veyaKasıtlı YersizveÖdemelerden Kaynaklanan Alacağın Doğan Fazla veya Yersiz Ödemeler 186 Tahakkuk Ettirilmesi ve....................................... Tebliği …….. 1.4.9.5. veya YersizKurumunun Ödemelerde Uygulanacak 1.4.9.2. Fazla Sosyal Güvenlik Hatalı İşlemlerindenFaiz ve Alacağın Tahsil Şekilleri …………………... Doğan Fazla veya Yersiz Ödemeler........................................ 187 1.4.9.6. Gelir ve Aylıkların Yersiz Çekilmesi ………. 1.4.9.3. Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tespiti-Değerlendirilmesi1.4.9.7. Fazla veya Yersiz Ödemelerin Geri Alınırken Taksitlendirilmesi Alacak Takip Dosyası ............................................................. 187 ……………………………….. 1.5. GELİR BAĞLANMIŞ KIZ ÇOCUKLARINA 1.4.9.4. Fazla veya Yersiz Ödemelerden Kaynaklanan Alacağın ÖDENEĞİ VERİLMESİ …………… EVLENME Tahakkuk Ettirilmesi ve Tebliği ............................................. 189 1.6. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SONUCU 1.4.9.5. Fazla veya Yersiz Ödemelerde Uygulanacak Faiz ve ÖLEN SİGORTALI İÇİN CENAZE Alacağın ÖDENEĞİ Tahsil Şekilleri ........................................................ 190 VERİLMESİ ……………..



1.4.9.6. Gelir ve Aylıkların Yersiz Çekilmesi ..................................... 193



VI.Ödemelerin BÖLÜM Geri Alınırken 1.4.9.7. Fazla veya Yersiz

İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ SORUŞTURULMASI-193 Taksitlendirilmesi ...................................................................

SORUMLULUK HALLERİ

1.5. GELİR BAĞLANMIŞ KIZ ÇOCUKLARINA EVLENME

........................................................ 194 1. İŞÖDENEĞİ KAZASI VERİLMESİ ve MESLEK HASTALIĞININ

1.6. SORUŞTURULMASI İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SONUCU ÖLEN ……………………………

2. İŞSİGORTALI KAZASI veİÇİN MESLEK HASTALIĞI CENAZE ÖDENEĞİ VERİLMESİ......... 194 HALLERİNDE İŞVERENİN 10

- 10 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI VI. ……………………………….. BÖLÜM SORUMLULUĞU 3. İŞ KAZASI ve HASTALIĞININ MESLEK HASTALIĞI İŞ KAZASI ve MESLEK SORUŞTURULMASIHALLERİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN SORUMLULUK HALLERİ SORUMLULUĞU ……………………………….. 4. SİGORTALININ KENDİSİNDEN 1. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ KAYNAKLANAN SEBEPLERLE İŞ SORUŞTURULMASI ............................................................ 196 KAZASINA UĞRAMASI, TEDAVİ 2. İŞ KAZASI UZAMASI, ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SÜRESİNİN İŞVERENİN SORUMLULUĞU ........................................... 198 İŞ GÖREMEZLİĞİN ARTMASI ……………….. 5. 3. İŞ KAZASI MESLEKHASTALIĞI HASTALIĞI İŞ KAZASIVE ve MESLEK HALLERİNDE HALLERİNDE SORUMLULUĞU ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN SORUMLULUĞU................................. 200 BULUNAN KİŞİLERİN KUSURKAYNAKLANAN 4. SİGORTALININ KENDİSİNDEN ORANLARININ TESPİTİ ………………………. SEBEPLERLE İŞ KAZASINA UĞRAMASI, TEDAVİ 5.1. İşverenin Sorumluluğu ve Kusur Oranlarının SÜRESİNİN UZAMASI, İŞ GÖREMEZLİĞİN ARTMASI....202 Tespiti ……………………………………………. İŞ KAZASI VESorumluluğu MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE 5.2. 5. Üçüncü Kişinin ve SORUMLULUĞU BULUNAN KİŞİLERİN KUSUR Kusur Oranlarının Tespiti ……………………… 5.3. Sigortalının/Kazalının/Meslek Hastalığına ORANLARININ TESPİTİ ..................................................... 203 Tutulanın Sorumluluğu ve Kusur Oranlarının 5.1. İşverenin Sorumluluğu ve Kusur Oranlarının Tespiti............. 206 Tespiti ……………………………………………. 5.2. Üçüncü Kişinin Sorumluluğu ve Kusur Oranlarının Tespiti....... 207 6. SÜRESİNDE BİLDİRİLMEYEN 5.3. Sigortalının/Kazalının/Meslek Hastalığına Tutulanın Sorumluluğu SİGORTALILIKTAN DOĞAN ve Kusur Oranlarının Tespiti................................................... 208 SORUMLULUK ………………………………….

6. SÜRESİNDE BİLDİRİLMEYEN SİGORTALILIKTAN

DOĞAN SORUMLULUK ..................................................... 209 VII. BÖLÜM

İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA KARŞI SORUMLULUK ve VII. BÖLÜM KURUMUN SÖZ HASTALIĞI KONUSU OLABİLECEK TALEPLERİ İŞ KAZASI ve MESLEK HALLERİNDE SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA KARŞI SORUMLULUK ve KURUMUN SÖZ KONUSU 1. SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA KARŞI OLABİLECEK TALEPLERİ

SORUMLULUK …………………………………. 2. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NUN RÜCU, 1. SOSYALveGÜVENLİK KURUMUNA KARŞI TAZMİN MASRAFLARI ÖDETTİRME SORUMLULUK..................................................................... 211 TALEPLERİ ……………………... 2.1. 2. Peşin Sermaye Değeri Tabloları ve Peşin SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NUN RÜCU, TAZMİN ve Sermaye Değerinin Hesabı ……………………… MASRAFLARI ÖDETTİRME TALEPLERİ ........................ 212 2.2. Rücu Davalarına Esas Tutarın Hesabı ………….. 11

- 11 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 3. KAZASI veDeğeri MESLEK HASTALIĞI 2.1. İŞPeşin Sermaye Tabloları ve Peşin Sermaye Değerinin HALLERİNDE SOSYAL GÜVENLİK Hesabı ..................................................................................... 214 KURUMU TARAFINDAN YAPILAN 2.2. Rücu Davalarına Esas Tutarın Hesabı .................................... 216 ÖDEMELERİN GERİ ALINMASI ……………...



3. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SOSYAL

VIII. BÖLÜM GÜVENLİK KURUMU TARAFINDAN YAPILAN

İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE

ÖDEMELERİN ALINMASI ....................................... 216 TAZMİNAT GERİ SORUMLULUKLARI

(HUKUKİ SORUMLULUK) VIII. BÖLÜM

1. TAZMİNAT (MADDİ-MANEVİ) ………………. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE 1.1. Sorumluluk ve Tazminat ………………………… TAZMİNAT SORUMLULUKLARI 1.2. Manevi Tazminat ………………………………… (HUKUKİ SORUMLULUK) 2. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SONUCU ORTAYA ÇIKABİLECEK ZARARLAR TALEPLERİNE .SEBEP OLMA 1. (TAZMİNAT TAZMİNAT (MADDİ-MANEVİ). ........................................ 219 YÖNÜYLE) …………………….. 1.1. Sorumluluk ve Tazminat......................................................... 220 2.1. ÖLÜM ……………………………………………. 1.2. Cenaze ManeviGiderleri Tazminat ..…………………………………. .................................................................. 223 2.1.1. İŞ KAZASI MESLEK HASTALIĞI SONUCU ORTAYA 2.1.2.2. Ölüm HemenveGerçekleşmemişse Tedavi İle Çalışma Gücünün Azalmasından Giderleri ÇIKABİLECEK ZARARLAR (TAZMİNAT TALEPLERİNE Ya Da Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin SEBEP OLMA YÖNÜYLE) ................................................. 224 Bakımına İhtiyaç Duyulma Halinin Ortaya 2.1. ÖLÜM..................................................................................... 225 Çıkmasından Doğan Kayıplar ve Kazanç 2.1.1. Kayıpları Cenaze Giderleri ..................................................................... 225 İle Gider Artışları …………………….. 2.1.3. Desteğinden Yoksun Kalan 2.1.2. Ölenin Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse TedaviKişilerin Giderleri İle Çalışma Bu Sebeple Uğradıkları Kayıplar ……………….. Gücünün Azalmasından Ya Da Yitirilmesinden Yahut Başka 2.2. BEDENSEL ZARARLAR-BEDENEN YA DA Birinin Bakımına İhtiyaç Duyulma Halinin Ortaya Çıkmasından RUHEN ENGELLİ HALE GELME/ÖZRE UĞRAMA Doğan Kayıplar ve Kazanç Kayıpları İle Gider Artışları........ 226 ………………………………………... 2.1.3. Tedavi Ölenin Giderleri-Gider Desteğinden Yoksun Kalan…………………… Kişilerin 2.2.1. Artışı 2.2.2. Kazanç Kaybı ……………………………………. Bu Sebeple Uğradıkları Kayıplar ........................................... 226 2.2.3. Çalışma Gücünün Azalmasından ya YA da DA RUHEN 2.2. BEDENSEL ZARARLAR-BEDENEN Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin Bakımına ENGELLİ HALE GELME/ÖZRE UĞRAMA....................... 227 Muhtaç Hale Gelmekten Doğan Kayıplar ………. 2.2.1. Tedavi Giderleri-Gider Artışı ................................................. 227 2.2.4. Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan 2.2.2. Kayıplar Kazanç Kaybı ......................................................................... 228 ………………………………………….. 3. TAZMİNAT ve 12

- 12 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

2.2.3. KUSURSUZ Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Yahut SORUMLULUK …………………..

3.1. Tazminat ve Hakkaniyet Sorumluluğu …………. Başka Birinin Bakımına Muhtaç Hale Gelmekten

3.2. Tazminat ve Özen Sorumluluğu ………………… Doğan Kayıplar ...................................................................... 229

3.2.1. Çalıştıranın Sorumluluğu veDoğan Kayıplar........... 230 2.2.4. Adam Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Çalışana Rücu Hakkı …………………………….. 3. TAZMİNAT ve KUSURSUZ SORUMLULUK..................... 230 3.2.2. Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu …………….. 3.1. Tazminat ve Hakkaniyet Sorumluluğu ................................... 231 3.2.3. Yapı Malikinin Sorumluluğu ……………………. Tazminat ve Özen Sorumluluğu ............................................. 231 3.3.3.2. Tehlike Sorumluluğu ve Denkleştirme …………. 3.2.1. Adam Çalıştıranın Sorumluluğu ve Çalışana Rücu Hakkı...... 231 4. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ ………………. 4.1. Hükmünün Sorumluluğu Değiştirilmesi ……………. 3.2.2. Tazminat Hayvan Bulunduranın ....................................... 232 4.2. Ödemeler …………………………………. 3.2.3. Geçici Yapı Malikinin Sorumluluğu .................................................. 233 4.3. Tazminatın İndirilmesi …………………………... 3.3. Tehlike Sorumluluğu ve Denkleştirme.................................... 234 4.4. Birden Fazla Sorumluluk Halinin Varlığı ……… 4. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ.......................................... 235 5. MÜTESELSİL SORUMLULUK ………………... 4.1. Tazminat Hükmünün Değiştirilmesi ...................................... 237 5.1. Tazminatın Müteselsil Borçlular Arasında 4.2. Paylaştırılması-Müteselsil Geçici Ödemeler ..................................................................... 238 Borçluların 4.3. Birbirine Tazminatın İndirilmesi 238 Rücu Hakkı ........................................................... ve Zarar Görenin Halef Olmaları ……………………….. 4.4. Haklarına Birden Fazla Sorumluluk Halinin Varlığı ............................... 238 6. TAZMİNAT İSTEMLERİNDE ve 5. MÜTESELSİL SORUMLULUK ........................................... 239 TAZMİNATTAN BİRLİKTE SORUMLU 5.1. Tazminatın Müteselsil Borçlular Arasında Paylaştırılması OLUNAN KİŞİLERE RÜCUDA ZAMANAŞIMI … Müteselsil Borçluların Birbirine Rücu Hakkı ve Zarar Görenin 7. TAZMİNAT YARGILAMALARI VEHaklarına Halef Olmaları ....................................................... 240 CEZA HUKUKU İLİŞKİSİ …………………….





6. TAZMİNAT İSTEMLERİNDE ve TAZMİNATTAN BİRLİKTE

IX. BÖLÜM SORUMLU OLUNAN KİŞİLERE RÜCUDA

İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE TÜRK CEZA KANUNU KAPSAMINDA SORUMLULUK 7. TAZMİNAT VE CEZA HUKUKU (CEZAİYARGILAMALARI SORUMLULUKLAR)

ZAMANAŞIMI ...................................................................... 241

İLİŞKİSİ ................................................................................. 242

1. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI IX. CEZA BÖLÜM HALLERİ-TÜRK KANUNU İLİŞKİSİ … 2. TÜRK CEZA KANUNUNDA İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞIÇEŞİTLİ HALLERİNDE İLKELER ve BAZI GENEL KURALLAR ……. TÜRK CEZA KANUNU KAPSAMINDA SORUMLULUK 2.1. Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi ………………. (CEZAİ SORUMLULUKLAR) 2.2. Adalet ve Kanun Önünde Eşitlik İlkesi ………… İŞ KAZASI ve MESLEKveHASTALIĞI HALLERİ-TÜRK CEZA 2.3. 1. Kanunun Bağlayıcılığı Kanunlarla İlişki …………………………… Özel KANUNU İLİŞKİSİ .............................................................. 243 2.4. Türk Ceza Kanunun Uygulama Alanı …………... 13

- 13 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI TÜRK Bakımından CEZA KANUNUNDA ÇEŞİTLİ İLKELER ve BAZI 2.4.1.2. Zaman Uygulama ………………….. 2.4.2. Yer Bakımından Uygulama ……………………… 245 GENEL KURALLAR ............................................................ 2.4.3. Yabancı Ülkede Hüküm Verilmesi – Yabancı 2.1. Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi ........................................... 245 Ülkede Memuriyet veya Görev Üstlenenlerin 2.2. Bundan Adalet ve Kanun İşlediği Önünde Eşitlik .................................. 245 Dolayı Suçlarİlkesi. ………………….. 2.3. Vatandaş Kanunun Bağlayıcılığı Özel Kanunlarla İlişki................... 246 2.4.4. Tarafından ve İşlenen Suç ……………….. 2.4.5. Tarafından İşlenen Suç 2.4. Yabancı Türk Ceza Kanunun Uygulama Alanı.………………… .................................... 246 2.4.6. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması.. 2.4.1. Zaman Bakımından Uygulama................................................ 246 3. TÜRK CEZA KANUNUNDA CEZA 2.4.2. SORUMLULUĞUNUN Yer Bakımından Uygulama..................................................... 246 ESASLARI ……………. 2.4.3. Ceza Yabancı Ülkede Hüküm Verilmesi Yabancı Ülkede Memuriyet 3.1. Sorumluluğunun Şahsiliği– ………………… 3.2. Kast veya ………………………………………………. Görev Üstlenenlerin Bundan Dolayı İşlediği Suçlar...... 247 3.3. Taksir …………………………………………….. 2.4.4. Vatandaş Tarafından İşlenen Suç............................................ 247 3.4. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç ……………….. 2.4.5. YabancıCEZA Tarafından İşlenen Suç.............................................. 248 4. TÜRK KANUNUNDA CEZA KALDIRAN ve 2.4.6. SORUMLULUĞUNU Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması.................... 248 AZALTAN NEDENLER ………………………… 3. TÜRK CEZA KANUNUNDA CEZA SORUMLULUĞUNUN 4.1. Kanunun Hükmü ve Amirin Emri ………………. ESASLARI ............................................................................. 249 4.2. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali ……………. 3.1. Hakkın Ceza Sorumluluğunun ............................................. 249 4.3. Kullanılması Şahsiliği ve İlgilinin Rızası ……….. 4.4. Sınırın Aşılması ………………………………….. 3.2. Kast. ......................................................................................... 249 4.5. Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit …………... 3.3. Taksir....................................................................................... 249 4.6. Haksız Tahrik ……………………………………. 3.4. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç............................................ 250 4.7. Hata ………………………………………………. TÜRK CEZA KANUNUNDA CEZA SORUMLULUĞUNU 4.8.4. Yaş Küçüklüğü …………………………………... 4.9. Akıl Hastalığıve……………………………………. KALDIRAN AZALTAN NEDENLER.............................. 250 4.10. Sağır ve Dilsizlik 4.1. Kanunun Hükmü ve………………………………… Amirin Emri........................................... 250 4.11. Geçici Nedenler, Alkol veya 4.2. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali....................................... 251 Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma …………….. 4.3. HakkınCEZA Kullanılması ve İlgilinin Rızası. ................................. 251 5. TÜRK KANUNUNDA KİŞİLERE SUÇLAR ………………………………… 4.4. KARŞI Sınırın Aşılması. ...................................................................... 252 5.1. Hayata Karşı Suçlar ……………………………… 4.5. Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit...................................... 252 5.1.1. Kasten Öldürme ………………………………….. 4.6. Kasten Haksız Öldürmenin Tahrik.......................................................................... 252 5.1.1.1. İhmali Davranışla 4.7. Hata......................................................................................... 253 İşlenmesi …………………………………………. 5.1.2. Öldürme ………………………………… 4.8. Taksirle Yaş Küçüklüğü........................................................................ 254 5.1.3. İntihara Yönlendirme …………………………….

14

- 14 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Akıl Dokunulmazlığına Hastalığı.......................................................................... 254 5.2.4.9. Vücut Karşı Suçlar …………. 5.2.1. Yaralama ………………………………… 4.10. Kasten Sağır ve Dilsizlik..................................................................... 255 5.2.1.1. 4.11. Kasten GeçiciYaralamanın Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde İhmali Davranışla İşlenmesi …………………….. Etkisinde Olma ....................................................................... 255 5.2.2. Taksirle Yaralama ……………………………….. TÜRKCEZA CEZAKANUNUNDA KANUNUNDA KİŞİLERE 6. 5. TÜRK YAPTIRIMLAR KARŞI SUÇLAR.................................................................... 256 …………………………………. 6.1.5.1. Cezalar Hayata…………………………………………… Karşı Suçlar................................................................. 256 6.1.1. Hapis Cezaları …………………………………… 5.1.1. Kasten Öldürme....................................................................... 256 6.1.1.1. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek 5.1.1.1. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi................... 258 Yaptırımlar ……………………………………….. 5.1.2. Taksirle Öldürme.Ertelenmesi .................................................................... 259 6.1.1.2. Hapis Cezasının ……………………. 6.1.2. Para Yönlendirme.............................................................. Cezası …………………………………. 5.1.3. Adli İntihara 259 6.1.3. Cezanın Belirlenmesi ……………………………. 5.2. Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar................................... 260 6.1.4. Dava ve Cezanın Düşürülmesi …………………. 5.2.1. Kasten Yaralama...................................................................... 260 6.1.4.1. Sanığın veya Hükümlünün Ölmesi …………….. 5.2.1.1. AfKasten Yaralamanın İhmali Davranışla İşlenmesi.................. 261 6.1.4.2. …………………………………………………. 5.2.2. Dava Taksirle Yaralama.................................................................... 262 6.1.4.3. Zamanaşımı ………………………………... 6.1.4.3.1. 6. Dava Zamanaşımı Süresinin Durması TÜRK CEZA KANUNUNDA YAPTIRIMLAR.................... 263 veya Kesilmesi ………………………………….. 6.1. Cezalar..................................................................................... 263 6.1.4.4. Ceza Zamanaşımı ………………………………... 6.1.1. Hapis Cezaları......................................................................... 264 6.1.4.4.1. Ceza Zamanaşımının Kesilmesi ………………… 6.1.1.1. Müsadere Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar.................... 264 6.1.4.5. Zamanaşımı …………………………...





6.1.1.2. Hapis Cezasının Ertelenmesi................................................... 266

EKLER 6.1.2. Adli Para Cezası...................................................................... 267 6.1.3. Cezanın Belirlenmesi.............................................................. 268

EK-1 Arıza/Hastalık Listesi 6.1.4. (Çalışma Dava ve Gücü Cezanın 269 veDüşürülmesi................................................ Meslekte Kazanma Gücü 6.1.4.1. Kaybı Sanığın veyaTespit Hükümlünün Ölmesi.......................................... 269 Oranı Yönetmeliğinin Ek-1 Numaralı Ekidir) …………………………..…… 6.1.4.2. Af. ............................................................................................ 270 Kazanma................................................................... Gücü Kayıp Oranı Tespit EK-2 6.1.4.3. Meslekte Dava Zamanaşımı. 270 Cetvelleri (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma 6.1.4.3.1. Dava Zamanaşımı Süresinin Durması veya Kesilmesi........... 271 Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 6.1.4.4. Numaralı Ceza Zamanaşımı.................................................................... 272 Ekidir) ……………………………… 6.1.4.4.1. A CETVELİ Ceza Zamanaşımının Kesilmesi.............................................. 273 …………………………………….. …………………………………….. 6.1.4.5. B CETVELİ Müsadere Zamanaşımı............................................................ 273 C CETVELİ (Hastalık ve Arıza Tabloları) ..….. 15

- 15 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI



D CETVELİ …………………………………….. EKLER E CETVELİ …………………………………….. Peşin Sermaye Değeri Tabloları EK-3 EK-1 Arıza/Hastalık Listesi (TABLO : 1,2,3,4,5,6) ……………………………..

(Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-1 Numaralı Ekidir)................................... 275

EK-2 Meslekte Kazanma Gücü Kayıp Oranı Tespit Cetvelleri (Çalışma KAYNAKÇA ………………

Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit

Yönetmeliğinin Ek-3 Numaralı Ekidir)................................... 284 A CETVELİ............................................................................ 284 B CETVELİ............................................................................. 331 C CETVELİ (Hastalık ve Arıza Tabloları).............................. 359 D CETVELİ............................................................................ 366 E CETVELİ............................................................................. 367

EK-3 Peşin Sermaye Değeri Tabloları (TABLO : 1,2,3,4,5,6)......... 368



KAYNAKÇA....................................................................................... 374

16

- 16 -

SUNUŞ

İş kazaları ve meslek hastalıkları, günümüzde küresel boyutta temel sorunlardan birini teşkil etmektedir. Bu soruna getirilen çözümlerin kapsamı ve içeriği, bireysel refah ve toplumsal kalkınma üzerindeki etkileri ile büyük önem arz etmektedir. Ülkemiz ne yazık ki, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) alanında yürütülen çeşitli çalışmalara rağmen, özellikle KOBİ’lerde istenilen seviyeye ulaşamamıştır. Toplumda güvenlik kültürünün çok zayıf oluşu ve bilgi düzeyinin yetersizliği, iş kazalarının başta gelen sebebidir. Konfederasyonumuz, İSG alandaki bilgi eksikliğinin giderilmesi ve önleme faaliyetlerinin yaygınlaşması için kurulduğu günden beri çalışmalar yürütmektedir. Bu kapsamdaki faaliyetlerimizin bir parçası olarak, Sayın Dr. Sıddık Topaloğlu ve Sayın Faruk Çınkı’nın hazırladıkları “İş Kazası ve Meslek Hastalığı; Haklar, Yardımlar, Yükümlülükler, Tazminat ve Ceza Sorumlulukları” başlıklı yeni TİSK yayınımızı tüm ilgililerle paylaşmaktan mutluluk duyuyoruz. Kitapta iş kazası ve meslek hastalığının sosyal güvenlik boyutu derinlemesine incelenmiş, özellikle işletmelerimiz için önem taşıyan hukuki ve cezai sorumluluk alanında yararlı bilgilere yer verilmiştir. Değerli yazarlarımızın, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın çeşitli birimlerinde gösterdikleri başarılı çalışmalar sonucunda edindikleri birikimle hazırladığı bu yayının özellikle uygulamacılara ışık tutmasını diliyoruz.

Saygılarımızla TÜRKİYE İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONU

17

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ÖNSÖZ İş kazaları ve meslek hastalıkları modern çalışma hayatının en çetin problemlerindendir. Bu iki problem bütün hükümetlerin, çalışma hayatının bürokratlarının ve sosyal tarafların en çok zihin yorduğu konulardandır. Modern çalışma hayatı bir yandan iş kazalarını azaltırken diğer yandan da yeni teknolojiler yeni kazalar ve meslek hastalıklarını getirmektedir. Eski çalışma biçimlerinden farklı olarak yeni çalışma biçimleri de daha az tespit edilebilen ama yine insanın fiziksel ve ruhsal yanına zarar verebilmektedir. İş güvenliğinin amacı da insana verilen bu zararları kaynağında yok etmek ya da zararı minimize etmektir. İş kazaları ve meslek hastalıklarıyla yakından ilgili bir başka alan ise sosyal güvenliktir. İş kazaları ve meslek hastalıklarından kaynaklanan kayıpları, sosyal güvenlik araçları ile telafi etmek sosyal güvenliğin amaçlarındandır. Ülkeden ülkeye yöntem ve esasları farklılık göstermekle birlikte, iş kazasına veya meslek hastalığına uğrayan kişinin tedavi masraflarının karşılanması, daha sonra da çalışma gücündeki kayıp nedeniyle hayatını idame ettirebilmesi, geçimini temin etmesi için gerekli gelirin sağlanması sosyal güvenliğin en önemli fonksiyonlarındandır. Nitekim sosyal devlet ilkesi, Anayasasında yer bulmuş olan ülkemizde de durum böyledir ve sosyal güvenlik uygulamaları, hayata geçirilen sosyal güvenlik reformu ile Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürütülmektedir. İş sağlığı ve güvenliği genel denetimi Bakanlık İş Müfettişleri marifetiyle yürütülürken, iş kazaları ve meslek hastalıkları denetimi Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına bağlı Müfettişler tarafından yürütülmektedir. İş kazası ve meslek hastalığından kaynaklanan zararlar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanmaktadır. Daha açık bir ifadeyle, iş kazası ve meslek hastalığının belirlenmesi, kazalı ve hastanın müracaatı, maruziyet ve kaybın tesbiti, geçici iş göremezlik ödeneği ve sürekli iş göremezlik geliri verilmesi gibi diğer ilgili bütün iş ve işlemlerin yürütülmesi Sosyal Güvenlik Kurumunun görevleri arasındadır. Bu konuda, Türk Sosyal Güvenlik Kurumunun reformla birlikte yapısal olarak diğer çağdaş ülkelerden çokça bir eksiğinin olduğunu söylemek doğru değildir. Her gün gazetelerde birinci 18

- 18 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI haber olarak verilmeye çalışılan sosyal güvenlik alanındaki problemler daha çok uygulamalardan ve işleyişten kaynaklanmaktadır. Eleştirilen konular daha çok kişilere bağlı ve kişilerden kaynaklanan sorunlardır. Bunda Sosyal Güvenlik Kurumunda çalışan her gün gazetelerde şikayet edilen memurlar kadar haklarını ya da uygulamaları ve işleyişi bilmeyen hak sahiplerinin ve onların vekillerinin de kusurları vardır. İş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili temel esasları ve Sosyal Güvenlik Kurumunun uygulamalarını ve işleyişini bilmek herhalde iş kazası geçiren ve meslek hastalığına maruz kalan çalışanlara/yakınlarına ve onların vekillerine çok faydalı olacaktır. Bir iş kazası ve meslek hastalığı en çok işçiye, çalışana zarar vermektedir. Ama sadece işçiye değil bu istenmeyen olaydan işveren, çalıştıran da olumsuz olarak etkilenmektedir. Bu kitap bu nedenle, bu konuda soruşturma geçiren, tazminat ödeyen ve cezai takibata maruz kalan işverenlere/vekillerine de yararlı olacaktır. Bu kitabın yazılmasının esas amacı; Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamaları açısından iş kazası geçiren ve meslek hastalığına maruz kalan çalışanlara, işçilere ya da onların işverenlerine bilgi vermektir. Kitapta İş Kazası ve meslek hastalığı ile ilgili haklar, yardımlar, yükümlülükler, tazminatlar ve cezai sorumluklular bulunmaktadır. Kitabın birinci bölümde sigorta kavramı, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası anlatılmıştır. Bu aynı zamanda, Türk Sosyal Güvenlik sisteminin de kısa bir girişidir. İkinci bölümde ise, iş kazası tanımı, özellikleri, kimlerin bu konuda sigortalı sayılacağı, zarara uğrama ve engelli hale gelme hali ve bu konudaki sebep sonuç ilişkileri ele anlınmıştır. Bilindiği gibi ülkemizde iş kazası, meslek hastalığına göre daha önde görülmektedir. Bu iş kazalarının meslek hastalıklarına gör e sonuçlarının daha çabuk görülmesi, bu konudaki bilincin bu nedenle daha fazla olmasındandır. Bu nedendendir ki istatistiklerde de meslek hastalıkları iş kazalarına göre daha az görülmektedir. Bu ülkemizde meslek hastalıkların az olduğundan değildir. Üçüncü bölümde, meslek hastalığının tanımı ve tespiti anlatılmış, kurumun uygulamalarına göre meslek hastalığının

19

- 19 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tespitinden Kurum Sağlık Kurulu ile Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun çalışmalarına yer verilmiştir. Dördüncü bölümde ise, iş kazası ve meslek hastalığının gerek kurum uygulamaları açısından ve gerekse 6331 sayılı Kanun gereğince bildirimi, bildirim süreleri ile beraber anlatılmıştır. Beşinci bölümde ise, hak sahipleri açısından kazaya ya da hastalığa maruz kalanlara sağlanan haklar/yardımlar anlatılmıştır. İstirahat raporları ve ödenecek bedellerin belirlenmesi, geçici işgöremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası ya da meslek hastalığı nedeniyle ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması, gelir bağlanmış kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi, ölen sigortalının cenaze ödeneğinin karşılanması ayrıntılı bir biçimde anlatılmıştır. Altıncı bölümde iş kazası ve meslek hastalıklarının soruşturulması ve sorumluluk halleri anlatılmıştır. Kusur oranlarının tespiti iş kazası ve meslek hastalığının soruşturmasının en önemli hususudur ve bu bölümde açıklanmıştır. Yedinci bölümde, iş kazası ve meslek hastalıklarında Kuruma karşı sorumluluk, Sosyal Güvenlik Kurumunun rücu, tazmin ve masraflarını ödettirme talepleri, peşin sermaye değerinin hesabı ve Sosyal Güvenlik Kurumunun ödemelerinin geri alınması gibi hak sahiplerini de en çok ilgilendiren hususlar izah edilmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi, bu kitabın amacı Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamalarını anlatmak iken, kitabın bu bahsi bittiğinde bazı şeylerin eksik kaldığı ve okuyucuya daha fazla bilgi vermek ihtiyacı görülmüş ve sekiz ve dokuzuncu bölümler bu nedenle yazılmıştır. Aksi takdirde okuyucu iş kazası ve meslek hastalıklarının hukuki ve cezai sorumluluklarını bu kitapta hiç göremeyecekti. Bu nedenle sekizinci bölümde iş kazaları ve meslek hastalıklarının hukuki sorumlulukları anlatılmıştır. Kaza olması durumunda maddi ve manevi tazminatlar, ortaya çıkabilecek zararlar, tedavi giderleri, çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden yahut başka birinin bakımına ihtiyaç duyulması halinde doğan kayıplar ve kazanç kayıpları ile gider artışları, ölüm, cenaze giderleri, bedensel zararlar, ruhi zararlar, tazminat ve kusursuz sorumluluk, müteselsil sorumluluk, tazminatın 20

- 20 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI belirlenmesi, zamanaşımı, tazminat yargılamaları ve ceza hukuku ilişkileri açıklanmıştır. Kitabın son bölümü olan dokuzuncu bölümde ise, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde Türk Ceza Kanunu kapsamındaki sorumluluk (cezai sorumluluk ) anlatılmıştır. Türk Ceza hukuku ile iş kazası ve meslek hastalığı ilişkisi, Türk Ceza Kanunun ilkeleri, ceza sorumluluğunun esasları, ceza sorumluluğunu kaldıran ve azaltan nedenler, kişilere karşı suçlar ve yaptırımlar genel olarak izah edilmeye çalışılmıştır. Kitabın her bir bölümünde, önemli yerler çerçeve içine alınarak gösterilmiş, örnek olaylar verilmiş, gerektiğinde bakılabilmesi için kitabın sonuna da konularla ilgili Ekler ve Kaynakça bölümüne yer verilmiştir. Kitabın yazılış amaçları da dikkate alındığında, temelde bir akademik çalışma olması amacı güdülmemiş olup bu kitap bir uygulama rehberi niteliğindedir. Amacı da, bu konudaki hak sahiplerine haklarını ve Kurum uygulamalarını kısaca da olsa anlatabilmektir. Kitabın yazarları müfettiştir ve “Meslek hayatları boyunca inceleme, soruşturma ve teftişten elde ettikleri bilgi ve tecrübeleri sadece kendilerine bırakmamalı ve paylaşmalılardır.” fikri ile bu çalışma yapılmıştır. Yazarların uzun yıllar yapmış olduğu İş Müfettişliği, Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta Müfettişliği, Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişliği mesleklerinden gelen mesleki tecrübelerinden kaynaklanan bilgi birikimi ile iş kazası ve meslek hastalığı konularında uygulayıcıların, hak sahiplerinin, işçi, işveren, çalışan ve çalıştıranların en çok ihtiyaç duyduğu, en çok sorulan ve merak edilen konu ve soruları dikkate alarak bir çalışma yapılmıştır. Şimdiye kadar alınan görevler, yapılan işler, okunan, yazılan, takip edilenler kısaca tecrübelerin konuyla ilgili olanları düşünerek daha kolay anlaşılır bir biçimde yazılmaya çalışıldı. Bu kitaptaki en önemli özelliklerden birisi de tarafların sorularına kolay cevap bulabilecekleri bir çalışma olmasıdır. İçindekiler takip edilerek iş kazası ve meslek hastalıkl arı ile ilgili sorulara cevap bulabileceklerdir. İş kazası ve meslek hastalığına uğrayanlara, hak sahiplerine, işverenlerine,vekillerine,işgüvenliği uzmanlarına,işyeri hekimlerine, mali müşavirlere, muhasebecilere ve diğer sosyal taraflara faydalı olması dileğiyle…

21

- 21 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI I. BÖLÜM SOSYAL SİGORTALARİŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI Pek çok modern hukuk devletinde olduğu gibi ülkemizde de çalışma ilişkileri ve sosyal güvenlik sistemine ilişkin hukuki çerçeveyi şekillendiren en temel hukuk kaynağı Anayasal düzenlemelerdir. Nitekim Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının pek çok maddesinde çalışma hayatı ve sosyal güvenlik sistemine ilişkin hükümler de yer almaktadır. Ayrıca, ülkemizde sosyal güvenlik sistemine ilişkin uygulamaların hukuki çerçevesini oluşturan en önemli hukuk kaynaklarından bir diğeri de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunudur. Hukuk sistemimiz içerisindeki birçok hukuki düzenleme doğrudan ve dolaylı olarak çalışma hayatına ilişkin hukuki çerçeveyi etkileyebilecek/şekillendirebilecek olmakla birlikte, çalışma yaşamına ilişkin hukuki çerçevenin oluşturulmasında, az önce de belirtildiği üzere, öncelikle, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası hükümleri dikkat çekicidir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının, 12 nci maddesinin “Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder.” şeklindeki hükümleri ile 18 inci maddesi hükümlerinde hiç kimsenin zorla çalıştırılamayacağı ve angaryanın yasak olduğu genel kuralına yer verildiği unutulmamalıdır. Yine Anayasamızın 48 inci maddesinde, genel anlamda çalışma ve sözleşme hürriyeti güvence altına alınarak, “Herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahip olduğu, özel teşebbüsler kurmanın serbest olduğu ve devletin, özel teşebbüslerin milli ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alacağı” yönündeki kurallara yer verilmiştir. Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 60 ıncı maddesinde; “Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” şeklinde yer alan hükümleriyle sosyal güvenlik hakkına 22

- 22 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ilişkin temel düzenleme yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının yukarıda yer verilen ve diğer pek çok hükmünün birbirinden bağımsız olarak düşünülmemesi ve birlikte değerlendirilmesi çoğu konunun doğru anlaşılmasında faydalı bir yoldur. Anayasanın farklı başlıklar altında yer verdiği hakların zaman zaman birbiriyle kesişen nitelikler taşıyabildiği de açıktır. Nitekim, bazı yargı kararlarında (Örn. Yargıtay 10. H.D. 2010/9757 E., 2011/19893 K.); “Sosyal güvenlik hakkının kişilerin geleceğe güvenle bakmalarını sağlayan bir insan hakkı olduğu, sosyal güvenliğin sosyal hukuk devleti içerisinde yer alan ve sosyal hukuk devleti ilkesini oluşturan temel kavramlardan olduğu, Anayasanın 12 nci maddesinin “Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder.” hükümleri ile Anayasanın 60 ıncı maddesinin “Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” şeklindeki hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, sosyal güvenlik hakkının kişiye sıkı sıkıya bağlı, dokunulmaz ve vazgeçilmez bir hak olduğu …” yönünde değerlendirmeler de yapıldığı görülmektedir. Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar. (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Md. 60) Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının, çalışma ilişkileri ve sosyal güvenlik sistemiyle alakalı olarak yukarıda yer verilen hükümlerinin yanı sıra 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 61 ve 62 nci maddelerinde “Çalışma hakkı ve ödevi”, “Çalışma şartları ve dinlenme hakkı”, “Sendika kurma hakkı”, “Sendikal faaliyet”, “Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı”, “Grev hakkı ve lokavt”, “Ücrette adalet sağlanması”, “Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler” ve “Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları” konularında hükümler de 23

- 23 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yer almaktadır. Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gereken tedbirleri alır. (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Md. 62) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda “Sosyal Sigortalar” kavramının, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarını ifade ettiği hükmü yer almaktadır. Yine aynı Kanunda, kısa vadeli sigorta kolları; “İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kollarını ifade eder.”, uzun vadeli sigorta kolları ise; “Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır. Yukarıdaki tanımlar dikkate alındığında, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri çerçevesinde, sosyal sigortalarla ilgili olarak aşağıdaki şekilde bir sınıflandırma/gruplandırma yapmak mümkündür. SOSYAL SİGORTALAR

UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI

KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI

MALÜLLÜK SİGORTASI

HASTALIK SİGORTASI

YAŞLILIK SİGORTASI

ANALIK SİGORTASI

ÖLÜM SİGORTASI

24

- 24 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sosyal sigortaların, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerinde yer alan tanımlamalar dikkate alınarak yukarıdaki şekilde yapılan sınıflandırmasının yanısıra, genel anlamda sosyal sigorta kavramı ve risklerin birlikte göz önünde bulundurulmasıyla; fizyolojik riskler, mesleki riskler ve sosyo-ekonomik riskler şeklinde yapılabilecek genel bir risk sınıflandırmasına paralel olarak sosyal sigortaların daha farklı şekillerde sınıflandırmalarla ifade edilmeye çalışılması da mümkün olabilecektir.

25

- 25 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI II. BÖLÜM İŞ KAZASI – TANIMI, UNSURLARI ve ÖZELLİKLERİ 1.İŞ KAZASI 1.1. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Sosyal Güvenlik Kurumu Uygulamalarında İş Kazası 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uygulamaları yönünden iş kazası; - Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, -İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, -Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, -5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, -Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır. Diğer bir anlatımla iş kazası; a) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan (Genel olarak hizmet akdiyle, bir işverene bağımlı çalışan) sigortalının; 1) İşyerinde bulunduğu sırada, 26

- 26 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, 3) Görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 4) Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatına tabi olup olmadığına bakılmaksızın yine bu mevzuatta belirtilen sürelerde çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 5) İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, b) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışan sigortalının (Genel olarak bağımsız çalışan sigortalılar) ise; 1) İşyerinde bulunduğu sırada, 2) Yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyeri dışında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır. 5510 sayılı Kanunun, 13 üncü maddesinde yer alan “ … iş kazası; … meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.” şeklindeki ifadeler içinde yer alan, “özüre uğratan” ibaresi, 3 Mayıs 2013 tarihli ve 28636 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 25/04/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, “engelli hâle getiren” şeklinde değiştirilmiştir. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olan (Hizmet akdine istinaden çalışan) Ahmet ÖZTÜRK, aşçı olarak çalıştığı işyerindeyken, elektrik çarpması sonucu sol elini kaybetmiştir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalının, işyerinde bulunduğu sırada maruz kaldığı ve uzuv kaybına neden olduğu anlaşılan zararlandırıcı olayın, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelmesi 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bir iş kazası olarak değerlendirimesi için yeterli olacaktır. 27

- 27 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olan (Hizmet akdine istinaden çalışan) Mehmet TÜRK, bir inşaat işyerinde gece bekçisi olarak çalışmaktadır. Sigortalı, iş çıkışında evine gitmekteyken bir binanın çatı saçaklarından düşen buzun çarpması ile yaralanmıştır. Olay, 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde belirtilen ve önceki kısımlarda yer verilen hal ve durumlardan birinde meydana gelmediğinden; 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilemeyecektir. Zarar görenin, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalı olması, olayın 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilebilmesi için tek başına yeterli değildir. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olan (Kendi adına/bağımsız çalışan) Hasan ÖZBEY, sipariş üzerine yaptığı metal merdiven korkuluklarını, müşterisinin binasına götürdükten sonra, ürünün yerine montajını gerçekleştirdiği esnada, düşerek yaralanmıştır. Yaralanmaya neden olan kaza olayının, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalının yürütmekte olduğu iş nedeniyle yaptığı bir faaliyet esnasında meydana gelmiş olması (5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde sayılan hal veya durumlardan, 4/b sigortalısının “Yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyeri dışında” meydana gelmiş olması”; olayın, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilmesini gerektir ir. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olan Hüseyin İZMİRLİ, kendisine ait taksi ile yolcu taşımacılığı işi yaparak geçimini temin etmektedir. Sigortalı ve ailesinin, sigortalıya ait taksi ile gittikleri piknik alanında bulundukları esnada, park halindeki aracın kayması sonucu, sigortalı bir ağaçla taksi arasında sıkışarak yaralanmıştır. Meydana gelen kaza olayı, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalının işyerinde bulunduğu esnada yahut yürütmekte olduğu iş nedeniyle yaptığı bir faaliyet sırasında meydana gelmediğinden, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak 28

- 28 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kabul edilemeyecektir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan sigortalının; “Görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda” meydana gelen kaza olaylarının, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası olarak kabul edilip edilmeyeceği hususunda, zaman zaman Sosyal Güvenlik Kurumu ile konunun diğer tarafları arasında uyuşmazlıklar söz konusu olabilmektedir. Belirtilen durumlarda, genellikle kazalı sigortalı yahut hak sahiplerince, meydana gelen kaza olaylarının bir iş kazası olarak kabul edilmesi talep edilmekteyken, bu tür taleplerin, 2011/50 sayılı Genelge ile talimatlandırılan uygulamalar nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumunca kabul edilmemesi söz konusu olabilmekte ve konunun yargıya taşınması gündeme gelmektedir. İşveren tarafından görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilen sigortalıların, asıl işlerini yapmaksızın geçen zamanlarda maruz kaldıkları kaza olaylarından bazılarının, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan “ … görevli olarak gönderilen sigortalının görev konu su ile ilgili olmayan ve görevinin dışında meydana gelen kazalar iş kazası sayılmaz. Bu nedenle görevli gönderilen sigortalının işi dışında eğlenmek için gittiği sinema veya gece kulübünde herhangi bir nedenden dolayı uğradığı kazanın iş kazası olarak ka bul edilmesi mümkün değildir. …” şeklindeki talimatlar nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumunca iş kazası olarak kabul edilmemesi söz konusu olmaktadır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olan Faruk YALÇIN, asansör imalat, montaj ve bakım işleri yapan firmada servis/bakım elemanı olarak çalışmaktadır. Sigortalı X, Merkezi Adana ilinde bulunan asansör firmasının Ankara ilinde bulunan üretim biriminde imal edilerek, Kırıkkale ilindeki müşterisinin binasına kurulan asansörün arızasını gidermek üzere görevlendirilerek Kırıkkale iline gönderilmiş, Kırıkkale iline ulaştıktan sonra telefonla irtibat kurduğu müşterinin, gelip kendisini alacağı yerde beklemekteyken, bir aracın çarpması 29

- 29 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sonucu yaşamını yitirmiştir. Kazanın, bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelmiş olması nedeniyle, söz konusu kaza olayı, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilecektir. İşveren tarafından görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilen sigortalıların, asıl işlerini yapmaksızın geçen zamanlarda maruz kaldıkları kaza olaylarından bazılarının, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan talimatlar nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumunca iş kazası olarak kabul edilmemesi söz konusu olmakla birlikte, Bazı yargı kararlarında (Örn. Yargıtay 10. H.D. 02/06/1983 2601/3002), sigortalının görevle başka yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen kazaların, iş kazası olarak kabul edilmesi gerekeceği, işveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla işyerinden uzaklaşan sigortalının boş zamanlarını normal yaşantı içerisinde değerlendirmesinin doğal olduğu, sigortalı işçinin boş zamanlarını, sinemaya-kahveye-eğlence yerine giderek değerlendirmesinin mümkün olduğu yönünde hüküm tesis edildiği görülmektedir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda maruz kaldığı kaza olaylarının, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için; olayın, emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelmiş olması gerekmektedir. 28/09/2008 tarihli ve 27011 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği’ nin, “iş kazasının tanımı ve kapsamı” başlıklı 6 ncı maddesinde yer alan; “Kanunun (5510 s.K.) 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında, iş kazası; a) Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan sigortalının; 1) İşyerinde bulunduğu sırada, 2) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, 3) Görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 4) Emziren kadın sigortalının, iş 30

- 30 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI mevzuatına tabi olup olmadığına bakılmaksızın yine bu mevzuatta belirtilen sürelerde çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 5) İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, … meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen yada ruhen özre uğratan olaydır.” hükümleri dikkate alındığında, bu tür durumlarda konunun, emziren kadın sigortalının, iş mevzuatına tabi olup olmadığına bakılmaksızın değerlendirildiği görülmektedir. YARGI KARARLARI NOTU Yargıtay Onuncu Hukuk Dairesinin 02/06/1983 tarihli 2601/3002 sayılı kararı, “Sigorta olayının, sigortalının görev ile asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelmesinin iş kazası sayıldığı, sigortalı işçinin işveren tarafından yürütülen iş dolayısıyla işyerinden uzaklaştığı boş zamanlarını normal bir yaşantı içinde değerlendirmesinin doğal olduğu, sigortalının boş zamanlarını sinemaya, kahveye, eğlence yerine giderek değerlendirmesinin mümkün olduğu, sigortalının görevle ayrıldığı işyerine dönene kadar normal yaşantı içerisinde kalmak koşuluyla boş zamanlarda dahil olmak üzere tüm risklere karşı sigortalı sayılmasının sosyal güvenlik hukuku ilkelerine uygun düşeceği. … ” yönündedir.

ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olan Fatma GÜLŞEN (Bayan), işyerinde, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermesi için ayrılan sürede, çocuğuna süt vermekteyken, üzerine sıcak su dökülmesi sonucu yaralanmıştır. Sigortalının maruz kaldığı kaza, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermesi için ayrılan zamanlarda meydana geldiğinden, olay 5510 sayılı Kanun 31

- 31 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilecektir. SÜT İZNİ Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. (4857 sayılı İş Kanunu Md. 74) Sigortalıların, “işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında.” meydana gelen kaza olaylarının, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için; kazalının iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalılık niteliğine haiz olması ve iş kazasının diğer unsurlarının birlikte var olmasının yanı sıra, kaza olayının, sigortalıların taşınması işi esnasında meydana gelmiş olması gerekmektedir. Zira, bir kaza olayının, “Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında.” ifadesi kapsamında değerlendirilebilmesi için, bu durumun/halin devam ettiği sırada, yani taşıma işi devam ederken meydana gelmesi gerekmektedir. ÖRNEK : İşveren tarafından, hizmet akdine istinaden çalıştırılmakta olan sigortalılar, işverence kiralanmış olan bir minibüsle işyerine getirilip götürülmektedirler. Sigortalılar işyerine getirilirken, minibüs yol kenarındaki bariyerlere çarparak devrilmiştir. Kazada 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki 7 sigortalı yaralanmıştır. Olay, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere götürülmesi sırasında meydana geldi ğinden, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilecektir. ÖRNEK

: 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci 32

- 32 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı, işveren tarafından kiralanan minibüsle işyerine getirilip götürülmektedir. Sigortalı servis güzergâhında belirlenen durak noktasında araçtan inerek yolun karşısına geçmeye çalıştığı esnada bir trafik kazasına maruz kalarak yaralanmıştır. Olay, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalının, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere getirilip götürülmesi hal veya durumu sona erdikten sonra meydana geldiğinden, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilemeyecektir. Önceki kısımlarda belirtilen tanımlamalardan ve örneklerden de anlaşılacağı üzere; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uygulamalarında, bir olayın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için gerekli şartlar, anılan Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar (Genel olarak hizmet akdine istinaden çalıştırılanlar.) ve aynı Kanunun 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar (Genel olarak kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar.) açısından farklılıklar göstermektedir. Keza 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde yer alan iş kazası sayılma hal ve durumları temelde bu iki grup sigortalı için aynı şekilde söz konusu olmamaktadır. Örneğin; her iki grup sigortalı için de bir işyerinin varlığı mümkün olabilecekken, bağımsız çalışan sigortalılar için bir işverenden yahut işverenin görevle işyeri dışına göndermesinden veya işverenle ilişkilendirilmesi gereken diğer hal ve durumlardan söz edilemeyecektir. Çünkü bağımsız çalışan sigortalılar için bir işveren mevcut değildir. Yine bunun gibi, hizmet akdine istinaden çalışan sigortalılar için de kendi adlarına ve hesaplarına yürütmekte oldukları bir iş söz konusu olmayacaktır. Çünkü hizmet akdine istinaden çalışan sigortalıların bu çalışmaları başkası (işveren) adına ve hizmet akdine istinaden yapılan çalışmalardır. Başka bir anlatımla, iş kazası sayılma hal veya durumları bağımlı/hizmet akdine istinaden çalışanlarla (Genel anlamda işçi) bağımsız çalışanlar açısından farklılıklar göstermekte olup, söz konusu farklılıklar da dikkate alınmak suretiyle, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 13 üncü maddesinde 33

- 33 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yer alan, iş kazası sayılma hal veya durumları şu şekilde tablolaştırılmıştır: İŞ KAZASI 5510 SAYILI KANUNUN 4 ÜNCÜ MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASININ (a) BENDİ KAPSAMINDA SİGORTALININ

(b) BENDİ KAPSAMINDA SİGORTALININ

İşyerinde bulunduğu sırada İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle

İşyerinde bulunduğu sırada

Görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Yürütmekte olduğu iş nedeniyle İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında

Meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.

İş kazası kavramına ilişkin olarak, önceki bölümlerde yer verilen tanımlamaların yanı sıra, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde de iş kazası kavramına ilişkin çeşitli tanımlamalar ve açıklamalara da yer verilmiş olup, söz konusu genelgede; “… Ancak, Kanunun (5510 s.K.) 11 inci maddesindeki “sigortalının işini yaptığı yer” 34

- 34 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ifadesinden, sigortalının fiilen çalıştığı, yani esas işini gördüğü yerin anlaşılması gerekmektedir. Aynı maddenin ikinci fıkrası hükmüne göre de işin niteliği bakımından işyerine bağlı bulunan yerlerle diğer eklentilerin de işyerinden sayılması gerektiğinden maden işletmeleri, kara yolları, demir yolları gibi işletmelerde çalışanların esas işini gördüğü yerden tamamen ayrı bir bölgede ve işin yürütümü ile ilgili olmaksızın bulunduğu sırada meydana gelen bir kazanın, olayın sadece işyeri sınırları içinde meydana gelmesinden dolayı iş kazası sayılmasına imkân bulunmamaktadır. Diğer taraftan, dışarıdan bir etki veya herhangi bir olayla ilgili olmaksızın işyerinde geçirdiği bir kalp krizi veya başka bir hastalık nedeniyle vefat eden sigortalının ölümünün iş kazası olarak kabulüne imkân bulunmamaktadır. … görevli olarak gönderilen sigortalının görev konusu ile ilgili olmayan ve görevinin dışında meydana gelen kazalar iş kazası sayılmaz. Bu nedenle görevli gönderilen sigortalının işi dışında eğlenmek için gittiği sinema veya gece kulübünde herhangi bir nedenden dolayı uğradığı kazanın iş kazası olarak kabul edilmesi mümkün değildir. … sigortalının işe gitmek için bindiği servis aracından indikten sonra yolun karşı tarafında bulunan işyerine geçmek için yolu geçerken uğradığı trafik kazası, sigortalının getirilip götürülme hali sona ermesi nedeniyle iş kazası sayılamayacaktır.…” şeklinde yer alan talimatlarla, Sosyal Güvenlik Kurumu işlemlerinde; -Maden işletmeleri, kara yolları, demir yolları gibi işletmelerde çalışanların esas işini gördüğü yerden tamamen ayrı bir bölgede ve işin yürütümü ile ilgili olmaksızın bulunduğu sırada meydana gelen bir kazanın yahut dışarıdan bir etki veya herhangi bir olayla ilgili olmaksızın işyerinde geçirdiği bir kalp krizi veya başka bir hastalık nedeniyle vefat eden sigortalının ölümünün, sadece işyeri sınırları içinde meydana gelmesinden dolayı iş kazası olarak kabul edilmemesi, ÖRNEK : Sivas-Ankara karayolu, 12-20. kilometreler arası yol bakım/yenileme işleri ihaleli işinde hizmet akdiyle çalışan 4 sigortalı, mesai saati bitiminde, karayolunun 27. kilometresinde, yol kenarında bulunan su kaynağındayken, aralarında çıkan kavgada ikisi yaşamını yitirmiştir. Olayın, Sosyal Güvenlik 35

- 35 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan talimatlar nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumunca bir iş kazası olarak kabul edilmemesi söz konusu olacaktır. ÖRNEK : İşhanı yönetimi tarafından, hizmet akdine istinaden, gece bekçisi olarak çalıştırılan X gerçek kişisi, sabah iş hanını açan temizlik personeli tarafından, işyerinde ölü olarak bulunmuştur. Yapılan incelemeler ve olaya ilişkin adli süreç neticesinde, sigortalının, gece işyerinde bulunduğu sırada kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdiği anlaşılmış ve olayda herhangi bir cinayet izi ya da üçüncü kişi ilişkisi tespit edilememiştir. Söz konusu olayda yaşamını yitiren kişi, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalı olmasına ve işyerinde bulunduğu esnada kalp krizi geçirerek yaşamını yitirmiş olmasına karşın, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan “… Diğer taraftan, dışarıdan bir etki veya herhangi bir olayla ilgili olmaksızın işyerinde geçirdiği bir kalp krizi veya başka bir hastalık nedeniyle vefat eden sigortalının ölümünün iş kazası olarak kabulüne imkân bulunmamaktadır. …” şeklindeki talimatlar nedeniyle, söz konusu olayın Sosyal Güvenlik Kurumunca bir iş kazası olarak kabul edilmemesi söz konusu olabilecektir. (Farklı yönde yargı kararları mevcuttur ve kitap içeriğinde yer almaktadır.) Yukarıdaki örnekte belirtilen şekilde, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalıların, işyerinde bulundukları esnada yahut 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde sayılan diğer iş kazası sayılma hal veya durumlarından birinde, kalp krizi yahut başka bir hastalık nedeniyle yaşamlarını yitirmeleri halinde, olayın, 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Genelgesinde yer alan “ … Diğer taraftan, dışarıdan bir etki veya herhangi bir olayla ilgili olmaksızın işyerinde geçirdiği bir kalp krizi veya başka bir hastalık nedeniyle vefat eden sigortalının ölümünün iş kazası olarak kabulüne imkân bulunmamaktadır. …” şeklindeki talimatlar ve “dıştan gelen bir etkinin/ani bir olayın” söz konusu olmadığı yönündeki gerekçeler doğrultusunda Sosyal Güvenlik Kurumunca bir iş kazası olarak kabul edilmemesi de söz 36

- 36 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI konusu olmuştur. YARGI KARARLARI NOTU Yargıtay Onuncu Hukuk Dairesinin 25/02/1977 tarihli 8006/1368 sayılı kararı, “Kalp yetmezliğinden ölüm iş kazasından sayılamaz” görüşü doğrultusundadır. Ancak belirtilen karardan, daha sonraki dönemdeki bir hukuk genel kurulu kararı (2004/21-529 E., 2004/527 K.); “Sigortalının, işyerinde çalışmaktayken kalp krizi geçirerek ölmesinin, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 11 inci maddesinin “A” fıkrasının (a) bendinde yer alan; "Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada” meydana gelme hal ve durumuna uygun bir olay olduğu. Yine anılan maddenin (b) bendinde yer alan "işveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla” meydana gelme hal ve durumuna da uygun olduğu, bu nedenlerle de iş kazası sayılması gerekeceği, belirtilen yasa maddesinde yer almayan bir şart ya da sınırlamanın/kısıtlamanın yorumla getirilemeyeceği.” yönündedir.

-İşveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilen sigortalının işi dışında eğlenmek için gittiği sinema veya gece kulübünde herhangi bir nedenden dolayı uğradığı kazanın iş kazası olarak kabul edilmemesi, ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı, işverenin talimatıyla, mal teslimi için Edirne’ den İstanbul’ a gelmiş, dönüş için otobüs hareket saati beklerken gittiği gece kulübünde çıkan kavgada yaşamını yitirmiştir. Olayın, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan; “… görevli olarak gönderilen sigortalının görev konusu ile ilgili olmayan ve görevinin dışında 37

- 37 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI meydana gelen kazalar iş kazası sayılmaz. Bu nedenle görevli gönderilen sigortalının işi dışında eğlenmek için gittiği sinema veya gece kulübünde herhangi bir nedenden dolayı uğradığı kazanın iş kazası olarak kabul edilmesi mümkün değildir. …” şeklindeki talimatlar nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumunca bir iş kazası olarak kabul edilmemesi söz konusu olabilecektir. Ancak önceki kısımlarda açıklandığı üzere, benzer olaylarla ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu kararlarının aksine yargı kararları da mevcuttur. -Sigortalının işe gitmek için bindiği servis aracından indikten sonra yolun karşı tarafında bulunan işyerine geçmek için yolu geçerken uğradığı kazanın, sigortalının getirilip götürülme hali sona ermesi nedeniyle iş kazası sayılmaması, hususları talimatlandırılmıştır. (13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgede) ÖRNEK : Sigortalı, işverence sağlanan servis aracından inerek yolun karşısındaki işyerine gitmeye yaya olarak devam ettiği esnada kazaya maruz kalmıştır. Olay, sigortalı servis aracından indikten sonra yani işverence sağlanan taşıtla işe getirilip götürülme hali sona erdikten sonra meydana geldiğinden, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan; “… sigortalının işe gitmek için bindiği servis aracından indikten sonra yolun karşı tarafında bulunan işyerine geçmek için yolu geç erken uğradığı trafik kazası, sigortalının getirilip götürülme hali sona ermesi nedeniyle iş kazası sayılamayacaktır. …” şeklindeki talimatlar nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumunca 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak değerlendirilmeyebilecektir. Ancak, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan ve önceki sayfalarda değinilen talimatlara uygun işlemlerinden bazıları nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumu ve ilgili taraflar arasında zaman zaman uyuşmazlıklar ve bu uyuşmazlıkların yargıya taşınması söz konusu olabilmektedir. Konuyla ilgili çeşitli yargı kararlarına ilişkin bilgilere, ilgili bölümlerde yer verilmiştir. 38

- 38 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1.2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda İş Kazası 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerine göre, iş kazası; işyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen “engelli hâle getiren” olayı ifade eder. 6331 sayılı Kanunda, iş kazası kavramı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunundan farklı tanımlanmıştır. Halbuki birbiriyle iç içe girmiş alanlarda ve birbirini etkileyen düzenlemeleri bulunan bu iki kanundan kronolojik olarak daha sonra çıkarılan 6331 sayılı Kanunda, kavramın önceki kanunlardaki tanımlamaları da göz önünde bulundurulurak tanımlanabilmesi yahut bazı atıflarla iki Kanundaki tanımlamaların uygulama sorunlarına sebep o lmayacak şekilde yapılabilmesi mümkünken bunun olmadığı görülmektedir. Bu durum zamanla uygulamada bazı problemlere yol açabilecek nitelikte görünmektedir. Yine 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerine göre, çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır. Ayrıca, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 14 üncü maddesi hükümlerinde, iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimine ilişkin kurallar da yer almakta olup, anılan Kanunun bu hususlarla ilgili emirlerine, kitabın, iş kazası ve meslek hastalığının bildirimi ile ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak yer verilmiştir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerine göre, işveren, iş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde, çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır.

39

- 39 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 17 nci maddesi hükümlerine göre; iş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. 2. İŞ KAZASININ ÖZELLİKLERİ/UNSURLARI 5510 sayılı Kanunun, iş kazasını tanımlayan 13 üncü maddesi hükümleri ile önceki bölümlerde iş kazasının tanımlanması ile ilgili verilen bilgiler de göz önünde bulundurulduğunda, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasının varlığının kabul edilebilmesi için, belirli şartların/özelliklerin bir arada sağlanması gerektiği anlaşılmaktadır. Konuyla ilgili mevzuat hükümlerinden, bu şartların/özelliklerin genel anlamda; “Kazaya uğrayan ve nitelikleri”, “Meydana gelen olayın yeri, zamanı, şekli ve nitelikleri”, “Yaşanan olayın doğurduğu sonuçlar ve zarar verme özelliği”, “Sebep-sonuç ilişkileri” ile ilgili şartlar ve özellikler olduğu görülmektedir. Takip eden bölümlerde ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasının varlığından söz edilebilmesi için; anılan kanun hükümlerine göre iş kazası ve meslek hastalığı sigorta koluna tabi bir sigortalının mevcut olması, olayın 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde belirtilen hal ve durumlardan birinde meydana gelmesi, olay sonucu sigortalının bedence veya ruhça engelli hale gelmesi/zarara uğraması, meydana gelen olayla uğranılan zarar yahut meydana gelen olayla yürütülen iş arasında sebep-sonuç bağının bulunması şeklinde belirtilebilecek özelliklerin/şartların bir arada taşınması/sağlanması gerekmektedir. Zira, Belirtilen şarları/özellikleri taşımayan her zararlandırıcı olayın 5510 sayılı Kanun uygulamaları açısından bir iş kazası olarak kabulü mümkün olmayacaktır. Nitekim, sosyal güvenlik hukuku açısından iş kazası kavramının gerektirdiği pek çok özel şart dikkate alınmaksızın, borçlar hukuku açısından kaza kavramı gibi genel bir ifade ile; kusur ve irade dışında meydana gelen, kaçınılması 40

- 40 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI mümkün olmayan, zarar doğuran olay şeklinde geniş tanımlamayla ifade edilebilmesi mümkün olmamaktadır.

bir

2.1. SİGORTALILIK Bir kaza olayının, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası olarak kabul edilebilmesi için, söz konusu olayın, 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinde belirtilen hal ve durumlardan birinde meydana gelmesi yahut olay sonrasında bedence veya ruhça bir zarara uğranılması/engelli hale gelinmesi tek başına yeterli olmayacaktır. Zira iş kazasının varlığını kabul, ancak iş kazasnın belirli özelliklerinin yeterli ölçüde bir arada mevcudiyetiyle mümkün olabilecektir. 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden bir iş kazasının varlığının kabul şart ve esaslarından, aranan özeliklerden biri de “İş kazası ve meslek hastalığı sigorta koluna tabi sigortalılık halinin varlığı” dır. Meydana gelen kaza olayı sonucu beden ya da ruhen engeli hale gelenin/zarara uğrayanın, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigorta koluna tabi sigortalı olması, olayın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için diğer esaslarla birlikte şarttır. Zira, bir olayda bedenen ya da ruhen zarara uğrayanın/engelli hale gelenin sadece sigortalı olması yeterli olmayıp, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi olması da şarttır. Nitekim, 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılan kişilerden bir kısmı için, 5510 sayılı Kanunun kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümleri uygulanmamaktadır. Dolayısıyla, bu kişiler (5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmalarına karşın, haklarında kısa vadeli sigorta kolları hükümleri uygulanmayacak olan kişiler.) için, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile ilgili hükümlerin de uygulanması söz konusu olmadığından, belirtilen durumdaki sigortalıların maruz kalacakları kaza olayları için, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasından söz edilmesi mümkün olmayacaktır. ÖRNEK : Sigortalı, işyerinde bulunduğu ve işverence yürütülmekte olan faaliyet kapsamında bir işi yaptığı esnada maruz kaldığı kaza 41

- 41 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI olayı sonucunda, fiziki zarara uğramıştır. Kaza olayının, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilebilmesi için, olayın, sigortalının işyerinde bulunduğu ve işverence yürütülmekte olan faaliyet dolayısıyla bir işi yaptığı esnada gerçekleşmiş olması ve olay sonrasında sigortalının zarara uğraması yeterli olmayıp, bunların yanı sıra kazalının 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi olup olmadığının da bilinmesi gerekecektir. Şayet sigortalı, belirtilen bu vasfı da taşıyorsa, olayın 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabulü mümkün olacaktır. Aksi takdirde, olay 5510 sayılı Kanun uygulamalarında iş kazası olarak kabul edilemeyecektir. 5510 sayılı Kanunun, 4 üncü maddesinde; “… Bu kanunun kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümleri bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara bu kapsamda oldukları sürece uygulanmaz. …” hükümleri mevcut olup, söz konusu hükümlerden anlaşılacağı üzere, 5510 sayılı Kanunun, 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olan kişiler, her ne kadar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamınd a sigortalı sayılanlar içinde yer alıyor ve anılan Kanun hükümleri çerçevesinde “Sigortalılık” niteliğine haiz olsalar da, bu sigortalıların haklarında 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasından söz edilemeyecektir. Zira iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolu da 5510 sayılı Kanun kapsamında kısa vadeli sigorta kollarından sayılmaktadır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun, 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olan X gerçek kişisi işyerinde, asıl işini yapmakta olduğu esnada, işyerinin mutfak kısmında tüp patlaması sonucunda fırlayan parçaların, kendi çalıştığı bölüme kadar ulaşmasıyla yaralanmış ve sonrasında yaşamını yitirmiştir. Söz konusu olayın, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilebilmesi i çin, sigortalının işyerinde bulunduğu ve işverence yürütülmekte olan faaliyet kapsamında asıl işini yaptığı esnasında gerçekleşmiş olması yeterli değildir. Hakkında 5510 sayılı Kanunun kısa vadeli sigorta 42

- 42 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kollarına ilişkin hükümleri uygulanmayacak olan si gortalı açısından olay bir iş kazası olarak kabul edilemeyecektir. Ayrıca, Sosyal Güvenlik Kurumunun 2011/50 sayılı Genelgesinde (Genelgenin A bölümü 1.1.1. numaralı kısmında) “Kamu idarelerinin tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılanlar hakkında da iş kazası ve meslek hastalığı hükümleri uygulanmaz.” şeklindeki ifadeden bu kişilerle ilgili olarak 5510 sayılı Kanunun iş kazası ve meslek hastalığı hükümlerinin uygulanmayacağı anlaşılacağı gibi, 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre sigortalı sayılmayan kişilerle ilgili olarak da, anılan Kanunun iş kazası hükümlerinin uygulanmasının mümkün olmadığı da açıktır. 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden, bir iş kazasının varlığından söz edebilmek için gerekli şartlardan/özelliklerden biri olan “sigortalılık hali”, daha önce de belirtildiği üzere sadece 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalılık niteliğine haiz olmayı ifade etmemektedir. Söz konusu sigortalılık halinin bir iş kazasının varlığının tespiti yönünden ele alındığında, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı sigorta koluna tabi sigortalılık halini ifade ettiği açıktır. Ayrıca, iş kazasının varlığından söz edebilmek için öncelikle yukarıda belirtilen özel şartı da sağlayan bir sigortalılık halinin zorunlu olması, 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmakla birlikte iş kazası ve meslek hastalığı sigorta koluna tabi olmayan kişilerin uğradığı kazaların iş kazası olarak kabulünü imkansız hale getirdiği gibi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri ile sigortalı sayılmayan kişilerin haklarında da 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasından söz edilemeyecektir. 5510 sayılı Kanun hükümlerine istinaden sigortalı sayılmayanlara ilişkin hususlara, kitabın “Sigortalı Sayılmayanlar” başlıklı kısmında yer verilmiştir. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun, 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olan X gerçek kişisinin 11 yaşındaki çocuğu, babasına yemek getirdiği işyerinde, vantilatör pervanesine eliyle temas etmiş ve sağ el işaret parmağı kırılmıştır. 43

- 43 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Söz konusu kaza olayına maruz kalan çocuğun, 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalılık niteliğine haiz olmaması nedeniyle, zararlandırıcı olayın anılan kanun hükümleri çerçevesinde bir iş kazası olarak kabulü mümkün değildir. 2.1.1. SİGORTALI SAYILANLAR 5510 sayılı Kanun kapsamında, sigortalı sayılanlar, genel olarak anılan Kanunun 4 üncü maddesinde belirtilmiş olup, anılan Kanunun 4 üncü maddesisin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri hükümlerine göre, 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından sigortalı sayılanlar belirtilmiş, yine anılan bentlere tabi sigortalılar kapsamında sayılacak olanlar da söz konusu kanun maddesinde belirtilmiştir. Ayrıca, 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesi hükümlerinde, haklarında bazı sigorta kollarına ilişkin hükümlerin uygulanacağı kişilere ilişkin konularla ilgili temel hususlara yer verilmiştir. Ayrıca, çeşitli sigortalılık halleriyle ilgili hükümlere 5510 sayılı Kanunun diğer bazı maddeleriyle kimi geçici maddelerinde ve Ek-5 ve Ek-6 ncı maddelerinde de yer verilmiştir. 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre sigortalı sayılanlar ve haklarında bazı sigorta kollarının uygulanacağı kişilerle ilgili hususlara bu bölümün müteakip kısımlarında yer verilmiş olup, anılan Kanun kapsamında sigortalı sayılmakla birlikte kısa vadel i sigorta kolları kapsamında olmayan sigortalıların da mevcut olduğu unutulmamalıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında sigortalı sayılanlarla ilgili bölümlerde yer verilen örneklerde, özel olarak belirtilmemiş olan durumlarda örneğe konu edilen çalışanlarla ilgili olarak sigortalılık hallerinin çakışmasının söz konusu olmadığı kabul edilmiştir. 2.1.1.1. Hizmet Akdi İle Çalışanlar Bir veya birkaç işveren tarafından hizmet akdi ile çalıştırılanlar, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bunların sigortalılıklarında belirleyici unsur, çalışmanın hizmet akdine 44

- 44 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI dayalı, dolayısıyla işverene bağımlı olarak yürütülüyor olmasıdır. ÖRNEK : X Limited Şirketine ait yemek imalatı işyerinde, hizmet akdine istinaden, haftanın üç günü aşçı olarak çalıştırılan ve başka herhangi bir işte/işyerinde çalışması bulunmayan Y gerçek kişisi, hizmet akdine dayalı bu çalışmaları nedeniyle, 5510 sayılı Kanunun, 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır. Hizmet akdine tabi çalışan sigortalıların aldıkları ücretin, miktar ve niteliği (Örneğin, sigorta primine esas kazanç üst sınırının üstünde ücret alınıyor olması yahut ücretin parça başı v.b. şekillerde alınması.) çalışanın sigortalılık niteliğini değiştirmeyecektir. ÖRNEK : X Limited Şirketine ait inşaat işyerinde, hizmet akdine istinaden, duvar ustası olarak çalıştırılan Y gerçek kişisi, götürü usulde ücret almak suretiyle çalışmakta ve ücreti ördüğü duvar metrekare miktarına göre hesaplanmaktadır. Ayrıca işveren şirket işyerinde hangi günlerde ve ne kadar süreyle duvar örme işi yapılacağını belirlemektedir. Y gerçek kişisi ile işveren şirket arasındaki ilişki, hizmet akdi ilişkisi olma niteliği taşıdığından; “Y” bu çalışmaları nedeniyle, 5510 sayılı Kanunun, 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır. (Örnekte, ücretin şekli çalışanın sigortalılık niteliğini etkilemeyecek, hizmet akdinin varlığının dayanağını bağımlılık unsuru oluşturacaktır.) 2.1.1.1. a. Hizmet Akdi ve Ücret Hizmet akdi ve ücret kavramları arasındaki ilişkinin ele alınmasında, kitabın ana konusu sosyal güvenlik mevzuatını ilgilendirdiğinden, öncelikle sosyal güvenlik hukukumuzun ana çatısını oluşturan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun bu iki kavramla ilgili ne tür tanımlamalar yaptığının bilinmesi ve bu iki kavram arasındaki ilişkinin yine sosyal güvenlik mevzuatındaki yeri gözetilerek ele alınması faydalı olacaktır. 45

- 45 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda her ne kadar hizmet akdi kavramı ile ilgili geniş ve yeni bir tanımlama yapılmamış ise de; Kanun uygulamaları açısından hizmet akdi kavramının ne şekilde anlaşılması gerekeceği, 818 sayılı Borçlar Kanununa atıfta bulunulmak suretiyle açıkça belirtilmiştir. YARGI KARARLARI NOTU Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin 2010/957 E., 2011/19893 K. Numaralı kararında; “Bağımlılığın, iş ve sosyal güvenlik hukuku uygulamasında temel bir ilke olduğu, bu unsurun hizmetini işverenin gözetimi ve yönetimi altında yapmayı ifade ettiği, … her somut olayın niteliğinin göz önünde bulundurulması gerekeceği, … bazı durumlarda taraflar arasında sıkı bağımlılık ilişkisi bulunmasa da işverenin iş organizasyonu içinde yer alınıyorsa bağımlılık unsurunun kabulünün gerekeceği, önemli yönün, işverenin her an denetim ve buyurma yetkisini kullanabilecek olması ve çalışanın edimi ile ilgili buyruklara uyma dışında çalışma olanağı bulamayacağı nitelikte teknik ve hukuki bir bağımlılığının bulunması olduğu, genel anlamda bağımlı çalışmanın, işverenin belirleyeceği yerde ve zamanda işverence sağlanacak teknik destek ve işverenin denetim ve gözetiminde yapılan çalışmalar olduğu. …” yönünde görüşler de yer almaktadır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 3 üncü maddesi hükümlerine göre; Hizmet akdi; 22/04/1926 tarihli ve 818 sayılı Borçlar Kanununda tanımlanan hizmet akdini ve iş mevzuatında tanımlanan iş sözleşmesini veya hizmet akdini, ifade eder. 46

- 46 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 818 SAYILI BORÇLAR KANUNUNDA HİZMET AKDİ Hizmet akdi, bir mukaveledir ki onunla işçi, muayyen veya gayri muayyen bir zamanda hizmet görmeği ve iş sa hibi dahi ona bir ücret vermeyi taahhüt eder. Ücret, zaman itibariyle olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde dahi işçi muayyen veya gayri muayyen bir zaman için alınmış veya çalışmış oldukça, hizmet akdi yine mevcuttur; buna parça üzerine hizmet veya götürü hizmet denir. Hizmet akdi hakkındaki hükümler, kıyasen çıraklık akdine tatbik olunur. (11/01/2011 tarihli ve 6098 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılan 818 sayılı Borçlar Kanunu Md. 313) Yine 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 3 üncü maddesi hükümlerine göre, Ücret: 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarı, ifade etmektedir. YARGI KARARLARI NOTU

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi ve 10. Hukuk Dairesinin içtihatlarında; “Ticari taksi sahiplerinin, takside esas olarak kendileri çalışmasına karşın günün belli bir kısmında (12 saatliğine veya 24 saatliğine v.b.) aracı başka bir şoföre tahsis etmeleri ve bunun karşılığında elde edilen gelir ne olursa olsun sabit bir miktarın taksi sahibine ödenmesi yahut aradaki güven ilişkisine göre elde edilen gelirin belli bir oranının taksi sahibine verilmesi” şeklindeki ilişkiler hizmet akdine dayalı çalışma olarak nitelendirilmiştir. (Örn.: 10. H.D. 2010/957 E., 2011/19893 K. ve 9. H.D. 19.06.2006-2006/13004 E. 2006/17679 K.)

47

- 47 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2.1.1.1.b. Türk Borçlar Kanununda Hizmet Akdi Hizmet akdi/Hizmet sözleşmesi, 04/02/2011 tarihli ve 27836 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, 11/01/2011 kabul tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 393 maddesinde; “Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. İşçinin işverene bir hizmeti kısmi süreli olarak düzenli biçimde yerine getirmeyi üstlendiği sözleşmeler de hizmet sözleşmesidir. …” şeklinde tanımlanmıştır. Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre, özel kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, genel hizmet sözleşmesine ilişkin hükümler, kıyas yoluyla çıraklık sözleşmesine de uygulanır. 2.1.1.1.c. İş Kanununda Hizmet Akdi Hizmet akdi/iş sözleşmesi, 4857 sayılı İş Kanununun 8 inci maddesinde; “İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üst lenmesinden oluşan sözleşmedir.” şeklinde tanımlanmıştır. ÖRNEK : Y gerçek kişisi, X gerçek kişisine ait lokanta işyerinde, hafta içi 5 gün, 11:00-15:00 saatleri arasında günlük 30,00.-TL ücret karşılığı çalıştırılmaktadır. X ve Y gerçek kişileri arasındaki ilişki, hizmet akdi ilişkisidir. İş Kanunu hükümlerine göre; iş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Ancak, süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. 2.1.1.2. Köy ve Mahalle Muhtarları Köy ve mahalle muhtarı seçilenler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükümlerine göre sigortalı sayılırlar. 48

- 48 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2.1.1.3. Hizmet Akdine Bağlı Olmaksızın Kendi Adına ve Hesabına Bağımsız Çalışanlar Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların sigortalılık durumlarına ilişkin açıklamalar a bu bölümde yer verilmiş olup, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar şunlardır; a) Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, ÖRNEK : Kendisine ait arsa üzerine kurduğu tesiste halı saha işletmeciliği yapan N… G…, 2011 yılında bu faaliyeti nedeniyle bulunduğu ilçenin en çok vergi ödeyen mükellefi olmuştur. N… G… yürüttüğü faaliyet nedeniyle 5510 sayılı Kanunun, 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır. b) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar, c) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları, d) Tarımsal faaliyette bulunanlar, Tarımsal Faaliyet Tarımsal Faaliyet: Kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının mülkünde veya kamuya mahsus mahallerde; ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yoluyla yahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünleri elde edilmesini ve/veya bu ürünlerin yetiştiricileri tarafından; muhafazasını, taşınmasını veya pazarlanmasını ifade eder (5510 s.K. Md.:3)

49

- 49 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2.1.1.4. Kamu İdarelerinde Çalışanlar Kamu idarelerinde; a) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sürekli olarak çalışıp ilgili kanunlarında 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar, b) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi olmayanlardan, sözleşmeli olarak çalışıp ilgili kanunlarında 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamına girenler gibi sigort alı olması öngörülmemiş olanlar ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86 ncı maddesi uyarınca açıktan vekil atananlar, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi hükümlerine gereği sigortalı sayılırlar. 2.1.1.5. Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) Bendi Gereği Sigortalı Sayılanlara İlişkin Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler; a) İşçi Sendikaları ve Konfederasyonları İle Sendika Şubelerinin Başkanlıkları ve Yönetim Kurullarına Seçilenler 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, işçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenler hakkında da uygulanır. 5510 sayılı Kanunun 12 nci maddesi hükümleri gereği işverenlere verilen yükümlülükleri, işçi sendikalarının şube başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilmeleri nedeniyle sigortalı sayılanlarla ilgili olarak işçi sendikaları ve konfederasyonları tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre (Md. 23); işçi kuruluşunda yönetici olan işçilerin, bu sebeple çalıştığı işyerinden ayrılmaları halinde, bunların iş 50

- 50 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sözleşmesi askıya alınmaktadır. Dolayısıyla, işçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilmeden önce çalıştığı işyerindeki hizmet akdi askıya alınmış olan, erince bildirim yapılmayan bu niteliktek i kişilerin, bildirimleri işçi sendikaları ve konfederasyonları tarafından yapılacaktır. 01/10/2008 tarihinden önce işçi sendikalarının şube başkanı veya yönetim kurullarına seçilmiş olup, bu görevleri yapmakta olan kişilerden, sendikaları tarafından bildirilmeleri nedeniyle 506 sayılı Kanun hükümlerine tabi sigortalı olanların sigortalılıkları 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte de devam edecektir. 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre; 30/09/2008 tarihinden sonra, işçi sendikalarının şube başkanı veya yönetim kurullarına seçilen kişilerden görevlerinden ayrılanların sigortalılıkları, söz konusu görevlere seçildikleri tarih itibariyle başlayacaktır. b) Sanatçılar, Düşünür ve Yazarlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışa nlar ile düşünürler ve yazarlar hakkında da uygulanır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen ve Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişilerin sigortalılıkları, bu madde kapsamında kendileri tarafından 30 gün üzerinden prim ödemeleri suretiyle sağlanır. 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında sigorta hak ve yükümlülükleri; belirtilen kanun maddesi kapsamındakilerin kendilerince veya bunları çalıştıranlar tarafından ya da bunların üye oldukları meslek odası, birlik veya benzeri kuruluşlarca bildirimin Sosyal Güvenlik Kurumuna yapıldığı tarihten itibaren başlar, bir önceki paragrafta belirtilen şekildeki çalışma durumlarının son 51

- 51 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bulmasından itibaren sona erer. 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamındaki sigortalılar hakkında; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası ve istekleri halinde işsizlik sigortası hükümleri uygulanır. Bu sigortalılar, 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas kazanç alt ve üst sınırı arasında olmak üzere kendileri tarafından belirlenecek günlük kazancın otuz katının % 32,5’i oranında prim öderler. Bu prim oranının % 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12,5’i genel sağlık sigortası primidir. İşsizlik sigortasına tabi olmayı isteyenlerin, sigortalı ve işveren hissesi oranındaki işsizlik sigortası primini ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödememeleri halinde, o aya ait işsizlik sigortası primini ödeme hakları düşer. 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında ödenen primler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık olarak değerlendirilir. 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında tam süreli çalışma ile uzun vadeli sigorta kollarına tabi olan sigortalılar ile 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sigortalılar ve kendi sigortalılıklarından dolayı gelir veya aylık almakta olanlar, anılan kanun maddesinin birinci fıkrasında belirtilen çalışma durumları nedeniyle ayrıca sigortalı olmazlar. GELİR İş kazası veya meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine, yapılan sürekli ödemeyi ifade eder.

AYLIK Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malullüğü halinde yapılan sürekli ödemeyi ifade eder. Sosyal Güvenlik Kurumu, 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamındaki sigortalıların 5510 sayılı Kanunun diğer hükümlerine göre uzun vadeli sigorta kollarına tabi olma 52

- 52 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI durumlarını dikkate alarak prim ödeme gün sayılarını ve prim ödeme sürelerini belirlemeye, bu sigortalıları çalıştıranlara ve çalıştıranların bağlı olduğu meslek odası, birlik veya benzeri kuruluşlara Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecek süre içinde bu sigortalıların işe başlama ve işten ayrılışlarını bildirmeleri, uzun vadeli sigorta kollarını ihtiva eden sigortalılık statüleri kapsamında sigortalılık kontrolünden sonra çalıştırılmaları, çalıştırıldıkları süre içerisinde sigortalılıklarının devam edip etmediği ve Sosyal Güvenlik Kurumunca verilecek sigortalılık belgelerinin periyodik kontrolünü sağlama hususunda zorunluluk getirmeye yetkilidir. 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında bulunan sigortalıları çalıştıranlar ile bunların üye olduğu meslek odası, birlik veya benzeri kuruluşlara anılan madde uyarınca getirilecek bildirim ve kontrol yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi halinde 102 nci madde uyarınca idari para cezası uygulanır. 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamındaki sigortalılar ile ilgili olarak, anılan maddede aksine hüküm bulunmaması kaydıyla Kanunun ilgili hükümleri uygulanır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun Ek 6 ncı maddesi kapsamındaki sigortalılar ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, genel sağlık sigortası hükümlerinden yararlanabilmesi için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 67 nci maddesinde sayılan diğer şartların yanı sıra sağlık hizmeti sunucusuna başvurdukları tarihte 6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendirerek tecil ve taksitlendirmeleri devam edenler hariç 60 günden fazla prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması şarttır. c) Yabancı Uyruklular 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre; mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişiler, ülkemizde bir veya birkaç işveren tarafından hizmet akdine dayalı çalıştırılmaları halinde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendi gereğince, 53

- 53 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar hakkındaki hükümlere tabi olacaklardır. Ayrıca, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun birinci fıkrasının (e) bendi hükümlerinden; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye' ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye' de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına t abi olanların, 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında; yine aynı Kanunun 4 üncü ve 5 inci maddelere göre sigortalı sayılmayacakları anlaşılmakt adır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun hükümlerine göre yukarıdaki iki paragrafta belirtilen genel kuralların uygulanmasına ilişkin ayrıntılı bilgiler ve ikincil mevzuat düzenlemelerinin ortaya çıkardığı durumlar müteakip bölümlerde ayrıntılı olarak ele alınmış olup yabancı uyrukluların sigortalılıklarına ilişkin mevcut hukuki düzenlemeler ve Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamalarının doğru anlaşılabilmesi için bu hususla ilgili tüm bölümlerdeki açıklamaların birlikte ve dikkatle göz önünde bulundurulması gerekecektir. Nitekim, ülkemizde çalışan yabancıların sigortalılıklarıyla ilgili olarak 5510 sayılı Kanunda mevcut hükümlerin uygulanmasına ilişkin çeşitli yönetmelik ve genelge hükümleri de mevcut olduğu gibi, diğer ülkelerle ülkemiz arasında imzalanmış sosyal güvenlik sözleşmelerinde, ilgili ülkelerin vatandaşlarının diğer ülkede/ülkelerde çalışmaları halinde, sosyal güvenliklerine ilişkin hususlarda hangi ülkenin mevzuatına tabi olacaklarına ilişkin düzenlemeler içeren hükümler de mevcuttur. c.1. Mütekabiliyet Esasına Dayalı Olarak Uluslararası Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Yapılmış Ülke Uyruğunda Olanlar Hariç Olmak Üzere, Yabancı Uyruklu Kişilerden Hizmet Akdi İle Çalışanlar

5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, mütekabiliyet 54

- 54 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar hakkında da uygulanır. Diğer bir anlatımla, bir önceki paragrafta belirtilen niteliklerdeki yabancı uyruklu kimseler, ülkemizde bir veya birkaç işveren tarafından hizmet akdine dayalı çalıştırılmaları halinde, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendi gereğince, aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar hakkındaki hükümlere tabi olacaklardır. ÖRNEK : Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerden herhangi birinin uyruğunda olmayan yabancı statüsündeki “X” gerçek kişisi, gerekli izinler alınmak suretiyle, 20/07/2013 tarihinden itibaren, ülkemizde kurulu “Y Limited Şirketinde” hizmet akdine istinaden çalıştırılmaya başlanmıştır. Söz konusu yabancı uyruklu kişi hakkında, çalışmaya başladığı tarih itibariyle 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ili şkin hükümler uygulanacaktır. c.2. Mütekabiliyet Esasına Dayalı Olarak Uluslararası Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Yapılmış Ülke Uyruğunda Olanlardan Ülkemizde Çalışanlar Çalışma izni alarak ülkemizde çalışan ve geldikleri ülkelerde sigortalı olmayan yabancılarla ilgili olarak, sosyal güvenlik sözleşmelerindeki hükümlere göre; a) Ülkemizin ikili sosyal güvenlik sözleşmesi yapmış olduğu ülkelerin vatandaşlarından, İsviçre ve Birleşik krallık vatandaşları dışındakiler için, sosyal güvenlik sözleşmesinin yürürlük tarihinden, sözleşmenin yürürlük tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar için ise çalışmaya başladıkları tarihten itibaren tüm sigorta kolları uygulanması söz konusu olacaktır. b) Türkiye’de çalıştırılan yabancılardan, Birleşik Krallık vatandaşı olup daimi ikameti Birleşik Krallık olanlar ile İsviçre 55

- 55 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI vatandaşlarını, talepleri olmadığı sürece, haklarında uzun vadeli sigorta kolları uygulanmayacaktır. c) Ülkemizde çalışan yabancılardan, İsviçre veya İngiltere vatandaşı olup sonradan Türk vatandaşı olanlar, vatandaşlığa geçtikleri tarihten itibaren Ülkemiz sosyal güvenlik mevzuatına tabi olacaklardır. c.3. Geçici Görevle Ülkemize Gönderilen Yabancı Uyruklular Genel kural olarak; 02/03/2011 tarihinden itibaren, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına ülkemize bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu veya kendi çalışmalarından dolayı aylık aldıklarını belgeleyen kişiler 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında, sigortalı sayılmazlar. Dolayısıyla, bu statüdeki yabancıların ülkemizdeki çalışma sürelerinin üç ayı aşması halinde sigortalılıklarına ilişkin uygulamalar farklı olacaktır. Ülkemize geçici görevle gönderilen yabancı uyruklularla ilgili olarak söz konusu olabilecek farklı durumlar ve her bir durumun gerektirdiği uygulamaya ilişkin açıklamalara müteakip bölümlerde ayrıntılı olarak yer verilmiştir. c.3.1. Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Anlaşması İmzalanmamış Ülkelerde Kurulu Bir Kuruluş Tarafından ve Söz Konusu Kuruluş Adına Geçici Görevle Ülkemize Gönderilen Yabancı Uyruklular Ülkemizle arasında sosyal güvenlik anlaşması imzalanmamış yabancı bir ülkede kurulu bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ ye geçici olarak gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu veya kendi çalışmalarından dolayı aylık aldıklarını belgeleyen yabancılardan; a) Ülkemize üç ayı aşmayacak (En fazla üç ay) süreyle gönderilenler sigortalı sayılmayacaklardır. b) Ülkemize üç ayı aşan süreyle gönderilenler/üç aydan fazla 56

- 56 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI süre için çalışma izni alınanlar, işe başladıkları tarihten sonra geçen üç aylık sürenin dolmasından itibaren sigortalı sayılacaklardır. c) Geçici görevli oldukları üç aylık sürenin dolduğu tarihten sonra ülkemizden ayrılanların yahut ülkemizden ayrılmaksızın çalışma izni talebinde bulunulanların, üç aylık süre ile ilgili bir istisna yapılmaksızın, ülkemizde çalışmaya başladıkları tarih itibariyle 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalılıkları sağlanacaktır. d) Geçici görevle ülkemize gönderildikleri, üç aylık çalışma süresi doldurulmadan Ülkemizden ayrılan ya da Ülkemizde bulunmaya devam etse dahi çalıştığı işten ayrılanlar, yeniden aynı ya da başka bir iş için çalışma izni alarak çalışmaya başlamaları halinde, ilk çalışma izinlerinde kullandıkları sürenin üç aya tamamlandığı tarihten sonra sigortalı sayılacaktır. e) Konuyla ilgili olarak, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde yapılan değişikliklerin ve ek ibarelerin 27682 sayılı Resmi Gazetede yayımlandığı tarih olan 02/03/2011 tarihinden önce, geldikleri ülkede sigortalılıklarının sağlanmış olması nedeniyle ülkemizde sigortalı sayılmayanlarla ilgili üç aylık süre yönetmelik değişikliğinin yayımlandığı tarih dikkate alınmak suretiyle hesaplanacağından, bunların sigortalı sayılmayacakları süreler 02/06/2011 tarihinde sona erecek ve bu tarihten sonra çalışmaya devam edenler 03/06/2011 tarihi itibariyle sigortalı sayılacaklardır. Dolayısıyla bu sigortalılarla ilgili sigortalı işe gir iş bildirgelerinin en geç 02/06/2011 tarihine kadar Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi gerekmekteydi. c.3.2. Ülkemizle Arasında Sosyal Güvenlik Anlaşması İmzalanmış Ülkelerde Kurulu Bir Kuruluş Tarafından ve Söz Konusu Kuruluş Adına Geçici Görevle Ülkemize Gönderilen Yabancı Uyruklular Sosyal güvenlik sözleşmeleri ile sağlanan genel uygulama, çalışanların çalıştıkları ülkenin mevzuatına tabi olması olmakla birlikte, işverenlerinin geçici görevle/geçici süreli olarak, sözleşmeye taraf diğer bir ülkeye gönderdiği çalışanları, uluslararası nakliyat işinde çalışanlar, elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri 57

- 57 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yerlerde çalışan ve gönderen ülkenin sivil ve askeri personelleri, sözleşmeye taraf ülkelerden birinin bayrağ ını taşıyan gemilerde veya sözleşmeye taraf bir ülkenin limanlarında çalışanlar çalıştıkları ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmayacaklardır. Ülkemizle arasında sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerden, işverenleri tarafından, görevle geçici olarak ülkemize gönderilen yabancılardan; a) Geldiği ülkenin sosyal güvenlik kurumu tarafından, kendi ülkesinde yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre sosyal güvenliklerinin sağlandığını, sözleşmelerle belirlenmiş şekilde, Sosyal Güvenlik Kurumuna belgeleyenler, geldikleri ülke ile ülkemiz arsında imzalanmış sosyal güvenlik sözleşmesinde belirlenen süre ve bu süreye ilave edilecek süre kadar, 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında, sigortalı sayılmazlar. Ancak bu kişiler, ülkemizde sigortalı sayılmayacakları sürelerin bitmesinden itibaren 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır. b) Geçici görev sürelerinin dolmasından sonra, görevin/işin uzaması söz konusu olduğunda, geçici göreve ilişkin uzatma talebinin (çalışan ya da bu kişiyi çalıştıran tarafından) çalışanın sosyal güvenlik kurumuna bildirilmesi ve ilgili ülke sosyal güvenlik kurumunun talebi Sosyal Güvenlik Kurumuna iletmesi halinde, Sosyal Güvenlik Kurumunca sözleşmeler dikkate alınarak geçici görevlerinin uzatılması talebi uygun bulunan kişiler, ilgili sözleşmede belirtilen uzatma süresince de 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında, sigortalı sayılmazlar. Ülkemizle sosyal güvenlik anlaşması imzalamış olan yabancı ülkelerden gelen ve geldikleri ülkede sosyal güvenliklerinin sağlandığı belgelenen yabancıların, Türkiye’ de hangi sürelerle 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında, sigortalı sayılmayacakları, Sosyal Güvenlik Kurumunun 2013/11 sayılı Genelgesinin 21 numaralı ekinde yer alan tabloda belirtilen süreler dikkate alınarak belirlenmektedir.

58

- 58 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Söz konusu tablo ve tabloya ilişkin açıklamalar aşağıda yer alan şekildedir: Sıra 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

Sözleşmelere Göre Geçici Görev Uygulamaları Geçici Sözleşmeli Ülke Görev Uzatılabilecek Süre Süresi F. Almanya* 5 yıl 3 Yıl Hollanda** 12 ay Mutabık kalınan süre kadar Belçika 24 ay Mutabık kalınan süre kadar

(Uygulamada 60 ay ile sınırlandırılıyor.)

Avusturya İsviçre Fransa

24 ay 24 ay 3 yıl

Danimarka

12 ay

İsveç Norveç Libya *** K.K.T.C Makedonya Azerbaycan Romanya Gürcistan Bosna-Hersek Kanada Kebek Çek Cumhuriyeti Arnavutluk Lüksemburg Hırvatistan İtalya**** Portekiz**** İspanya****

12 ay 12 ay

İşin bitimine kadar (mutabakat koşulu ile) 12 ay Mutabık kalınan süre kadar

24 ay 24 ay 24 ay 24 ay 24 ay 24 ay 24 ay 60 ay 24 ay 24 ay 12 ay 24 ay 12 ay 12 ay 12 ay

Mutabık kalınan süre kadar 60 aya kadar uzatılabilir 60 aya kadar uzatılabilir 60 aya kadar uzatılabilir 60 aya kadar uzatılabilir 60 aya kadar uzatılabilir 60 aya kadar uzatılabilir Mutabık kalınan süre kadar Mutabık kalınan süre kadar 60 aya kadar uzatılabilir 12 ay 60 aya kadar uzatılabilir Mutabık kalınan süre kadar Mutabık kalınan süre kadar Mutabık kalınan süre kadar

Mutabık kalınan süre kadar Mutabık kalınan süre kadar

Mutabık kalınan süre kadar (Uygulamada 6 yıl ile sınırlandırılıyor.)

Geçici görevlendirme uygulaması bulunmamaktadır.

Tablo Açıklamaları : * Almanya yetkili makamının talebi ve Kurumumuzca uygun 59

- 59 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI görülmesi halinde öncelikle 24 ay daha sonra mutabık kalınacak süreye kadar görev süresi uzatılabilir.(Sözleşme maddesi 6) ** Hollanda yetkili makamının talebi üzerine Kurumumuzca uygun görülmesi halinde 12 aylık süre kullanılmadan doğrudan mutabık kalınan süre kadar görev süresi belirlenebilir. (Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi madde 18) *** Sadece Türkiye’de iş üstlenen Libya’ lı işveren yanında çalışan Libya vatandaşı ülkemizde çalıştığı sürece Libya mevzuatına tabi olacaktır. Ancak bunlar genel sağlık sigortası yönünden Türk mevzuatına tabi kalacaklardır. **** İtalya, Portekiz ve İspanya ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmamakla birlikte Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre uygulama yürütülmektedir. d. 4081 Sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna Göre Çalıştırılanlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, 02/07/1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre çalıştırılanlar hakkında da uygulanır. Bu sigortalılar hakkında, işverenler t arafından yerine getirilmesi gereken yükümlülükler, bunları çalıştırmaya yetkili makam tarafından yerine getirilecektir. e. Büyükelçilik, Konsolosluk Mensuplarının Özel Hizmetlerinde Çalıştırılanlar Büyükelçilik, konsolosluk mensuplarının özel hizmetlerinde çalıştırılanlardan; -Gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler, -Türkiye’de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşları, hakkında, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler uygulanır. 60

- 60 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI f. Umumi Hıfzısıhha Kanununda Belirtilen Umumi Kadınlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, 24/04/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen umumî kadınlar hakkında da, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (e) bendi hükümlerine istinaden, uygulanır. g. Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Düzenlenen Kurslarda Usta Öğretici Olarak Çalıştırılanlar Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar hakkında da, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, Sigortalılık hallerinin çakışması halinde uygulanacak hükümler de dikkate alınmak suretiyle, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (f) bendi hükümlerine istinaden uygulanır. 5510 sayılı Kanunun geçici 31 nci maddesi hükümlerine göre; Milli Eğitim Bakanlığına bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanlar, bu durumlarını milli eğitim il veya ilçe müdürlüklerince belgelendirmeleri kaydıyla, bu maddenin yürürlük tarihinden önceki bu çalışmalarından dolayı ay içinde 30 günden eksik kalan sürelerini 41 inci madde esaslarına göre kendileri veya hak sahipleri borçlanabilirler. Borçlanılan bu süreler 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık süresi sayılır. h. Kamu İdarelerinde Ders Ücreti Karşılığı Görev Verilenler 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (f) bendi hükümleri, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev 61

- 61 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI verilenler hakkında da, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümlerin uygulanmasını gerektirmektedir. (Sigortalılık hallerinin çakışması halinde uygulanacak hükümler de dikkate alınmalıdır.) 5510 sayılı Kanunun geçici 31 nci maddesi hükümlerine göre; Milli Eğitim Bakanlığına bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanlar, bu durumlarını milli eğitim il veya ilçe müdürlüklerince belgelendirmeleri kaydıyla, bu maddenin yürürlük tarihinden önceki bu çalışmalarından dolayı ay içinde 30 günden eksik kalan sürelerini 41 inci madde esaslarına göre kendileri veya hak sahipleri borçlanabilirler. Borçlanılan bu süreler 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık süresi sayılır. ı. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü Maddesinin (C) Bendi Kapsamında Çalıştırılanlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılanlar hakkında da uygulanır. i. Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından Yararlananlar Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında sayılanlardan olduğundan, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, bunlar hakkında da uygulanacaktır. Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar için Türkiye İş Kurumu prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte bu Kanun kapsamında işyeri ve işveren sayılmaz. 62

- 62 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programları İŞKUR tarafından düzenlenen, toplum yararına çalışma programları, kamu yararına yönelik olup, katılım için; -18 yaşını doldurmuş, -Emekli/dul/yetim/ aylığı almıyor, -İŞKUR’ a kayıtlı işsiz, olmak şartlarının da arandığı programlardır. 2.1.1.6. Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (b) Bendi Gereği Sigortalı Sayılanlara İlişkin Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler (6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna Tabi Jokey ve Antrenörler) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, 10/07/1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler hakkında da uygulanır. 2.1.1.7. Haklarında, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (c) Bendi Gereği Sigortalı Sayılanlara İlişkin Hükümlerin Uygulanacağı Kişiler a. Kuruluş ve Personel Kanunları veya Diğer Kanunlar Gereğince Seçimle veya Atama Yoluyla Kamu İdarelerinde Göreve Gelenlerden; Bu Görevleri Sebebiyle Kendilerine İlgili Kanunlarında Devlet Memurları Gibi Emeklilik Hakkı Tanınmış Olanlardan Hizmet Akdi İle Çalışmayanlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, Kuruluş ve personel kanunları veya diğer kanunlar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarında Devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar 63

- 63 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hakkında da uygulanır. b. Başbakan, Bakanlar, Bakan Yardımcıları, Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri, Belediye Başkanları, İl Encümeninin Seçimle Gelen Üyeleri Başbakan, bakanlar, bakan yardımcıları, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, belediye başkanları, il encümeninin seçimle gelen üyeleri hakkında da, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler uygulanacaktır. c. 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (c) Bendi Kapsamında İken, Bu Kapsamdaki Kişilerin Kurduğu Sendikalar ve Konfederasyonları İle Sendika Şubelerinin Başkanlıkları ve Yönetim Kurullarına Seçilenlerden Aylıksız İzne Ayrılanlar 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, anılan bent kapsamında iken, bu kapsamdaki kişilerin kurduğu sendikalar ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenlerden aylıksız izne ayrılanlar hakkında da uygulanır. d. Türk Silahlı Kuvvetleri Hesabına Okuyanlar-Askeri Öğrenciler Harp okulları ile fakülte ve yüksekokullarda, Türk Silâhlı Kuvvetleri hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksekokulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar hakkında 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigort alı sayılanlara ilişkin hükümler uygulanacaktır. Ancak, belirtilen okulları tamamlamadan ayrılanlar ile bu okulları tamamlamalarına rağmen görevlerine başlamadan 64

- 64 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ayrılanların, bu okullarda geçen eğitim süreleri sigortalılıklarından sayılmaz. e. Emniyet Genel Müdürlüğü Hesabına Okuyanlar-Polis Akademisi Öğrencileri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler Polis Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler hakkında da uygulanır. Ancak, belirtilen okulları tamamlamadan ayrılanlar ile bu okulları tamamlamalarına rağmen görevlerine başlamadan ayrılanların, bu okullarda geçen eğitim süreleri sigortalılıklarından sayılmaz. 2.1.1.8. 506 Sayılı Kanunun Geçici 20 nci Maddesi Kapsamındaki Sandıkların İştirakçileri ve Hak Sahipleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıklar ve ilgili hükümler” başlıklı geçici 20 nci maddesi hükümlerine göre; 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıkların iştirakçileri ile aylık veya gelir bağlanmış olanlar ile bunların hak sahipleri herhangi bir işleme gerek kalmaksızın 5510 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesinin yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna devredilerek bu Kanun kapsamına alınır. Üç yıllık süre Bakanlar Kurulu kararı ile en fazla dört yıl daha uzatılabilir. Devir tarihi itibarıyla sandık iştirakçileri 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. 65

- 65 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2.1.1.9. Haklarında Bazı Sigorta Kollarının Uygulanacağı Sigortalılar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında olmasına karşın, bazı sigortalılar hakkında, sadece bazı sigorta kolları uygulanmaktadır. a. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevlerinde (Hizmet Akdine Tabi Olmamakla Birlikte) Çalışanlar Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkındaki uygulama şu şekildedir; -Haklarında iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanır. -5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. -Bunlar hakkında, 5510 sayılı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda işverenlerin yerine getirmesi gereken yükümlülükler T.C. Adalet Bakanlığı Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İşyurtları Kurumu tarafından yerine getirilir. Kurumun sorumlu müdürü ve amirleri işveren vekili olacaklardır. b. Çırak, Aday Çırak, İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrenciler 05/06/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamındaki uygulama söyle olacaktır; -Haklarında, iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası; meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82 nci maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla 66

- 66 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI olmayanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır. -Bunlar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. c. Harp Malulleri, Terörle Mücadele Kanunu-Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna Göre Vazife Malullüğü Aylığı Bağlanmış Maluller -Harp malulleri ile 12/04/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 03/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış malûllerden, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmez. -3713 sayılı Kanuna göre aylık bağlanmış maluller ile aynı Kanun kapsamına giren olaylar sebebiyle vazife malullüğü aylığı alan er ve erbaşların, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olmaları halinde de aylıkları kesilmez. -Aylıkları kesilmeksizin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışanlar hakkında uzun vadeli sigorta kolları uygulanır. -5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulananların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde, bu isteklerini Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirdikleri tarihi takip eden ay başından itibaren, haklarında uzun vadeli sigorta kolları da uygulanır. 67

- 67 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Belirtilen kapsama girenlerden ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz. d. Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Meslek Edindirme, Geliştirme ve Değiştirme Eğitimine Katılan Kursiyerler -Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. - Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler için Türkiye İş Kurumu prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte 5510 sayılı Kanun kapsamında işyeri ve işveren sayılmaz. e. Ülkemiz İle Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Olmayan Ülkelerde İş Üstlenen İşverenlerce Yurt Dışındaki İşyerlerinde Çalıştırılmak Üzere Götürülen Türk İşçileri -Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır lar ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. -Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 5510 sayılı Kanunun, “İsteğe bağlı sigorta ve şartları” başlıklı 50 nci maddesinin ikinci fıkrasındaki Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen şartlar (5510 sayılı Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak) aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri 68

- 68 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI uygulanır. Bu kapsamda, isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlar ayrıca genel sağlık sigortası primi ödemezler. -Belirtilen kapsamda yurt dışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır. f. Tarım veya Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Olarak Çalışanlar 5510 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesi hükümlerine göre; 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi ile isteğe bağlı sigortalılık hükümleri ve 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamında sigortalı olmayan, kendi sigortalılıklarından dolayı bu kanunlara göre gelir veya aylık almayan ve 18 yaşını doldurmuş olanlardan; tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, örneği Kurumca hazırlanan ve Kurumca belirlenen ilgili muhtarlık, birlik, kuruluş, il veya ilçe tarım müdürlükleri tarafından usulüne uygun olarak düzenlenip onaylanmış belgeleri ile talepte bulundukları tarihten itibaren sigortalı sayılırlar. Yukarıda belirtilen kapsamındaki sigortalıların, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi kapsamında çalışmaları halinde, anılan Kanunun Ek 5 inci maddesi kapsamındaki sigortalılıkları sona erer. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü madde kapsamındaki çalışmanın sona ermesi halinde 5510 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesi kapsamındaki çalışmasının devam etmesi kaydıyla çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren 5510 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesi kapsamındaki sigortalılıkları kendiliğinden başlar. Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bunlar hakkında 5510 sayılı Kanunun kısa vadeli sigorta kolları bakımından yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, uzun vadeli sigorta kolları yönünden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Kamu idarelerinin tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılanlar hakkında yukarıda belirtilen hükümler (5510 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesi hükümleri) uygulanmaz. 69

- 69 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI g. Bazı Kısmi Süreli Çalışanlar 5510 sayılı Kanunun Ek 6 ncı maddesi hükümlerine göre; ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen (Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar.) ve Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişilerin sigortalılıkları, bu madde kapsamında kendileri tarafından 30 gün üzerinden prim ödemeleri suretiyle sağlanır. Belirtilen hükümler kapsamında sigorta hak ve yükümlülükleri; sigortalıların kendilerince veya kendilerini çalıştıranlar tarafından ya da çalışanların üye oldukları meslek odası, birlik veya benzeri kuruluşlarca bildirimin Kuruma yapıldığı tarihten itibaren başlar, belirtilen şekildeki çalışma durumlarının son bulmasından itibaren sona erer. Bu kapsamındaki sigortalılar hakkında; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası ve istekleri halinde işsizlik sigortası hükümleri uygulanır. Belirtilen kapsamda ödenen primler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık olarak değerlendirilir. Ancak, ticari taksi ile dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarını işleten kişilerin, anılan Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendine tabi olmalarını gerektirecek nitelikte vergi mükellefi olmaları halinde, bu kişiler söz konusu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olurlar. 2.1.2. Sigortalıların İşleri Nedeniyle Geçici Olarak Yurt Dışında Bulunmaları

70

- 70 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI -5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalıların, işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri, -5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde sayılan sigortalıların, mevzuatlarında belirtilen usûle uygun olarak yurt dışına gönderilmeleri, -5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde sayılanların, sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam eder. 2.1.3. Sigortalılık Hallerinin Birleşmesi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 53 üncü maddesi hükümlerine göre; a) Sigortalının, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statüleri ile (c) bendinde yer alan sigortalılık statüsüne aynı anda tabi olacak şekilde 5510 sayılı Kanun kapsamına girmesi halinde, öncelikle 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılır. b)Sigortalının, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde, 5510 sayılı Kanun kapsamına girmesi halinde ise öncelikle 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır. c) Sigortalılık hallerinin çakışması nedeniyle 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılığı esas alınanlar, yazılı talepte bulunmak ve 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ve üst sınırına ilişkin hükümler saklı olmak kaydıyla, esas alınmayan sigortalılık statüsü kapsamında talep tarihinden itibaren prim ödeyebilirler. Bu şekilde ödenen primler; iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar yönünden, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılık statüsünde, kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan 71

- 71 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI diğer yardımlar ile uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan yardımlar yönünden ise Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık statüsünde değerlendirilir. Bu hükümlere göre ödeme talebinde bulunulduğu halde ait olduğu ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenmeyen primlerin ödenme hakkı düşer. d) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi ile aynı maddenin birinci fıkrasının (b) bendindeki diğer sigortalılık statülerine aynı anda tabi olacak şekilde çalışılması durumunda, (b) bendinin (4) numa ralı alt bendi dışındaki diğer sigortalılık durumu dikkate alınır. e) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı bildirilemezler. f) İsteğe bağlı sigortalı olanların 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamına tabi olacak şekilde çalışmaya başlamaları halinde, 5510 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin üçüncü fıkrası saklı kalmak kaydıyla isteğe bağlı sigortalılık hali sona erer. g) Sigortalının, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde yer alan sigortalılık halleri ile 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (a) ve (e) bentlerine tâbi sigortalılık hallerinin çakışması halinde, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi kapsamında sigortalı sayılır ve 5510 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uygulanır. h) 5510 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü saklı olmak üzere, sigortalının, anılan kanun maddesi hükmüne göre sigortalı sayılması gereken sigortalılık halinden başka bir sigortalılık hali için prim ödemiş olması durumunda, ödenen primler birinci fıkraya göre esas alınan sigortalılık hali için ödenmiş ve esas alınan sigortalılık halinde geçmiş kabul edilir. ı) 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk defa sigortalı sayılanlardan 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinden birden fazlasına tabi olarak çalışmış olanların yaşlılık aylığı bağlanma taleplerinde, en fazla sigortalılığın geçtiği sigortalılık hali, hizmet sürelerinin eşit 72

- 72 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI olması ile malullük ve ölüm halleri ile yaş haddinden re’ sen emekli olma, süresi kanunla belirlenen vazifelere atanma veya seçilme ve bağlı oldukları sigortalılık halinin kanunla değiştirilmesi durumunda ise son sigortalılık hali esas alınır. 2.1.4. Yaşlılık Aylığının Kesilmesi veya Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödenmesi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 30 uncu maddesi hükümlerine göre; 1) 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerden yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra; a) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi (Tarımsal faaliyette bulunanlar) hariç olmak üzere 5510 sayılı Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir. Bunlardan 5510 sayılı Kanuna tabi çalıştıkları süre zarfında 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazançları üzerinden, 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesi gereğince kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına ait prim alınır. Yaşlılık aylığı kesilenlerden, işten ayrılarak veya işyerini kapatarak yeniden yaşlılık aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunanlara ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere, yazılı istek tarihini veya görevinden ayrıldığı tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden yaşlılık aylığı hesaplanarak bağlanır. Yeni aylık, e ski aylığın kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılacak artışlar uygulanarak bu fıkrada belirtilen aylık başlangıç tarihi itibarıyla bulunan tutarı ile emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmi aylığın toplamından oluşur. Emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmı aylık, talep tarihindeki emeklilik öncesi ve sonrası prim ödeme gün sayısı ve emeklilik sonrası çalışmaya ait prime esas kazançları üzerinden 5510 sayılı Kanunun 29 uncu maddesine göre hesaplanan aylığın emeklilik sonrası prim ödeme gün sayısına orantılı bölümü kadardır. b) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası 73

- 73 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi (Tarımsal faaliyette bulunanlar) hariç olmak üzere diğer alt bentlerine tabi çalışmaya başlayanlardan aylıklarının kesilmemesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilir. Bunlardan, almakta oldukları aylıklarının % 15’i oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir. Ancak kesilecek olan bu tutar, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalılara ilgili yılın Ocak ayında ödenen en yüksek yaşlılık aylığından alınabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olamaz. Bu sigortalılardan ayrıca kısa vadeli sigorta kolları primi alınmaz. Sosyal güvenlik destek primine tabi olanların primleri, aylıklarından kesilmek suretiyle tahsil edilir. Sosyal güvenlik destek primi ödenmiş veya bildirilmiş süreler bu 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim ödeme gün sayısına ilave edilmez, 5510 sayılı Kanunun 31 inci ve 36 ncı maddeleri hükümlerine göre toptan ödeme yapılmaz. 2) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tabi faaliyete başladığı için 5510 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendine (Yukarıda “1” numaralı kısmın “a” paragrafı) göre yaşlılık aylığı kesilenler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılıkları devam ettiği süre içinde 5510 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendi (Yukarıda “1” numaralı kısmın “b” paragrafı) üçüncü hükümlerinin uygulanmasını; 5510 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendi hükümlerine göre sosyal güvenlik destek primine tabi olanlar ise haklarında 5510 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendi hükümlerinin uygulanmasını isteyebilirler. Sosyal güvenlik destek primine ilişkin geçiş hükümleri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Geçici 14 üncü maddesinde yer almakta olup anılan madde hükümlerine göre; 1) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı 74

- 74 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI olanlar, vazife malullüğü, malullük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ve 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler hakkında sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilir. Ancak; a) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışanlar için sosyal güvenlik destek primi oranı 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesine göre tespit edilen prime esas kazançlar üzerinden 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen prim oranına yüzde 30 oranının eklenmesi suretiyle bulunan toplamdır. Yüzde 30 oranının dörtte biri sigortalı, dörtte üçü işveren hissesidir. Bu kapsamda sayılan kişilerden sosyal güvenlik destek primine tabi olanların prim ödeme yükümlüsü bunların işverenleridir. Bunlar hakkında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır. b) 5510 sayılı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak belgelerle doğrulamak kaydıyla faaliyette bulunulmadığına ilişkin süreler hariç olmak üzere çalışılan süreleri için, sosyal güvenlik destek primi oranı olarak, 5510 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendinde belirtilen hükümler uygulanır. Bu oran, bu maddenin yürürlüğe girdiği yılda % 12 olarak, takip eden her yılın Ocak ayında bir puan artırılarak uygulanır. Ancak bu oran % 15’i geçemez. c) Harp malûlleri ile 12/04/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 03/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre aylıkları hesaplanarak ödenen veya asayiş ve güvenliğin sağlanması ile ilgili kanunlara göre vazife malullüğü aylığı almakta iken; 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla çalışmaya devam edenler ile sonradan 5510 sayılı Kanuna tabi çalışmaya başlayacaklar için sosyal güvenlik destek primi uygulanmaksızın 5510 sayılı Kanunun 75

- 75 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5 inci maddesinin (c) bendi hükümleri uygulanır. 5510 Sayılı Kanunun 5 inci Maddesinin (c) Bendi Hükümleri:

Harp malûlleri ile 12/04/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 3/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış malûllerden, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmez. 3713 sayılı Kanuna göre aylık bağlanmış malûller ile aynı Kanun kapsamına giren olaylar sebebiyle vazife malûllüğü aylığı alan er ve erbaşların, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olmaları halinde de aylıkları kesilmez. Aylıkları kesilmeksizin 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışanlar hakkında uzun vadeli sigorta kolları, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulananların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde, bu isteklerini Kuruma bildirdikleri tarihi takip eden ay başından itibaren, haklarında uzun vadeli sigorta kolları da uygulanır. Bu fıkra kapsamına girenlerden ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.

d) 5434 sayılı Kanuna göre vazife malullüğü aylığı almakta iken 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamında çalışmaya devam edenler hakkında, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden itibaren bir ay içinde yazılı talepleri doğrultusunda 5510 sayılı Kanunun iş kazası ve meslek hastalığı 76

- 76 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sigortası hükümleri ve uzun vadeli sigorta kolları veya sosyal güvenlik destek primine ait hükümler uygulanır. Bunlardan uzun vadeli sigorta primi ödeyenlerin belirtilen süre içinde yazılı talepte bulunmamaları halinde ayrıca iş kazası meslek hastalığı hükümleri uygulanır, sosyal güvenlik destek primi kesilmez. 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi olup, 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre vazife malullüğü aylığı bağlananlardan 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanlar hakkında da yazılı talepleri doğrultusunda işlem yapılır. Bu paragraf (5510 sayılı Kanun geçici 14 üncü madde birinci fıkra d bendi) kapsamında olanlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz. 3713 sayılı Kanuna göre vazife malullüğü aylığı almakta olanlar, sınıf veya görev değiştirerek çalışmaya devam eden iştirakçiler ile aynı Kanun kapsamına giren olaylar sebebiyle vazife malullüğü aylığı alan ve 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışan veya daha sonra çalışmaya başlayan er ve erbaşların, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra müracaat tarihlerini takip eden aybaşından itibaren 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre görevlerinden ayrılmasına gerek kalmaksızın alınacak emekliye sevk onayına istinaden vazife malullüğü aylıkları bağlanarak ödenir. Bu kapsamda olup da görevlerinden emekliye ayrılanlar hakkında, 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılır. 2) 3713 sayılı Kanun kapsamında vazife malulü olup sınıf veya görev değiştirenlerden 5510 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinin yürürlük tarihi itibarıyla 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmaya devam edenler ile aynı kapsamda çalışmaya devam eden er ve erbaşlara, görevlerinden ayrılmalarına gerek kalmaksızın alınacak emekliye sevk onayına istinaden müracaatlarını takip eden ay başından itibaren aylık bağlanır. Bunlara ve bu maddenin (5510 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinin) yürürlük tarihinden önce sınıf veya görev değiştirerek 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmaya 77

- 77 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI devam edenlerden bu maddenin (5510 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinin) birinci fıkrasının (d) bendi hükümleri uygulanmak suretiyle vazife malullüğü aylığı alanlardan emeklilik ikramiyesi tutarları ödenmeyenlere (er ve erbaşlar hariç), bu fıkranın (5510 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinin ikinci fıkrasının) yürürlük tarihini takip eden ay başında yürürlükte bulunan katsayılar uygulanmak suretiyle emeklilik ikramiyesi ödenir. 3) 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre yaşlılık aylığı almakta iken çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmez ve bunlar hakkında da bu maddenin (5510 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinin) sosyal güvenlik destek primi alınmasına ilişkin hükümleri uygulanır. Ayrıca, Sosyal Sigorta İşlemlerinin 58 inci maddesinin son fıkrası (21/08/2013-28742 R.G. ile değişik son fıkra) hükümlerine göre; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 30 uncu maddesinin beşinci fıkrası gereğince tercih değişikliği talebinde bulunanların bu değişikliğe ilişkin talepleri, sigortalı işe giriş bildirgesi ile yapılır. Sigortalı işe giriş bildirgesinin geç verilmesinden dolayı idari para cezası uygulanmaz. Bunlardan tüm sigorta kollarına tabi olmak isteyenlerin aylıkları, bildirimin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihi izleyen ödeme dönemi başında kesilir. Sosyal güvenlik destek primine tabi olmak isteyenlerin aylıkları ise, bildirimin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren Kanunun 30 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendi gereğince yeniden hesaplanmak suretiyle başlatılır. 2.1.5. Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliğinde Kısa Vadeli Sigorta Kolları Bakımından Sigortalı Sayılanlar 28/08/2008 tarihli ve 26981 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 130 uncu maddesine dayanılarak hazırlanan ve 28/09/2008 tarihli ve 27011 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliğinin “Kısa vadeli sigorta kolları bakımından sigortalı sayılanlar” başlıklı 5 inci maddesi hükümlerine göre;

78

- 78 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI (I) Haklarında kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak; a) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (a) bendine göre hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar. b) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrası (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar: 1) İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıklarına ve yönetim kurullarına seçilenler, 2) Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek-1’de yer alan tabloda sayılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar, 3) Mütekabiliyet esasına dayalı olarak sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerin uyruğunda olanlar hariç, yabancı uyruklu, uyruksuz, göçmenler ve sığınmacı kişiler ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke sigortalılarından, sözleşmede belirlenen istisna halleri dışında çalışmalarını hizmet akdine tabi sürdürenler, 4) Büyükelçilik, konsolosluk mensuplarının özel hizmetlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşları, 5) 02/07/1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre, çiftçi malları koruma başkanlıkları veya meclisleri tarafından çalıştırılan koruma bekçileri, 6) 24/04/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununda belirtilen umumi kadınlar, 7) Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 14/07/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılanlar. c) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (b) 79

- 79 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bendine göre, köy veya mahalle muhtarı seçilenler ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; 1) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, 2) Gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar, 3) Kollektif şirketlerin ortakları, 4) Limited şirketlerin ortakları, 5) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, 6) Adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları, 7) Donatma iştirakleri ortakları, 8) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, 9) Tarımsal faaliyette bulunanlar. d) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlar, 1) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen 10/07/1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler. (II) Haklarında 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde sayılan bazı sigorta kolları uygulanacak sigortalılar; 1) Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında, 5510 sayılı Kanunun iş kazası ve meslek hastalığı ile analık hükümleri, 2) 05/06/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası, meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri, 3) Harp malulleri ile 12/04/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 03/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış malullerden, Kanunun 4 üncü 80

- 80 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri, 4) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler hakkında Kanunun iş kazası ve meslek hastalığı hükümleri, 5) Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri hakkında kısa vadeli sigorta kolları hükümleri, uygulanır. (III) 5510 sayılı Kanunun kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümleri, Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanlara uygulanmaz. (IV) 5510 sayılı Kanunun 106 ncı maddesinin altıncı fıkrasında, 17.10.1983 tarihli, 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununun yalnız 1 ila 5 inci, 13 ila17 nci, 24 üncü ve 33 üncü maddelerinin yürürlükten kaldırıldığı belirtildiğinden, 2925 sayılı Kanunun iş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili olarak yürürlükteki hükümleri uygulanır. 2.1.6. Sigortalılığın Başlangıcı 5510 sayılı Kanunun, “Sigortalılığın başlangıcı” başlıklı 7 nci maddesi hükümlerinde göre; a) Sigorta hak ve yükümlülükleri, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, çalışmaya, mesleki eğitime veya staja başladıkları tarihten itibaren başlar. b) Sigorta hak ve yükümlülükleri, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan; 1) Gelir vergisi mükellefi olanlar ile şahıs şirketlerinden 81

- 81 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kolektif, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ve donatma iştiraki ortaklarının vergi mükellefiyetlerinin başladıkları tarihten, 2) Sermaye şirketlerinden limited şirket ortakları ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının, şirketin ticaret sicil memurluklarınca tescil edildikleri tarihten, 3) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının, yönetim kuruluna seçildikleri tarihten, 4) Gelir vergisinden muaf olanların, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı oldukları tarihten, 5) Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için tarımsal faaliyetlerinin kanunla kurulu ilgili meslek kuruluşlarınca veya kendilerince, bir yıl içinde bildirilmesi halinde kaydedildiği tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi halinde ise bildirimin Kuruma yapıldığı tarihten, 6) Köy ve mahalle muhtarları için seçildikleri tarihten, 7) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilenler için, lisans belgesine istinaden fiilen çalışmaya başladıkları tarihten, itibaren başlar. c) Sigorta hak ve yükümlülükleri, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, göreve başladıkları veya 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (d) ve (e) bentleri kapsamındaki okullarda öğrenime başladıkları tarihten itibaren başlar. 2.1.7. Sigortalılığın Bildirimi ve Tescili 5510 sayılı Kanunun, “Sigortalılığın bildirimi ve tescili” başlıklı 8 inci maddesi hükümlerine göre; İşverenler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 5510 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdürler. 82

- 82 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Alt işveren, asıl işverenin işyerinde çalıştırdığı sigortalıları, işverenle aralarında yaptıkları sözleşmenin ibrazı kaydıyla, Sosyal Güvenlik Kurumundan alacağı özel bir numara ile asıl işverenin kayıtlı olduğu dosyadan bildirir.

ALT İŞVEREN Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur. (5510 s.K. Md. 12)

5510 sayılı Kanunun 8 inci maddesi hükümleriyle, anılan Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesiyle ilgili getirilen genel kuralın (Sigortalının çalıştırılmaya başlandığı tarihten/sigortalılığın başlangıç tarihinden önce bildirilmesinin) yanı sıra, yine aynı kanun maddesi hükümlerinde, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişilerin Kuruma bildirilmesine ilişkin çeşitli istisnalara/özel kurallara da yer verilmiştir. Şöyle ki; işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesinin, inşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün, yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar, Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten 83

- 83 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI itibaren bir ay içinde, Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirim yapılmış sayılır. Belirtilen sigortalılar, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortalı olarak çalışmaya başladıklarını Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirirler. Fakat sigortalının kendini bildirmemesi, sigortalı aleyhine delil teşkil etmez. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendinde bulunanlar hariç olmak üzere diğer alt bentleri kapsamında sigortalı sayılan kişilerden köy ve mahalle muhtarları için seçildiklerine ilişkin mazbatalarını ilgili seçim kurulundan aldıkları tarihten, sigortalılıkları vergi mükellefiyetlerinin başladığı tarihten başlayan sigortalılar için vergi mükellefiyeti işleminin tesis tarihinden itibaren iki ayı geçmemek üzere ilgili vergi dairesince vergi mükellefinin işe başlama işlemlerinin tekemmül ettirildiği tarihten ve diğerleri için 5510 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıcından; 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için ise kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıt tarihinden itibaren kendi mevzuatına göre kayıt veya tescili yapan ilgili kurum, kuruluş ve birlikler, vergi daireleri ve Esnaf ve Sanatkâr Sicil Müdürlüğü sigortalı işe giriş bildirgesi düzenleyerek Kuruma vermekle yükümlüdür. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerinde sayılanların bildirimleri en geç 15 gün, (4) numaralı alt bendinde sayılanların bildirimleri ise en geç bir ay içinde yapılır. Ayrıca 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendinde sayılanların kendileri tarafından da sigortalılık bildirimleri yapılabilir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilenlerin ise çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde te scil eden kuruluş tarafından Kuruma bildirilmesi zorunludur. Kurum bu bildirimlerden itibaren bir ay içinde tescili yapılan kişilere, sigortalılık hak ve yükümlülüklerinin başladığını bildirir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri çalıştıracak işverenler, bu kapsamda ilk defa veya tekrar çalıştırmaya başlattıkları kişileri, 84

- 84 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5510 sayılı Kanunun 7 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıcından itibaren, o nbeş gün içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. Aynı kamu idaresinin farklı birimleri arasındaki naklen tayin ve görevlendirmelerde bildirim yapılmaz. Kamu idareleri ile bankalar, Kurumca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle, Kurumca belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. Sigortalılığın bildirimine ilişkin olarak yukarıda belirtilen hususlar, kendi içinde sınıflandırılarak, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği hükümleri de göz önünde bulundurulmak suretiyle ele alındığında, görülmektedir ki; 1) Genel kural olarak, işverenler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanları, çalışmaya başladıkları tarihten önce Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdürler. ÖRNEK : Öteden beri Sosyal Güvenlik Kurumunda tescilli olarak faaliyetin devam ettiği mobilya imalatı işyerinde, hizmet akdine istinaden, kaynakçı olarak çalıştırılmak üzere işe alınan sigortalı, 11/07/2013 tarihinde işyerinde çalıştırılmaya başlanmıştır. İşveren söz konusu sigortalının Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimini en geç 10/07/2013 tarihinde yapmakla yükümlüdür. 2) İşverenler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan; a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde hizmet akdiyle işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün, b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında işe alınan sigortalılar için, bu sigortalıların çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir aylık süre içerisinde, c) Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe 85

- 85 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI alınacaklar için, en geç işyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde, d) Kamu idarelerince istihdam edilen 08/09/1999 tarih ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanlar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde, e) İlk işyerindeki çalışmasına ait sigortalı işe giriş bildirgesi Kuruma verilerek, tescil işlemi yapılmış olan sigortalının, naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer işyerinde çalışmaya başlaması veya işyerinin aynı il içinde başka bir ünitenin görev bölgesine nakledilmesi hâlinde yeni işyeri numarası üzerinden yapılan sigortalı işe giriş bildirgesinin yasal süresi dışında, f) 5510 sayılı Kanunda belirtilen sürede Kuruma bildirilme imkânı olmamakla birlikte; f.1) Maliye Bakanlığı vizesine bağlı olarak kamu idarelerinde çalışacak sigortalılar için, vize işleminin gerçekleştirildiğine ilişkin yazının, ilgili kamu idaresine intikal ettiğ i günü izleyen ikinci iş günü sonuna kadar, f.2) 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Kanunu uyarınca özelleştirilen işyerlerinden diğer kamu kurum ve kuruluşlarına naklen atanan sözleşmeli veya kapsam dışı personel için, nakledildikleri kamu idarelerinde işe başladıkları tarihi takip eden ikinci iş günü sonuna kadar, Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan bildirimler de süresinde yapılmış sayılır. 3) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar, göreve başladıkları veya okullarında öğretime başladıkları tarihten, kendi hesabına okumakta iken Türk Silahlı Kuvvetleri veya Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya başlayanlar ise bu tarihten itibaren sigortalı sayılacaklarından, İşverenler, bu sigortalıları, belirtilen tarihlerden itibaren on beş gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdürler.

86

- 86 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 4) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan; a) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları, bu mükellefiyetlerinin başlangıç tarihi itibarıyla başlar ve vergi mükellefiyeti işleminin tesis tarihinden itibaren iki ayı geçmemek üzere vergi mükellefinin işe başlama işlemlerinin tekemmül ettirildiği tarihten itibaren vergi dairelerince, b) Gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları, esnaf ve sanatkâr sicil müdürlüklerine tescil tarihi itibarıyla başlar ve bu tarih esnaf ve sanatkâr sicil müdürlüklerince, c) Şirket ortaklarından; c.1) Kollektif şirket, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ile donatma iştiraki ortaklarının sigortalılıkları, vergi mükellefiyetlerinin başladığı tarihte başlar ve bu tarih vergi dairelerince, c.2) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları, yönetim kurulu üyeliğine seçildikleri tarihte başlar ve bu tarih şirket yetkililerince, c.3) Limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının sigortalılıkları, şirketin ticaret siciline tescil edildiği tarihte başlar ve bu tarih ticaret sicil memurluklarınca, c.4) Limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarından hisse devri alan yeni ortaklarının sigortalılıkları, ortaklar kurulunca devrin yapılmasına karar verildiği tarihte başlar ve bu tarih ortaklar kurulu kararının, hisse devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin, devrin yapıldığının işlendiği pay defterinin birer sureti veya devir ticaret sicil memurluğunca tescil edilmiş ise ticaret sicil gazetesinde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla şirket yetkililerince, d) Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılıkları, muhtar seçildikleri tarih itibarıyla başlar ve muhtar seçildiklerine ilişkin mazbatalarını ilgili seçim kurulundan aldıkları tarihten itibaren il veya ilçe mülki amirliklerince, onbeş gün içinde, e) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (b) 87

- 87 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların sigortalılıkları, bağlı oldukları ziraat odalarınca veya kendilerince bir yıl içinde bildirilmesi hâlinde odaya kaydedildikleri tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi hâlinde ise bildirimin Sosyal Güvenlik Kurumuna yapıldığı tarihten başlar ve bu tarih meslek kuruluşuna kayıtlarının yapıldığı tarihten itibaren bir ay içinde ziraat odalarınca veya ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlüklerince, f) 6132 sayılı Kanuna tabi jokey ve antrenörlerin sigortalılıkları lisans belgesine istinaden fiilen çalışmaya başladıkları tarihte başlar ve bu tarih, kaydın yapıldığı tarihten itibaren bir ay içinde Türkiye Jokey Kulübünce, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmek zorundadır. g) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin dört numaralı alt bendi kapsamındaki sigortalılardan 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (ı) bendi kapsamına girmeleri nedeniyle sigortalılıkları sona erenlerden muafiyet şartlarının ortadan kalktığını, ziraat odalarından, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlüklerinden alacakları belge ile birlikte bir yıl içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirenlerin sigortalılıkları belgenin düzenlendiği tarihten, bu süreyi geçirenlerin sigortalılıkları ise bildirimin Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına intikal ettiği tarihten başlar. Bu tarih sigortalılarca ve ilgili kuruluşlarca Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir. h) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılardan gelir vergisinden muaf olup, 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (k) bendi kapsamına girmeleri nedeniyle sigortalılıkları sona erenlerden muafiyet şartlarının ortadan kalktığını esnaf ve sanatkârlar odaları birliğinden alacakları belge ile birlikte 15 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirenlerin sigortalılıkları, belgenin düzenlendiği tarihten, 15 günlük süreyi geçirenlerin ise, bildirimin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren başlar. Bu tarih sigortalılarca ve ilgili kuruluşlarca Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir. 5) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının 88

- 88 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI (b) bendi kapsamındaki sigortalılarla ilgili bildirim yükümlülüğü bulunan kurum ve kuruluşlar, bildirimlerini merkez birimlerince yapmaları durumunda, bildirim zorunluluğu yerine getirilmiş sayılır. Sosyal Güvenlik Kurumu bildirimden itibaren bir ay içinde tescili yapılan kişilere, sigortalılık hak ve yükümlülüklerinin başladığını ve yaptığı işin iş kolu kodunu bildirir. 6) Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte 05/06/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler ile meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerin bildirimleri, Millî Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar, yüksek öğrenim sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler için ise öğrenim gördükleri yüksek öğretim kurumlarınca yapılır. 7) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar, çalışmaya başladıklarını, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortalı bildirim belgesi ile doğrudan veya internet ya da benzeri ortamda Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirirler. Sosyal Güvenlik Kurumunca, sigortalının ilgili işveren tarafından bildirilmediğinin ya da bildirildiği hâlde sigortalı bildirimi arasında farklılık bulunduğunun tespiti hâlinde, durum, taahhütlü bir yazıyla sigortalıya, gerekirse işverene bildirilir. Yapılan bildirimlerin sonucunda farklılık giderilemezse, kontrol ve denetim sonucuna göre işlem yapılır. Sigortalının kendini bildirmemesi, sigortalı aleyhine delil teşkil etmez. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendinde belirtilen tarımsal faaliyette bulunanlar faaliyetlerine başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde sigortalılıklarını sigortalı bildirim belgesi ile doğrudan veya internet ya da benzeri ortamda Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirirler. Bu kapsamdaki kişilere ilişkin yapılan bildirimlerde farklılık olması hâlinde yapılacak yazışmalar sonucunda farklılık giderilemezse, Kurumca yapılacak kontrol ve denetim sonucuna göre işlem yapılır.

89

- 89 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 8) Kamu idareleri ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, Sosyal Güvenlik Kurumunca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdürler. 2.1.8. Sigortalıların Hizmetlerinin Tespiti Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca, işyeri kayıtlarının incelenmesi sonucunda yapılan tespitlerden çalıştığı belirlendiği hâlde, hizmetleri Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği saptanan sigortalıların geriye yönelik hizmetleri dikkate alınır. Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurlarının işyerinde yaptıkları durum tespiti sırasında, sigortalı, işyerinde çalışan diğer sigortalılar, işyeri mahallinde bulunanlar veya işveren beyanına dayanılarak yaptıkları ve tespit tarihinden önceki bir yıllık süreye ilişkin hizmetler de sigortalılıkta dikkate alınır. Bir yıllık süreyi aşan sigortalı çalışmalar ise her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan kanunen geçerli kayıt ve belgeler ile kanıtlanmak şartıyla dikkate alınabilir. Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan denetimler sonucu belirlenen ve Kuruma bildirilen sigortalı çalışmalar üzerine, ilgili mevzuat uyarınca gerekli işlemler yapılır. 2.1.9. Sigortalılığın Sona Ermesi ve Bildirim Yükümlülüğü 1) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olanların sigortalılıkları hizmet akdinin sona erdiği tarihte sona erer ve bu tarih işverenleri tarafından, 2) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan; 2.a) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların 90

- 90 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sigortalılıkları, bu mükellefiyetlerinin sona erdiği tarih itibarıyla sona erer ve vergi mükellefiyeti terk işleminin tesis tarihinden itibaren iki ayı geçmemek üzere vergi mükellefinin işi bırakma işlemlerinin tekemmül ettirildiği tarihten itibaren vergi dairelerince ve sigortalılarca, 2.b) Gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları esnaf ve sanatkâr sicil müdürlüklerindeki kayıtlarının silindiği tarihte sona erer ve bu tarih esnaf ve sanatkâr sicil müdürlüklerince ve sigortalılarca, 2.c) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendine tabi olanlardan; esnaf ve sanatkârlar odaları birliklerinden alacakları muafiyet belgesi ile belgeleyerek on gün içinde Kuruma intikal ettirenlerin sigortalılıkları belgenin düzenlendiği tarihten, bu süreyi geçirenlerin sigortalılıkları ise belgenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren, Kurumca ticaret sicil müdürlüklerinden alınan kayıtlardan resen tescili yapılanların Kurumca sigortalılık tescillerinin tebliğ edildiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde esnaf ve sanatkârlar odaları birliklerinden alacakları ve resen tescil tarihinden geriye doğru en fazla 1 yıla ilişkin olmak üzere muafiyet belgesi ile belgelemeleri ve belgenin düzenlenme tarihinden itibaren 1 ay içerisinde Kuruma ibraz etmeleri halinde muafiyetin başlangıç tarihi itibariyle sona erer, bu tarih sigortalılarca, 2.d) Şirket ortaklarından; 2.d.1) Kollektif şirket, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ile donatma iştiraki ortaklarının sigortalılıkları vergi mükellefiyetlerinin bittiği tarihte sona erer ve bu tarih vergi dairelerince ve sigortalılarca, 2.d.2) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları bu görevlerinin bittiği tarihte sona erer ve bu tarih şirket yetkililerince ve sigortalılarca, 2.d.3) Limited şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının sigortalılıkları hisse devrine ilişkin alınan ortaklar kurulu kararı ile hissenin devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin ve devrin pay defterine işlendiği sayfanın birer suretlerinin birlikte ibraz edilmesi veya hisse devri ticaret sicil memurluğuna tescil edilmiş ise ticaret sicil

91

- 91 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI gazetesinde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla ortaklar kurulu karar tarihi itibarıyla sona erer ve bu tarih, sigortalılar ve şirket yetkililerince, 2.d.4) İflasın açılmasına mahkemece karar verilen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi hâlinde mahkemenin karar tarihinde, sigortalının talebinin olmaması hâlinde ise mahkemece iflasın kapatılmasına karar verildiği tarihte sona erer ve bu tarih sigortalılar ve şirket yetkililerince, 2.d.5) Tasfiyenin açılmasına mahkemece karar verilen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi hâlinde mahkemenin karar tarihinde sona erer, bu tarih sigortalılarca, sigortalının talebinin olmaması hâlinde tasfiye kurulu kararının ticaret sicil memurluğunca tescil edildiği tarihte sona erer ve bu tarih ticaret sicil memurluğunca ve sigortalılarca, 2.d.6) Tasfiyesine şirketin ortaklar kurulu tarafından karar verilen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi hâlinde tasfiyenin başlanmasına karar verildiği tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca, sigortalının talebinin olmaması hâlinde ise tasfiyenin sonuçlandığına ilişkin tasfiye kurulu kararının ticaret sicil memurluğunca tescil edildiği tarihte sona erer ve bu tarihler sigortalılarca ve ticaret sicil memurluklarınca, 2.d.7) Münfesih duruma düşen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi hâlinde şirketin münfesih duruma düştüğü tarih itibarıyla sona erer, bu tarih sigortalılarca, sigortalının talebinin olmaması hâlinde münfesih duruma düşen şirketin tasfiyesinin sonuçlandığına dair tasfiye kurulu kararının ticaret sicil memurluğunca tescil edildiği tarihte sona erer ve bu tarihler sigortalılarca ve ticaret sicil memurluklarınca, 2.d.8) Mahkeme kararı ile iflasın, tasfiyenin açılmasına, ortaklar kurulu kararı ile tasfiyenin başlamasına veya münfesih duruma düşmesine karar verilen şirketlerin ortaklarından hizmet akdi ile çalışmaya başlayanların sigortalılıkları, çalışmaya başladıkları tarihten bir gün öncesinden itibaren sona erer ve bu tarih sigortalılarca, 2.e) Gelir vergisinden muaf olarak sigortalılıkları devam ederken hizmet akdi ile çalışmaya başlayanların sigortalılıkları, çalışmaya başladıkları tarihten bir gün öncesinden itibaren sona erer 92

- 92 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ve bu tarih sigortalılarca, 2.f) Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılıkları muhtarlık görevinin bittiği tarihte sona erer ve bu tarih il ve ilçe mülki amirliklerince ve sigortalılarca, 2.g) Köy ve mahalle muhtarlarından 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası (b) bendi kapsamında gelir vergisi mükellefi olanlar hariç, aynı zamanda hizmet akdi ile çalışmaya başlayanların sigortalılıkları, çalışmaya başladıkları tarihten bir gün öncesinden itibaren sona erer ve bu tarih sigortalılarca, 2.h) Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların sigortalılıkları tarımsal faaliyetin bittiği tarihte sona erer ve bu tarih ziraat odalarınca, ziraat odası bulunmayan yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerince ve sigortalılarca, 2.ı) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendine tabi olanlardan ziraat odalarından, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerinden alacakları muafiyet belgesi ile belgeleyerek on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna intikal ettirilenlerin sigortalılıkları belgenin düzenlendiği tarihten, bu süreyi geçirenlerin sigortalılıkları ise belgenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren, Sosyal Güvenlik Kurumunca ziraat odalarından veya ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlüklerinden alınan kayıtlardan resen tescili yapılanların Sosyal Güvenlik Kurumunca sigortalılık tescillerinin tebliğ edildiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde ziraat odalarından veya ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlüklerinden alacakları ve resen tescil tarihinden geriye doğru en fazla 1 yıla ilişkin olmak üzere muafiyet belgesi ile belgelemeleri ve belgenin düzenlenme tarihinden itibaren 1 ay içerisinde Kuruma ibraz etmeleri halinde muafiyetin başlangıç tarihi itibariyle yahut 65 yaşını doldurması nedeniyle talepte bulunduğu tarihten itibaren sona er er, bu tarih sigortalılarca, 2.i) Herhangi bir yabancı ülkede ikamet eden ve o ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayan veya ikamet esasına bağlı olarak o ülke sosyal güvenlik sistemine dahil olanların sigortalılıkları, çalışmaya veya ilgili ülke sosyal güvenlik sistemine dahil oldukları tarihten bir gün öncesinden itibaren sona erer ve bu 93

- 93 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tarih sigortalılarca, 2.j) 6132 sayılı Kanuna tabi jokey ve antrenörlerin sigortalılıkları, lisansları yenilenmeyenler için lisanslı oldukları yılın sonunda sona erer ve bu tarih Türkiye Jokey Kulübü ve sigortalılarca,

5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında olanların, meslek kuruluşlarına ya da vergi dairelerine olan yükümlülüklerini yerine getirmemiş olmaları, sigortalılığın sona ermesine ilişkin belge ya da bilginin verilmesine engel teşkil etmez. 3) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanların sigortalılıkları; -Ölüm hâlinde veya aylık bağlanmasını gerektiren hâllerde, görev aylıklarının kesildiği tarihi, -08/06/1949 tarihli ve 5434 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinde belirtilen yaş hadleri ile sıhhi izin sürelerinin doldurulması halinde ise bu süre ve hadlerin doldurulduğu tarihleri, takip eden aybaşından itibaren, -Diğer hâllerde ise görevden ayrıldıkları tarihten itibaren sona erer ve bu tarih, sigortalı işe giriş bildirgesini düzenlemekle yükümlü olan idare tarafından, 4) 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesi gereği bazı sigorta kollarına tabi tutulanlardan: 4.a) Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutukluların sigortalılığı çalışmalarının sona erdiği veya işlerine son verildikleri tarihten itibaren sona erer ve bu tarih, Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumunca, 4.b) 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, meslek liselerinde okuyanlar, yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerin sigortalılığı eğitim veya öğretimlerinin/staj sürelerinin bittiği tarihten itibaren sona erer ve bu tarih, eğitim ve öğretim gördükleri kurumlarca, 94

- 94 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 4.c) Harp malûlleri ile 3713 veya 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış olanlardan 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında sigortalı olanların sigortalılıkları, sigortalı çalışmalarının sona erdiği tarihten itibaren sona erer ve bu tarih, işverenlerince, 4.d) Harp malûlleri ile 3713 veya 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış olanlardan 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlardan uzun vadeli sigorta kollarına tabi olup bu sigorta kollarından çıkmak isteyenler hakkında isteklerine dair yazılı taleplerini takip eden ayın başından itibaren sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmaya devam edilir ve bu tarih, işverenlerince, on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir. 5) 4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişiler için genel sağlık sigortası prim bilgileri, ödenek başlama ve bitiş tarihleri Türkiye İş Kurumu ile Sosyal Güvenlik Kurumu arasında oluşturulacak veri transferi yoluyla gerçekleştirilir. 6) 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (l) bendi kapsamında olanlardan, çalışmakta iken bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumu ile irtibatlandırılanların, uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde, seçimini bu yönde kullananlar için sigortalandıkları tarihten itibaren; 7) 5510 sayılı Kanunun 8 inci maddesi birinci fıkrasının (c) bendine göre kamu idarelerinin yurtdışı görevinde çalışanlar (Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanlar.), görevlerinden ayrıldıkları tarihten itibaren, işverenlerince üç ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir. 2.1.10. Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi Sigortalılığın sona ermesine ilişkin bildirimler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi olanlar için Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin “Ek-5” 95

- 95 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI numaralı ekinde, (c) bendine tabi olanlar için ise Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin “Ek-5/A” numaralı ekinde bulunan sigortalı işten ayrılış bildirgesiyle, sigortalılığın sona ermesini takip eden on gün içinde e-sigorta ile yapılır. Hastalık ve analık hükümlerinin uygulanmasında sigortalılık niteliği; ilgili kanunlar gereği sigortalının ücretsiz izinli olması, greve iştirak etmesi veya işverenin lokavt ilan etmesi hâlinde, bu hâllerin sona ermesini, diğer hallerde ise 5510 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tarihleri, takip eden onuncu günden başlanarak yitirilmiş sayılır. Sigortalılığın sona ermesine ilişkin bildirimlerde bu husus göz önünde bulundurulur. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılardan naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer bir işyerinde çalışmak üzere işten ayrılanlar için veya işyerinin aynı il içinde başka bir ünitenin görev bölgesine nakledilmesi halinde eski işyeri numarası üzerinden yasal süresi dışında verilen sigortalı işten ayrılış bildirgesi de süresinde verilmiş sayılır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrası (b) bendi kapsamındaki sigortalılardan sigortalı işten ayrılış bildirgesini kağıt ortamında verenler için, sigortalılığın sona ermesini takip eden on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi iki nüsha düzenlenir. Biri düzenleyen kuruluşta kalır, diğeri ilgili üniteye gönderilir. Yasal süresi dolmadığı için henüz Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmeyen aylık prim ve hizmet belgesinde yer alacak sigortalı çalışmalarının Sosyal Güvenlik Kurumunca bilinmesini gerektiren diğer hallerde de, bu bölümde belirtilen usuller gereğince işlem yapılır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre sigortalı sayılanlardan, yer değiştirme suretiyle bir kurumdan diğer bir kuruma nakledilenler hakkında sigortalı işe giriş bildirgesi ve sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile gerekli bildirimler yapılır. 96

- 96 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5510 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) ve 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde belirtilenlerin sigortalılığının sona ermesine ilişkin bildirimler üç aylık süre içinde yapılır. 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine istinaden iş mahkemelerince veya özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde sigortalı personelin işe başlamak için işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar verilen sigortalı işten ayrılış bildirgesi yasal süresinde verilmiş sayılır. 2.1.11. Sigortalı Sayılmayanlar 5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında; a) İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi, b) Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar, c) Kanunun ek 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamında sigortalı olanlar ile ücretle aynı kişi yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar hariç ev hizmetlerinde çalışanlar 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun EK 9 uncu Maddesi : Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümler uygulanır. Bunların bildirimi, işverenler tarafından örneği Kurumca hazırlanan belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılır. Süresinde yapılmayan bildirim için işverene 102 nci

97

- 97 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi hükmü uygulanır. Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenir. Bu şekilde çalışanların sigortalılık tescili, çalışan ve çalıştıran imzalarını da ihtiva eden ve en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar Kuruma verilmesi gereken örneği Kurumca hazırlanacak belgenin Kuruma verilmesi ile sağlanır. Sigortalılık başlangıcında bu belge üzerinde çalışma başlangıcına dair kayıtlı en eski tarih esas alınır. Bunlar hakkında hastalık sigortası hükümleri uygulanmaz. Bu fıkra kapsamına girenler, adlarına ödenen priminin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar aynı kazancın otuz katının %32,5 oranında prim ödeyebilir. Bunun %20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, %12,5'i genel sağlık sigortası primidir. Bu süre içinde ödenmeyen primin ödenme hakkı düşer. Ödenen primler 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır. İkinci fıkra kapsamındakileri çalıştıranlar bu Kanun uygulamasında işveren sayılmaz. Sigortalının iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmesi için iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olması ve sigortalılığının sona ermemiş olması, bu Kanuna göre iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri ya da malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şarttır. Bu sigortalılar ile ilgili iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası hükümleri uygulanmaz. Bu maddenin ikinci fıkrasındaki sigortalılar hakkında Kanunun 67 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri hükümleri uygulanır. Bu madde kapsamındaki sigortalılarla ilgili olarak prim oranları ve uygulanacak sigorta kolları hariç olmak üzere, 98

- 98 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kanundaki işveren yükümlülüklerini yeniden belirlemeye, Kuruma verilmesi gereken bildirge ve belgeleri birleştirmeye, yapılacak bildirimlerin ve primlerin ödenmesine ilişkin usul ve esasları tespite Kurum yetkilidir. Bu madde kapsamındaki sigortalılarla ilgili olarak bu maddede aksine hüküm bulunmaması kaydıyla bu Kanunun ilgili hükümleri uygulanır. d) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılıkları devam edenler hariç olmak üzere, muvazzaf askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri, e) Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklı kalmak kaydıyla; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye üç ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar, f) Resmî meslek ve sanat okulları ile yetkili resmî makamların izniyle kurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksekokullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler, g) Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malûller, h) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar, (Bunlardan, bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle, öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmaz.) ı) Kamu idarelerinde ve 5510 Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamında sayılanlar hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar, i) Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; 99

- 99 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, bu Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler ile 65 yaşını dolduranlardan talepte bulunanlar, j) Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler, k) Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığını da haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler ile kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hallerde, işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar, l) Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Futbol Federasyonu, bağımsız spor federasyonları tarafından yapılan her türlü gençlik ve spor faaliyetleri ile bu faaliyetlerle ilgili kamp, eğitim ve hazırlık çalışmalarında süreklilik arz etmeyecek şekilde görevlendirilenler, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü ve 5 inci maddelerine göre sigortalı sayılmaz. 2.2. OLAY-KAZA Herhangi bir kaza olayının, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilebilmesi için, kaza olayına maruz kalanın, 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı olması ve sigortalının bu olay nedeniyle bedenen ya da ruhen hemen veya sonradan engelli hale gelmesi/zarara uğramış olması yeterli olmayacaktır. Zira 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasının varlığını kabul, ancak iş kazasının şartlarının/özelliklerinin bir 100

- 100 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI arada var olmasıyla mümkün olabilecektir. 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden bir iş kazasının varlığının kabulüne ilişkin şartlardan “Kazaya uğrayan ve nitelikleri” ile ilgili hususlar önceki bölümlerde açıklanmış olup, iş kazasının varlığının kabulünde “Meydana gelen olayın yeri, zamanı, şekli ve nitelikleri” ile ilgili şartlara/özelliklere ilişkin hususlar bu bölümde açıklanarak bir kaza olayının hangi nitelikleri ile bir iş kazası olarak kabul edilebileceği konusu ele alınmıştır. Herhangi bir kaza olayının, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası olarak kabul edilebilmesi, daha ö nce de belirtildiği gibi belirli şartların/özelliklerin bir arada sağlanması ile mümkün olabilecektir. Bu şartlar/özelliklerden bir kısmı genel anlamda; “Kazaya uğrayan ve nitelikleri”, “Yaşanan olayın doğurduğu sonuçlar ve zarar verme özelliği”, “Sebep-sonuç ilişkileri” ile ilgili olduğu gibi direkt olarak “Meydana gelen olayın yeri, zamanı, şekli ve nitelikleri” ile ilgili olan şartlar da elbette söz konusudur. Dolayısıyla, 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası kazası olarak kabul görecek olaylar/kazalar belirli özellikleri taşımalıdır. Yani meydana gelen her olayın veya her kaza, sadece sigortalıları etkilemesi/zarar vermesi nedeniyle iş kazası niteliğinde kabul edilebilmesi mümkün değildir. Şöyle ki; iş kazası niteliğinde olduğu ileri sürülen olayın/kazanın, öncelikle 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde belirtilen hal ve/veya durumlardan birinde meydana gelmiş olması şarttır. 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinde belirtilen hal ve/veya durumların ayrıntılı olarak ele alınıp incelenmesi, 5510 sayılı Kanun Kapsamında iş kazası olarak kabul edilebilecek olayların/kazaların hangi nitelikleri taşıması gerektiğinin anlaşılmasını sağlayacaktır. 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinden; iş kazası sayılabilecek olayın/kazanın öncelikle, anılan kanun maddesinde sayılan beş hal veya durumdan birinde meydana gelmiş olması gerektiği anlaşılmaktadır ki, sayılan beş hal veya durum şunlardır: a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada. b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı 101

- 101 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle. c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda. d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda. e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında. 2.2.1. 5510 SAYILI KANUN KAPSAMINDA İŞ KAZASI SAYILMA HAL ve DURUMLARI 2.2.1.1. Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada Kazaya Uğraması 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinde görülen, iş kazası sayılma hal veya/durumlarından biri, diğer şartları taşıyan kaza olayının “Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada” meydana gelmesidir. Yani, iş kazasının diğer unsurları ile birlikte olayın işyerinde meydana gelmiş olması hali de söz konusu olduğunda, meydana gelen olayın bir iş kazası olarak değerlendirilmesi mümkün olacaktır. Kaza olayının, “Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada” meydana gelmesi hal veya durumu ile ilgili hususların doğru değerlendirilebilmesi için, öncelikle 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden “sigortalılık/sigortalı” kavramları, “iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamındaki sigortalılar” ve “işyeri” kavramının doğru anlaşılması şarttır. Sigortalı ve sigortalılık kavramları ile hangi sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamında olduklarına ilişkin hususlar, kitabın önceki bölümlerinde ele alınmış olup, 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden “işyerinin tanımı-işyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli” ile ilgili hususlara bu bölümde yer verilmiştir. 5510 sayılı Kanun hükümlerinde işyeri; “Sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini 102

- 102 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yaptıkları yerlerdir.” şeklinde tanımlanmış ve işyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılacağı belirtilmiştir. İŞYERİ Sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir. İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır. Söz konusu yasal hükümler de dikkate alınmak suretiyle konu değerlendirildiğinde; sigortalıların işyerinde bulundukları sırada maruz kaldıkları kaza olaylarının/sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen olayın iş kazası sayılıp sayılmamasında, olayın meydana gelme sebebi yahut olay anında sigortalının işyerinde fiilen kendi göreviyle ilgili çalışıyor olup olmadığı gibi hususların etkili olmayacağı, iş kazasının diğer unsurlarının da varlığı şartıyla, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen olayların 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası sayılması gerekeceği anlaşılmaktadır. Bu nedenle, sigortalının, 5510 sayılı Kanun kapsamında işyeri olan veya işyerinden sayılan yerlerden birinde bulunduğu esnada maruz kaldığı kaza olayları iş kazası sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalının, mühendis olarak çalıştığı işyerinin toplantı odasında uyumakta olduğu esnada, koltuktan düşmesi (Diğer unsurların da varlığı kaydıyla) iş kazası 103

- 103 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalının, çalıştığı lens üretim fabrikasının bahçesindeki ağaçtan düşmesi, (Diğer unsurların da varlığı kaydıyla) iş kazası sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalıların, işyerinde dinlenme için ayrılan bölümde, sobadan sızan gazdan etkilenmeleri, (Diğer unsurların/koşulların da varlığı kaydıyla) iş kazası sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalıların, işyeri avlusunda halat çekme yarışı yaparken maruz kaldıkları olay, (Diğer unsurların/koşulların da varlığı kaydıyla) iş kazası sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalıların, işyerinde kullanılan kamyonetle yük taşırken kaza yapmaları, (Diğer unsurların/koşulların da varlığı kaydıyla) iş kazası sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalının, iki vardiya halinde çalışılan işyerinde, kendi vardiyası bittiği halde bulunduğu esnada maruz kalacağı kaza olayı, (Diğer unsurların/koşulların da varlığı kaydıyla) iş kazası sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalıların, işyerinde, işyerine bağlı yerlerde, işyerinin; dinlenme yerlerinde, çocuk emzirme yerlerinde, yemekhanesinde, uyku yerlerinde, yıkanma yerlerinde, muayene ve bakım yerlerinde, beden veya meslek eğitim yerlerinde, avlusunda, bürosunda ve diğer eklentilerinde yahut işyerinden sayılan araçlarda bulundukları esnada maruz kalacakları kaza olayları, (Diğer unsurların/koşulların da varlığı kaydıyla) iş kazası 104

- 104 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sayılacaktır. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalıların, işyerinde, dinlenme alanındaki istirahatleri esnasında bir sigortalının uyku ya daldığı ve sonrasında kalp krizi geçirerek yaşamını yitirdiği anlaşılmıştır. Söz konusu olay 2011/50 sayılı SGK genelgesinde yer alan talimatlar gereğince Sosyal Güvenlik Kurumunca iş kazası olarak kabul edilmeyebilecektir. Ancak, önceki bölümlerde açıklandığı ve örnekler verildiği üzere; sigortalıların işyerinde kalp krizi geçirerek vefatının iş kazası sayılması gerektiği yönünde de yargı kararları mevcuttur. 2.2.1.1.1. İşyerinin Tanımı İşyeri kavramı 5510 sayılı Kanun hükümlerinde tanımlanan bir anlamda kapsamı belirlenen terimlerdendir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 11 inci maddesi hükümlerine göre; İşyeri; sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir. İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır. Esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları birbirine karışmayan işlerin ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü yerler de, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre bağımsız işyeri sayılmaktadır. 2.2.1.1.2. İşyerinin Bildirilmesi ve Tescil İşveren, örneği Sosyal Güvenlik Kurumunca, hazırlanan işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Sosyal Güvenlik Kurumuna vermekle yükümlüdür. Şirket kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı sigortalı sayısını ve 105

- 105 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmış sayılır. Ticaret sicili memurlukları, kendilerine yapılan bu bildirimi en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadır. Aynı işverenin, birden fazla özel ya da ihale konusu iş alması, işyeri kurması veya devir alması yahut kendisine intikal etmesi hâlinde her işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlenir. Aynı işverene ait olup, aynı işkolunda bulunan birden fazla kara veya deniz yahut hava ulaştırma araçlarına tek sicil numarası verilir. İhale yoluyla yapılan işlerin konsorsiyum şeklinde üstlenilmesi halinde, konsorsiyumu oluşturan üstlenicilerin her birine müstakilen istihkak ödenmesi ve bu üstleniciler tarafından idareye ayrı ayrı teminat verilmiş olması kaydıyla üstlenicilerin her birine, verecekleri işyeri bildirgelerine istinaden Sosyal Güvenlik Kurumunca ayrı ayrı sicil numarası verilebilir. İhale konusu işin iş ortaklığı şeklinde üstlenilmesi durumunda ise, işyeri, iş ortaklığı adına ve tek işyeri sicil numarası verilerek tescil edilir. Tek ihale ile birden fazla ünitenin görev alanına giren bir işin yapılması hâlinde, istihkaklarının bir ödenmesi ve teminatlarının tek olması şartıyla, işe ilk başlanılan yeri çevresine alan ünitece tek işyeri sicil numarası verilebilir. Aynı anda birden fazla ünitenin görev alanlarında işe başlanılması halinde, hangi üniteden tek işyeri sicil numarası alınacağı işverenin talebine göre belirlenir. İşverence, ilgisi bulunan diğer ünitelere yazılı olarak bilgi verilir. ÜNİTE Merkezde daire başkanlığını, taşrada sosyal güvenlik il müdürlükleri ile sosyal güvenlik merkezlerini, ifade eder. (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Md. 4) Esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları birbirine karışmayan işlerin ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü yerler de bağımsız işyeri sayılır. Aynı işveren tarafından yaptırılan ve birden fazla yapı ruhsatı 106

- 106 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bulunan özel nitelikteki bina inşaatı işyerlerinde, parsellerinin bitişik ya da yakın olması ve sigortalıların birbirine karışması şartıyla inşaatların tek sicil numarasında yürütülmesine ünitece izin verilebilir. Alt işveren, asıl işverenin işyerinde çalıştırdığı sigortalıları, işverenle aralarında yaptıkları sözleşmenin ibrazı kaydıyla, Sosyal Güvenlik Kurumundan alacağı özel bir numara ile asıl işverenin kayıtlı olduğu dosyadan bildirir.

5510 sayılı Kanunun, “İşyeri, işyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli” başlıklı 11 inci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında, anılan Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca idari para cezası uygulanır. İdari para cezası uygulanması, bu yükümlülüklerin yerine getirilmesine engel teşkil etmez. İşyeri bildirgesinin verilmemesi veya geç verilmesi, 5510 sayılı Kanunda belirtilen hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.

Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdürler. İşverenlerin, Sosyal Güvenlik Kurumuna işyerlerini bildirmekle ilgili yükümlülüklerini süresinde yerine geirmemeleri ile ilgili yaptırımlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde sayılmış olup, anılan yasa maddesi hükümlerine göre; İşyeri bildirgesini, Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenen şekle ve - 107 -usulüne uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde, anılan ortamda göndermeyenler veya 5510 sayılı Sosyal 107

- 107 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda belirtilen süre içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeyenlere; 1) Kamu idareleri ile bilânço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin üç katı tutarında, 2) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin iki katı tutarında, 3) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgari ücret tutarında, idari para cezası uygulanır. 2.2.1.1.3. Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Tabi Şirketlerin Nevilerinin Değişmesi, Birleşmesi veya Diğer Bir Şirkete Katılması, Adi Şirketlerde Şirkete Yeni Ortak Alınması Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini; adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda ise en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden on gün iç inde, işyeri bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmek zorundadır. 2.2.1.1.4. İşyerinin Nakli, Devri veya İntikali İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi, sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya intikal etmesi halinde; -İşyerinin nakledildiği, yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden on gün içinde, -İşyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasçıları, ölüm tarihinden itibaren en geç üç ay içinde, işyeri bildirgesini Sosyal Güvenlik Kurumuna vermekle yükümlüdür. İşyerinin aynı il sınırları içinde Sosyal Güvenlik Kurumunun diğer bir ünitesinin görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde, adres değişikliğinin yazı ile bildirilmesi yeterlidir. 108

- 108 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Nakledilen, devredilen yahut intikal eden işlerde çalışan sigortalıların, sigorta hak ve yükümlülükleri devam eder. 2.2.1.2. Bir İşverene Bağımlı Çalışan Sigortalının İşveren Tarafından Yürütülmekte Olan İş Dolayısıyla veya Kendi Adına ve Bağımsız Çalışan Sigortalının Yürütmekte Olduğu İş Nedeniyle Kazaya Uğraması 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinde görülen, iş kazası sayılma hal veya/durumlarından biri de; diğer şartları taşıyan kaza olayının “İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle” meydana gelmesidir. Yani, iş kazasının diğer unsurları ile birlikte, olayın, işverence yürütülen faaliyet nedeniyle sigortalının yaptığı bir iş yahut bulunduğu bir durum esnasında meydana gelmesi ya da kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalının yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelmiş olması halleri de söz konusu olduğunda, meydana gelen olayın bir iş kazası olarak değerlendirilmesi mümkün olacaktır. Kaza olayının, “İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle” meydana gelmesi hal veya durumu ile ilgili hususların doğru değerlendirilebilmesi, öncelikle 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden “sigortalılık/sigortalı” kavramları, “iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamındaki sigortalılar” ve “işveren” gibi kavramların doğru anlaşılmasını gerektirmektedir. Sigortalı ve sigortalılık kavramları ile hangi sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamında olduklarına ilişkin hususlar, kitabın önceki bölümlerinde ele alınmış olup, 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden “işveren, işveren vekili, alt işveren” gibi kavramlarla ilgili hususlara bu bölümde yer verilmiştir. İşveren kavramı 5510 sayılı Kanunun 12 nci maddesinde; “5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar işverendir.” 109

- 109 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI şeklinde tanımlanmıştır. Belirtilen yasal hükümler ile iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalılara ilişkin olarak kitabın ilgili bölümlerinde yer verilen açıklamalar ve mevzuat hükümleri de dikkate alınmak suretiyle konu değerlendirildiğinde; 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi olan sigortalılardan bir işverene bağlı çalışanların işverenleri tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle meydana gelen olayın iş kazası sayılıp sayılmamasında, olayın nerede meydana geldiği gibi hususların etkili olmayacağı, iş kazasının diğer özelliklerinin/unsurlarının da varlığı şartıyla, işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle meydana gelen olayların 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası sayılacağı anlaşılmaktadır. İŞVEREN 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar işverendir. (5510 s.K. Md:12) ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olan “X” gerçek kişisi, tabela imalat ve montajı işi yapan işverenin işyerinde boyacı olarak çalışmaktadır. Müşterinin sipariş ettiği tabelanın yerinde montajı yapılmış ve sigortalı “X” tarafından montaj sonrası boya rötuş işleri yapılmaktayken sigortalı yüksekten düşerek yaralanmıştır. Olay, bağımlı çalışan sigortalının işverence yürütülmekte olan iş dolayısıyla yaptığı bir çalışma esnasında meydana geldiğinden 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak değerlendirilmesi gerekecektir. Ayrıca, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalıların (5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde sayılan sigortalıların) yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelen olayların iş kazası sayılıp sayılmamasında da, olayın nerede meydana geldiği gibi hususların etkili olmayacağı, 110

- 110 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI iş kazasının diğer unsurlarının da varlığı şartıyla, bu sigortalıların yürütmekte oldukları iş nedeniyle meydana gelen olaylar da 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası sayılacaktır. 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi olup, hizmet akdiyle bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan sigortalılar için, “İşver en tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle meydana gelme” şeklinde belirtilen hal veya durum yahut kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalı için, “yürütmekte olduğu iş nedeniyle” şeklinde belirtilen hal veya durum, bu sigortalılardan bağımlı çalışanların işverenlerince ya da bağımsız çalışanların kendilerince yürütülen işin gereği olarak bulundukları herhangi bir yerde maruz kalabilecekleri kaza olaylarının iş kazası olarak kabul edilmesini gerektirmektedir ki; yürütülmekte olan iş nedeniyle meydana olayın, işyeri sınırları içerisinde yahut daha önceden tanımlanmış b ir alanda meydana gelmesi gibi herhangi bir yer şartı ileri sürülmesi de engellenmiştir. Dolayısıyla, hizmet akdine dayalı çalışan sigortalının, işvereni tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle işyerinde yahut işyeri dışında maruz kalacağı kaza olayları gibi kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalının, yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyerinde veya işyeri dışında maruz kalacağı kaza olayları da 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazası olarak kabul edilecektir. 2.2.1.2.1. İşveren İşveren kavramı, 5510 sayılı Kanunun 12 nci maddesi hükümlerinde tanımlanmış olup, anılan kanun maddesindeki tanımıyla işveren; 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar işverendir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendine tâbi olanlar (İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenler.) hakkında, işverenlerin 5510 sayılı Kanunda belirtilen yükümlülükleri, bunları çalıştıran işçi sendikaları ve 111

- 111 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI konfederasyonları veya işveren tarafından 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasına tâbi olanlar hakkında, işverenlerin 5510 sayılı Kanunda belirtilen yükümlülükleri, bunları çalıştıran kamu idareleri veya eğitim gördükleri okullar tarafından yerine getirilir. Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar, için Türkiye İş Kurumu prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte bu Kanun kapsamında işyeri ve işveren sayılmaz. 02/07/1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre çalıştırılanlar hakkında, işverenlerin 5510 sayılı Kanunda belirtilen yükümlülükleri, bunları çalıştırmaya yetkili makam tarafından yerine getirilir. Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutukluların işvereni, Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumu, işveren vekilleri ise Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumunun sorumlu müdür ve amirleridir. Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler için, Türkiye İş Kurumu prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte 5510 sayılı Kanun kapsamında işyeri ve işveren sayılmaz. 2.2.1.2.2. İşveren Vekili İşveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse, işveren vekilidir. 5510 sayılı Kanunda geçen işveren deyimi, işveren vekilini de kapsar. İşveren vekili ve 4857 sayılı İş Kanununda tanımlanan geçici iş ilişkisi kurulan işveren, 5510 sayılı Kanunda belirtilen yükümlülüklerinden dolayı işveren ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur. 2.2.1.2.3. Alt İşveren Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine 112

- 112 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, 5510 sayılı Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur. Yargıtay Onuncu Hukuk Dairesinin “2010/15422 E., 2012/3174 K.” sayılı kararında; “506 ve 5510 sayılı Kanunlara göre aracıdan söz edebilmek ve asıl işvereni, aracının borçlarından ötürü sorumlu tutabilmek için, ortaya çıkan birtakım zorunlu unsurların bulunduğu. Aracı kavramının her şeyden önce “asıl işveren” in varlığını ve başka bir işverenin asıl işverene ait ait işin bir bölümünü yapmayı üstlenmesini ve asıl işverene ait işyerinde veya işyerinin bir bölümünde iş alanın kendi adına sigortalı çalıştırmasını gerektirdiği. Asıl işverenle, aracı arasındaki sözleşmenin hukuki niteliğinin önemi olmadığı, önemli olan yönün asıl işverene ait işin aracı tarafından yapımının sağlanması olduğu. Aracının asıl işverenden bir bölüm iş almasının ve bu işte kendi adına sigortalı çalıştırmasının, aracı kavramının belirleyici özelliğini oluşturduğu.” yönünde görüşler de yer almaktadır. 2.2.1.3. Bir İşverene Bağlı Olarak Çalışan Sigortalının, Görevli Olarak İşyeri Dışında Başka Bir Yere Gönderilmesi Nedeniyle Asıl İşini Yapmaksızın Geçen Zamanlarda Kazaya Uğraması 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinde görülen, iş kazası sayılma hal veya/durumlarından biri de; diğer şartları taşıyan kaza olayının “Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda” meydana gelmesidir. Yani, iş kazasının diğer unsurları ile birlikte, bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelmesi hal veya durumunda, olayın bir iş 113

- 113 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kazası olarak değerlendirilmesi mümkün olacaktır. Kaza olayının, “Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda” meydana gelmesi hal veya durumu ile ilgili hususların doğru değerlendirilebilmesi, öncelikle 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden “sigortalılık/sigortalı” kavramları, “iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamındaki sigortalılar”, “işyeri” ve “işveren” gibi kavramların doğru anlaşılmasını gerektirmektedir ki bu hususlarla ilgili açıklayıcı bilgilere, önceki bölümlerde yer verilmiştir. İşveren tarafından görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilen sigortalıların, asıl işlerini yapmaksızın geçen zamanlarda maruz kaldıkları kaza olaylarından bir kısmı, Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde yer alan; “Sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen kazaların iş kazası sayılması gerekmektedir. Burada göz önünde bulundurulması gereken husus, meydana gelen kazanın işverenin sigortalıya vermiş olduğu görevle ilgili olup olmadığı, görevin yapılması için geçen süre içinde meydana gelip gelmediğinin tespitine bağlı bulunmaktadır. …” ve “ … görevli olarak gönderilen sigortalının görev konusu ile ilgili olmayan ve görevinin dışında meydana gelen kazalar iş kazası sayılmaz. Bu nedenle görevli gönderilen sigortalının işi dışında eğlenmek için gittiği sinema veya gece kulübünde herhangi bir nedenden dolayı uğradığı kazanın iş kazası olarak kabul edilmesi mümkün değildir. …” şeklindeki hükümler nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumunca iş kazası olarak kabul edilmemesi söz konusu olabilecektir. Ancak, daha önceki bölümlerde de belirtildiği üzere; bazı yargı kararlarında (Örn. Yargıtay 10. H.D. 02/06/1983 2601/3002), sigortalının görevle başka yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen kazaların, iş kazası olarak kabul edilmesi gerekeceği, işveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla işyerinden uzaklaşan sigortalının boş zamanlarını normal yaşantı içerisinde değerlendirmesinin doğal olduğu, sigortalı işçinin boş zamanlarını, sinemaya-kahveye-eğlence yerine giderek değerlendirmesinin mümkün olduğu yönünde hüküm tesis edildiği 114

- 114 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI görülmektedir. 2.2.1.4. Emziren Kadın Sigortalının, İş Mevzuatı Gereğince Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Zamanlarda Kazaya Uğraması 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinde görülen, iş kazası sayılma hal veya/durumlarından biri de; diğer şartları taşıyan kaza olayının “5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda” meydana gelmesidir. Yani, iş kazasının diğer unsurları ile birlikte, bir işverene bağlı olarak çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda” meydana gelmesi hal veya durumunda, olayın bir iş kazası olarak değerlendirilmesi mümkün olacaktır. Sosyal Güvenlik Kurumunun, 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde; “… Emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda geçirdiği kazalar da iş kazası sayılmaktadır. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci maddesinin (a) ve (g) bentlerinde sayılan sigortalıların, 4857 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesine istinaden bir yaşına kadar, çocuklarını emzirmeleri için bu Kanunda belirtilen sürelerde sigortalının işveren tarafından ayrılan emzirme odasında veya çocuğun bulunduğu yer ile bu yere gidiş geliş sırasında ve emzirme sürelerinde geçirdiği kazalar iş kazası sayılacaktır. Kadın sigortalının çocuğunu emzirmek için belirlenen zamanda işyerindeki emzirme odasında merdivenden düşmesi sonucu meydana gelen kaza, çocuğun bulunduğu yere gidiş-gelişi esnasında geçirdiği trafik kazaları iş kazası sayılmalıdır. …” denilmektedir. 2.2.1.5. Sigortalıların İşverence Sağlanan Bir Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş Gelişi Sırasında Kazaya Uğramaları 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinde görülen, 115

- 115 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI iş kazası sayılma hal veya/durumlarından biri de; diğer şartları taşıyan kaza olayının “Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında” meydana gelmesidir. Yani, iş kazasının diğer unsurları ile birlikte, bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelmesi hal veya durumunda olayın, bir iş kazası olarak değerlendirilmesi mümkün olacaktır. Belirtilen hal ve durumda meydana gelen kaza olaylarının, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası sayılıp sayılmayacağı husus değerlendirilirken, taşıma işinin “işverence sağlanan bir taşıtla” yapılıp yapılmadığı önem arz edecektir. Sosyal Güvenlik Kurumunun, 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde; “… Sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş-gelişi sırasında meydana gelen kazalar iş kazası sayılacaktır. Burada önemli olan işverence sağlanan bir taşıtın bulunması ve sigortalıların işin yapıldığı yere getirilip götürülmeleri keyfiyetidir. İşverenin kiraladığı bir minibüs veya işyerine ait servis aracı ile sigortalıların sabah evlerinden işyerine, işin bitiminde de işyerlerinden evlerine getirilip götürülmeleri sırasında meydana gelen trafik kazası, tam olarak durmamış araçtan sigortalının inerken düşerek yaralanması veya araç içinde herhangi bir nedenle meydana gelen olay iş kazası sayılması gerekmektedir. Ancak, sigortalının işe gitmek için bindiği servis aracından indikten sonra yolun karşı tarafında bulunan işyerine geçmek için yolu geçerken uğradığı trafik kazası, sigortalının getirilip götürülme hali sona ermesi nedeniyle iş kazası sayılamayacaktır. …” denilmektedir. 2.3. ZARARA UĞRAMA/ENGELLİ HALE GELME Herhangi bir kaza olayının, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilebilmesi için, kaza olayına maruz kalanın, 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı olması ve kaza olayının 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi hükümlerinde belirtilen hal veya durumlardan birinde meydana gelmesi yeterli olmayacaktır. Zira 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasının varlığını kabul, 116

- 116 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ancak kazasının şartlarının/özelliklerinin/unsurlarının bir arada var olmasıyla mümkün olabilecektir. 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden bir iş kazasının varlığının kabulüne ilişkin şartlardan “Kazaya uğrayan ve nitelikleri” ve “Meydana gelen olayın yeri, zamanı, şekli ve nitelikleri” ile ilgili hususlar önceki bölümlerde açıklanmış olup, iş kazasının varlığının kabulünde “Yaşanan olayın doğurduğu sonuçlar ve zarar verme özelliği” ile ilgili şartlara/özelliklere ilişkin hususlar bu bölümde açıklanarak bir kaza olayının sonuçları ve kazalıya etkileri bakımından hangi nitelikleri ile bir iş kazası olarak kabul edilebileceği konusu ele alınmıştır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uygulamaları yönünden, bir iş kazasının varlığının kabul şart ve unsurlarının, önceki bölümlerde ele alınmış olanlarının yanı sıra bir diğeri de “engeli hale gelme/zarara uğrama” şeklinde belirtilebilecektir ki; bu unsur sigortalının uğranılan kaza olayı nedeniyle “hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale gelmesini” diğer bir anlarımla “hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen zarara uğramasını”, 5510 sayılı Kanunun, 13 üncü maddesinin 3 Mayıs 2013 tarihli ve 28636 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 25/04/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değiştirilmeden önceki hali dikkate alındığında “hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğramasını” ifade etmektedir. Dolayısıyla, sigortalıların maruz kaldıkları kaza olaylarının, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabulü için, iş kazasının diğer unsurları/şartları ile birlikte, söz konusu o lay nedeniyle sigortalının hemen veya sonradan “bedenen ya da ruhen engelli hale gelmesi/zarara uğraması/özre uğraması” unsurunun da varlığı şarttır. Zira sigortalının hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen herhangi bir şekilde zarara uğraması söz konusu değilken bir iş kazasından bahsedilebilmesi mümkün değildir. ÖRNEK : 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olan “X” kişisi ile 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olan işverenin, işyerinin depo kısmındaki 117

- 117 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI malzemeleri düzeltmeleri esnasında istifledikleri malzemeler devrilmiş ve sigortalılar bazı malzemelerin altında kalmış, sonrasında kendi çabalarıyla malzemelerin altından çıkarak işlerine devam etmişler ve olay anında ya da sonradan herhangi bir zarar görmemişlerdir. Meydana gelen kaza olayı neticesinde sigortalıların bedenen ya da ruhen zarara uğramamış olması, olayın 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilmesini engelleyecektir. Ancak söz konusu olayda sigortalıların bedence veya ruhça zarara uğramaları unsuru da gerçekleşmiş olsaydı 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasının kabulü mümkün olabilecektir.”

5510 sayılı Kanunun, 13 üncü maddesinde yer alan “ … iş kazası … meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.” şeklindeki ifadeler içinde yer alan, “özüre uğratan” ibaresi, 3 Mayıs 2013 tarihli ve 28636 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 25/04/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, “engelli hâle getiren” şeklinde değiştirilmiştir.

2.4. SEBEP SONUÇ İLİŞKİSİ - İLLİYET BAĞI 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasının varlığından söz edebilmek için bir arada var olması gereken özellikleri/şartların/unsurların ilk üçüne ilişkin açıklama ve değerlendirmelere önceki bölümlerde yer verilmiş olup, sadece daha önce ele alınan üç özelliğin var olması, bir kaza olayının 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabul edilebilmesi için yeterli olmayacaktır. Zira 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazasının varlığını kabul, ancak iş kazasının şartlarının/özelliklerinin/unsurlarının bir arada var olmasıyla mümkün olabilecektir. 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden, bir iş kazasının varlığının kabulüne ilişkin şartlardan “Kazaya uğrayan ve 118

- 118 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI nitelikleri”, “Meydana gelen olayın yeri, zamanı, şekli ve nitelikleri” ve “Yaşanan olayın doğurduğu sonuçlar ve zarar verme özelliği” ile ilgili hususlar önceki bölümlerde açıklanmış olup, iş kazasının varlığının kabulünde “Sebep-sonuç ilişkileri / illiyet bağı” ile ilgili şartlara/özelliklere ilişkin hususlar bu bölümde açıklanarak kaza olaylarının hangi nitelikleri ile bir iş kazası olarak kabul edilebileceği konusu ele alınmıştır. 5510 sayılı Kanun uygulamaları yönünden, bir iş kazasının varlığının kabul şart ve unsurlarının, önceki bölümlerde ele alınmış olanlarının yanı sıra bir diğeri de “sebep sonuç ilişkisi/illiyet bağı” şeklinde belirtilebilecektir ki; bu unsur, bazı durumlarda yapılan işle meydana gelen kaza arasında, bazı durumlarda ise bedenen ya da ruhen uğranılan zararla kaza olayı arasında uygun illiyet bağının var olması gerekeceğini ifade etmektedir. Dolayısıyla, sigortalıların maruz kaldıkları kaza olaylarının, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabulü için, iş kazasının diğer özellikleri/unsurları/şartları ile birlikte, bazı durumlarda “işveren/sigortalı tarafından yürütülmekte olan iş” ile ya da “sigortalının göreviyle/işi” ile uğranılan kaza olayı arasında, bazı durumlardaysa uğranılan kaza olayı ile “sigortalının bedenen ya da ruhen uğradığı zarar” arasında bir illiyet bağının varlığı gerekmektedir. ÖRNEK : İşyerinde meydana gelen yangının söndürülmesinden sonra 3 gün süreyle işyeri kapalı kalmıştır. Bir sigortalı, işyerinin kapalı olduğu süre içerisinde kendi evinde çatı onarımı yapmaktayken düşerek yaralanmış ve işyerinde yangın çıkması olayı nedeniyle işe gidemediği, dolayısıyla kendi evinde bu nedenle bulunduğu, işyerinde yangın çıkmasa işyerinde çalışıyor olacağı, dolayısıyla işyerindeki yangın nedeniyle kazaya uğradığını ve kazanın iş kazası sayılması gerekeceğini ileri sürerek talepte bulunmuştur. Sigortalının uğradığı zararla işyerinde yaşanan yangın olayı arasında uygun illiyet bağından söz edilemeyeceğinden olayın bir iş kazası olarak kabulü mümkün olmayacaktır.

119

- 119 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI III. BÖLÜM MESLEK HASTALIĞININ TANIMI ve TESPİTİ 1.Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda ve Sosyal Güvenlik Kurumu Uygulamalarında Meslek Hastalığı Tanımı Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerinde mevcut bu tanımdan anlaşılacağı üzere; anılan Kanun kapsamında bir meslek hastalığının varlığından söz edilebilmesi için, iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi sigortalının varlığı, bu sigortalının bedensel veya ruhsal engellilik halinin söz konusu olması ve belirtilen niteliğe haiz sigortalının bedensel veya ruhsal engellilik halinin, bu sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden doğmuş olmasının yanı sıra, hastalığın hekim raporu ile tespit edilmesi, hastalığın Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinde yer alan hastalıklardan olması ve yönetmelikte belirtilen süre içinde meydana çıkması (Ya da Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılması) unsurlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir. 5510 sayılı Kanunun, 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “özürlülük” ibaresi, 3 Mayıs 2013 tarihli ve 28636 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 25/04/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, ““engellilik”” şeklinde değiştirilmiştir. 2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda Meslek Hastalığı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda meslek 120

- 120 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hastalığı, “Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı ifade eder.” şeklinde tanımlanmaktadır. Ayrıca, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerine göre; -İşveren, bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. -İşveren, Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur. -İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder. -Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. -İşveren, iş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri halinde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır. -İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. -Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır. 3. Meslek Hastalığının Tespiti Sigortalının tutulduğunun;

çalıştığı

işten

121

dolayı

meslek

hastalığına

- 121 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a) Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi, b) Sosyal Güvenlik Kurumunca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbi sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi, sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur. Hangi hallerin meslek hastalığı sayılacağı, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin şekli ve içeriği, verilme usulü ile 5510 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikte (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği) düzenlenir. Yönetmelikte belirlenmiş hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır. 4. Meslek Hastalığının Sigortalı İşten Ayrıldıktan Sonra Ortaya Çıkması ve Yükümlülük Süresi Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının 5510 sayılı Kanunla sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında bu hastalık için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikte (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği) belirtilen süreden daha uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat edebilirler. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Sosyal Güvenlik Kurumunun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir. 122

- 122 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ Yükümlülük Süresi: Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süreyi ifade eder. (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği Md. 4) 5. Kurum Sağlık Kurulu ve Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu ve Çalışmaları 5.1. Kurum Sağlık Kurulu Kurum Sağlık Kurulu: Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca düzenlenecek raporlardaki teşhis ve bu teşhise dayanak teşkil eden belgeleri incelemek suretiyle, çalışma gücü kaybı ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarını, erken yaşlanma halini, vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücü kaybını ve malullük derecelerini belirlemeye yetkili hekimlerden ve/veya diş hekimlerinden oluşan kurulları ifade eder. 5.2. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu 5510 sayılı Kanunun, “Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu” başlıklı 58 inci maddesi hükümlerine göre; 5510 sayılı Kanunda belirtilen görevleri yerine getirmek üzere branşları Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenecek uzman hekimlerden oluşan Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu kurulur. 5.2.1. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Oluşumu ve Üyeleri Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu; -Millî Savunma Bakanlığı, -Sağlık Bakanlığı, -Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 123

- 123 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI -Yüksek Öğretim Kurulu, -En fazla üyeye sahip işveren, işçi ve kamu çalışanlarını temsil eden konfederasyonlar, -Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, -Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu, -Türk Tabipleri Birliği, -Türkiye Ziraat Odaları Birliği, -Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından görevlendirilecek birer uzman hekimden oluşur. Sayılan kuruluşların hangi branşlarda uzman hekim görevlendireceği Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenir. Belirlenecek üyeler için Sosyal Güvenlik Kurumu görüşü alınır. Aynı usulle birden fazla Kurul oluşturmaya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilidir. En fazla üyeye sahip işveren ve işçileri temsil eden konfederasyonların tespitinde, kurulun oluşturulduğu tarihten önceki yıl sonu itibariyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kayıtlarında yer alan üye sayıları, kamu çalışanlarını temsil eden konfederasyonların tespitinde ise kurulun oluşturulduğu tarihten önceki ilgili mevzuatı gereği Resmî Gazete’ de yayımlanan en son kayıtlı üye sayıları dikkate alınır. 5.2.2. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Üyelerinin Hizmet Süreleri Kurulda görevlendirilecek olan hekimlerin hizmet süreleri üç yıldır. Süresi dolan üyeler yeniden görevlendirilir. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun sekretarya görevini yürütmek üzere Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca yetkilendirilen Daire Başkanlığı, üyelerin hizmet süresinin bitiminden en az üç ay önce durumu ilgili kurum ve kuruluşlara yazılı olarak bildirir. 5.2.3. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda Üyelerin Görev ve Yetkileri Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu üyelerinin görev ve 124

- 124 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yetkileri şunlardır: 1) Kendilerine verilen dosyaları inceleyerek kurula görüş bildirmek. 2) Kurul toplantılarına katılarak kararları ve toplantı katılım cetvelini imzalamak. 3) Kayıt altına alınan kararları gününde imzalamak. 4) Başkan tarafından verilecek görevleri tıbbi ve mesleki yetkileri doğrultusunda yerine getirmek. 5) Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun sekretarya görevini yürütmek üzere Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca yetkilendirilen Daire Başkanlığının talebi halinde, görev alanına giren konularda yazılı tıbbi görüş vermek. 5.2.4. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna Başkan Seçilmesi Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna, üyelerin kendi aralarından seçecekleri üye başkanlık eder. Başkan, üyeler arasından üç yıllık süre için birinci toplantıda üye tam sayısının çoğunluğu ile seçilir. Birinci toplantıda üye tam sayısının sağlanamaması halinde ise en az yedi üyenin katılımıyla yapılacak ikinci toplantıda; katılanların çoğunluk oyu ile seçilir. İkinci toplantıda başkanın seçilememesi durumunda; öncelikle akademik kariyerde üstün olan, kariyerlerin eşit olması durumunda meslekte kıdemli olan aday başkan seçilir. İkinci toplantı en geç yedi gün içerisinde gerçekleştirilir. Başkanın herhangi bir nedenle görevinin sona ermesi durumunda, kalan süreyi tamamlamak üzere üyeler arasından aynı usul ile yeni Başkan seçilir. Başkanın herhangi bir nedenle görevinin sona ermesi durumunda, kalan süreyi tamamlamak üzere üyeler arasından aynı usul ile yeni Başkan seçilir. 5.2.5. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Başkanının Görev ve Yetkileri Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu başkanının görev ve yetkileri şunlardır: 125

- 125 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1) Kurul toplantılarına başkanlık etmek. 2) Üyeler veya “Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” in 13 üncü maddesi hükümlerine uygun olarak dışarıdan kurula iştirak eden uzman kişiler tarafından incelenerek görüş belirtilen dosyalar hakkında kurul kararı düzenlenmesini sağlamak. 3) Kurul üyesi olarak görevini yerine getirmek. 5.2.6. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Toplantıları ve Karar Alma Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, haftada en az bir kez ve en az yedi üye ile toplanır. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu kararları salt çoğunlukla alınır. Oylarda eşitlik olması halinde başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Mazereti nedeniyle toplantıya katılamayacak olan üye (Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu üyesi), durumunu toplantı gününden (Katılamayacağı toplantının gününden) en az bir gün önce Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun sekretarya görevini yürütmek üzere Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca yetkilendirilen Daire Başkanlığına bildirir. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilen raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerde imzası bulunan hekimler kurul (Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu) kararında yer alamazlar. Bu durumda kurul (Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu) aynı branştaki bir başka uzman kişinin görüşünü alır. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu kararları salt çoğunlukla alınır. Oyların eşitliği halinde, Başkanın kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılır. Üyeler çekimser kalamaz. Kararlara muhalif kalan üyeler, muhalefet şerhi düşer. Karar suretleri, sekretarya tarafından yazılır. Karar aslında herhangi bir düzeltme gerektiğinde kelimenin üstü okunacak şekilde çizilir, doğrusu yazılır ve Başkan tarafından paraflanır. Gönderilen karar suretlerinde silme, karalama veya kazıma suretiyle düzeltme yapılmaz.

126

- 126 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5.2.7. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Toplantılarına Mazeretsiz Katılmayan Üyelerin Durumu ve Üyeliğin Sona Ermesi Bir takvim yılı içerisinde mazeretsiz olarak birbirini izleyen beş veya toplam on toplantıya katılmayan üyelerin, üyelikleri kendiliğinden sona erer. Üyelikleri herhangi bir sebeple sona eren üyelerin yerine, üyeliği sona eren üyenin temsil ettiği kurum veya kuruluş tarafından bir başka üye görevlendirilir. Görevlendirilen yeni üye, yerini aldığı üyenin görev süresini tamamlar. 5.2.8. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna İştirak Edenlere Huzur Hakkı Ödenmesi Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna iştirak edenlere, katıldıkları her toplantı günü için 4000 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda ve ayda sekiz toplantıyı geçmemek üzere huzur hakkı ödenir. 5.2.9. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Çalışmalarıyla İlgili Giderlerin Finansmanı Kurulun çalışmaları ile ilgili her türlü giderler Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenir. 5.2.10. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Dışardan Uzman Kişilerin Görüşüne Başvurması ve Bunlara Huzur Hakkı Ödenmesi Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, gerek gördüğü hallerde dışarıdan uzman kişilerin görüşüne başvurabilir. Görüşüne başvurulan bu kişilere de önceki kısımlarda (“Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kuruluna İştirak Edenlere Huzur Hakkı Ödenmesi” başlıklı bölümde) belirtilen miktar ve şartlarda huzur hakkı ödenir.

127

- 127 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5.2.11. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun ÇalışmalarıKurulun Görevleri Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun görevleri, özetle şu şekilde belirtilebilecektir; 1) 5510 sayılı Kanunun 58 inci maddesinin beşinci fıkrası uyarınca, Kurum Sağlık Kurulunca verilen kararlara karşı ilgililerin itirazlarını inceleyip karara bağlamak. 2) 5510 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi kapsamında, 11/10/2008 tarihli ve 27021 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinde tespit edilmiş olan hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmayacağına karar vermek. 3) 5510 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi ve Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinin 17 nci maddesinde yazılı hallerde yükümlülük süresi aşılmış olsa bile söz konusu hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmayacağını, aynı Yönetmeliğin 20 nci maddesinde yazılı hallerde üç yıllık çalışma (maruz kalma) süresinin indirilip indirilemeyeceğini karara bağlamak. 4) 5510 sayılı Kanunun 95 inci maddesine göre yurt dışında tedavi için yapılacak sevklere ilişkin usulüne uygun düzenlenmiş sağlık kurulu raporları ve diğer belgelere istinaden Sosyal Güvenlik Kurumunca verilen kararlara karşı ilgililerin itirazını karara bağlamak. 5) Kurulun çalışma ve görevleri ile ilgili konularda verilen hizmetin daha iyi düzeye getirilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumuna önerilerde bulunmak. 6) Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun sekretarya görevini yürütmek üzere Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca yetkilendirilen Daire Başkanlığının talebi halinde, görev alanına giren konularda yazılı tıbbi görüş vermek. 7) Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, “Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul ve Esasları 128

- 128 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Hakkında Yönetmelik” in, 7 nci maddesinde belirtilen konularla sınırlı olmak kaydıyla mahkemelerden intikal eden ve bilirkişi sıfatıyla rapor düzenlenmesi talep edilen dava dosyaları hakkında gerekli incelemeleri yaparak görüş bildirir. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu; -Sigortalılar hakkında vazife malullük derecesi, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik derecesi tespiti ile çalışma gücünün maluliyeti gerektirecek derecede kaybına ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumunca verilen kararlardan itiraza konu olanları inceleyerek karara bağlar. Kurul, sigortalı veya hak sahiplerinin talebi üzerine görevlendirdiği uzman bir hekimi dinlemek zorundadır. -Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, 5510 sayılı Kanunda yazılı görevlerle sınırlı olmak kaydıyla, mahkemelerden intikal eden ve bilirkişi sıfatıyla rapor düzenlenmesi talep edilen dava dosyaları hakkında, gerekli incelemeleri yaparak görüş bildirir. Mahkemeler, bahse konu dosyalar için belirlediği bilirkişi ücretini kurul üyelerine iletilmek üzere Sosyal Güvenlik Kurumuna gönderir. -Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun hizmetlerini ifa etmesi için gerekli sekretarya işlemleri Kurumca yerine getirilir. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun görev, yetki, çalışma usul ve esasları ile 5510 sayılı Kanunun “Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu “ başlıklı 58 inci maddesinin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikle (Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik) düzenlenir. 5.2.12. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca, Eksik Bilgi ve Belgelerin İstenmesi Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, gönderilen dosyalarda eksiklik tespit ettiği veya ek bilgi ve belgeye ihtiyaç duyduğu takdirde, yazıyla veya kararla, eksikliğin giderilmesi veya ek bilgi ve belgenin tamamlanması için dosyaları iade eder. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, dosya içinde mevcut olan sağlık kurulu raporları ve dayanağı tıbbi belgelerde eksiklik 129

- 129 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI görürse, eksikliklerin tamamlanması için sigortalının veya hak sahibinin, Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularından yeniden muayenesini, gerektiğinde yatırılarak müşahede altına alınmasını, bunun sonunda usulüne uygun düzenlenen sağlık kurulu raporu ve tıbbi dayanaklarının temin edilmesini isteyebilir. 5.2.13. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca, Uzman Kişilerin Görüşüne Başvurulması Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, hallerde, değerlendirilen raporlar ve dayanağı imzası olmamak şartıyla Kurum veya Kurum kişileri kurula davet eder, görüşlerini yazılı olarak

gerekli gördüğü tıbbi belgelerde dışından uzman alır.

5.2.14. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda Hekim Dinlenilmesi Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu, sigortalı veya hak sahiplerinin yazılı olarak talep etmeleri halinde, her türlü masrafları sigortalıya/hak sahibine ait olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerinin belirlediği bir uzman hekimi, haklarında verilecek kararın görüşülmesinde dinler. Sigortalı veya hak sahiplerine; dosyalarının görüşüleceği toplantı yeri ve tarihi 11/02/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre bildirilir. Sigortalı veya hak sahibi tarafından dinlenilmesi istenilen hekimin, konuya ilişkin yazılı ve imzalı beyanı alınarak ilgilinin dosyasına ve kurul arşiv belgelerine eklenir. 5.2.15. Kontrol Muayenesi Gerektiği Kararı Verilmesi Halleri ve Kontrol Muayeneleri Kurum dosyalarında kontrol muayenesi gerektiği kararı verilmesi halinde, bu kontrol muayenesine ilişkin değerlendirme Kurum Sağlık Kurulunca yapılır. Dava dosyalarında kontrol muayenesi gerektiği kararı 130

- 130 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI verilmesi halinde, bu kontrol muayenesine ilişkin değerlendirme kurulca yapılır.

KONTROL MUAYENESİ Kontrol Muayenesi: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen hallerde istenilen muayeneyi ifade eder. (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği Md. 4) ---------------------------Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) yürütülen soruşturma kapsamıyla sınırlı olmak üzere; a) Sağlık hizmeti alan genel sağlık sigortalısından veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden, sağlık hizmetinin gerçekten alınıp alınmadığını, b) Sigortalının, isteğe bağlı sigortalının veya bunların hak sahiplerinin malullük, iş göremezlik raporlarında belirtilen rahatsızlıklarının mevcut olup olmadığını, tespit amacıyla kontrol muayenesi ve tetkik yaptırılmasını talep edebilir. (5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Md. 94)

5.2.16. Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu Dosyalarının İncelenme Süresi Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda incelenmek üzere gönderilen dosya ve evraklar en geç 60 gün içerisinde sonuçlandırılır.

131

- 131 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI IV. BÖLÜM İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİLMESİ 1. İŞ KAZASININ BİLDİRİLMESİ ve BİLDİRİM SÜRELERİ 1.1. İş Kazasının Bildirilmesi 1) İş kazasının, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bulunan sigortalılar bakımından; bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumuna da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile bildirilmesi zorunludur. İş kazasının, işveren tarafından bildirilmesi ile ilgili olarak yukarıda belirtilen süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. 2) İş kazasının, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında bulunan sigortalı bakımından; sigortalının kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile bildirilmesi zorunludur. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında bulunan sigortalıların, iş kazasını bildirmelerine ilişkin yükümlülüklerine (Bildirim yapmalarına) engel durumlarını hekim raporu ile veya mücbir sebep olayını belgelemeleri şarttır. 3) İş kazasının, 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (a) ve (c) bentlerinde sayılan sigortalılar bakımından; bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumuna da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile bildirilmesi zorunludur. Yukarıda belirtilen süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. 4) 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (b) ve (e) 132

- 132 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bentlerinde belirtilen sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde ise eğitim veya staj gördükleri işyeri işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumuna da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile bildirilmesi zorunludur. 5) 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (g) bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Sosyal Güvenlik Kurumuna kazadan sonraki üç işgünü içinde iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile bildirilmesi zorunludur. Yukarıda belirtilen süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. 6) İş kazasının, 5510 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılan sigortalıların ise kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma kazadan sonraki üç işgünü içinde iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile bildirilmesi gerekmektedir. 1.2. İş Kazasının Bildirilmesi ve Bildirim Süreleri Hakkında Bazı Açıklayıcı Hususlar 1) İş kazasının Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim yükümlülüğü işverenlerinde olan sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde, iş kazası ile ilgili bilgi alınmasına engel olacak durumlarda, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç iş günüdür. 2) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların bildirim yapmalarına engel durumlarını hekim raporu ile veya mücbir sebep olayını belgelemeleri şarttır. 3) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalılar ile 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (a), (b), (c), 133

- 133 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI (e) ve (g) bentlerinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde, işverence süresinde bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Sosyal Güvenlik Kurumuna yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Sosyal Güvenlik Kurumunca işverenden tahsil edilir. 4) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanların iş kazası geçirmeleri ve kazanın süresinde bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için yapılacak geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. 5) Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. Bu soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun “Yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı 96 ncı madde hükmüne göre tahsil edilir. 6) Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek-7’de yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini vermekle yükümlü olanlar eSigorta ile Kuruma bildirir veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderebilir. Adi posta veya kargo ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde de postaya veriliş tarihi esas alınır. Bildirim için tanınan sürede resmi tatil günlerine rastlayan günler üç iş günü hesabında dikkate alınmaz. 7) Sosyal Güvenlik Kurumunun 13/06/2011 tarih, 2011/50 sayılı Genelgesinde; “… Kanunun (5510 sayılı) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci maddesinde sayılan ve kara, deniz, hava ulaştırma araçlarında çalışan veya işleriyle ilgili bu araçlarda bulunan sigortalıların bu sırada meydana gelen iş kazası veya meslek hastalığı ile ilgili bildirim, aracın Türkiye’ye döndüğü günü 134

- 134 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI takip eden ilk işgününden itibaren işlemeye başlayacaktır. Dönüş tarihinin tespitinde deniz ulaştırma araçlarının ilk Türk limanına girdiği, hava ulaştırma araçlarının ilk Türk havaalanına indiği, kara ulaştırma araçlarının ise sınır kapılarından Türkiye’ye girdiği tarihin esas alınması gerekmektedir. Ancak, herhangi bir nedenle aracın Türkiye’ye gelememesi halinde sigortalının gümrükten geçiş tarihi esas alınacaktır. … Bildirim süreleri işgünü olarak belirlendiğinden cumartesi, pazar ile ulusal bayram ve genel tatil günleri hesaba katılmayacak, bu günlere rastlayan günleri takip eden günden itibaren üç günün hesabına devam edilecektir. Mücbir sebebe bağlı olarak süresinde bildirim yapamayan işverenler, mücbir sebebi belgelemeleri şartıyla, mücbir sebebin ortadan kalktığı tarihten sonraki üç işgünü içinde Kuruma iş kazasını bildirecektir. Bildirim Kanunun (5510 sayılı) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar için işverenlerince, (b) bendi kapsamındaki sigortalılar için kendilerince Yönetmelik Ek-7’de yer alan “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” ile yapılacaktır. Bildirge e-Sigorta ile Kuruma bildirilebileceği gibi, doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderilebilir. Adi posta ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde postaya veriliş tarihi esas alınır. Bildirimin “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi” yerine bildirgede bulunan bilgileri içeren ve onaylarını taşıyan yazılarla yapılması halinde kabul edilecektir. Bildirim yapılan yazıda sigortalının, sicil numarası, adı ve soyadı, doğum tarihi, işyerinde yaptığı iş, işyerinde çalışmaya başladığı tarih, iş kazasının vuku bulduğu yer, tarih ve saat, oluş şekli, tanıkların ad ve soyadları, işyerinin adresi, işverenin adı, soyadı, unvanı ve ikametgâh adres bilgileri, şirket merkezi bilgileri, imzalarının da bulunması gerekmektedir. Bildirimler işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezlerine yapılması gerekmektedir. Ancak Kurumun başka bir müdürlüğüne yapılan bildirimler bağlı bulunduğu müdürlüğe yapılmış gibi kabul edilecektir. Sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezleri kendilerine yapılan bildirimleri kayıtlarına geçirdikten sonra, işyerinin bağlı olduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezlerine, kendilerine bildir im 135

- 135 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yapılan tarihi belirterek göndereceklerdir. …” şeklinde talimatlar da yer almaktadır. 1.3. İş Kazasının Süresinde Bildirilmemesi ve Sonuçları a-) İş kazasının, 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sürede (5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile aynı Kanunun 5 inci maddesi kapsamında bulunan sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumuna da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde), işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir. b-) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanların iş kazası geçirmeleri ve iş kazasının, 5510 sayılı Kanunun 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen sürede (Kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde) Kuruma bildirilmemesi hâlinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için yapılacak geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği öden ir. 2. MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİLMESİ ve BİLDİRİM SÜRELERİ 2.1. Meslek Hastalığının Bildirilmesi Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin “Ek-7” numaralı ekinde yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini vermekle yükümlü olanlar, e-Sigorta ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderebilir. Adi posta veya kargo ile yapılan bildirimlerde Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde de postaya veriliş tarihi esas alınır. Bildirim için tanınan sürede resmi tatil günlerine rastlayan 136

- 136 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI günler üç iş günü hesabında dikkate alınmaz. 2.2. Meslek Hastalığı Bildirim Süreleri Meslek hastalığı, 5510 Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının; a) (a) bendi ile 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddenin (a), (b), (c), (e), (g) bentleri kapsamında bulunan sigortalılar bakımından, meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen sigortalı veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından, b) (b) bendi kapsamındaki sigortalı bakımından ise kendisi tarafından, bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç iş günü içinde, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir. 2.3. Meslek Hastalığının Bildirilmesi Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi veya Yazılı Olarak Bildirilen Hususların Kasten Eksik ya da Yanlış Bildirilmesi ve Sonuçları Meslek hastalığının, 5510 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen sürede işveren veya 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların kendilerince Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için Sosyal Güvenlik Kurumunca bu durum için yapılmış masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri kendilerine rücu edilir . Meslek hastalığının bildirilmesine ilişkin olarak 5510 sayılı Kanunda belirtilen yükümlülüğü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene veya 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıya, Sosyal Güvenlik Kurumunca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu edilir. Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri vasıtasıyla yaptırılabilir. 137

- 137 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 3. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KANUNUNDA İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ KAYIT ve BİLDİRİMİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 14 üncü maddesi hükümlerine göre; 1) İşveren; a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler. 2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur: a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde. 3) İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder. 4) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. Ayrıca, 6331 sayılı Kanunun “İdari para cezaları ve uygulanması başlıklı 26 ncı maddesinde; “Bu Kanunun; … e) 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir yükümlülük için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası, ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene ikibin Türk Lirası, dördüncü fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen sağlık hizmeti sunucuları veya yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına ikibin Türk Lirası, … idari para cezası verilir.” hükümleri de yer almaktadır. 138

- 138 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI V. BÖLÜM İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SAĞLANAN HAKLAR/YARDIMLAR 1. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SAĞLANAN HAKLAR/YARDIMLAR 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde sağlanacak olan yardımlar/haklar şunlardır: a) Sağlık hizmetlerinin sağlanması. (Kitapta sadece iş kazası ve meslek hastalığı halleriyle sınırlı tutulmaksızın genel olarak ele alınarak, Genel Sağlık Sigortası uygulamalarına ilişkin çeşitli bilgilere de yer verilmiştir.) b) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi. c) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.

GELİR İş kazası veya meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine, yapılan sürekli ödemeyi ifade eder. (5510 s.K. md. 3) d) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması. HAK SAHİBİ Sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babasını ifade eder. (5510 s.K. md.3)

139

- 139 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI e) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi. EVLENME ÖDENEĞİ Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarına evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. (5510 s.K. md.37) f) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi. CENAZE ÖDENEĞİ İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir.(5510 s.K. md.37)

1.1. SAĞLIK HİZMETLERİ Bu bölümde; sigortalı ve işverenler açısından, sıklıkla karşılaşılabilen durumlarla ilgili faydalı bilgiler edinilmesinde katkı sağlayacağı düşünüldüğünden, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun genel sağlık sigortası uygulamalarına ilişkin çeşitli hükümlerine de yer verilmek suretiyle; Sosyal Güvenlik Kurumunca finansmanı sağlanan sağlık hizmetleri 140

- 140 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ve süreleri, Sosyal Güvenlik Kurumunca finansmanı sağlanmayacak sağlık hizmetleri, yol gideri-gündelik ve refakatçi giderleri, sağlık hizmetlerinden yararlanma şartları, sağlık raporlarının usul ve esaslarının belirlenmesi ve sağlık hizmetlerinin ödenecek bedellerinin belirlenmesi gibi konulara ilişkin bilgilere, sadece iş kazası ve meslek hastalığı halleri nedeniyle söz konusu olabilecek durumlarla sınırlanmaksızın yer verilmiştir. Bilindiği üzere; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 62 nci maddesinde; bu Kanun gereğince genel sağlık sigortasından sağlanacak sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanmak, genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için bir hak, Kurum için ise bu hizmet ve hakların finansmanını sağlamak bir yükümlülük olarak belirtilmiş, yine aynı kanun maddesi hükümlerinde; sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan genel sağlık sigortalısı ile bakmakla yükümlü olduğu kişiler yararlandırılacağı ve söz konusu Kanun kapsamındaki kişilere sağlanacak sağlık hizmetleri ve diğer haklar ile kişilerden alınan primlerin tutarı arasında ilişki kurulama yacağı yönündeki hükümlere de yer verilmiştir. 1.1.1. Sosyal Güvenlik Kurumunca Finansmanı Sağlanacak Sağlık Hizmetleri Genel sağlık sigortalısının ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlıklı kalmalarını; hastalanmaları halinde sağlıklarını kazanmalarını; iş kazası ile meslek hastalığı, hastalık ve analık sonucu tıbben gerekli görülen sağlık hizmetlerinin karşılanmasını, iş göremezlik hallerinin ortadan kaldırılmasını veya azaltılmasını temin etmek amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumunca finansmanı sağlanacak sağlık hizmetleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanununun 63 üncü maddesi hükümlerine göre şunlardır: a) Kişilerin hastalanmalarına bakılmaksızın kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile insan sağlığına zararlı madde bağımlılığını önlemeye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri. b) Kişilerin hastalanmaları halinde ayakta veya yatarak; hekim 141

- 141 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tarafından yapılacak muayene, hekimin göreceği lüzum üzerine teşhis için gereken klinik muayeneler, laboratuvar tetkik ve tahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale ve tedaviler, hasta takibi ve rehabilitasyon hizmetleri, organ, doku ve kök hücre nakline ve hücre tedavilerine yönelik sağlık hizmetleri, acil sağlık hizmetleri, ilgili kanunları gereğince sağlık meslek mensubu sayılanların hekimlerin kararı üzerine yapacakları tıbbî bakım ve tedaviler. c) Analık sebebiyle ayakta veya yatarak; hekim tarafından yapılacak muayene, hekimin göreceği lüzum üzerine teşhis için gereken klinik muayeneler, doğum, laboratuvar tetkik ve tahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale ve tedaviler, hasta takibi, rahim tahliyesi, tıbbî sterilizasyon ve acil sağlık hizmetleri, ilgili kanunları gereğince sağlık meslek mensubu sayılanların hekimlerin kararı üzerine yapacakları tıbbî bakım ve tedaviler. d) Kişilerin hastalanmaları halinde ayakta veya yatarak; ağız ve diş muayenesi, diş hekiminin göreceği lüzum üzerine ağız ve diş hastalıklarının teşhisi için gereken klinik muayeneler, laboratuvar tetkik ve tahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale ve tedaviler, diş çekimi, konservatif diş tedavisi ve kanal tedavisi, hasta takibi, diş protez uygulamaları, ağız ve diş hastalıkları ile ilgili acil sağlık hizmetleri, 18 yaşını doldurmamış kişilerin ortodontik diş tedavilerinin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 72 nci maddesine göre belirlenen tutarı. e) Evli olmakla birlikte çocuk sahibi olmayan genel sağlık sigortalısı kadın ise kendisinin, erkek ise karısının; 1) Yapılan tıbbî tedavileri sonrasında normal tıbbî yöntemlerle çocuk sahibi olamadığının ve ancak yardımcı üreme yöntemi ile çocuk sahibi olabileceğinin Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından tıbben mümkün görülmesi, 2) 23 yaşından büyük, 39 yaşından küçük olması, 3) Son üç yıl içinde diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamamış olduğunun Kurumca yetkilend irilen sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından belgelenmesi,

142

- 142 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 4) Uygulamanın yapıldığı tıbbî merkezin Kurum ile sözleşme yapmış olması, 5) En az beş yıldır genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olunan kişi olup, 900 gün genel sağlık sigortası prim gün sayısının olması, şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde en fazla üç deneme ile sınırlı olmak üzere yardımcı üreme yöntemi tedavileri ile bir hastalığın tedavisinin başka tıbbî bir yöntemle mümkün olmaması ve Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından tıbben zorunlu görülmesi halinde yardımcı üreme yöntemi tedavileri. f)Yukarıdaki açıklamalar gereğince sağlanacak sağlık hizmetleriyle ilgili teşhis ve tedavileri için gerekli olabilecek kan ve kan ürünleri, kemik iliği, aşı, ilaç, ortez, protez, tıbbî araç ve gereç, kişi kullanımına mahsus tıbbî cihaz, tıbbî sarf, iyileştirici nitelikteki tıbbî sarf malzemelerinin sağlanması, takılması, garanti süresi sonrası bakımı, onarılması ve yenilenmesi hizmetleri. Sosyal Güvenlik Kurumu, finansmanı sağlanacak sağlık hizmetlerinin teşhis ve tedavi yöntemleri ile (f) bendinde belirtilen sağlık hizmetlerinin türlerini, miktarlarını ve kullanım sürelerini, ödeme usul ve esaslarını Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığının görüşünü alarak belirlemeye yetkilidir. Ancak, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının görüşünün alınması (f) bendinde belirtilen ortez, protez ve diğer iyileştirici nitelikteki araç ve gereçlerin miktarını, standartlarını, sağlanmasını, uygulanmasını, kullanma sürelerini ve garanti süresi sonrası bakım, onarım ve yenilenmesi hususlarını kapsar. Kurum, bu amaçla komisyonlar kurabilir, ulusal ve uluslararası tüzel kişilerle işbirliği yapabilir. Komisyonların çalışma usul ve esasları Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenir. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı maddede sayılan genel sağlık sigortalısı sayılma şartlarının yitirilmesi halinde, devam etmekte olan tedavi nedeniyle sağlanacak sağlık hizmetleri kişinin iyileşmesine kadar sürer. Harp malullüğü kapsamında aylık almakta olan harp malullerinin kendileri ve bunların eşleri, 2330 sayılı Nakdi 143

- 143 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna veya 2330 sayılı Kanun hükümleri uygulanarak aylık bağlanmasını gerektiren kanunlara göre malullük aylığı almakta olan vazife malullerinin kendileri ile bunların eşleri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 47 nci maddesi ile 5434 sayılı Kanunun (T.C. Emekli Sandığı Kanununun) 56 ncı maddesi ve mülga 45 inci maddesi kapsamında vazife malulü olarak aylık almakta olan vazife malullerinden ise başkasının yardımı ve desteği olmaksızın yaşamak için gereken hareketleri yapamayacak derecede malul olanların kendileri ile bunların eşleri, birinci fıkranın (e) bendinin (3) ve (5) numaralı alt bentlerinden muaf tutulur. Sosyal Güvenlik Kurumunca finansmanı sağlanan sağlık hizmetleri ve sürelerine ilişkin hükümlerin yer aldığı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 6 3 üncü maddesinde, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığının görüşü üzerine Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği hükmü de yer almaktadır. 1.1.2. Sosyal Güvenlik Kurumunca Finansmanı Sağlanmayacak Sağlık Hizmetleri Sosyal Güvenlik Kurumunca finansmanı sağlanmayacak sağlık hizmetleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 64 üncü maddesi hükümlerine göre şunlardır: a) Vücut bütünlüğünü sağlamak amacıyla yapılan ve iş kazası ile meslek hastalığına, kazaya, hastalıklara veya konjenital (Kişinin doğduğu andan beri var olan/doğuştan olan/doğumsal) nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan durumlarda yapılacak sağlık hizmetleri dışında estetik amaçlı yapılan her türlü sağlık hizmeti ile estetik amaçlı ortodontik diş tedavileri. b) Geleneksel, tamamlayıcı, alternatif tıp uygulamaları ve Sağlık Bakanlığınca izin veya ruhsat verilmeyen sağlık hizmetleri ile Sağlık Bakanlığınca tıbben sağlık hizmeti olduğu kabul edilmeyen sağlık hizmetleri. c) Yabancı ülke vatandaşlarının; genel sağlık sigortalısı veya 144

- 144 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi sayıldığı tarihten önce mevcut olan kronik hastalıkları, d) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 63 üncü maddesine göre yöntem, tür, miktar ve kullanım sürelerinin belirlenmesi sonucunda Sosyal Güvenlik Kurumunca finansmanı sağlanacak sağlık hizmetlerinin kapsamı dışında bırakılan sağlık hizmetleri. Ayrıca; yine 5510 sayılı Yasanın 64 üncü maddesi hükümlerine göre; Kurumla sözleşmeli özel sağlık hizmet sunucuları ile Kurumla kısmi branş veya sağlık hizmeti alım sözleşmesi imzalamış olan vakıf üniversitesi sağlık hizmeti sunucuları, Kuruma bildirmiş oldukları hekimlerden sözleşme kapsamı branşlarda fiilen hizmet sunanlar tarafından verilen sağlık hizmetlerini, Kurumca belirlenen istisnalar hariç olmak üzere ve Kurum mevzuatına uygun olarak fatura edebilirler. Aksi takdirde, bu faturalara ait tutarlar Kurumca karşılanmaz. 1.1.3. Yol Gideri, Gündelik ve Refakatçi Giderleri Hekimin veya diş hekiminin muayene veya tedavi sonrası tıbben göreceği lüzum üzerine genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmetinden yararlanmaları için muayene ve tedavi edildikleri yerleşim yeri dışına yapılan sevkinde, ayakta tedavilerde kendisinin ve bir kişi ile sınırlı olmak üzere refakatçisinin gidiş ve dönüş yol gideri ve gündelikleri; yatarak tedavilerde ise gidiş ve dönüş tarihleri için gündelikleri ile yol gideri Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanır. Sosyal Güvenlik Kurumu gerekli gördüğü hallerde bu kişilerin ulaşım hizmetlerini, hizmet satın alma ve kiralama gibi usullerle temin etmeye yetkilidir. Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yatarak tedavileri sırasında, hekimin veya diş hekiminin tıbben göreceği lüzum üzerine yanında kalan refakatçinin yatak ve yemek giderleri bir kişi ile sınırlı olmak üzere Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanır. Yurt içinde veya yurt dışına yapılan sevkler nedeniyle ödenecek gündelik, yol, yatak ve yemek giderlerinin tutarı 5510 sayılı Kanunun 72 nci maddesinde belirtilen Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu tarafından belirlenir. 145

- 145 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sürekli iş göremezlik veya malûllük durumlarının tespiti, kontrolü veya periyodik sağlık muayenesi amacıyla yapılan sağlık hizmeti giderleri ile yol ve gündelik giderleri de bu madde hükümlerine göre ödenir. 1.1.4. Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Şartları 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 67 nci maddesi hükümlerine göre; 18 yaşını doldurmamış olan kişiler, tıbben başkasının bakımına muhtaç olan kişiler, trafik kazası halleri, acil haller, iş kazası ile meslek hastalığı halleri, bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri gereğince sağlanan sağlık hizmetleri, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 75 inci maddesinde sayılan afet ve savaş ile grev ve lokavt hali hariç olmak üzere sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanabilmek için; 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 63 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) ve (c) Bentleri Gereğince Sağlanan Sağlık Hizmetleri : “a) Kişilerin hastalanmalarına bakılmaksızın kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile insan sağlığına zararlı madde bağımlılığını önlemeye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri. c) Analık sebebiyle ayakta veya yatarak; hekim tarafından yapılacak muayene, hekimin göreceği lüzum üzerine teşhis için gereken klinik muayeneler, doğum, laboratuvar tetkik ve tahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale ve tedaviler, hasta takibi, rahim tahliyesi, tıbbî sterilizasyon ve acil sağlık hizmetleri, ilgili kanunları gereğince sağlık meslek mensubu sayılanların hekimlerin kararı üzerine yapacakları tıbbî bakım ve tedaviler. ” dir. a) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) ve (f) bentleri hariç diğer bentleri gereği genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu 146

- 146 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması, (5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı Maddesinin Birinci Fıkrasının (c) ve (f) Bentlerinde Belirtilen Kişiler: İkametgahı Türkiye'de olan kişilerden; c) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) bentleri ve isteğe bağlı sigortalılık kapsamında sigortalı sayılmayanlardan/olmayanlardan; 1) Harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar ile gelir tespiti yapılmaksızın genel sağlık sigortalılığı ya da bakmakla yükümlü olduğu kişi bulunmayan Türk vatandaşlarından 18 yaşını doldurmamış çocuklar,2) (Değişik: 04/04/2013-6458/123 md.) Uluslararası koruma başvurusu veya statüsü sahibi ve vatansız olarak tanınan kişiler, 3) 01/07/1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler, 4) 24/02/1968 tarihli ve 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre şeref aylığı alan kişiler, 5) 28/05/1986 tarihli ve 3292 sayılı Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler, 6) 03/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler, 7) 24/05/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümlerine göre korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişiler ile ana ve babası olmayan Türk vatandaşlarından 18 yaşını doldurmamış çocuklar, 147

- 147 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 8) Harp malûllüğü aylığı alanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamında aylık alanlar, 9) 18/03/1924 tarihli ve 442 sayılı Köy Kanununun 74 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre görevlendirilen kişiler ile aynı Kanunun ek 16 ncı maddesine göre aylık alan kişiler, 10) 11/10/1983 tarihli ve 2913 sayılı Dünya Olimpiyat ve Avrupa Şampiyonluğu Kazanmış Sporculara ve Bunların Ailelerine Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler, f) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu veya bu Kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre gelir veya aylık alan kişiler.) b) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (2) numaralı alt bendi ile (g) bendine tabi olan genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yukarıdaki bentte sayılan şartla birlikte, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihte 21/07/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendirilerek tecil ve taksitlendirmeleri devam edenler hariç 60 günden fazla prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) Bendinin (2) Numaralı Alt Bendi İle (g) Bendine Tabi Olanlar: “İkametgahı Türkiye'de olan kişilerden; 2) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince sigortalı sayılan kişiler, g) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının diğer bentlerinin dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar.”dır. c) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (d) bentlerine tabi olan genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü 148

- 148 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI olduğu kişilerin yukarıdaki bentlerde sayılan şartla birlikte, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihte prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması, d) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı maddesinin yedinci fıkrasına göre genel sağlık sigortalısı sayılanlar, yukarıda ((c) bölümünde) bölümünde sayılan şartlarla birlikte, bir öğretim dönemine ilişkin genel sağlık sigortası primlerinin tamamını öğrenim gördükleri üniversitenin öğrenim dönemi başından itibaren bir ay içinde ödemeleri, şarttır. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı Maddesinin Birinci Fıkrasının (b) ve (d) Bentlerine Tabi Olanlar: “İkametgahı Türkiye'de olan kişilerden; b) İsteğe bağlı sigortalı olan kişiler. d) Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan kişiler.” dir. Ancak, genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamından çıkanların genel sağlık sigortalısı olduğu tarihten itibaren otuz gün içinde sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendindeki prim ödeme gün sayısı aranmaz. Ayrıca 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 60 ıncı maddesi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılanların; a) Herhangi bir sebeple silâh altına alınan sigortalının askerlikte geçen hizmet süresi, b) Hükümlülükle sonuçlanmayan tutuklulukta geçen süre, c) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortalarından geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalının iş göremediği süre, d) Sigortalının greve iştirak etmesi veya işverenin lokavt yapması hallerinde geçen süre, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası primi ödeme gün sayısı hesabında dikkate alınmaz. 149

- 149 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Ayrıca genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanabilmeleri için sağlık hizmet sunucularına başvurduklarında acil haller hariç olmak üzere (acil hallerde ise acil halin sona ermesinden sonra); biyometrik yöntemlerle kimlik doğrulamasının yapılması ve/ veya nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, evlenme cüzdanı, pasaport veya Kurum tarafından verilen resimli sağlık kartı belgelerinden birinin gösterilmesi zorunludur. SAĞLIK HİZMETLERİNİ FİYATLANDIRMA KOMİSYONU Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu; Bakanlık, Maliye, Sağlık ve Kalkınma bakanlıkları, Hazine Müsteşarlığı, üniversite sağlık hizmeti sunucuları ile özel sağlık hizmeti sunucularını temsilen Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenecek birer üye ve Sosyal Güvenlik Kurumunu temsilen iki üye olmak üzere toplam dokuz üyeden oluşur. Komisyon kararlarını salt çoğunluk ile alır. Komisyon kararları Resmî Gazete’ de yayımlanır. Komisyonca gerekli görülen hallerde sağlık hizmetlerinin türlerine göre birden fazla alt komisyon kurulabilir. (5510 s.K. md. 72) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılanlar, zorunlu sigortalıklarının sona erdiği tarihten itibaren on gün süreyle genel sağlık sigortasından yararlanırlar. Bu kişilerin sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten geriye doğru bir yıl içinde 90 günlük zorunlu sigortalılıkları varsa, sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten itibaren 90 gün süreyle bakmakla yükümlü olduğu kişiler dahil sağlık hizmetlerinden yararlandırılırlar. Ayrıca, lise ve dengi öğrenim görülmesi sebebiyle bakmakla yükümlü olunan kişi veya hak sahibi sıfatıyla sağlık hizmetinden yararlandırılan çocuklar, 20 yaşını dolduracakları tarihi aşmamak kaydıyla bu öğrenimlerini bitirmelerini izleyen tarihten itibaren 120 gün süreyle aynı 150

- 150 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kapsamda sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam ederler. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların 4857 sayılı İş Kanununun 56 ncı ve 74 üncü maddeleri ile diğer iş kanunlarında ücretsiz izin sayılan süreler haricinde ayrıca bir takvim yılı içerisinde toplam bir ayı aşmayan ve işverenlerince belgelendirilen ücretsiz izin sürelerinde genel sağlık sigortalılıkları devam eder. 1.1.5. Sağlık Raporlarının Usul ve Esasları-Sağlık Kurulu Raporlarının Usul ve Esaslarının Belirlenmesi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 95 inci maddesi hükümlerine göre; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince, yurt dışında tedavi için yapılacak sevklere, çalışma gücü kaybı, geçici iş göremezlik ödeneklerinin verilmesine ilişkin raporlar ile iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü veya çalışma gücü kaybına esas teşkil edecek sağlık kurulu raporlarının usul ve esaslarını, bu raporları vermeye yetkili sağlık hizmeti sunucularının sahip olması gereken kriterleri belirlemeye, usulüne uygun olmayan sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgeleri düzenleyen sağlık hizmet sunucusuna iade ederek belirlenen bilgileri içerecek şekilde yeniden düzenlenmesini istemeye Sosyal Güvenlik Kurumu yetkilidir. Usulüne uygun sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgeler ile gerekli diğer belgelerin incelenmesiyle; yurt dışında tedavi için yapılacak sevklere, vazife malullük derecesini, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu tespit edilen meslekte kazanma gücünün kaybına veya meslekte kazanma gücünün kaybı derecelerine ilişkin usulüne uygun düzenlenmiş sağlık kurulu raporları ve diğer belgelere istinaden Kurumca verilen karara ilgililerin itirazı halinde, durum Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır. 11/10/2008 tarihli ve 27021 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre; -Sigortalı ve hak sahiplerinin çalışma gücü kaybı oranları ile 151

- 151 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların iş kazası sonucu meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye; a) Sağlık Bakanlığı eğitim ve araştırma hastaneleri, b) Devlet üniversitesi hastaneleri, c) Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı asker hastaneleri, ç) Sigortalıların ikamet ettikleri illerde (a), (b) ve (c) maddelerinde belirtilen hastanelerin bulunmaması durumunda Sağlık Bakanlığı tam teşekküllü hastaneleri, yetkilidir. TAM TEŞEKKÜLLÜ HASTANE Tam Teşekküllü Hastane: 10/09/1982 tarihli ve 8/5319 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde tanımlanan tam teşekküllü hastaneleri ifade eder. (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yön. Md. 4) Bünyesinde iç hastalıkları, genel cerrahi, göz, kulakburun-boğaz, nöroloji veya ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanları bulunan ve bu uzmanların katılımıyla sağlık kurulu/kurulları teşekkül edebilen sağlık kurumları tam teşekküllü hastane sayılır. (Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yön.Md.22) -5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye, Sağlık Bakanlığı meslek hastalıkları hastaneleri ile eğitim ve araştırma hastaneleri ve Devlet üniversitesi hastaneleri yetkilidir. -Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkelerde çalışan müşterek sigortalıların maluliyet değerlendirmelerinde, sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan akit ülkenin sigorta kurumunun 152

- 152 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI belirlediği sağlık hizmeti sunucusu tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporları esas alınır. -Sağlık hizmeti sunucusu tarafından düzenlenecek Sağlık Kurulu Raporlarında aşağıda belirtilen hususlara yer verilir. a) Hastane adı. b) Sigortalı veya hak sahibinin adı, soyadı, sigorta sicil numarası, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, baba adı ve doğum tarihi. c) Raporun tarih ve sayısı. ç) Hastaneye giriş ve çıkış tarihleri. d) Sigortalı ya da hak sahibinin son altı aylık mühürlü fotoğrafı. e) Sağlık kurulu raporunun düzenlenme nedeni. - Sağlık kurulu raporunun tıbbi değerlendirme bölümlerinde; a) Kimlik tespiti ile gerekli muayene yapılarak, muayeneye ilişkin test ve tetkik belgelerinde sigortalının adı, soyadı ve tetkik tarihi yazılır. b) Maluliyet talebine esas teşkil eden hastalık ya da arızalarının, ilgili branşlarca mevcut klinik durumunu açıklayan ayrıntılı muayenesi sonucu, muayene bulguları, dayanağı tetkikler, varsa tedavi protokolü yazılır. c) Tıbbi terimler kısaltılmaksızın yazılır. ç) Daha önce tedavi görülmüş ise, buna ilişkin işlem tarihinin de yer aldığı epikrizler, ameliyat notları, patoloji raporları, tetkikleri ve benzeri belgelerin aslı veya resmî onaylı fotokopileri eklenir. d) Hastalık ve araz tespit edilen branşlarca gerekli tetkikler yapılır, tetkik sonuçları sağlık kurulu raporuna yazılır, tetkik raporlarının aslı ya da onaylı fotokopileri eklenir. e) Sağlık Kurulu Raporu ve dayanağı tıbbi belgelerin üzerine, sigortalının sevk nedenine ilişkin kaşe basılır. f) Sağlık kurulu raporları bilgisayar ortamında düzenlenerek sağlık kuruluna katılan hekimler tarafından ıslak imza ile imzalanır ve kaşelenerek başhekim tarafından resmî mühür ile onaylanır. g) Sağlık kurulu raporlarının karar hanesinde çalışma gücü kayıp oranı belirtilmez, "Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecektir." ibaresi yazılır. -5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası 153

- 153 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların iş kazası sonucu meslekte kazanma gücü kayıp oranı tespitine ilişkin düzenlenecek Sağlık Kurulu Raporlarında önceki kısımlarda belirtilenlere (İş kazası sonucu meslekte kazanma gücü kayıp oranı tespitine ilişkin olmayan Sağlık Kurulu Raporlarıyla ilgili olarak belirtilenlere) ek olarak; a) Arazların iş kazasına bağlı olup olmadığı, bağlı olması hâlinde bu durumun düzenlenecek Sağlık Kurulu Raporlarında net bir şekilde belirtilmiş ve bunlara ilişkin ayrıntılı muayene bulguları yazılmış, eğer sigortalıda kazaya bağlı olmayan sekeller varsa bunlara ait muayene bulguları ve tanı yazıldıktan sonra, "İş kazasına bağlı değildir." ibaresi yazılarak imzalanıp, kaşelenmiş, b) İş kazası sonrası yapılan tedavi farklı sağlık birimlerinde yapılmış ise ilgili epikrizler/raporlar ve benzeri belgeler, ilk sağlık kurulu raporuna eklenmiş, c) İş kazası nedeni ile yapılan tedavi tamamlanıp, bulguları sekel hâli aldıktan sonra sigortalının iş başı tarihi veya çalışamayacak duruma girdiği tarih; gün, ay ve yıl olarak belirtilmiş, ç) Sağlık kurulu raporlarının karar hanesinde iş kazasına ilişkin meslekte kazanma gücü azalma oranı belirtilmemiş, olmalıdır. -5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların, meslek hastalıkları sonucu meslekte kazanma gücü kayıp oranının tespiti gereken hâllerde düzenlenen sağlık kurulu raporlarına (İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kayıp oranı tespitine ilişkin olmayan Sağlık Kurulu Raporlarıyla ilgili olarak belirtilenlere) ek olarak; a) Meslek hastalığı tespiti için başvuru yapmasına neden olan hastalık ya da arıza ile ilgili branş (Göğüs Hastalıkları ve/veya Alerji, KBB, İç Hastalıkları, Nöroloji, Psikiyatri, Dermatoloji, Ortopedi ve benzeri) tarafından çalışma ortamındaki faktör ya da faktörlere bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülen hastalık ya da arızaların mevcut klinik durumunu açıklayan, sekel bulguları gösteren detaylı bir tespit, b) Yukarıdaki (“a” bölümündeki/bir önceki paragraftaki) 154

- 154 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tespitlere dayanak teşkil eden; 1) Göğüs hastalıkları ve/veya alerji muayenelerinde; pnömokonyoz vakalarında uygun teknikle çekilen P.A. akciğer grafisi, ayırıcı tanıda gerek olması hâlinde HRCT, tüberküloz mevcut ise ARB; meslekî astım hastalığı iddiası olduğunda bronş provokasyon ve benzeri testleri, tatil döneminde 15 gün, iş ortamında 20 gün süreyle günde dört kez belirlenen PEF değerleri, 2) KBB muayenelerinde; her iki kulağın işitme düzeyini gösteren odyogramlar, işe girmeden önce çekilmiş olan odyogramı mevcut ise her ikisinin kıyaslanarak yapılacak değerlendirme, 3) İç hastalıkları muayenelerinde; anemi, trombositopeni, granülositopeni ve benzeri vakalarda periferik yayma ile gerekli diğer tetkikler; kurşun ve kurşun tozları ile etkilenme olduğu takdirde, idrarda ve kanda; kurşun, koproporfirin, deltaaminolevülinik asit ve benzeri düzeylerini gösteren tetkikler, 4) Nöroloji muayenelerinde EMG ve gerekli diğer tetkikler, 5) Ortopedi, Psikiyatri, Dermatoloji ve benzeri branşlarla ilgili muayenelerde ise; meslekî hastalık iddialarına dayanak teşkil edecek tetkikler, ayrıntılı olarak raporun karar hanesi dışında ayrıca belirtilir. - Sigortalı, iş kazası/meslek hastalığı dolayısıyla tanı ve tedavi süresince hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymaması yüzünden tedavi süresinin uzamasına, meslekte kazanma gücü kayıp oranının artmasına veya malul kalmasına sebep olmuş ise bu durum, sağlık kurulu raporunda belirtilir. -Sağlık kurulu raporları ile ilgili olarak belirtilen hususların eksikliği veya yetersizliği durumunda sağlık kurulu raporunun verilecek karara esas teşkil edip edemeyeceği konusunda Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulu yetkilidir. -Sosyal Güvenlik Kurumu, sağlık kurulu raporlarını elektronik ortamda istemeye ve sağlık hizmeti sunucularını bu konuda zorunlu tutmaya yetkilidir. -5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların iş kazası ile meslek hastalığı sonucu geçici iş göremezlik ödeneklerinin verilmesine ilişkin istirahat raporlarında; 155

- 155 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a) Kontrol muayenesine gerek görüldüğü hallerde "… istirahati sonunda kontrolü gerekir." kaydı konularak, kontrol muayene tarihi net olarak belirtilir. İstirahatin uzatılması gerektiği hâllerde ikinci istirahat raporunun başlama tarihi bir önceki raporda belirtilen istirahatin bitiş tarihi olacak şekilde yazılır. b) Tedavi tamamlanıp, bulgular sekel hâli aldıktan sonra sigortalının iş başı tarihi veya çalışamayacak duruma girdiği tarih; gün, ay ve yıl olarak belirtilir. -Sağlık hizmeti sunucusu tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporlarında yer alan çalışma gücü kaybı/maluliyet/özürlülük derecesi Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulu kararlarını bağlayıcı değildir. -Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulu tarafından usulüne uygun düzenlenmediği tespit edilen sağlık kurulu raporu bu Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinin 6 ncı maddesine göre yeniden düzenlenmek üzere ilgili sağlık hizmeti sunucusuna iade edilir. -Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinin 6 ncı maddesine göre düzenlenmiş sağlık kurulu raporlarının Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulunca değerlendirilmesi sonucu gerekli görülmesi halinde, ek bilgi, belge ve/veya aynı ya da farklı sağlık hizmeti sunucusu tarafından yeniden muayenesiyle düzenlenecek rapor/sağlık kurulu raporu istenebilir. 1.1.5.1. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sonucu Düzenlenecek İstirahat Raporları 11/10/2008 tarihli ve 27021 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre; 1) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların iş kazası ile meslek hastalığı sonucu geçici iş göremezlik ödeneklerinin verilmesine ilişkin istirahat raporlarında; a) Kontrol muayenesine gerek görüldüğü hâllerde "… - 156 156

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI istirahati sonunda kontrolü gerekir." kaydı konularak, kontrol muayene tarihi net olarak belirtilir. İstirahatin uzatılması gerektiği hâllerde ikinci istirahat raporunun başlama tarihi bir önceki raporda belirtilen istirahatin bitiş tarihi olacak şekilde yazılır. b) Tedavi tamamlanıp, bulgular sekel hâli aldıktan sonra sigortalının iş başı tarihi veya çalışamayacak duruma girdiği tarih; gün, ay ve yıl olarak belirtilir. 1.1.5.2. Raporların Bağlayıcılığı-Usulüne Uygun Düzenlenmeyen Raporlar-Yeni/Ek Rapor Düzenlenmesi 11/10/2008 tarihli ve 27021 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre; -Sağlık hizmeti sunucusu tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporlarında yer alan çalışma gücü kaybı/maluliyet/özürlülük derecesi Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulu kararlarını bağlayıcı değildir. -Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulu tarafından usulüne uygun düzenlenmediği tespit edilen sağlık kurulu raporu bu Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinin 6 ncı maddesine göre yeniden düzenlenmek üzere ilgili sağlık hizmeti sunucusuna iade edilir. - Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinin 6 ncı maddesine göre düzenlenmiş sağlık kurulu raporlarının Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulunca değerlendirilmesi sonucu gerekli görülmesi halinde, ek bilgi, belge ve/veya aynı ya da farklı sağlık hizmeti sunucusu tarafından yeniden muayenesiyle düzenlenecek rapor/sağlık kurulu raporu istenebilir. 1.1.6. Sağlık Hizmetlerinin Ödenecek Bedellerinin Belirlenmesi 5510 Kanununun 5510 Kanununun

sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası 72 inci maddesi hükümlerine göre; sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası 65 inci maddesi gereği ödenecek gündelik, yol, yatak ve 157

- 157 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yemek giderlerinin Kurumca ödenecek bedellerini belirlemeye Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu yetkilidir. Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu, tıp eğitimini, hizmet basamağını, alt yapı ve kaynak kullanımı ile maliyet unsurlarını dikkate alarak sağlık hizmeti sunucularını fiyatlandırmaya esas olmak üzere ayrı ayrı sınıflandırabilir. Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 63 üncü maddesi hükümlerine göre finansmanı sağlanan sağlık hizmetlerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenecek bedellerini; sağlık hizmetinin sunulduğu il ve basamak, Devletin doğrudan veya dolaylı olarak sağlamış olduğu sübvansiyonlar, sağlık hizmetinin niteliği itibarıyla hayati öneme sahip olup olmaması, kanıta dayalı tıp uygulamaları, maliyet-etkililik ölçütleri ve genel sağlık sigortası bütçesi dikkate alınmak suretiyle, her sınıf için tek tek veya gruplandırarak belirlemeye yetkilidir. Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu; Bakanlık, Maliye, Sağlık ve Kalkınma bakanlıkları, Hazine Müsteşarlığı, üniversite sağlık hizmeti sunucuları ile özel sağlık hizmeti sunucularını temsilen Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenecek birer üye ve Sosyal Güvenlik Kurumunu temsilen iki üye olmak üzere toplam dokuz üyeden oluşur. Komisyon kararlarını salt çoğunluk ile alır. Komisyon kararları Resmî Gazete’ de yayımlanır. Komisyonca gerekli görülen hallerde sağlık hizmetlerinin türlerine göre birden fazla alt komisyon kurulabilir. Komisyonun sekretarya işlemleri Sosyal Güvenlik Kurumunca yerine getirilir. Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonuna iştirak edenlere, ayda iki defadan fazla olmamak üzere katıldıkları her toplantı günü için (3000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpılarak bulunacak tutarı üzerinden toplantı ücreti ödenir. Komisyon çalışmaları ile ilgili her türlü giderler Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenir. Sosyal Güvenlik Kurumu, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile dernek, vakıf, federasyon, konfederasyon ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşlerini alabilir. Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonunun çalışmasına, 158

- 158 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI görev ve yetkileri ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar, Komisyon üyesi kurumların görüşleri alınarak Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. 1.2. GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK ÖDENEĞİ Sosyal Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla; İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya, iş göremezliğin her günü için geçici iş göremezlik ödeneği verilir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla, yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde, verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 5510 sayılı Kanunun 17 nci maddesine göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde üçte ikisidir. Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazançların alt sınırında meydana gelecek değişikliklerde, yeniden tespit edilen alt sınırın altında bir günlük kazanç üzerinden ödenek almakta bulunanların veya almaya hak kazanmış veya kazanacak olanların bu ödenekleri, günlük kazançlarının alt sınırındaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir. Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenen usul ve esaslara göre Sosyal Güvenlik Kurumu adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Sosyal Güvenlik Kurumu ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir. 1.2.1. Geçici İş Göremezlik Hallerinin Bir Sigortalıda Birleşmesi Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçının birleşmesi halinde, sigortalıya verilecek 159

- 159 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI geçici iş göremezlik ödeneği ile ilgili esaslar, 5510 sayılı Kanunun 18 inci maddesi hükümleri ile kurala bağlanmış olup, anılan kanun maddesi hükümlerine göre; bir sigort alıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir. 1.3. SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİ 1.3.1. Sürekli İş Göremezlik Gelirine Hak Kazanma İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve engellilik nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara, sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur. SİGORTALININ MESLEĞİ İş kazasının meydana geldiği veya meslek hastalığının başladığı tarihte Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışmakta olanların yapmakta olduğu iş sigortalının mesleği sayılır. (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği Md. 21) 1.3.2. Sürekli İş Göremezlik Gelirinin Hesaplanması Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, 5510 sayılı Kanunun 17 nci maddesine göre hesaplanan 160

- 160 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI aylık kazancının % 70'i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmi iş göremezlikte sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır. Yukarıdaki usullere göre hesaplanan gelir, günlük kazanç hesabına giren son ay ile gelir başlangıç tarihi arasında, 5510 sayılı Kanunun 55 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmüne göre artırılarak belirlenecek olup, gelir ve aylıkların düzeltilmesi, yükseltilmesi, alt sınırları gibi hususlar müteakip bölümlerde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış olan sigortalının yeniden tedavi ettirilmesi halinde meslekte kazanma gücünü ne oranda yitirdiği, önceki bölümde belirtile n sağlık kurullarından alınacak raporlara göre yeniden tespit olunur. 1.3.3. Sürekli İş Göremezlik Gelirinin Başlangıcı Sigortalının sürekli iş göremezlik geliri; a) Geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi, b) Geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse, buna ait sağlık kurulu raporu tarihini, takip eden ay başından başlar. 1.3.4. Sürekli İş Göremezlik Geliri Bağlanmış Sigortalının Aynı Engellilik veya Meslek Hastalığı Nedeniyle İstirahat Raporu Alması Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılardan, aynı engellilik veya meslek hastalığı nedeniyle istirahat raporu alanlara, yazılı istek tarihinden itibaren 5510 sayılı Kanunun 18 inci maddesine göre hesaplanacak bir günlük geçici iş göremezlik ödeneği ile aylık sürekli iş göremezlik gelirinin otuzda biri arasındaki fark, her gün için geçici iş göremezlik ödeneği olarak verilir. 161

- 161 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1.3.5. Sigortalının Yeniden Bir İş Kazasına Uğraması veya Yeni Bir Meslek Hastalığına Tutulması Sigortalının yeniden bir iş kazasına uğraması veya yeni bir meslek hastalığına tutulması halinde, meydana gelen engellilik hallerinin bütünü göz önüne alınarak kendisine, sürekli iş göremezliğini doğuran son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki kazancı üzerinden gelir hesaplanır. Ancak, sigortalının son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki günlük kazancına göre bulunacak geliri, hesaplanan ilk gelirinden az ise sigortalının sürekli iş göremezlik geliri ilk kazanç üzerinden ödenir. 1.3.6. Geçici İş Göremezlik Ödeneği ve Sürekli İş Göremezlik Gelirine Esas Tutulacak Günlük Kazançlar 5510 sayılı Kanunun 17 nci maddesi hükümlerine göre; İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; -İş kazasının olduğu tarihten, meslek hastalığı halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesi hükümlerine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır. - İş kazasının olduğu tarihten, meslek hastalığı halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas günlük kazanç; sigortalının çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır. -Sigortalının, çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde; aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas tutulur. -Meslek hastalığı, sigortalının sigortalı olarak çalıştığı son 162

- 162 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI işinden ayrıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, günlük kazancı bu son işinden ayrıldığ ı tarih esas alınarak yukarıdaki esaslara göre hesaplanır. - İş kazası ile meslek hastalığı sigortasından bağlanacak gelirlere esas tutulacak aylık kazanç, yukarıdaki açıklamalara göre hesaplanacak günlük kazancın otuz katıdır. -5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereği sigortalı sayılanların ödenek veya gelire esas günlük kazançlarının hesabında: a) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz. b) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz. 1.3.7. Gelir ve Aylıkların Düzeltilmesi, Yükseltilmesi, Alt Sınırı, Ödenmesi ve Yoklama İşlemleri 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre gelir veya aylık bağlanan sigortalı ile hak sahibi kişilerin durumlarının, kendilerine veya başka hak sahiplerine bağlanmış bulunan gelir veya aylık tutarının düzeltilmesini gerektirir bir şekilde değişmesi halinde gelir veya aylık tutarları, değişikliğin meydana geldiği tarihten sonraki ödeme dönemi başından başlanarak yeni duruma göre düzeltilir. 5510 sayılı Kanuna göre bağlanan gelir ve aylıklar, her yılın Ocak ve Temmuz ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere, bir önceki altı aylık döneme göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı kadar artırılarak belirlenir. 5510 sayılı Kanuna göre sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin aylıklarının hesabına esas tutar, çalışma sürelerindeki her yıl için 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesi hükümlerine göre tespit edilen prime esas günlük kazanç 163

- 163 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI alt sınırları dikkate alınarak, talep veya ölüm yılına ait Ocak ayı itibariyle 5510 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine göre belirlenen ortalama aylık kazancın % 35'inden, sigortalının bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu varsa % 40'ından az olamaz. Hak sahibi kimselerin aylıkları; hak sahibi bir kişi ise bu hükümlere göre hesaplanan alt sınır aylığının % 80'inden, hak sahibi iki kişi ise % 90'ından az olamaz. Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince bağlanan kısmı aylıklar için bu hükümler uygulanmaz. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalılar için ayrı ayrı olmak üzere, malullük sigortasından dosya bazında her yıl bağlanan aylıkların aylık başlangıç tarihinin ait olduğu yılın Ocak ayı itibarıyla yıl içine ait artışlar uygulanmaksızın hesaplanacak tutarları, yaşlılık sigortasından bir önceki yılın son ödeme ayında söz konusu sigortalılar için ayrı ayrı dosya bazında ödenen en düşük yaşlılık aylığından az olamaz. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu başka birinin sürekli bakımına muhtaç duruma gelen sigortalı için 5510 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine göre hesaplanacak sürekli iş göremezlik geliri, aynı Kanunun 82 nci maddesine göre tespit edilen prime esas kazanç alt sınırının aylık tutarının % 85'inden az olamaz. 5510 sayılı Kanunun 55 inci maddesinde; “… Sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanan gelir veya aylıklar, her ay peşin olarak ödenir. Gelir ve aylıkların ödeme dönemleri, ödeme tarihleri, ödeme şekli ve ödeme merkezleri Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenir. Gelir ve aylık alma şartlarının devam edip etmediğine yönelik yoklama işlemlerine ilişkin usul ve esaslar … Sosyal Güvenlik Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenir.” hükümleri de yer almaktadır. 1.3.8. Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranının Tespiti 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 19 uncu maddesi hükümlerinde, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik hallerinde meslekte kazanma 164

- 164 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI gücündeki kayıp oranının belirlenmesine ve söz konusu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esasların, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği hükmü yer almaktadır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılanlar ve bunların bakmakla yükümlü oldukları veya hak sahibi çocuklarının çalışma gücü veya meslekte kazanma gücü kayıp oranlarının tespitine ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla, 11/10/2008 tarihli ve 27021 sayılı resmi gazetede yayımlanan Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hazırlanarak 11/10/2008 tarihli ve 27021 sayılı resmi gazetede yayımlanmıştır. Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği; a) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların iş kazası ile meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik hâllerinin meslekte kazanma gücünü ne oranda azaltacağına, b) Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların işten ayrıldıktan en geç ne kadar süre sonra ortaya çıktığı takdirde o işten ileri gelmiş kabul edileceğine, c) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların hangi hâllerde çalışma gücünün %60’ını yitirdiğine, ç) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalıların hangi hâllerde çalışma gücünün en az %60’ını veya aynı kapsamdaki sigortalıların vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiğine, d) Sigortalıların hak sahibi veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının hangi hâllerde çalışma gücünün %60’ını yitirdiğine, e) 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların özürlü çocuklarının hangi hâllerde başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda sayılacaklarına, f) 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların yaşlılık sigortası kapsamında çalışma gücü kaybı oranı tespitlerine, g) 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların hangi 165

- 165 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hâllerde erken yaşlanmış sayılacaklarının tespitine, ğ) Çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarının düzenlenmesine, h) Malullük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar ile çalışma gücünün en az %60’ını yitiren malul çocukların kontrol muayenelerine, ı) Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümünün iş kazası veya meslek hastalığı sonucu olup olmadığının tespitine, ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır. 1.3.8.1. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) ve (b) Bentleri Kapsamındaki Sigortalıların Çalışma Gücü Kaybı Tespiti 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının ( a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların, sigortalılık süresi içinde; a) Arıza/Hastalık Listesinde (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-1 numaralı eki) belirtilen hastalık veya arızaların meydana geldiği, ARIZA/HASTALIK LİSTESİ Arıza/Hastalık Listesi: Sigortalıların çalışma gücünün en az %60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kayıp ettiklerinin tespitine esas listeyi ifade eder. (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği Md. 4) b) Eski ve çalışmaya engel olmayan bir arızanın, Arıza/Hastalık Listesinde (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-1 numaralı eki) belirtilen seviyelere yükseldiği, 166

- 166 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI c) Çalışma gücünün en az %60’ını kaybetmiş haliyle ilk defa çalışmaya başlayan, ancak daha sonra ortaya çıkan farklı bir hastalık veya arıza nedeniyle Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre çalışma gücünün en az %60’ını kaybettiği, ç) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını kaybettiği, Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalılar malul sayılır. Ancak, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığ ı tarihten önce çalışma gücünün %60’ını kaybettiği önceden veya sonradan tespit edilen sigortalılar hakkında, bu hastalık veya özürleri sebebiyle malullük sigortasına ilişkin hükümler uygulanmaz. Arıza/Hastalık Listesinde (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-1 numaralı eki) belirtilen arıza/hastalıklardan birden fazlası mevcut ise çalışma gücünün en az %60’ını kaybedip kaybetmediğine dair değerlendirmede en ağır sekel bulgu dikkate alınır ve Balthazard Formülü uygulanmaz. BALTHAZARD FORMÜLÜ Balthazard Formülü: Birden fazla iş kazası veya meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik dereceleri veya birden fazla özürlülük derecelerinin birleştirilmesinde kullanılan hesaplama şeklini ifade eder. (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği Md. 4) 1.3.8.2. Sigortalıların Hak Sahibi veya Geçindirmekle Yükümlü Olduğu Çocuklarının Çalışma Gücü Kaybı Tespiti Arıza/Hastalık Listesinde (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-1 numaralı eki) belirtilen hastalık veya arızaların meydana geldiği, Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumum) Sağlık Kurulunca tespit edilen, 167

- 167 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sigortalının hak sahibi veya bakmakla yükümlü olduğu çocuğu malul sayılır. 1.3.8.3. Başka Birinin Sürekli Bakımına Muhtaç Olma Halleri Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerinde, sigortalıların ve özürlü çocuklarının başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda sayılacağı haller aşağıda yer alan şekilde belirtilmiştir. a) Kuadripleji, parapleji, dipleji ve sigortalının yaşamını kendi başına yürütmesine engel hemipleji veya merkezi sinir sisteminin sfinkter bozuklukları ile birlikte olan diğer hastalık ve arızalar. b) Süreli veya sürekli ruh sağlığı ve hastalıkları kliniğinde kalmayı gerektiren ve tedavi edilemeyen psikotik hastalıklar. c) İki gözde de yüzde yüz (tam) görme kaybı. ç) İki elin kaybı. d) Bir kolun omuzdan ve bir bacağın kalçadan kaybı. e) Her iki bacağın alttan en az 1/3’ünün kaybı. f) Tedavisi olanaksız bir hastalıktan ileri gelen ağır beslenme bozuklukları ve kaşeksiler. g) Yukarıda tespit edilen hastalık ve arızalar dışında kaldığı halde tedavi edilemeyen, başka birinin sürekli bakımına muhtaç olan ağır hastalık ve arızalar. 1.3.8.4. Yaşlılık Sigortası Kapsamındaki Sigortalılar İçin Çalışma Gücü Kaybı Oranlarının Tespiti Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Yaşlılık sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma şartları” başlıklı 28 inci maddesinin dördüncü ve beşinci fıkralarında belirtilen sigortalıların Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulunca çalışma gücü kaybı tespitinde, 16/07/2006 tarihli ve 26230 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik esas alınır. Yukarıda belirtilen sigortalılar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve 168

- 168 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Kontrol muayenesi” başlıklı 94 üncü maddesi hükümlerine göre kontrol muayenesine tabi tutulabilirler. 1.3.8.5. Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranı Tespitine İlişkin Usul ve Esaslar Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre; -Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların, işten fiilen ayrıldıktan en geç ne kadar zaman sonra meydana çıkması hâlinde sigortalının mesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceği Meslek Hastalıkları Listesine (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-2 numaralı eki) göre tespit ve tayin edilir. -Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin, işyeri incelenmesiyle kanıtlandığı hâllerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun kararı ile meslek hastalığı sayılabilir. 1.3.8.6. Meslek Hastalıkları Listesi Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre, meslek hastalıkları; Meslek Hastalıkları Listesinde (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-2 numaralı eki), aşağıda belirtilen beş grupta toplanmıştır. 1) A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, 2) B Grubu: Meslekî cilt hastalıkları, 3)C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, 4) D Grubu: Meslek bulaşıcı hastalıklar, 5) E Grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları,

169

- 169 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Meslek Hastalıkları Listesinin (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-2 numaralı eki) sol sütununda zararlı ajanın meydana getirdiği başlıca hastalıklar ve belirtileri, orta sütununda yükümlülük süreleri, sağ sütununda hastalık tehlikesi olan başlıca işler yer almaktadır. 1.3.8.7. Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Listesi Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre; -Mesleki bulaşıcı hastalıklar Listesinin "D Grubu" nda yer alan bulaşıcı hastalıkların, görülen işin gereği olarak veya işyerinin özel koşullarının etkisiyle oluşması ve enfeksiyonun laboratuar bulguları ile de kanıtlanması gereklidir. -Bu listede yer almayan fakat görülen iş ve görev gereği olarak bulaştığı kesin olarak saptanan diğer bulaşıcı hastalıklar da meslek hastalığı sayılır. Bu husustaki teşhisin laboratuar deneyleriyle kanıtlanması gereklidir. Hastalığın en uzun kuluçka süresi yükümlülük süresi olarak alınır. 1.3.8.8. Pnömokonyoz Meslek Hastalığı Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre; -Pnömokonyozun meslek hastalığı sayılabilmesi için, sigortalının, havasında pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan yeraltı veya yerüstü işyerlerinde toplam olarak en az üç yıl çalışmış olması şarttır. -Ancak, havasında yüksek yoğunlukta ve pnömokonyoz yapacak nitelikte toz bulunan yeraltı ve yerüstü işyerlerinde meydana gelmiş, klinik veya radyolojik bulgular ve laboratuar muayeneleriyle süratli seyrettiği ve ağırlığı saptanmış olgularda Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun kararı ile üç yıllık süre indirilebilir. -Pnömokonyoz değerlendirmeleri, ILO standartları dikkate alınarak yapılır.

170

- 170 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1.3.8.9. Sigortalının Mesleği Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre; -İş kazasının meydana geldiği veya meslek hastalığının başladığı tarihte Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışmakta olanların yapmakta olduğu iş sigortalının mesleği sayılır. -Sosyal Güvenlik Kurumu, bu mesleğin tespitinde sigortalının çalıştığı iş yerinden alınacak belgeyi esas tutabileceği gibi, bu hususu Kurumun kontrol ve denetimle görevli memurları aracılığı ile inceletmeye ve buna göre karar vermeye yetkilidir. -Hizmet akdine göre, Meslekte Kazanma Gücü Kayıp Oranı Tespit Cetvellerinin (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 numaralı eki) "B Cetveli"nde gösterilen mesleklerden birden fazlasını yapmakta olan sigortalının, iş kazası veya meslek hastalığı yönünden sürekli iş göremezlik durumuna girmesi hâlinde, sürekli iş göremezlik derecesinin en yükseğine karşılık gelen meslek, "sigortalının mesleği" sayılır. 1.3.8.10. İş Kazası İle Meslek Hastalığı Sonucu Meslekte Kazanma Gücü Kayıp Oranı Tespitinde Kullanılacak Cetveller Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre; -İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meydana gelen arızalar sonucunda, sigortalının meslekte kazanma gücünün ne oranda azalacağına ilişkin hesaplama, Meslekte Kazanma Gücü Kayıp Oranı Tespit Cetvellerinde (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 numaralı eki) yer alan A, B, C, D ve E cetvellerine göre yapılır. -A Cetveli, iş kazalarının neden olduğu hastalık ve arızalarla, meslek hastalıklarını ve bunların neden olduğu arızaları, vücuttaki yerlerine göre sınıflandıran ve başlıkları aşağıda gösterilen 14 listeden oluşur. Her liste üç sütundan oluşup bunlardan; birinci 171

- 171 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sütun arızanın sıra numarasını, ikinci sütun arızanın çeşidini, üçüncü sütun arızanın ağırlık ölçüsünü gösterir. a) I. Baş arızaları (Kafa Kemikleri, Nöroloji, Nöroşiru rji, Psikiyatri arıza ve hastalıkları). b) Göz arızaları. c) I Kulak arızaları. ç) IV. Yüz arızaları. d) V. Boyun arızaları. e) VI. Göğüs hastalıkları. f) V Omuz ve kol arızaları. g) VI El bileği ve el arızaları. ğ) IX. El parmakları arızaları. h) X. Omurga arızaları. ı) XI. Karın hastalık ve arızaları. i) X Pelvis ve alt ekstremite arızaları. j) XI Endokrin, metabolizma, kollagen doku, periferik damar hastalıkları, hematolojik ve romatoid hastalıklar. k) XIV. Deri arızaları ve yanıklar. -"B Cetveli" sigortalının çalıştığı iş kolları ve meslek veya iş çeşidi listelerini içerir. Her listede iki sütun mevcut olup bunlardan; birinci sütun meslek veya iş çeşitlerini, ikinci sütun meslek grup numaralarını gösterir. -"C Cetveli", sürekli iş göremezlik simgelerini göstermekte olup, A Cetvelinin listelerine paralel olarak arızanın vücuttaki yerine göre 14 tabloyu ihtiva eder. Her tablo, A Cetvelinde yer alan 14 listeden birine karşılık gelir ve sol kenardaki sütunda arıza sıra numaraları, üstteki satırda 1’den 52’ye kadar meslek grup numaraları ve bunların kesişme noktalarında sürekli iş göremezlik simgeleri bulunur. -"D Cetveli", arızaların ağırlık ölçülerine ve sürekli iş göremezlik simgelerine göre meslekte kazanma gücünün azalma oranını bulmaya yarar. Bu cetvelin sol kenarındaki sütun 0’dan 65’e kadar arıza ağırlık ölçülerini üstteki satır A’dan R’ye kadar arızaların sürekli iş göremezlik simgelerini, bunların kesişme noktaları 1’den 100’e kadar meslekte kazanma gücünün azalma oranını gösterir. Bu cetvele göre bulunan oran, 38-39 yaşlarındaki bir 172

- 172 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sigortalının meslekte kazanma gücünün azalma oranıdır. -E cetveli, D cetveline göre bulunan orana ve sigortalının yaşına göre meslekte kazanma gücünün azalma oranını tespite yarar. Sigortalının yaşına göre meslekte kazanma gücü azalma oranı tespitinde; sürekli iş göremezlik hâlinin oluştuğu ilk rapor tarihindeki yaş esas alınır. Ancak sigortalının sağlık durumunda sürekli iş göremezlik yönünden bir değişiklik olmuş ise, bu değişikliğin raporla saptandığı tarihteki yaşı esas alınır. Bu cetvelin solundaki sütun 38-39 yaşlara ait meslekte kazanma gücünün azalma oranını, üstteki satır 21’den 64’e kadar olan yaşları, bunların kesişme noktaları ise, meslekte kazanma gücündeki azalmanın yaşlara göre oranlarını gösterir. 1.3.8.11. Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranının Hesaplanması Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre; 1) Meslekte Kazanma Gücü Kayıp Oranı Tespit Cetvellerinden “A Cetveli” listelerinde yazılı arızalardan birinin meslekte kazanma gücünü ne oranda azaltacağı aşağıdaki şekilde hesaplanır. a) A Cetvelindeki vücudun çeşitli bölgelerine veya sistemlerine göre hazırlanmış olan 14 arıza listesinden sigortalının arızası bulunur. Bu arızanın solundaki arıza sıra numarası ile sağındaki arıza ağırlık ölçüsü bir tarafa kaydedilir. b) B cetveli listelerinde önce sigortalının iş kolu, sonra bu iş kolu içindeki meslek veya iş çeşidi bulunur. Bunun karşısındaki meslek grup numarası da bir yere yazılır. Sigortalının meslek veya iş çeşidi bu listelerde bulunmadığı takdirde meslek veya işinin benzeri veya en yakını esas alınır. c) Sürekli iş göremezlik simgesini gösteren C cetvelinin arızaya uygun tablosunun sütundaki arıza sıra numarası ile satırdaki meslek grup numarasının kesiştiği noktadaki sürekli iş göremezlik simgesi bulunarak bir tarafa kaydedilir. ç) D cetvelinin sütununda yukarıda tespit edilen arıza ağırlık ölçüsü ile satırındaki meslek simgesinin kesiştiği noktadaki sayı, meslekte kazanma gücünün azalma oranına esas alınacak sayıdır. 173

- 173 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI d) Tespit edilen bu meslekte kazanma gücü azalmasının sigortalının yaşına uygun oranını bulmak için E cetvelinden yararlanılır. Bu cetvelin sütununda bulunan meslekte kazanma gücünün azalma oranı ile üstteki satırında bulunan sigortalının sürekli iş göremezlik hâlinin tespiti tarihindeki yaşının kesiştiği yerdeki sayı, bu yaşa uyan sürekli iş göremezlik sebebiyle meslekte kazanma gücünün azalma oranıdır. e) Ancak birden fazla sistemi ilgilendiren sekel bulgu varsa, bu maddenin (a), (b), (c) ve (ç) bentlerinde belirtilen işlemler her bir sekel bulgu için ayrı ayrı uygulanır ve Balthazard Formülü kullanılarak birleştirilir. 2) İş kazası veya meslek hastalığı sayılmayacak bir olaydan veya doğuştan ileri gelmiş herhangi bir arızası bulunan sigortalının sonradan bir iş kazası veya meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezliğe uğraması hâlinde, meslekte kazanma gücü azalma oranı aşağıdaki şekilde hesaplanır. a) Sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı sayılacak veya sayılmayacak olaylardan veya doğuştan meydana gelmiş her türlü arızalarının sebep olduğu meslekte kazanma gücü toplam azalma oranı bulunur. b) Sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı sayılmayacak bir olaydan veya doğuştan ileri gelmiş arızalarının sebep olduğu meslekte kazanma gücü toplam azalma oranı, bu fıkranın (a) bendinde tespit edilen toplam orandan çıkarılır; kalan, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü azalma oranıdır. Ancak, sigortalının işe alınmadan önce mevcut olan veya işe alındıktan sonra iş kazası veya meslek hastalığı sonucu olmayarak meydana gelen arızaları, yapmakta olduğu işteki kazanma gücünü etkilememesi halinde, bu arızalar kazanma gücü toplam azalma oranının hesabında dikkate alınmaz. 1.3.8.12. Balthazard Formülünün Uygulanması Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerine göre;

174

- 174 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Meslekte Kazanma Gücü Kayıp Oranı Tespit Cetvellerinden “A Cetveli” listesinde yazılı arızalardan birkaçının bir arada bulunması veya eski bir arızaya yenisinin eklenmesi hâlinde meslekte kazanma gücünün ne oranda azalacağı, Balthazard Formülüne göre aşağıdaki biçimde hesaplanır. a) Sigortalıdaki arızaların meslekte kazanma gücünü azaltma oranları bu Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin 23 üncü maddesine göre ayrı ayrı tespit edilir. b) Bu oranlar, en yükseğinden başlanarak sıraya konur. c) En yüksek oran, sigortalının çalışma gücünün tümünü gösteren %100’den çıkarılır. ç) Bu çıkarmada kalan miktar, sırada ikinci gelen meslekte kazanma gücü azalma oranı ile çarpılarak l00’e bölünür, çıkan sonuca en yüksek meslekte kazanma gücü azalma oranı eklenir ve böylece birinci ve ikinci arızaların meslekte kazanma gücü toplam azalma oranı bulunmuş olur. d) Sigortalının arızası ikiden fazla ise birinci ve ikinci arızaların meslekte kazanma gücü toplam azalma oranı birinci sıraya ve üçüncü sıradaki arızanın meslekte kazanma gücü azalma oranı ikinci sıraya alınarak yukarıdaki işlem tekrarlanır. e) Ancak, A Cetveli listelerinde ayrı ayrı gösterilen çeşitli arızalar, bu listelerde yer alan bir hastalık veya arızanın tabii sonucu iseler, bunlar, ayrı sebeplere bağlı arızalar gibi ele alınar ak haklarında bu madde hükümlerine göre işlem yapılmaz. 1.3.9. Kontrol Muayeneleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun, “Kontrol muayenesi” başlıklı 94 üncü maddesi hükümlerine göre; 1)Sosyal Güvenlik Kurumu, yürütülen soruşturma kapsamıyla sınırlı olmak üzere; a) Sağlık hizmeti alan genel sağlık sigortalısından veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden, sağlık hizmetinin gerçekten alınıp alınmadığını, b) Sigortalının, isteğe bağlı sigortalının veya bunların hak 175

- 175 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI sahiplerinin malullük, iş göremezlik raporlarında belirtilen rahatsızlıklarının mevcut olup olmadığını, tespit amacıyla kontrol muayenesi ve tetkik yaptırılmasını talep edebilir. 2)Malullük, vazife malullük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar, malullük durumlarında artma veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç olduğunu ileri sürerek aylık ve gelirlerinde değişiklik yapılmasını isteyebilecekleri gibi; Kurum da harp malullük, vazife malullük, malullük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar ile aylık veya gelir bağlanan ve çalışma gücünün en az % 60’ını yitiren malûl çocukların kontrol muayenesine tabi tutulmasını talep edebilir. 3)Sosyal Güvenlik Kurumunca yaptırılan kontrol muayenesinde veya sigortalının isteği üzerine ya da işe alıştırma sonunda yapılan muayenesinde yeniden tespit edilecek malullük durumuna göre, malullük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri, yeni malullük durumuna esas tutulan raporun tarihini takip eden ödeme dönemi başından başlanarak artırılır, azaltılır veya kesilir. 4)Çalışma gücünün en az % 60’ını yitiren malûl çocuklara bağlanmış bulunan gelir ve aylıklar, kontrol muayenesi sonunda tespit edilecek malullük durumuna göre, rapor tarihinden sonraki ödeme dönemi başından itibaren kesilir. 5)Sosyal Güvenlik Kurumunun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten sonraki ödeme dönemi başına kadar kabul edilebilir bir özrü olmadığı halde kontrol muayenesini yaptırmayan sigortalının malullük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri ile çalışma gücünün en az % 60’ını yitiren malûl çocukların kendilerine bağlanmış olan gelir veya aylığı, kontrol muayenesi için belirtilen tarihten sonraki ödeme dönemi başından itibaren kesilir. Ancak, kontrol muayenesini Sosyal Güvenlik Kurumunun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten başlayarak üç ay içinde yaptıran ve malullük veya sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen sigortalının veya aylık ya da gelir bağlanmış olan malül çocuğun kesilen aylık veya geliri, kesildiği tarihten başlanarak yeniden bağlanır. Kontrol muayenesini Sosyal Güvenlik Kurumunun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten üç ay geçtikten sonra yaptıran ve 176

- 176 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI malullük veya sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen sigortalının malullük aylığı veya yeni sürekli iş göremezlik derecesine göre hesaplanacak geliri, gelir veya aylık bağlanan çalışamayacak durumda malûl çocukların ise almakta oldukları gelir veya aylık, rapor tarihinden sonraki ay başından başlanarak yeniden bağlanır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun, “Kontrol muayenesi” başlıklı 94 üncü maddesinin, yukarıda yer verilen hükümlerinin yanı sıra, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliği hükümlerinde de kontrol muayenelerine ilişkin düzenlemeler yer almakta olup, söz konusu yönetmelik hükümlerinde; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 94 üncü maddesine istinaden; sigortalılar ve hak sahibi çocukların, a) Sosyal Güvenlik Kurumunca Kurumca yürütülen soruşturma sonucu, b) Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulunca verilecek karara göre, c) Sigortalının malullük durumunda artma veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda olduğuna ilişkin talebi hâlinde, ç) Sigortalı veya hak sahipleri dışında yapılan itiraz, ihbar ve şikayet halinde, kontrol muayenesine tabi tutulabileceği ve kontrol muayenesine istinaden düzenlenen sağlık kurulu raporunun Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilmesi sonucu gerekli görüldüğü hallerde sigortalı veya hak sahibi çocukları yeniden kontrol muayenesine tabi tutulabileceği belirtilmektedir. 1.4. İŞ KAZASI VEYA MESLEK HASTALIĞI SONUCU ÖLEN SİGORTALININ HAK SAHİPLERİNE GELİR BAĞLANMASI 1.4.1. Hak Sahibi Kavramı Hak sahibi kavramı, 5510 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi 177

- 177 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hükümlerine göre; Sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babasını ifade eder. 1.4.2. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölen Sigortalının Hak Sahiplerine Gelir Bağlanma Esasları İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, “Geçici İş Göremezlik Ödeneği ve Sürekli İş Göremezlik Gelirine Esas Tutulacak Günlük Kazançlar” bölümünde açıklanan şekilde tespit edilecek aylık kazancının % 70' i, “Gelir ve Aylıkların Düzeltilmesi, Yükseltilmesi, Alt sınırı, Ödenmesi ve Yoklama İşlemleri” başlıklı bölümde yer alan açıklamalara göre güncellenerek, 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesi hükümlerine göre gelir olarak bağlanacak olup, bağlanacak gelirin hak sahiplerine paylaştırılmasında, söz konusu kanun maddesi hükümlerine göre uygulanacak usuller “İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak Gelirin Hak Sahiplerine Paylaştırılması” başlıklı bölümde açıklanmıştır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, bir önceki paragrafta açıklanan yollarla belirlenen tutar, yine “İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak Gelirin Hak Sahiplerine Paylaştırılması” başlıklı bölümde açıklanan şekilde hak sahiplerine gelir olarak bağlanır. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur. Gelirin başlangıcı, kesilmesi ve yeniden bağlanmasında 5510 sayılı Kanunun 34 üncü ve 35 inci maddeleri uygulanır. Anılan kanun maddeleri hükümlerinde belirtilen uygulamalar; "İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak Gelirin Hak Sahiplerine 178

- 178 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Paylaştırılması " ve "İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Hak Sahiplerine Bağlanacak Gelirin Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması" bölümlerinde açıklanmıştır. 1.4.3. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak Gelirin Hak Sahiplerine Paylaştırılması 5510 sayılı Kanunun "Hak sahiplerine gelir bağlanması, evlenme ve cenaze ödenekleri" başlıklı 20 nci maddesinde; "İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, 17 nci madde gereğince tespit edilecek aylık kazancının % 70'i, 55 inci maddenin ikinci fıkrasına göre güncellenerek 34 üncü madde hükümlerine göre gelir olarak bağlanır." şeklindeki hükümler aynen yer almakta olup, 5510 sayılı Kanunun "Ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması" başlıklı 34 üncü maddesi hükümleri ise şu şekildedir; "Ölen sigortalının 33 üncü madde hükümlerine göre hesaplanacak aylığının; a) Dul eşine % 50'si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75'i, b) Bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan; 1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya, 2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya, 3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının, her birine % 25'i, c) (b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü 179

- 179 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50'si, d) Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25'i oranında; ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam % 25'i, oranında aylık bağlanır. Sigortalı tarafından evlât edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanır. Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır." 1.4.4. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Hak Sahiplerine Bağlanacak Gelirin Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanmasına ilişkin ana kurallar "İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölen Sigortalının Hak Sahiplerine Gelir Bağlanma Esasları" başlıklı bölümde açıklanmış olup, 5510 sayılı Kanunun "Hak sahiplerine gelir bağlanması, evlenme ve cenaze ödenekleri" başlıklı 20 nci maddesinde; "Gelirin başlangıcı, kesilmesi ve yeniden bağlanmasında 5510 sayılı Kanunun 34 üncü ve 35 inci maddeleri uygulanır." hükümleri yer almaktadır. Bu nedenle; iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine bağlanacak gelirin başlangıcı, kesilmesi ve yeniden bağlanması hususlarında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 34 üncü ve 35 inci maddelerinin hükümleri göz önünde bulundurulacak olup, anılan Kanunun 35 inci 180

- 180 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI maddesi hükümleri şu şekildedir; "Ölüm sigortasından sigortalının hak sahiplerine bağlanacak aylıklar; a) Sigortalının ölüm tarihini, b)Hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması halinde, bu niteliğin kazanıldığı tarihi, takip eden ay başından itibaren başlatılır. Hak sahiplerine bağlanan aylıklar 34 üncü maddede belirtilen şartların ortadan kalktığı tarihi takip eden ödeme dönemi başından itibaren kesilir. Ancak bu Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (d) ve (e) bentlerinde belirtilenlerden öğrenci olanların sigortalı sayılmaları, bağlanan aylıkların kesilmesini gerektirmez. Aylığın kesilmesine yol açan sebebin ortadan kalkması halinde, 34 üncü maddede belirtilen şartlar saklı kalmak kaydıyla, müracaat tarihini takip eden ay başından itibaren yeniden aylık bağlanır. Bu madde gereğince aylığı kesilen çocuklardan, sonradan Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında kaybederek malûl olduğu anlaşılanlara, 34 üncü maddede (5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesinde) belirtilen şartları taşımaları halinde, malullük durumlarının tespitine esas teşkil eden rapor tarihini takip eden ay başından itibaren, 94 üncü madde (“Kontrol muayenesi” başlıklı madde) hükmü saklı kalmak kaydıyla aylık bağlanır. Yeniden bağlanan aylık, aylığın kesildiği tarihten tekrar bağlandığı tarihe kadar geçen süre için 55 inci maddenin (5510 sayılı Kanunun 55 inci maddesinin) ikinci fıkrasına göre artırılmak suretiyle belirlenir." Yukarıda yer verilen kanun hükmünde bahsi geçen "bu Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (d) ve (e) bentlerinde belirtilenler ..." ibarelerinde yer alan bentlerde belirtilenler; "Harp okulları ile fakülte ve yüksekokullarda, Türk Silahlı Kuvvetleri hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksekokulları ve astsubay naspedilmek (Tayin olunmak/atanmak) üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar." ve "Polis Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya 181

- 181 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler." dir. 1.4.5. Gelir Ve/Veya Aylıkların Birleşmesi 1) Sürekli iş göremezlik geliriyle birlikte ölen eşinden dolayı da gelire hak kazanan eşe her iki geliri bağlanır. 2) Ana ve babadan ayrı ayrı gelire hak kazananlara, yüksek olan gelirin tamamı, az olanın yarısı bağlanır. 3) Birden fazla çocuğundan gelire hak kazanan ana ve babaya, en fazla ödemeye imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan gelirin tamamı, düşük olan gelirin yarısı bağlanır. 4) Hem eşinden, hem de ana ve/veya babasından ölüm gelirine hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak geliri bağlanır. 5) Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de gelire hak kazananlara tercih ettiği geliri bağlanır. 6) Malullük, yaşlılık, ölüm sigortaları ve vazife malullüğü ile iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından hak kazanılan aylık ve gelirler birleşirse, sigortalıya veya hak sahibine bu aylık veya gelirlerden yüksek olanın tamamı, az olanın yarısı, eşitliği halinde ise iş kazası ve meslek hastalığından bağlanan gelirin tümü, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığının yarısı bağlanır. 7) Yapılacak değerlendirmeler sonucunda, bir kişide ikiden fazla gelir veya aylık birleştiği takdirde, bu gelir ve aylıklardan en fazla ödemeye imkân veren iki dosya üzerinden gelir veya aylık bağlanır, diğer dosya veya dosyalardaki gelir ve aylık hakları durum değişikliği veya diğer bir dosyadan gelir veya aylığa hak kazanıldığı tarihe kadar düşer. 1.4.6. Gelir ve Aylıkların Zamanaşımına Uğraması-Hakkın Düşmesi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda aksine hüküm bulunmayan hallerde, iş kazası, meslek hastalığı, vazife malullüğü ve ölüm hallerinde bağlanması gereken gelir ve aylıkların, hakkın kazanıldığı tarihten itibaren beş yıl içinde istenmeyen kısmı zamanaşımına uğrar. 182

- 182 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat etmemenin haklı bir sebebe dayandığını genel hükümlere göre ispat edenler hakkında, yukarıdaki hükümler uygulanmaz. Kısa vadeli sigorta kollarından ve ölüm sigortasından kazanılan diğer haklar, hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıl içinde istenmezse düşer. 1.4.7. Gelir ve Aylıkların Durdurulması 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre bağlanan gelir ve aylıklarını tahakkuk ettirildiği tarihlerden itibaren aralıksız altı ay sonuna kadar tahsil etmeyenlerin gelir ve aylıkları, gelir ve aylık bağlanma şartlarının devam edip etmediğinin tespiti amacıyla durdurulur. 1.4.8. Hak Sahiplerine Gelir ve Aylık Bağlanmayacak Haller Ölen sigortalının hak sahiplerinden; a) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince sürekli iş göremez hale veya malul duruma getirdiği, b) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarıldıkları, hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmez. Ödenmiş bulunan gelir ve aylıklar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır. Anılan kanun maddesi hükümlerine göre yersiz ödemelerin geri alınmasına ilişkin esaslar müteakip iki bölümde (“Yersiz Ödemelerin Geri Alınması” ve “Alacakların Yersiz Ödemelere Mahsubu-Yersiz Ödemelerin Gelir ve Aylıklardan Kesilmesi”) başlıklı bölümlerde açıklanmıştır.

183

- 183 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Ayrıca, eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı 96 ncı maddesi hükümlerine göre geri alınır. KAST Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır.

Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır. (Türk Ceza Kanunu Md. 21)

FAZLA VEYA YERSİZ ÖDEME Fazla veya yersiz ödeme: Kurumca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara, gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen Kanun kapsamındaki her türlü ödemeyi ifade eder. (Fazla Veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Md.4) 1.4.9. Fazla veya Yersiz Ödemelerin Geri Alınması Sosyal Güvenlik Kurumunca, işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara, gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla 184

- 184 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen, 5510 sayılı Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler; a) Kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden, b) Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren yirmidört ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, yirmidört aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan, itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin Sosyal Güvenlik Kurumundan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır. FAZLA VEYA YERSİZ ÖDEMENİN TESPİTİ Fazla veya yersiz ödeme; kontrol, denetim, inceleme, Sayıştayca kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilir. (Fazla Veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Md. 7)

Alacakların yersiz ödemelere mahsubu, en eski borçtan başlanarak borç aslına yapılır, kanuni faiz kalan borca uygulanır. Bu hüküm ilgili hak sahiplerinin muvafakat etmeleri kaydıyla, aynı dosyadan diğer bir hak sahibine yapılan yersiz ödemelere mahsubunda da uygulanır. Yersiz ödemenin gelir ve aylıklardan kesilmesinde, kesintinin başlayacağı ödeme dönemi başı itibarıyla kanuni faizi ile birlikte hesaplanan borç tutarı, gelir ve aylıktan % 25 oranında kesilmek suretiyle uygulanır. Fazla ve yersiz ödemelerin tahsiline ilişkin usul ve esaslar hakkında, “Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” düzenlenerek 27/09/2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 185

- 185 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1.4.9.1. İlgililerin Kasıtlı ve Kusurlu Davranışlarından Doğan Fazla veya Yersiz Ödemeler Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin uygulanmasında; a) Kuruma verilen veya ibraz edilen belgelerle gerçeğe aykırı bildirimde bulunulması, b) Örneği Kurumca hazırlanan belgelerle bildirilmesi taahhüt edilen durum değişikliklerinin bir ay içinde Kuruma bildirilmemesi, c) Kanunda öngörülen şartlar yerine gelmediği hâlde, sahte bilgi ve belgelerle sağlık hizmetleri ve diğer haklardan, ödeneklerden yararlanılması ile gelir veya aylık bağlatılması, ç) Sahte hizmet kazandırılmak suretiyle sağlık hizmetleri ve diğer haklardan, ödeneklerden yararlanılması ile gelir veya aylık bağlatılması, d) Boşanma nedeniyle gelir veya aylık bağlandıktan sonra boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşanması, e) Gelir ve aylıklarının kesilmesi gerektiği hâlde durumun gizlenmesi ve/veya bildirilmemesi, f) Sigortalılar ile gelir veya aylık alanlara yapılan ödemelerden, hak sahipliği sona ermesine rağmen her hangi bir kişi tarafından tahsilat yapılması, ilgililerin kasıtlı ve kusurlu davranışlarını oluşturur. Sayılan bu durumların tespit edildiği tarihten geriye doğru en fazla on yıllık süre içinde yapılan fazla veya yersiz ödemeler, her bir ödemenin yapıldığı tarihten itibaren hesaplanacak kanuni faizi ile birlikte tahsil edilir. İLGİLİ İlgili: Kendisine yersiz veya fazla ödeme yapılan işverenler, sigortalılar, isteğe bağlı sigortalılar, gelir veya aylık almakta olanlar ve bunların hak sahipleri ile genel sağlık sigortalıları ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişileri ifade eder. (Fazla Veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Md.4) 186

- 186 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI “Örneği Kurumca hazırlanan belgelerle bildirilmesi taahhüt edilen durum değişikliklerinin bir ay içinde Kuruma bildirilmemesi”, “Boşanma nedeniyle gelir veya aylık bağlandıktan sonra boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşanması” durumları ile “Sigortalılar ile gelir veya aylık alanlara yapılan ödemelerden, hak sahipliği sona ermesine rağmen her hangi bir kişi tarafından tahsilat yapılması” kapsamında bir aylık döneme ilişkin gelir ve aylıkların her hangi bir kişi tarafından tahsil edilmesi hali hariç olmak üzere, Sosyal Güvenlik Kurumunun yanlış işlem ve ödeme yapmasına sebebiyet veren ve bu suretle adına borç tahakkuk ettirilen ve/veya borç tahakkuk ettirilmesine neden olan kişiler hakkında, ayrıca Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. 1.4.9.2. Sosyal Güvenlik Kurumunun Hatalı İşlemlerinden Doğan Fazla veya Yersiz Ödemeler Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin uygulanmasında; İlgililerin kasıtlı ve kusurlu davranışları dışında kalan, Sosyal Güvenlik Kurumu çalışanlarının kasıtlı veya kusurlu davranışı, ihmali, dikkatsizliği ve bilgisizliği gibi sebeplerden kaynaklanan yersiz ödemeler Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerini oluşturur. Sayılan sebeplerin tespit edildiği tarihten geriye doğru en fazla beş yıllık süre içinde yapılan ödemeler, borcun ilgiliye tebliğ edildiği tarihten yirmi dört ay içinde ödendiği takdirde faizsiz; yirmi dört aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemeler, bu sürenin dolduğu tarihten itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte tahsil edilir. 1.4.9.3. Fazla veya Yersiz Ödemelerin TespitiDeğerlendirilmesi-Alacak Takip Dosyası 27/09/2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlan Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; Fazla veya yersiz ödeme; kontrol, denetim, inceleme, 187

- 187 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sayıştayca kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilir. Fazla veya yersiz ödemelerin, ilgililerin kasıtlı ve kusurlu davranışlarından mı Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerinden mi doğduğu hususlarının değerlendirilmesi, daire başkanlıklarında daire başkanınca belirlenen şube müdürleri, il müdürlüklerinde ise il müdürünce belirlenecek il müdür yardımcısı, şube müdürü veya merkez müdürü tarafından yapılır. Değerlendirme işleminde, Değerlendirme Onayı (Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Ek-1 numaralı eki) kullanılır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında yapılan ve Sosyal Güvenlik Kurumunca tespit edilecek her türlü fazla veya yersiz ödeme için Borç Tablosu (Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Ek-2 numaralı eki) ve Alacak Takip Tablosu (Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Ek-3 numaralı eki) düzenlenir. Değerlendirme sonucu, Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerinden doğan fazla veya yersiz ödemelerin çok sayıda kişiyi ilgilendirmesi durumunda, Borçlular Tablosu (Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Ek-4 numaralı eki) düzenlenir.

STRATEJİ GELİŞTİRME BİRİMLERİ Strateji Geliştirme Birimleri: Strateji geliştirme başkanlıkları, strateji geliştirme daire başkanlıkları, strateji geliştirme ve mali hizmetlerin yerine getirildiği müdürlükleri, mahalli idarelerde ilgili mevzuatında yer alan hükümler çerçevesinde kurulacak birimleri ve strateji geliştirme birimi kurulmayan idarelerin mevcut yapılarında mali hizmetlerini yürüten birimleri ifade eder. (Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Md. 4) Yargı kararları ve Sayıştay ilamlarıyla tespit edilen fazla veya 188

- 188 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yersiz ödemelerden kaynaklanan Sosyal Güvenlik Kurumu alacakları için merkezde Strateji Geliştirme Başkanlığınca, taşrada ise Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Merkez Müdürlüğünce alacak takip dosyası oluşturulur. Sayıştay denetçileri tarafından düzenlenen sorgular ihbar kabul edilerek, Sosyal Güvenlik Kurumunca denetim veya inceleme başlatılabilir. 1.4.9.4. Fazla veya Yersiz Ödemelerden Kaynaklanan Alacağın Tahakkuk Ettirilmesi ve Tebliği Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; Düzenlenen borç tablosu üzerinde ilgilinin kasıtlı ve kusurlu davranışı sebebiyle yapılan fazla veya yersiz ödemelerin her biri için, ödemenin yapıldığı tarihten hatalı işlemin tespit edildiği tarihe kadar kanuni faiz hesaplanır. Yapılan ödemeler ve hesaplanan faiz toplamı ilgilisi adına borç kaydedilir. Bu şekilde tahakkuk ettirilecek borçlarda daha sonra hesaplanacak faizler için faiz başlangıç tarihi borcun tespit edildiği tarihtir. Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerinden kaynaklanan fazla veya yersiz ödemeler için de bir önceki fıkrada belirtilen borç tablosu düzenlenir. Ancak, bu tür alacaklar için borcun tahakkuk ettirilmesi sırasında her hangi bir faiz hesaplanmaz. Bu şekilde tahakkuk ettirilen borçlar için faiz başlangıç tarihi, borcun ilgil iye tebliğ edildiği tarihi takip eden yirmi dördüncü ayın bittiği tarihtir. Tespit edilen fazla veya yersiz ödemeler muhasebe birimine bildirilir. Bildirilen tutar, muhasebe birimince ilgili hesaba kaydedilir. Fazla veya yersiz ödemeden kaynaklanan alacaklar, merkezde ilgili birimlerce, taşrada ise sosyal güvenlik kurumu il müdürlüklerince düzenlenen Borç Bildirim Belgesi (Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Ek-5 numaralı eki) ile 11.02.1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununa göre ilgililere tebliğ edilir. Yargılama sonucunda hükme bağlanan ve taraflara tebliğ edilen fazla veya yersiz ödemelerden kaynaklanan alacaklara ilişkin 189

- 189 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kararın kesinleşmesi beklenmeksizin, takip işlemlerine başlanır. Yargılama sonucunda verilen tazmine ilişkin kararlar, temsile yetkili hukuk birimlerine intikal ettirilerek takibi sağlanır. İtiraz merkezde ilgili birimce, taşrada ise il müdürlüklerince başvuru tarihinden itibaren on iş günü içinde değerlendirme onayını veren merciin amiri tarafından karara bağlanır. İtiraz ve itirazı değerlendirme süresi ödeme süresini değiştirmez. MUHASEBE BİRİMİ – MUHASEBE YETKİLİSİ Muhasebe Birimi: Gelir ve alacakların tahsili, giderlerin ve borçların hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm mali işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanmasına ilişkin muhasebe hizmetlerinin yapıldığı birimi ifade eder. Muhasebe Yetkilisi: Muhasebe hizmetlerinin yürütülmesinden ve muhasebe biriminin yönetiminden sorumlu, usulüne göre atanmış sertifikalı yöneticiyi ifade eder. (Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik-Md. 4) 1.4.9.5. Fazla veya Yersiz Ödemelerde Uygulanacak Faiz ve Alacağın Tahsil Şekilleri 27/09/2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlan Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; Fazla veya yersiz ödemelerin geri alınmasında 04/12/1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanunî Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümleri uygulanır. Sosyal Güvenlik Kurumunca ilgililere fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen ödemeler, ilgililerin Sosyal Güvenlik Kurumundan alacaklarından mahsup edilmek, gelir ve aylıklarından kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilir. Sosyal Güvenlik Kurumundan her hangi bir alacağının 190

- 190 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bulunmaması halinde, genel hükümlere göre tahsil edilir. KANUNİ FAİZ Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununa göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktarı sözleşme ile tespit edilmemişse bu ödeme yıllık yüzde oniki oranı üzerinden yapılır. Bakanlar Kurulu, bu oranı aylık olarak belirlemeye, yüzde onuna kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmaya yetkilidir. (3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun-Md.1) Fazla veya yersiz ödemeler, öncelikle ve her durumda kişinin varsa Sosyal Güvenlik Kurumundan birikmiş aylık, gelir ve diğer her türlü alacaklarının tamamından mahsup suretiyle tahsil edilir. Yapılan kesintiler öncelikle borç aslına mahsup edilir ve kalan borç için; fazla veya yersiz ödeme ilgilinin kasıtlı ve kusurlu davranışı sebebiyle kaynaklanıyorsa ödemenin yapıldığı tarihten, Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerinden kaynaklanıyorsa borcun ilgiliye tebliğ edildiği tarihi takip eden yirmi dördüncü ayın bittiği tarihten itibaren kanuni faiz hesaplanır. Bu hüküm, ilgiliye hayatta iken yapılan yersiz ödemelerin hak sahiplerinin alacaklarından mahsubunda ve hak sahiplerinin muvafakat etmeleri kaydıyla, aynı dosyadan diğer bir hak sahibine yapılan yersiz ödemelerin mahsubunda da uygulanır. Sonradan veya yeniden gelir veya aylık bağlanmasına hak kazananların birikmiş istihkaklarından, ölenler dahil olmak üzere aynı dosyadan aylık veya gelir alan diğer hak sahiplerine Sosyal Güvenlik Kurumunca çıkarılan borç, muvafakat alınmak kaydıyla mahsup edilerek tahsil edilir. Fazla veya yersiz ödeme tutarı; ilgilinin Sosyal Güvenlik Kurumundan tahakkuk etmiş herhangi bir alacağı yoksa veya ilgilinin mevcut alacaklarından borcu mahsup edildikten sonra kalan borcu varsa ve Sosyal Güvenlik Kurumundan gelir ve aylık almaya devam ediyorsa, kesintinin başlayacağı ödeme dönemi başı 191

- 191 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI itibarıyla kanunî faizi ile birlikte hesaplanan borç tutarı, gelir ve aylıklardan %25 oranında kesilmek suretiyle tahsil edilir. Sosyal Güvenlik Kurumunca ilgililere fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen ödemelerin, ilgililerin gelir ve aylıklarından kesinti yapılmak suretiyle geri alma süresinin beş yılı aşacağının anlaşılması durumunda, Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerinden doğan fazla veya yersiz ödemeler hariç olmak üzere, ayrıca icrai takibata da geçilir.

TEMERRÜT FAİZİ-MÜREKKEP FAİZ Bir miktar paranın ödenmesinde temerrüde düşen borçlu, sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça, geçmiş günler için 1 inci maddede belirlenen orana göre temerrüt faizi ödemeye mecburdur. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı, yukarıda açıklanan miktardan fazla ise, arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi bu oran üzerinden istenebilir. Söz konusu avans faiz oranı, 30 Haziran günü önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan avans faiz oranından beş puan veya daha çok farklı ise yılın ikinci yarısında bu oran geçerli olur. Temerrüt faizi miktarının sözleşmede kararlaştırılmamış olduğu hallerde, akdi faiz miktarı yukarıdaki fıkralarda öngörülen miktarın üstünde ise, temerrüt faizi, akdi faiz miktarından az olamaz. Kanuni faiz ve temerrüt faizi hesaplanırken mürekkep faiz yürütülemez. Bu konuya ilişkin Türk Ticaret Kanunu hükümleri saklıdır. Diğer kanunların, bu Kanunda öngörülen orandan fazla temerrüt faizi ödenmesine ilişkin hükümleri saklıdır. (3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun-Md.2, 3, 4)

192

- 192 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1.4.9.6. Gelir ve Aylıkların Yersiz Çekilmesi Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; Sosyal Güvenlik Kurumundan gelir veya aylık almakta iken ölenler adına hesaplarına gönderilen ve ilgililer tarafından tahsil edilen tutarlar, hak sahiplerine yapılacak ödeme lerden mahsup edilir. Bu şekilde tahsil edilememesi halinde ise, ödeme tarihi itibarıyla kanuni faizi ile birlikte hesaplanacak borç, hak sahiplerine bağlanan gelir veya aylıklarından %25 oranında kesilerek geri alınır. Ancak, tahsil eden kişinin, hak sahipleri dışında başka kişi olduğunun tespit edilmesi durumunda, yersiz ödemeler genel hükümlere göre bu kişilerden tahsil edilir. 1.4.9.7. Fazla veya Yersiz Ödemelerin Geri Alınırken Taksitlendirilmesi 27/09/2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlan Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; Sosyal Güvenlik Kurumundan alacağı bulunmayan borçlu ve borçlunun kanunî varisleri ile borcu kabul eden şahıslar, borç miktarını def’aten ödeyebileceği gibi taksitle ödeme talebinde de bulunabilir. Taksitlendirme talepleri borcu tebliğ eden birimlere yapılır. Taksitlendirme işlemleri, 27/09/2006 tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre yürütülür. KAMU ZARARI Kamu zararı: Mevzuata aykırı karar, işlem, eylem veya ihmal sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıyla doğan zararı ifade eder. (Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Md. 4)

193

- 193 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 1.5. GELİR BAĞLANMIŞ KIZ ÇOCUKLARINA EVLENME ÖDENEĞİ VERİLMESİ Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarına; -Evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. -Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz, bu durumda olanlar 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi (5510 sayılı Kanun veya bu Kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre gelir veya aylık alan kişiler.) kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır. -Evlenme ödeneği verilmesi halinde, diğer hak sahiplerinin aylık veya gelirleri evlenme ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden ödeme döneminden itibaren 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesine göre yeniden belirlenir. (Ayrıntılı bilgi için; “İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak Gelirin Hak Sahiplerine Paylaştırılması” başlıklı bölüm. 1.6. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI SONUCU ÖLEN SİGORTALI İÇİN CENAZE ÖDENEĞİ VERİLMESİ İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine; -Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. -Cenaze ödeneği, sırasıyla; sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. -Cenaze ödeneğinin yukarıda sayılanlara ödenememesi ve sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından 194

- 194 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kaldırılması durumunda, Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife ile belirlenen tutarı geçmemek üzere; belgelere dayanan masraflar, masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir. -5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan ölenlerin hak sahiplerine , kendi kurumları tarafından ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin -Cenaze ödeneğinin ödenmesi için, hak sahiplerince bir dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumuma başvurulması yeterlidir. Sigortalının ölümü ve ölüm tarihi nüfus kütüğüne kaydedilmemişse dilekçeyle birlikte sigortalının ölüm tarihini belirten ilgili makamlarca usulüne göre düzenlenen bir belgenin de Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi Kuruma verilmesi gerekir. (S.S.İ.Y. Md. 65) CENAZE ÖDENEĞİ TUTARLARI YIL 2014 2013 2012 2011 2010

TUTAR 415,00.-TL 386,00.-TL 363,00.-TL 328,00.-TL 308,00.-TL

195

- 195 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

VI. BÖLÜM İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ SORUŞTURULMASISORUMLULUK HALLERİ 1. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞININ SORUŞTURULMASI İş kazası ve meslek hastalığının soruşturulmasına ilişkin genel düzenlemeleri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde ve Sosyal Güvenlik Kurumunun 2011/50- 2011/57 sayılı genelgeler i gibi çeşitli genelgelerde görmek mümkündür. 29/07/2013 tarihli ve 2013/31 sayılı Genelge de anılan tarih itibariyle, Sosyal Güvenlik Kurumunun “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Soruşturulması” konulu düzenlemelerindendir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13 üncü maddesi hükümlerine göre; Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için, gerektiğinde Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. Yapılan soruşturma sonunda, Sosyal Güvenlik Kurumuna yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Sosyal Güvenlik Kurumunca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 5510 sayılı Kanunun 96 ncı madde hükmüne göre tahsil edilir. Anılan kanun maddesi hükümlerine göre yapılacak tahsilat işlemine ilişkin hususlar “Yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı bölümde açıklanmıştır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 14 üncü maddesi hükümlerine göre; Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Çalışma ve Sosyal 196

- 196 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri vasıtasıyla yaptırılabilir. Meslek hastalığının bildirilmesi yükümlülüğünü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene veya 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıya, Sosyal Güvenlik Kurumunca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu edilir. 12/05/2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin “İş kazası ve meslek hastalığının soruşturulması” başlıklı 37 nci maddesi hükümlerine göre; İşverence düzenlenen iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ve eki belgelere göre, Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili ünitesi, kamu idarelerinin görevleri gereği düzenlemiş olduğu belge ve tutanaklardan, sigorta olayı için gerekli bilginin temin edilmesi koşuluyla, başka bir soruşturma ve denetime gidilmeden olayın iş kazası sayılıp sayılamayacağına karar verebilir, meslek hastalığında ise ilgili sağlık birimine sevk eder. Ünitece karar verilemeyen, şüpheli görülen ve tereddüt edilen, uzun süreli tedavi gerektiren, maluliyet veya ölümle neticelenen, Kuruma büyük mali yük getiren iş kazaları Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca veya Bakanlık iş müfettişlerince soruşturulur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin rapor ve tutanaklarında gerekli bilgilerin yer alması veya yargı kararının bulunması durumlarında, Sosyal Güvenlik Kurumunda ünitelerce tekrar inceleme talep edilmez. İş kazası ve meslek hastalığı soruşturmaları; sigortalılık durumu, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinde bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı, işyerinde sigortalının çalıştığı birimin meslek hastalığına sebep olup olmayacağı, işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesinin uygulanıp uygulanmayacağı, olayın meydana gelmesinde sigortalının kastı, ağır kusuru, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi ile üçüncü şahısların kusurlu hallerinin olup olmadığı hakkında karar verilebilmesi için yapılır. 197

- 197 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığının anlaşılması halinde, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış ödemeler, gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan ilgili mevzuat hükümlerine göre tahsil olunur. 2. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE İŞVERENİN SORUMLULUĞU 1-) İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse; a-) İşveren Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumlu hale gelir. b-) Sosyal Güvenlik Kurumunca sigortalıya veya hak sahiplerine 5510 sayılı Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. c-)Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan sağlık hizmeti giderleri işverene tazmin ettirilir. KASIT Kasıt; iş kazası veya meslek hastalığına işverenin bilerek ve isteyerek, hukuka aykırı eylemiyle neden olması halidir. Zarara neden olan eylemin bilinçli olarak yapılması kasıt için yeterli olup, sonuçlarının istenip istenmemesi kastı ortadan kaldırmaz. (İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin Ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili İşlemler Hakkında Tebliğ Md.5) İşverenin, yukarıda sayılan kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. 198

sorumluluklarının

tespitinde

- 198 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kaçınılmazlık, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak bütün önlemlere rağmen iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesi durumudur. İşveren alınması gerekli bir önlemi almamış ise olayın kaçınılmazlığından söz edilemez. PEŞİN SERMAYE DEĞERİ Sosyal Güvenlik Kurumunca, 5510 sayılı Kanunun ilgili maddelerinde belirtilen giderlerin yaş, kesilme ihtimali ve Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecek iskonto oranı dikkate alınarak hesaplanan tutarı ifade eder. (İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin Ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili İşlemler Hakkında Tebliğ Md.4) İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, işverenin sorumluluğunu doğuran “Kasıt”, iş kazası veya meslek hastalığına işverenin bilerek ve isteyerek, hukuka aykırı eylemiyle neden olması halidir. Zarara neden olan eylemin bilinçli olarak yapılması kasıt için yeterli olup, sonuçlarının istenip istenmemesi kastı ortadan kaldırmaz. İşverenin eylemi hukuka aykırı olmamakla birlikte, yaptığı hareketin hukuka aykırı sonuç doğurabileceğini bilmesi, ihmali veya ağır ihmali Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumluluğunu kaldırmaz. 2-) İşveren, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan genel sağlık sigortalısına sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla işveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Yol gideri, gündelik ve refakatçi giderleri” başlıklı 65 inci maddesi hükümlerine göre yapılacak masraflar Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanır. Yukarıda belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki 199

- 199 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ihmalinden veya gecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malul kalmasına veya malullük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Sosyal Güvenlik Kurumunun bu nedenle yaptığı her türlü sağlık hizmeti giderini ödemekle yükümlüdür. 3) İlgili kanunları gereğince sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlık raporuna dayanmaksızın veya alınan raporlarda söz konusu işte çalışması tıbbi yönden elverişli olmadığı belirtildiği halde genel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenlere, bu nedenle Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir. Sağlık kurulu raporu ile belli bir işte çalışamayacağı belgelenen, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki kişiler bu işte çalıştırılamaz. Bu kişileri çalıştıran işverenler, genel sağlık sigortalısının aynı hastalık sebebiyle Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan masraflarını ödemekle yükümlüdür. Tedavinin sona erdiğine ve çalışılabilir durumda olduğuna dair Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından belge almaksızın başka işte çalışan genel sağlık sigortalısının aynı hastalığı sebebiyle yapılan tedavi masrafları ise kendisinden alınır. 3. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN SORUMLULUĞU 1-) İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir. 2-) Genel sağlık sigortalısına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere kastı veya suç sayılır bir hareketi veya ilgili kanunlarla verilmiş bir görevi yapmaması ya da ihmali nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumunun sağlık hizmeti sağlamasına veya bu 200

- 200 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kişilerin tedavi süresinin uzamasına sebep olduğu mahkeme kararıyla tespit edilen üçüncü kişilere, Sosyal Güvenlik Kurumunun yaptığı sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir. Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz. İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz. Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz. (Türk Ceza Kanunu Md.2) 3-) İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık; kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmiş ise, bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için kurumuna veya ilgililere rücu edilmez. Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde, 5510 sayılı Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine veya iş kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Sosyal Güvenlik Kurumunca rücu edilmez. KAMU GÖREVLİSİ

Ceza Kanunu Uygulamalarında “Kamu Görevlisi” deyiminden; kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi anlaşılır. (Türk Ceza Kanunu Md. 6) - 201 201

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

4. SİGORTALININ KENDİSİNDEN KAYNAKLANAN SEBEPLERLE İŞ KAZASINA UĞRAMASI, TEDAVİ SÜRESİNİN UZAMASI, İŞ GÖREMEZLİĞİN ARTMASI 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri ile söz konusu Kanunun uygulama esaslarıyla yakından ilişkili Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 44 üncü maddesi hükümlerine göre; 1-) Sigortalının aşağıdaki sayılan nedenlerden dolayı iş kazasına veya meslek hastalığına uğraması, hastalanması, tedavi süresinin uzaması veya iş göremezliğinin artması hallerinde; a) Ceza sorumluluğu olmayanlar ile kabul edilebilir bir mazereti olanlar hariç, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık nedeniyle hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymaması sonucu tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına, malûl kalmasına neden olması halinde, uzayan tedavi süresi veya artan iş göremezlik oranı esas alınarak geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik gelirinin dörtte birine kadarı Sosyal Güvenlik Kurumunca eksiltilir. b) Ceza sorumluluğu olmayanlar hariç, ağır kusuru yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalının kusur derecesi esas alınarak geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik gelirinin üçte birine kadarı Sosyal Güvenlik Kurumunca eksiltilir. AĞIR KUSUR

… sigortalının, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurallara uymaması, tehlikeli olduğu veya hastalığa sebep olacağı bilinen bir hareketi yapması, yetkili kimseler tarafından verilen emirlere aykırı hareket etmesi, açıkça izne dayanmadığı gibi hiçbir gereği veya yararı bulunmayan bir işi bilerek yapması ve yapılması gerekli bir hareketi savsaması, ağır kusuruna esas tutulur. (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Md.44)

202

- 202 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sigortalının, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurallara uymaması, tehlikeli olduğu veya hastalığa sebep olacağı bilinen bir hareketi yapması, yetkili kimseler tarafından verilen emirlere aykırı hareket etmesi, açıkça izne dayanmadığı gibi, hiçbir gereği veya yararı bulunmayan bir işi bilerek yapması ve yapılması gerekli bir hareketi savsaması, ağır kusuruna esas tutulur. c) Kasdi bir hareketi yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan, hastalanan veya Sosyal Güvenlik Kurumunun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya, geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri yarısı tutarında ödenir. d) Tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar da yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren 5510 sayılı Kanunun 96 ncı maddesi hükümlerine göre geri alınır. e-)İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde, 5510 sayılı Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine veya iş kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Sosyal Güvenlik Kurumunca rücu edilmez. 5. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SORUMLULUĞU BULUNAN KİŞİLERİN KUSUR ORANLARININ TESPİTİ Sosyal Güvenlik Kurumunun, iş kazası ve meslek hastalıklarının soruşturulması konulu 2013/31 sayılı Genelgesinde; -Kurum Müfettişleri tarafından yapılan iş kazası veya meslek hastalığı soruşturmaları sonucu düzenlenen raporlarda, işveren, sigortalı ve varsa üçüncü kişi/kişiler hakkında kusur oranları belirtileceği, -Müfettişler tarafından düzenlenen inceleme raporlarında iş kazası ve meslek hastalığı tespitinin yapılması durumunda “ağır kusur” ifadelerine yer verilerek sigortalının kusur derecesinin tespiti cihetine gidilecektir. Kusur oranları belirtilen Müfettiş raporlarında oranların dağıtılacağı kişiler ve kusur dereceleri ayrı ayrı 203

- 203 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI belirtileceği, -Kurum ünitelerince, müfettiş raporlarında belirtilen kusur oranları dikkate alınarak işlem yapılacağı, -Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 44 üncü maddesinde belirtilen ve sigortalının ağır kusuruna esas durumlar denetim raporunda belirtilmiş, ek olarak ayrıca kusur oranı belirtilmişse bu oran üzerinden, kusur oranı belirtilmemiş ise anılan yönetmeliğin yine 44. Maddesinin (b) bendinde yer alan hükme göre %5 oranında kesinti yapılmak suretiyle işlem yapılacağı, Yönünde hükümler yer almaktadır. Kitabın önceki bölümlerinde değinilen ve müteakip bölümlerinde değinilecek olan mevzuat hükümleri, Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamaları ve yargı kararları yukarıda bahsedilen Genelge hükümleriyle birlikte değerlendirildiğinde, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca soruşturulması sürecinde sorumluların kusur oranları tespit edilirken; -Öncelikle, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında iş kazası veya meslek hastalığı olarak değerlendirilebilecek bir olayın/durumun var olup olmadığının tespitinin ve bir iş kazası veya meslek hastalığı söz konusu ise bunun meydana gelmesine ilişkin olaylar, kişiler, fiiller ve benzeri tüm etkenlerin durum ve özelliklerine ilişkin doğru ve kesin tespitlerin yapılması gerekeceği, -İş kazası hallerinde, kazanın oluş şekline ve yerine göre, işyerinde yürütülen faaliyetin konusu ve özelliklerinin, olay anında yapılan faaliyetin/işin/işlerin tam olarak tespiti gerekeceği gibi, meslek hastalığının söz konusu olduğu durumlarda ayrıca; meslek hastalığına tutulan sigortalının çalışma geçmişine ve hastalığın tespit edildiği sırada ve geçmişte çalıştığı işyerleri ile yaptığı işlerin ve bu işlerle/işyerleriyle ilgili çalışma şartları ve sürelerinin doğru/tam tespitinin gerekeceği açıktır. Belirtilen hususlardaki tespitlerin yanısıra; sigortalının maruz kaldığı iş kazası ve/veya meslek hastalığı durumları ile ilişkilendirilebilecek çalışmaları ile bu çalışmaların yürütüldüğü işler ve işyerleri açısından çalışma mevzuatı ile iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı bakımdan gereklilikler ve yükümlülüklerin neler olduğunun tespiti de zorunlu olacaktır. 204

- 204 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Tüm bunların sonrasında; çalışma mevzuatı ile iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamında söz konusu olduğu anlaşılan gereklilik ve yükümlülüklerden yerine getirilmemiş olanlar olup olmadığının tespiti ve varsa bu tür eksikliklerin, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde etkilerinin olup olmadığının tespit edilmesi, bu tür bir etkinin olduğu sonucuna ulaşılması halinde buna ilişkin dayanakların belirlenmesi gerekeceği, -İş kazası veya meslek hastalığı olaylarına ilişkin olarak farklı kurumlar, kuruluşlar ile adli merciler ve kolluk kuvvetlerince tespiti yapılan yahut düzenlenen tutanak, rapor, beyan ve benzeri bilgi ve belgelerin, kusur oranlarının tespitinde hem Sosyal Güvenlik Kurumunca hem de mahkemelerce değerlendirilebileceği, -İş kazası veya meslek hastalığı olaylarıyla ilgili söz konusu olabilecek adli süreçler sonrasında, olayla ilgili taraflar hakkında adli makamlarca ceza davaları kapsamında verilen takipsizlik, beraat, davanın düşürülmesi veya dava açılmaması yönünde verilen kararlar, gerek tazminat hukuku gerek sosyal güvenlik hukuku açısından sorumluluk hallerini ve kusurun varlığını ortadan kaldırma anlamına gelmeyeceği gibi olayla ilgili taraflar ve Sosyal Güvenlik Kurumu açısından rücu, tazmin, ödettirme, geri alma gibi taleplerin ceza davalarından ayrı adli ve idari süreçlere konu edilebileceği, anlaşılmaktadır. Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinde, kusur hallerinin veya kusur oranlarının tespitinde, kişilerin fiilleri ve gerçekleşen durumlar/sonuçlar değerlendirilirken, yerleşmiş alışkanlıklar ve toplumsal yanlış kabullerin söz konusu olabildiği hallerle karşılaşılabilmesi her zaman mümkün olabilecekse de bu tür durumlarda; fiillerin alışkanlıklar yahut yerleşik toplumsal kanaatlar yerine, öncelikle ilgili mevzuat hükümleri (Özellikle çalışma mevzuatı, sosyal güvenlik mevzuatı ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümleri) açısından değerlendirilmesi gerekeceğine şüphe yoktur. İş kazası ve meslek hastalığı hallerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca soruşturulması sürecinde sorumluların kusur oranları tespit edilirken dikkate alınabileceği anlaşılan temel usuller ve ana 205

- 205 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI çerçeve genel hatarıyla bu bölümün önceki paragraflarında belirtilmiş olup, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde “işverenin”, “sigortalının” ve “3. kişi ya da kişilerin” kusurlarının ve bu kusurlara ilişkin oranların belirlenmesinde dikkate alınabileceği anlaşılan çeşitli hususlara ilişkin bilgiler bu bölümün müteakip alt maddelerinde ele alınmıştır. 5.1.İşverenin Sorumluluğu ve Kusur Oranlarının Tespiti Önceki bölümlerde belirtildiği üzere; iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında, işverenin kusur sorumluluğuna ilişkin temel düzenlemeler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 21 inci maddesinin birinci fıkrası ile aynı Kanunun 76 ncı maddesinin dördüncü fıkrasında yer almaktadır. Kitabın önceki ve müteakip bölümlerinde değinilen mevzuat hükümleri, Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamaları ve yargı kararları birlikte değerlendirildiğinde, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca soruşturulması sürecinde işverenin sorumluluğuna ilişkin kusur oranları tespit edilirken; -5510 sayılı Kanunun 21 inci maddesi kapsamında işveren sorumluluğunun tespitinde, işverenin, çalışma/iş mevzuatı, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı ve sosyal güvenlik mevzuatı kapsamındaki yükümlülük ve sorumluluklarının yanısıra, her ne kadar istatistiki olarak çok düşük değerlerde rastlanabilse de söz konusu olabilecek kaçınılmazlık halinin de dikkate alınması gerekeceği, KAÇINILMAZLIK Kaçınılmazlık, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak tüm önlemlere rağmen, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesi durumudur. İşveren alınması gerekli herhangi bir önlemi almamış ise olayın kaçınılmazlığından söz edilemez. (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Md. 45) -İş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde, 206

- 206 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI işyerindeki çalışma sistemi ve çalışma süreleri, kullanılan malzememakine-teçhizat, işyerindeki ortam durumu/değerleri, işyerindeki iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları hususlarında mevcut durumlar ve mevzuuata aykırılıklar ile işverenin “Önleme-Denetim-Gözetimv.b.” yükümlülükleri konusunda üstüne düşenleri yapma derecesinin işverenle ilgili kusur durumunu etkileyebileceği, -İş kazası veya meslek hastalığı olaylarının Sosyal Güvenlik Kurumunca soruşturulmasında, olayın, işverenin sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı hareketi nedeniyle söz konusu olmuş olup olmadığı hususuna ilişkin yapılacak değerlendirmelerde; söz konusu mevzuat hükümlerine aksilik ileri sürülüyorsa hangi mevzuat ihlalinin sigorta olayına sebep olduğunun açık şekilde ve gerekçeleriyle belirlenmesinin gerekeceği, - İş kazası veya meslek hastalığı olaylarına ilişkin kusur oranları belirlenirken, kazalı/meslek hastası olan ve/veya üçüncü kişilerin kasıt, ihmal, kusur, ağır kusur hallerinin de işveren kusurunun değerlendirilmesinde dikkate alınması gerekeceği, anlaşılmaktadır. 5.2. Üçüncü Kişinin Sorumluluğu ve Kusur Oranlarının Tespiti Önceki bölümlerde belirtildiği üzere; iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında, üçüncü kişinin/kişilerin kusur sorumluluğuna ilişkin temel düzenlemeler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 21 inci maddesinin dördüncü fıkrası ile aynı Kanunun 76 ncı maddesinin altıncı fıkrasında yer almaktadır. Kitabın önceki ve müteakip bölümlerinde değinilen mevzuat hükümleri, Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamaları ve yargı kararları birlikte değerlendirildiğinde, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca soruşturulması sürecinde üçüncü kişi veya kişilerin sorumluluğuna ilişkin kusur oranları tespit edilirken; -“Üçüncü kişi” ifadesinin; iş kazası veya meslek hastalığına uğrayan sigortalı ile işvereni dışında kalan diğer kişi veya kişileri ifade etmekte olduğu, -Üçüncü kişinin sorumlu tutulabilmesinin, kusuru ile olaya, sonuca sebep olmasına bağlı olduğu, 207

- 207 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI -İş kazası veya meslek hastalığı hallerinin meydana gelmesinde, herhangi bir üçüncü kişinin/kişilerin kastının olduğunun anlaşılması durumunda, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 21 inci maddesinin dördüncü ve 39 uncu maddesinin birinci fıkralarının uygulanmasının söz konusu olacağı, -Yargı kararları gereği ceza verilen ya da tazminat hukuku açısından sorumlu sayılan yahut sorumlulukları bulunmadığına veya tecziyelerine gerek olmadığına hükmedilen üçüncü kişilerin, Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı durumlarının tespitinde bu kişilerle ilgili adli mercilerce verilen kararlarla (Özellikle ceza hukuku açısından verilen kararlarla) her zaman aynı doğrultuda sonuçlara ulaşılmayabileceği, anlaşılmaktadır. 5.3. Sigortalının/Kazalının/Meslek Hastalığına Tutulanın Sorumluluğu ve Kusur Oranlarının Tespiti Önceki bölümlerde belirtildiği üzere; iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında, sigortalının/kazalının/meslek hastalığına tutulanın kendi kusurundan kaynaklanan sorumluluğuna ilişkin temel düzenlemeler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 22 inci maddesinde yer almaktadır. Kitabın önceki ve müteakip bölümlerinde değinilen mevzuat hükümleri, Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamaları ve yargı kararları birlikte değerlendirildiğinde, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca soruşturulması sürecinde sigortalının kendi sorumluluğuna ilişkin kusur oranları tespit edilirken; - 5510 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 44 üncü maddesi hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, iş kazası veya meslek hastalığına maruz kalan sigortalıya sigorta olayıyla ilgili sorumluluk verilebilmesi için sigortalının ceza sorumluluğunun bulunması ve ağır kusuru veya kasti bir hareketi ile iş kazası veya meslek hastalığına sebep olması gibi bazı özel koşulların varlığının da gerekmekte olduğu, -Bir önceki paragrafta yer verilen özel şartlar nedeniyle, iş 208

- 208 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kazası ve meslek hastalığı hallerindeki kusur oranlarının tespitinde, sigortalının kişisel özellikleri ile olay esnasında içinde bulunduğu şartların da (yaş, cinsiyet, engellilik hali, eğitimi, çalışma süreleri, mesleki tecrübesi, mesai/çalışma düzeni, sosyal ve psikolojik durumu v.b.) etkili olabileceği ve bunların da göz önünde bulundurulması gerekeceği, -İş kazası veya meslek hastalığı hallerinin meydana gelmesinde sigortalının kastının etkili olduğu yönünde kesin sonuca ulaşılması halinde 5510 sayılı Kanunun 22 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin uygulanması yoluna gidileceği, -İş kazası veya meslek hastalığı hallerinin, sigortalının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında, çalışanlara yüklenen yükümlülüklere uymamasının (İş kazası veya meslek hastalığının, sigortalının iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına aykırı hareketi sebebi ile meydana gelmesi gibi) Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 44 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince “ağır kusur” olarak değerlendirilebileceği ve kusur oranlarının tespitinde ulaşılacak sonuca etki edebileceği, anlaşılmaktadır. 6. SÜRESİNDE BİLDİRİLMEYEN SİGORTALILIKTAN DOĞAN SORUMLULUK 1-) Sigortalı çalıştırmaya başlandığının süresi içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmemesi halinde, bildirgenin sonradan verildiği veya sigortalı çalıştırıldığının Sosyal Güvenlik Kurumunca tespit edildiği tarihten önce meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenir. Ancak, belirtilen hallerde, Kurumca yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, 21 inci maddenin birinci fıkrasında yazılı sorumluluk halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilir. 2-) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olduğu halde, 5510 sayılı Kanunun 8

209

- 209 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI inci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen süre içerisinde bildirimde bulunmayanlara, bildirimde bulunulmayan sürede meydana gelen iş kazası, meslek hastalığ ı, analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenmez. 3-) Sigortalının bildirilmesi gereken yasal süre içerisinde meydana gelen iş kazalarında, 5510 sayılı Kanunun (Bildirilmeyen sigortalılıktan doğan sorumluluk başlıklı) 23 üncü maddesi hükmü uygulanmaz.

210

- 210 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI VII. BÖLÜM İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA KARŞI SORUMLULUK ve KURUMUN SÖZ KONUSU OLABİLECEK TALEPLERİ 1. SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA KARŞI SORUMLULUK İş kazası ve meslek hastalığı halleri, nitelikleri ve meydana gelme unsurları itibariyle, sadece zarar görenlerin sigorta yardımlarının sağlanması ile sınırlı sonuçlar doğurmamakta ve zaman zaman anılan sigorta olayları nedeniyle işverenler ve sigortalıların yahut üçüncü kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı çeşitli sorumluluklarını da beraberinde getirebilmekte ya da sonradan yapılan çeşitli bildirimler/tespitler/işlemler nedeniyle bazı sorumluluk halleri ortaya çıkabilmektedir. Elbette iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin sadece 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uygulamalarını ilgilendiren durumlar olmadığı ve sadece Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı çeşitli sorumlulukların doğması ile sınırlı sonuçları olmadığı aşikardır. İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı bazı sorumluluk hallerinin doğması ve Kurumun bazı rücu, geri alma yahut ödettirme taleplerinin söz konusu olabilmesinin yanı sıra olayın Sosyal Güvenlik Kurumu dışındaki tarafları arasında tazminat talepleri ve sorumlular açısından ceza davalarının ve Türk Ceza Kanunu kapsamında yaptırımların gündeme gelmesi de söz konusu olabilmektedir. İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, işverenlerin yahut üçüncü kişilerin, Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumlu hale gelebilmelerinin yanı sıra kazalı yahut varislerine karşı tazminat yükümlüsü olma veya Türk Ceza Kanunu hükümleri kapsamında bazı yaptırımlarla karşılaşmaları da mümkündür. Konunun Türk Borçlar Kanunu ve tazminat talepleri ile Türk Ceza Kanunu ve cezai sorumluluk boyutları sonraki bölümlerde alınmış olup iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde ilgililerin sosyal güvenlik Kurumuna karşı söz konusu olabilecek sorumlulukları ve Sosyal Güvenlik Kurumunun rücu, tazmin, geri 211

- 211 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI alma, ödettirme v.b. talep ve işlemlerine ilişkin hususlar bu bölümde çeşitli alt başlıklar halinde ele alınmıştır. Anılan hususlarla ilgili konular hakkındaki açıklamalarda Yargıtay kararları da göz önünde bulundurulmuş ve ilgili kısımlarda yargı kararlarına ilişkin bilgi notlarına da yer verilmiştir. Ayrıca, iş kazası ve meslek hastalığı hallerine dayanarak Sosyal Güvenlik Kurumunca, sigortalı ya da hak sahiplerine yapılan bazı ödemelerin, ödeme yapılan kişilerce hak edilmediğinin anlaşılması (Ödemelerin yersiz veya fazla olduğunun tespiti) durumlarında bu ödemelerin Sosyal Güvenlik Kurumunca geri alınmasına ilişkin hususlara bu bölümde kısmen değinilmiş olsa da önceki bölümlerde (“İŞ KAZASI veya MESLEK HASTALIĞI SONUCU ÖLEN SİGORTALININ HAK SAHİPLERİNE GELİR BAĞLANMASI” başlıklı konunun “Fazla veya Yersiz Ödemelerin Geri Alınması” başlıklı kısmında) ayrıntılı olarak yer verilmiştir. 2. SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNUNUN RÜCU, TAZMİN VE MASRAFLARI ÖDETTİRME TALEPLERİ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Hükümlerine göre; a) Meslek hastalığını, 5510 sayılı Kanun hükümlerinde belirlenen sürelerde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene veya 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıya, Sosyal Güvenlik Kurumunca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu edilir. b) İş kazası ile meslek hastalığı, işverenin kastı veya genel sağlık sigortalısının iş sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu olmuşsa, Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan sağlık hizmeti giderleri işverene tazmin ettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. c) İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine 212

- 212 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir. d) Genel sağlık sigortalısına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere kastı veya suç sayılır bir hareketi veya ilgili kanunlarla verilmiş bir görevi yapmaması ya da ihmali nedeniyle Kurumun sağlık hizmeti sağlamasına veya bu kişilerin tedavi süresinin uzamasına sebep olduğu mahkeme kararıyla tespit edilen üçüncü kişilere, Sosyal Güvenlik Kurumunun yaptığı sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir. e) İlgili kanunları gereğince sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlık raporuna dayanmaksızın veya alınan raporlarda söz konusu işte çalışması tıbbi yönden elverişli olmadığı belirtildiği halde genel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenlere, bu nedenle Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir. Sağlık kurulu raporu ile belli bir işte çalışamayacağı belgelenen 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki kişiler bu işte çalıştırılamaz. Bu kişileri çalıştıran işverenler, genel sağlık sigortalısının aynı hastalık sebebiyle Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan masraflarını ödemekle yükümlü dür. Tedavinin sona erdiğine ve çalışılabilir durumda olduğuna dair Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından belge almaksızın başka işte çalışan genel sağlık sigortalısının aynı hastalığı sebebiyle yapılan tedavi masrafları ise kendisinden alınır. e) İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık; kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmiş ise, bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için kurumuna veya ilgililere rücu edilmez. Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde, bu Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana 213

- 213 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine veya iş kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Sosyal Güvenlik Kurumunca rücu edilmez. Uzun Vadeli Sigorta Kolları Bakımından Üçüncü Kişinin Sorumluluğu Üçüncü bir kişinin kastı nedeniyle malûl veya vazife malûlü olan sigortalıya veya ölümü halinde hak sahiplerine, bu Kanun uyarınca bağlanacak aylığın başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı için Kurumca zarara sebep olan üçüncü kişilere rücû edilir. (5510 s.K. Md.39) 2.1. Peşin Sermaye Değeri Tabloları ve Peşin Sermaye Değerinin Hesabı 28/09/2008 tarihli ve 27011 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İş Kazası ve Meslek Hatalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili işlemler Hakkında Tebliğ hükümlerine göre; 1) Sosyal Güvenlik Kurumunca, İş Kazası ve Meslek Hatalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili işlemler Hakkında Tebliğ’ in 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen giderlerin; yaş, kesilme veya yeniden bağlanma ya da hak sahipliği nedeniyle sonradan gelir veya aylık bağlanma ihtimalleri ve yüzde beş iskonto oranı dikkate alınarak hesaplanacak tutarı tespit etmek amacıyla peşin sermaye değeri tabloları hazırlanmış olup, bu Tebliğ ekinde yer almıştır. Hazırlanan tablolar demografik ve ekonomik değişiklikler nedeniyle Kurumca gerekli görülen hallerde güncellenir. İlk peşin sermaye değeri, gelir veya aylığın başlangıç tarihinde yürürlükte olan peşin sermaye değeri tablolarına göre belirlenir. 1) Sosyal Güvenlik Kurumunca hazırlanan ve İş Kazası ve 2) Meslek Hatalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin 214

- 214 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili işlemler Hakkında Tebliği ekinde yer alan peşin sermaye değeri tabloları; a) 5510 sayılı Kanunun 21 inci maddesi hükmüne göre, iş kazası ve meslek hastalığı halinde sigortalıya veya hak sahiplerine ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri, b) 5510 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi hükmüne göre, iş kazası ve meslek hastalığı halinde sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri, c) 5510 sayılı Kanunun 39 uncu maddesi hükmüne göre, malullük ve ölüm hallerinde sigortalıya veya hak sahiplerine bağlanacak aylığın başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri, hesabında kullanılır. 3) Peşin sermaye değerlerinin hesabında, sigortalıların veya hak sahiplerinin gelire giriş tarihindeki yaşları esas alınır. Yaş hesabında altı aydan küçük yıl kesirleri dikkate alınmaz. Altı ay ve daha fazla yıl kesirleri tam yıl sayılır. 4) Peşin sermaye değeri, sigortalı veya hak sahibinin gelir başlangıç tarihindeki aylık gelirinin 12 katının yaş karşılığı olarak peşin sermaye değeri tablolarındaki değerle çarpımı sonucu bulunan rakamın 100’e bölünmesi suretiyle hesaplanır. 5) İş Kazası ve Meslek Hatalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili işlemler Hakkında Tebliği ekinde yer alan peşin değer tablolarından; a) İş kazası sonucu ölen kadın sigortalının hak sahibi eşine ölüm geliri bağlanması işleminde Tebliğin “Ek 1” numaralı ekinde yer alan tablo, b) İş kazası sonucu ölen sigortalının ana ya da babasına ölüm geliri bağlanması işleminde Tebliğin “Ek 2” numaralı ekinde yer alan tablo, c) İş kazası sonucu ölen sigortalının kız ya da erkek çocuklarına ölüm geliri bağlanması işleminde Tebliğin “Ek 3” numaralı ekinde yer alan tablo, ç) İş kazası geçirip, kaza sonrası hayatta kalan kadın sigortalı için gelir bağlanması işleminde Tebliğin “Ek 4” numaralı ekinde yer 215

- 215 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI alan tablo, d) İş kazası sonucu ölen erkek sigortalının hak sahibi eşine ölüm geliri bağlanması işleminde Tebliğin “Ek 5” numaralı ekinde yer alan tablo, e) İş kazası geçirip, kaza sonrası hayatta kalan erkek sigortalı için gelir bağlanması işleminde Tebliğin “Ek 6” numaralı ekinde yer alan tablo, kullanılır. 2.2. Rücu Davalarına Esas Tutarın Hesabı İş Kazası ve Meslek Hatalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili işlemler Hakkında Tebliğ hükümlerine göre; 1) İşveren veya üçüncü şahıslar aleyhine açılacak rücuan tazminat davalarına konu olabilecek tutar, sigortalı ve hak sahiplerine bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerine, Sosyal Güvenlik Kurumunca, 5510 sayılı Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken diğer ödemeler eklenerek hesaplanır. 2) İşveren, rücuan tazminat davalarına konu olan, bağlanacak ilk peşin sermaye değerli gelirlerin tamamından kusur oranı kadar sorumludur. 3) Üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelen iş kazası veya meslek hastalığı olaylarında zarara sebep olan üçüncü kişiler ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlar, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamının yarısından kusur oranları kadar sorumludur. 3. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE SOSYAL GÜVENLİK KURUMU TARAFINDAN YAPILAN ÖDEMELERİN GERİ ALINMASI 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Hükümlerine göre;

216

- 216 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a) Sosyal Güvenlik Kurumunca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen, 5510 sayılı Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler; 1) Kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte, ilgililerin Sosyal Güvenlik Kurumundan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır. 2) Kurumun hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sür ede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren yirmidört ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, yirmidört aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin Sosyal Güvenlik Kurumunda alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır. b) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya bu Kanun gereğince sürekli iş göremez hale veya malûl duruma getirdiği hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmez. Ödenmiş bulunan gelir ve aylıklar, 5510 sayılı Kanunun “Yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı 96 ncı maddesi hükümlerine göre geri alınır. c) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarıldıkları hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmez. Ödenmiş bulunan gelir ve aylıklar, 5510 sayılı Kanunun “Yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır. 217

- 217 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI d) Tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar da yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren, 5510 sayılı Kanunun “Yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır.

218

- 218 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI VIII. BÖLÜM İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE TAZMİNAT SORUMLULUKLARI (HUKUKİ SORUMLULUK) 1. TAZMİNAT (MADDİ-MANEVİ) İş kazası ve meslek hastalığı hallerinin, meydana gelme/ortaya çıkma süreç ve şekilleri ve doğurdukları fiili durumlar itibariyle sadece sosyal güvenlik hukuku kapsamında değerlendirilmesi ve diğer hukuki sonuçlarının göz ardı edilebilmesi mümkün değildir. Zira, sonuçları itibariyle, sadece sigortalı ve Sosyal Güvenlik Kurumu yahut sadece sigortalı, işveren ve Sosyal Güvenlik Kurumu arasındaki ilişki/iş ve işlemleri etkilemedikleri yahut sadece sosyal güvenlik hukuku kapsamında sonuçlar doğurmadıkları açıktır. İş kazası ve meslek hastalığı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunundaki tanımları dikkate alınarak değerlendirildiğinde, sigortalının bedence veya ruhça zarara uğraması sonucunu kaçınılmaz olarak barındırmaktadır. Dolayısıyla, iş kazası veya meslek hastalığı halleri varsa; sigortalıların yaşamlarını yitirmesi yahut uzuv kaybına uğraması veya sonradan şifa bulsalar dahi bir şekilde bedenen ya da ruhen zarara uğraması da mutlaka söz konusu olacaktır denebilir. İşte bahsedilen bu zararların ortaya çıkmış olması, gerek işverenler gerek üçüncü kişiler açısından bazı sorumluluk ve/veya tazminat yükümlüsü haline gelme durumlarını ortaya çıkarabilmektedir. Hakim, zarar verenin kusurunun olup olmadığı, ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı hakkında karar verirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı olmadığı gibi, ceza hakimi tarafından verilen beraat kararıyla da bağlı değildir. Aynı şekilde, ceza hakiminin kusurun değerlendirilmesine ve zararın belirlenmesine ilişkin kararı da, hukuk hakimini bağlamaz. (Türk Borçlar Kanunu Md.74) İşverenler, sigortalılar veya üçüncü kişilerin, ortaya çıkan bir 219

- 219 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI iş kazası veya meslek hastalığı halinde Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumlu hale gelecekleri durumlarla ilgili bilgi ve açıklamalara önceki bölümlerde yer verilmiş olup, bu bölümde; işverenlerin, sigortalıların veya üçüncü kişilerin, birbirlerine yahut birbirlerinin hak sahiplerine/varislerine karşı Türk Borçlar Kanunu kapsamında sorumlu hale gelebilecekleri durumlar ve bu durumlarla ilgili hukuki sürece ilişkin açıklayıcı bilgilere yer verilmiştir. YARGI KARARLARI NOTU Davacının iş kazası sonucu maluliyetinden doğan maddi ve manevi tazminatın ödetilmesine karar verilmesi talebi mevcut olan davada davacının isteği kısmen kabul edilmiş, … TL manevi tazminatın ve … TL maddi tazminatın yasal faizi ile birlikte tahsiline karar verilmiştir. Hükmün, davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay Yirmibirinci Hukuk Dairesinin “2010/6015 E., 2012/1132 K.” kararında; “Sigortalının iş kazası sonucu maruz kaldığı meslekteki kazanma gücü kayıp oranının bu davada mahkemenin ön sorun olarak çözümleyeceği ve dava koşulu olarak ortaya çıkan bir durum olduğu. … Bu oranın tespitine ilişkin sonuca göre karar verilmesi gerekeceği” yönünde hususların da yer aldığı görülmektedir.

1.1. Sorumluluk ve Tazminat Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre; kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür. 220

- 220 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Hukuka Aykırılığı Kaldıran Haller Kanunun verdiği yetkiye dayanan ve bu yetkinin sınırları içinde kalan bir fiil, zarara yol açsa bile, hukuka aykırı sayılmaz. Zarar görenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar, zarar verenin davranışının haklı savunma niteliği taşıması, yetkili kamu makamlarının müdahalesinin zamanında sağlanamayacak olması durumunda kişinin hakkını kendi gücüyle koruması veya zorunluluk hâllerinde de fiil, hukuka aykırı sayılmaz. (Türk Borçlar Kanunu Md.63) Yukarıda yer verilen Türk Borçlar Kanunu hükümlerinden de anlaşılacağı gibi, kusurlu ve hukuka aykırı fiille başkasına zarar veren kişilerin bu zararı giderme yükümlülüğü ortaya çıkmaktadır. İş kazaları yahut meslek hastalıklarının da işverenin, sigortalının ya da üçüncü kişilerin kusurlu ve hukuka aykırı fiilleri sonucu ortaya çıkması mümkün olabilmektedir. Dolayısıyla, kusuru ve hukuka aykırı fiiliyle meslek hastalığına veya iş kazasının meydana gelmesine neden olan kişilerin, ortaya çıkan zararı giderme yükümlülüğü doğacaktır. Haklı savunmada bulunan, saldıranın şahsına veya mallarına verdiği zarardan sorumlu tutulamaz. Kendisini veya başkasını açık ya da yakın bir zarar tehlikesinden korumak için diğer bir kişinin mallarına zarar verenin, bu zararı giderim yükümlülüğünü hâkim hakkaniyete göre belirler. Hakkını kendi gücüyle koruma durumunda kalan kişi, durum ve koşullara göre o sırada kolluk gücünün yardımını zamanında sağlayamayacak ise ve hakkının kayba uğramasını ya da kullanılmasının önemli ölçüde zorlaşmasını önleyecek başka bir yol da yoksa, verdiği zarardan sorumlu tutulamaz. (Türk Borçlar Kanunu Md.64) 221

- 221 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Meslek hastalığı hallerinde genel olarak sigortalı yahut varislerinin/hak sahiplerinin zarar görmesinden söz edilirken, iş kazası hallerinde sigortalı ve hak sahiplerinin/varislerin zarar görmesinin yanı sıra üçüncü kişilerin zararları da söz konusu olabilecektir. (Örnek: Gaz tüplerinin patlaması şeklinde cereyan eden bir iş kazası işverenin ya da sigortalının kastı, suç sayılır hareketi, ihmali ya da kusurlu hareketiyle meydana gelmiş olabilir ve olayda 5510 sayılı Kanun kapsamında işveren ya da sigortalı niteliğine haiz olmayan kişilerin zarar görmesi de söz konusu olabilir.) Bu tür durumlarda, kusurlu ve hukuka aykırı fiili ile zarar sebep olan kişilerin (Sigortalı, işveren yahut üçüncü kişiler) sadece 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kapsamındaki sorumlulukları değil, diğer mevzuat hükümlerine göre de zararı giderme sorumlulukları yahut cezai sorumlulukları da gündeme gelecektir. Türk Borçlar Kanunu hükümlerinde, tazminat ve giderim yükümlülüğü kusura dayalı sorumluluk yahut kusursuz sorumluluk hallerine dayandırılabildiği gibi bazı durumlarda da çeşitli fiillerin hukuka aykırılıklarının dolayısıyla da tazminat ve giderim yükümlülüklerine sebep olması halinin ortadan kaldırılabildiği görülmektedir. Örneğin; -Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür. -Önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin faaliyetinden zarar doğduğu takdirde, bu zarardan işletme sahibi ve varsa işleten müteselsilen sorumludur. Bir işletmenin, ma hiyeti veya faaliyette kullanılan malzeme, araçlar ya da güçler göz önünde tutulduğunda, bu işlerde uzman bir kişiden beklenen bütün özenin gösterilmesi durumunda bile sıkça veya ağır zararlar doğurmaya elverişli olduğu sonucuna varılırsa, bunun önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletme olduğu kabul edilir. Özellikle, herhangi bir kanunda benzeri tehlikeler arz eden işletmeler için özel bir tehlike sorumluluğu öngörülmüşse, bu işletme de önemli ölçüde tehlike arz eden işletme sayılır. Belirli bir tehlike hâli için öngörülen özel sorumluluk 222

- 222 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hükümleri saklıdır. Önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin bu tür faaliyetine hukuk düzenince izin verilmiş olsa bile, zarar görenler, bu işletmenin faaliyetinin sebep olduğu zararlarının uygun bir bedelle denkleştirilmesini isteyebilirler. -Kanunun verdiği yetkiye dayanan ve bu yetkinin sınırları içinde kalan bir fiil, zarara yol açsa bile, hukuka aykırı sayılmaz. -Zarar görenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar, zarar verenin davranışının haklı savunma niteliği taşıması, yetkili kamu makamlarının müdahalesinin zamanında sağlanamayacak olması durumunda kişinin hakkını kendi gücüyle koruması veya zorunluluk hallerinde de fiil, hukuka aykırı sayılmaz. -Haklı savunmada bulunan, saldıranın şahsına veya mallarına verdiği zarardan sorumlu tutulamaz. -Kendisini veya başkasını açık ya da yakın bir zarar tehlikesinden korumak için diğer bir kişinin mallarına zarar verenin, bu zararı giderim yükümlülüğünü hakim hakkaniyete göre belirler. -Hakkını kendi gücüyle koruma durumunda kalan kişi, durum ve koşullara göre o sırada kolluk gücünün yardımını zamanında sağlayamayacak ise ve hakkının kayba uğramasını ya da kullanılmasının önemli ölçüde zorlaşmasını önleyecek başka bir yol da yoksa, verdiği zarardan sorumlu tutulamaz. 1.2. Manevi Tazminat Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre; hakim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ayrıca, ağır bedensel zarar veya ölüm halinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir. İş kazası veya meslek hastalığı hallerinde de, bir veya birden fazla kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi, ağır bedensel zararları yahut ölümü gibi durumlar ortaya çıkabilmektedir. Dolayısıyla, bu gibi durumlarda, gerek bedensel bütünlüğü zarara uğrayan kimseye gerek ağır bedensel zarara uğrayanın veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak parasal bir tutarın 223

- 223 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ödenmesine karar verilebileceği açıktır. Özellikle iş kazalarında, olayın sadece 5510 sayılı Kanun kapsamında iş kazasına uğradığı kabul edilecek olan kişi ya da kişilerin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi, ağır bedensel zararları yahut ölümü ile sonuçlanması söz konusu olmayabilmekte, bu kişi ya da kişiler dışındaki kimselerin de çeşitli nitelik ve düzeylerde zarara uğramaları hatta yaşamlarını yitirmeleri de söz konusu olabilmektedir. Bu tür durumlarda, bedensel bütünlüğü zarara uğrayan kimseye ya da ağır bedensel zarara uğrayan veya ölen kimsenin yakınlarına da, olaydaki sorumluların, Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre manevi tazminat olarak uygun bir miktar parayı ödenmelerine karar verilebileceği anlaşılmaktadır. 2. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SONUCU ORTAYA ÇIKABİLECEK ZARARLAR (TAZMİNAT TALEPLERİNE SEBEP OLMA YÖNÜYLE) İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, bedenen veya ruhen zarara uğranılmasının yanı sıra veya uğranılan bu zarara bağlı bağlı olarak ekonomik bir takım zararların da söz konusu olması mümkün ve çoğu zaman kaçınılmazdır. Bu bölümde bu tür zararlarla ilgili genel bir sınıflandırma ve bu sınıflandırma kapsamında açıklamalara yer verilmiş olup, ekonomik kayıplar yönünden ele alınmış olan bu konu kapsamında yer verilen zararlar ın/durumların ekonomik boyutlarının yanı sıra manevi tazminata konu olabilecek yönlerinin de gündeme gelebileceği göz ardı edilmemelidir. Bedensel zararın kapsamı, karar verme sırasında tam olarak belirlenemiyorsa hâkim, kararın kesinleşmesinden başlayarak iki yıl içinde, tazminat hükmünü değiştirme yetkisini saklı tutabilir. (Türk Borçlar Kanunu Md. 75) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ortaya çıkabilecek zararlar, genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilecektir; A.-ÖLÜM A.a.- Cenaze Giderleri 224

- 224 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI A.b.-Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse Tedavi Giderleri İle Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin Bakımına İhtiyaç Duyulma Halinin Ortaya Çıkmasından Doğan Kayıplar ve Kazanç Kayıpları İle Gider Artışları A.c.-Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Bu Sebeple Uğradıkları Kayıplar B.-BEDENSEL ZARARLAR-BEDENEN ya da RUHEN ENGELLİ HALE GELME/ÖZRE UĞRAMA B.a.-Tedavi Giderleri-Gider Artışı B.b.-Kazanç Kaybı B.c.-Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin Bakımına Muhtaç Hale Gelmekten Doğan Kayıplar B.d.-Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Kayıplar 2.1. ÖLÜM İş kazası ve meslek hastalığı sonucu uğranılan zararlardan, maddi ve manevi sonuçları bakımından en ağır olanı ölümdür denebilir. Ölüm gerek telafisinin olmayışı gerek doğuracağı maddi manevi sonuçların etkilerinin büyüklüğü nedeniyle, kendisine toplumsal ve hukuksal olarak pek çok diğer olayla kıyaslanamayacak şekilde sonuçlar yüklenen bir durumdur. Hak sahipleri/varisler açısından, sigortalının/murisin iş kazası ve Meslek Hastalığı sonucu ölümüyle birlikte uğranılan zararlar genel olarak; “Cenaze Giderleri”, “Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse Tedavi Giderleri İle Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin Bakımına İhtiyaç Duyulma Halinin Ortaya Çıkmasından Doğan Kayıplar ve Kazanç Kayıpları İle Gider Artışları” ve “Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Bu Sebeple Uğradıkları Kayıplar” şeklinde belirtilebilecektir. 2.1.1. Cenaze Giderleri. Ölüm halinde, cenazenin kaldırılması için çeşitli masrafların 225

- 225 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yapılması gündeme gelmektedir. Her ne kadar iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölümlerde 5510 sayılı Kanun kapsamında sağlanan yardımlardan biri de “İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi.” olsa da, her yıl belirlenen sabit tutarlarla yapılan bu tür sosyal sigorta hak ve yardımlarının varlığı, ölüm hali nedeniyle uğranılan zararlardan olan cenaze giderlerinin tamamen karşılanmasını/yok sayılmasını sağlamayabilecektir. 2.1.2. Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse Tedavi Giderleri İle Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin Bakımına İhtiyaç Duyulma Halinin Ortaya Çıkmasından Doğan Kayıplar ve Kazanç Kayıpları İle Gider Artışları İş kazası ve meslek hastalığının ölümle sonuçlanmış olması, her zaman kaza anında ya da hastalığın ortaya çıkış anında sigortalının yaşamını yitirmesi anlamını taşımamaktadır. Kaldı ki; iş kazası ve meslek hastalığına bağlı ölümlerin zaman zaman hastalığın ortaya çıktığı tarihten yahut kazanın meydana geldiği tarihten kısa ya da uzunca bir süre sonra vuku bulduğu da bir gerçektir. Bu tür durumlarda, 5510 sayılı Kanun kapsamında “Sigortalıya sağlık yardımlarının sağlanması”, “Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.” veya “Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.” gibi sosyal sigorta yardımları sağlanıyor olsa da; bu durum iş kazası ve meslek hastalığı sonucu tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden yahut başka birinin bakımına ihtiyaç duyulma halinin ortaya çıkmasından, diğer bir anlatımla iş kazası ve meslek hastalığının gelirde azalmaya sebep olurken giderlerde artışa sebep olmasından doğan kayıplar a yol açtığının tamamen göz ardı edilmesini gerektirmeyecektir. 2.1.3. Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Bu Sebeple Uğradıkları Kayıplar Ölüm

halinde

uğranılan 226

zararların,

ekonomik - 226 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI boyutları/değerleri dikkate alındığında, genel anlamda en büyük ekonomik kayıp ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplardır. Ancak, ölenin desteğinden yoksun kalan kişiler için sadece ekonomik kayıpların söz edilmesi yeterli olmayabilecektir. Zira, ölenin desteğinden yoksun kalmanın maddi manevi sonuçlarının var olduğunu kabul etmek doğru bir değerlendirme olabilecektir. Her ne kadar iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölümlerde 5510 sayılı Kanun kapsamında “İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması.” ya da “Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi” gibi sosyal sigorta yardımları söz konusu olsa da, bu durumun iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıpların hiç var olmadığı sonucunu doğurmasını beklemek doğru olmayacaktır. 2.2. BEDENSEL ZARARLAR-BEDENEN ENGELLİ HALE GELME/ÖZRE UĞRAMA

ya

da

RUHEN

Ölümle sonuçlanmayan iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, mutlaka sigortalının bedenen ya da ruhen uğramış olduğu bir zarar söz konusudur. Zira 5510 sayılı Kanunun, iş kazası ve meslek hastalığı kavramlarının tanımlanmasını sağlayan hükümleri, anılan kanun kapsamında bir iş kazası ya da meslek hastalığından söz edebilmek için belirtilen durumu zorunlu kılmaktadır. Dolayısıyla, ölümle sonuçlanmayan meslek hastalıkları ve iş kazalarında ortaya çıkması kaçınılmaz olan bedenen ya da ruhen engelli hale gelme/özre uğrama haliyle birlikte uğranılan zararlar genel anlamda; “Tedavi Giderleri-Gider Artışı”, “Kazanç Kaybı”, “Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin Bakımına Muhtaç Hale Gelmekten Doğan Kayıplar” ve “Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Kayıplar” şekillinde özetlenebilecektir. 2.2.1. Tedavi Giderleri-Gider Artışı Tedavi giderleri, ölümle sonuçlanmayan iş kazası ve meslek 227

- 227 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hastalığı halleri nedeniyle söz konusu olan bedensel zararlar/bedene ya da ruhen engelli hale gelme/özre uğrama durumlarının doğuracağı zararlardan biridir. Sigortalının uğradığı iş kazası veya tutulduğu meslek hastalığı nedeniyle 5510 sayılı Kanun kapsamında kendisine sağlık yardımlarının sağlanıyor olması hiç şüphesiz sigortalı açısından söz konusu olabilecek tedavi giderleri zararını meydana gelmemiş duruma yahut tamamen yok sayılabilecek hale getiri şeklinde bir varsayımı tamamen/her açıdan geçerli kılmayacaktır. Dolayısıyla iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde ortaya çıkan zararlarla ilgili olarak, sosyal sigorta yardımlarının varlığına dayanarak sorumlulukların ortadan kalktığını savunmak da yersiz olacaktır. Dolayısıyla iş kazası ve meslek hastalığı halleri nedeniyle sigortalının tedavi giderlerinin meydana gelmesi yahut artması ya da başka giderlerinin ortaya çıkması ve artması şeklinde bir zarar ortaya çıkacağı açıktır. 2.2.2. Kazanç Kaybı İş kazası ve meslek hastalıkları sonucunda, sigortalının çalışamadığı dolayısıyla gelir elde edemediği dönemlerin ortaya çıkması söz konusu olabilmektedir. Bu durumda, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle “Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.” veya “ Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.” gibi sosyal sigorta yardımlarının varlığı da sigortalının kazanç kaybı şeklindeki hiç bir zararının söz konusu olmadığı varsayımının ileri sürülmesini de haklı hale getirmeyecektir. Sigortalı iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle çalışamadığı diğer bir anlatımla kazanç elde ettiği faaliyetleri yapamadığı dönemlerde, iş kazasına uğradığı veya meslek hastalığına tutulduğu işyerindeki çalışmaları nedeniyle elde ettiği kazançlarından mahrum kalabildiği gibi söz konusu işyerleri dışındaki kazanç getirici faaliyetlerini de yapamaması halinde bu tür kazançlarından da mahrum kalabilmektedir. Dolayısıyla, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle ortaya çıkan kazanç kaybı sigortalının iş kazasına uğradığı veya meslek hastalığına tutulduğu işyerindeki çalışmaları nedeniyle elde ettiği kazançlarıyla sınırlı olmayıp, varsa aynı 228

- 228 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI nedenle elde edemediği diğer kazançlarını da kapsayabilecektir. Ayrıca, kişilerin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen kazançlarının gerçeği yansıtmadığı ve bildirilen tutarların üstünde kazançlarının olduğu yönündeki iddialarının olması ve bu iddialarını ispat etmeleri halinde, söz konusu gerçek kazanç tutarlarının işverene ait kayıt ve belgelere yansıtılmamış olmasının bu kazançların varlığının kabul edilmesine engel olamayacağı açıktır. Dolayısıyla, işverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilenden daha fazla ücret aldıklarını ispat edebilen sigortalıların tazminat taleplerinde de bu gerçek ücret tutarlarının dikkate alınması kaçınılmaz olacaktır. Keza sigortalıların kazançlarının Sosyal Güvenlik Kurumuna gerçek kazançlarının altında bildirildiği yönünde sigortalı yakınmaları Sosyal Güvenlik Kurumu incelemelerine konu olabildiği gibi bu hususun mahkemelere intikal eden yakınmalardan olduğu da bilinmektedir. 2.2.3.Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Yahut Başka Birinin Bakımına Muhtaç Hale Gelmekten Doğan Kayıplar İş kazası ve meslek hastalığı halleri nedeniyle, sigortalıların yaşamları devam etmekle birlikte, sigortalının çalışma gücünün azalması ya da yitirilmesi yahut sigortalının başka birinin bakımına muhtaç hale gelmesi gibi durumların ortaya çıkması da mümkün olabilmektedir. Bu tür durumlar, genellikle “Tedavi Giderleri-Gider Artışı” ve “Kazanç Kaybı” başlıklı bölümlerde açıklanan zararları da beraberinde getirmekte ve iş kazasına uğrayan yahut meslek hastalığına tutulan sigortalıya 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında “Sağlık yardımlarının sağlanması”, “Geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.” veya “Sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.” gibi sosyal sigorta yardımları sağlanıyor olsa da; bu durum iş kazası ve meslek hastalığı sonucu çalışma gücü azalan ya da çalışma gücünü yitiren yahut başka birinin bakımına muhtaç hale gelen sigortalının maddi ya da manevi kayba uğramadığı varsayımını gerektirmemektedir. Dolayısıyla, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle sigortalının çalışma gücünün azalması ya da 229

- 229 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yitirilmesi yahut sigortalının başka birinin bakımına muhtaç hale gelmesi, manevi zararlarının yanı sıra genel anlamda sigortalının gelirlerinin azalması ve giderlerinin artması sonucunu da doğuran kayıplara sebep olmaktadır. İş kazası veya meslek hastalığı hallerinde, yukarıda bahsi geçen özelliklerdeki kayıpların/zararların giderilmesi de tazminat taleplerine konu edilebilmekte ve işverenler yahut üçüncü kişilerin, sorumlulukları ölçüsünde tazminat yükümlülükleriyle karşılaşabilmeleri mümkün olabilmektedir. Özellikle işverenler açısından, yürüttükleri/sigortalıyı çalıştırdıkları işleriyle ilgili olarak iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının gereklerini yerine getirmemiş olmaları, Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumluluk halleri doğurabildiği gibi tazminat yükümlülükleriyle de sonuçlanabilmektedir. Bu durumun önüne geçilebilmesi için, işverenlerin faaliyetlerinin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin mevzuat hükümlerine uygun şartlarda yürütülmesini sağlamak yönündeki ödevlerini yerine getirmeleri büyük önem taşımaktadır. 2.2.4.Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Kayıplar İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda bedenen ya da ruhen uğranılan zararlar, kaza sonucunda ölüm olmasa dahi sadece anlık sonuçlar doğurmayıp, sigortalının/zarara uğrayanın ekonomik geleceğinin sarsılmasına, süregelen yaşam standartlarının kalıcı olarak değişmesine veya bir başka anlatımla alışılagelmiş hayat düzeninin/geleceğe dönük hayat akışının bozulmasına bir anlamda ekonomik geleceğinin geniş çaplı ve olumsuz yönde etkilenmesine de neden olabilmektedir. Dolayısıyla iş kazası ve meslek hastalığı sonucunda ekonomik geleceğin sarsılması ve bundan doğan kayıpların söz konusu olmasının da mümkün olabileceği göz ardı edilemeyecek bir gerçek olarak karşımıza ç ıkmakta ve bir anlamda bu zararın da tazmini yönünde taleplerin söz konusu olabileceğini akla getirmektedir. 3. TAZMİNAT VE KUSURSUZ SORUMLULUK Türk

Borçlar

Kanunu

hükümlerine 230

göre,

tazminata - 230 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hükmedilmesini gerektirebilecek olan sorumluluk hallerinin her zaman bir kusura dayalı olarak söz konusu olması gerekmeyebilecek olup, kusursuz sorumluluk hallerinde de tazminata hükmedilmesi mümkündür. Türk Borçlar Kanunu uygulamalarının yukarıda anılan özelliği nedeniyle, özellikle iş kazası hallerinde işveren lerin de kusursuz sorumluluk halleri nedeniyle tazminat ödeme yükümlüsü haline gelebildikleri bilinmektedir. Zira işverenler müteakip bölümlerde açıklanacağı üzere, gerek adam çalıştıran olma sıfatları gerek çeşitli maliklik sıfatları nedeniyle bazı zararların giderilmesinden sorumlu hale gelebilmektedir. Kştabın önceki bölümlerinde yer alan açıklamalar dikkate alındığında, kusursuz sorumluluk durumunun, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinde özellikle işverenlerin sorumlulukları ile ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamalarında da söz konusu olabildiği görülebilecektir. 3.1. Tazminat ve Hakkaniyet Sorumluluğu Türk Borçlar Kanununun 65 inci maddesi hükümlerine göre, hakkaniyet gerektiriyorsa; hakim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen giderilmesine karar verir. Türk Borçlar Kanununun 59 uncu maddesi hükümlerine göre; ayırt etme gücünü geçici olarak kaybeden kişi, bu sırada verdiği zararları gidermekle yükümlüdür. Ancak, ayırt etme gücünü kaybetmede kusuru olmadığını ispat ederse, sorumluluktan kurtulur. 3.2. Tazminat ve Özen Sorumluluğu 3.2.1. Adam Çalıştıranın Sorumluluğu ve Çalışana Rücu Hakkı Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre, adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür. Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını 231

- 231 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz. Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür. Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir. Türk Borçlar Kanununun yukarıda yer alan dört par agrafta değinilen hükümleri iş kazası veya meslek hastalığı olayları kapsamında değerlendirildiğinde; -İşverenlerin çalışanlarının işlerini yaptıkları esnada sebep oldukları sigorta olayının verdiği zararı gidermekle yükümlü hale gelebilecekleri, -İşverenlerin, faaliyetlerini yürüttükleri işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikleri sürece o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlü olacakları, -İşverenlerin yukarıdaki iki paragrafta belirtilen şekilde yükümlü hale gelmelerinin, çalışanlarını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat etmesiyle diğer bir anlatımla işverenlerin önlenebilecek olduğu, faaliyetlerinde/işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı ile faaliyet konularına ilişkin diğer mevzuat hükümlerine uygun çalışma yürütmesinin/yürüttüğünü ispat edebilmesinin tazminat yükümlüsü durumuna düşmelerinin önüne geçilmesinde son derece önemli bir husus olduğu, -İşverenlerin çalıştırdıkları kişilerin işlerini yaptıkları esnada sebep oldukları zararlarla/zararlandırıcı sigorta olayıyla ilgili ödemek zorunda kaldıkları tazminatlar için zarara sebep olan çalışana, o çalışanın sorumluluk halinin varlığı halinde ve o çalışanın bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahip oldukları, anlaşılmaktadır. 3.2.2. Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu 232

- 232 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Türk Borçlar Kanununun 67 nci maddesi hükümlerine göre; Bir hayvanın bakımını ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kişi, hayvanın verdiği zararı gidermekle yükümlüdür. Hayvan bulunduran, bu zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse sorumlu olmaz. Hayvan, bir başkası veya bir başkasına ait hayvan tarafından ürkütülmüş olursa, hayvanı bulunduranın, bu kişilere rücu hakkı saklıdır. 3.2.3. Yapı Malikinin Sorumluluğu Türk Borçlar Kanununun 69 uncu maddesi hükümlerine göre; Bir binanın veya diğer yapı eserlerinin maliki, bunların yapımındaki bozukluklardan veya bakımındaki eksikliklerden doğan zararı gidermekle yükümlüdür. İntifa ve oturma hakkı sahipleri de, binanın bakımındaki eksikliklerden doğan zararlardan, malikle birlikte müteselsilen sorumludurlar. Sorumluların, bu sebeplerle kendilerine karşı sorumlu olan diğer kişilere rücu hakkı saklıdır. Bir başkasına ait bina veya diğer yapı eserlerinden zarar görme tehlikesiyle karşılaşan kişi, bu tehlikenin giderilmesi için gerekli önlemlerin alınmasını hak sahiplerinden isteyebilir. Kişilerin ve malların korunması hakkındaki kamu hukuku kuralları saklıdır. Türk Borçlar Kanununun yukarıda yer verilen hükümlerinin özellikle iş kazası hallerinde ne gibi sonuçlar doğurabileceğinin daha somut bir biçimde anlaşılabilmesi için farklı şekillerde örnek olay kurgulamaları yapılabilecektir. Konuyu çeşitli örneklerle daha somut olarak ifade etmek istersek; bir binada ikamet eden müşterisinin evine mobilya taşımakta olan bir mobilya satıcısı yahut bunun yanında çalıştırdığı kişilerin, binanın bakım eksikliklerinden dolayı merdiven korkuluklarına ulaşan elektrik akımına kapılmaları şeklinde cereyan eden bir olayda yahut bina cephe kaplamalarının düşerek sigortalının/sigortalıların yaralanmasına neden olması şeklinde vuku 233

- 233 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bulan olayda, meydana gelen zarardan, binanın malikinin ve/veya intifa ve oturma hakkı sahiplerinin Türk Borçlar Kanununun 69 uncu maddesi hükümleri kapsamında sorumluluk hallerinin de doğabileceği söylenebilecektir. Ayrıca; örneklerimizde bahsedilen olayların iş kazası niteliği taşımaları durumunda da bu tür sorumluluk hallerinden söz edilebileceği açıktır. 3.3. Tehlike Sorumluluğu ve Denkleştirme Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre; Önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin faaliyetinden zarar doğduğu takdirde, bu zarardan işletme sahibi ve varsa işleten müteselsilen sorumludur. Bir işletmenin, mahiyeti veya faaliyette kullanılan malzeme, araçlar ya da güçler göz önünde tutulduğunda, bu işlerde uzman bir kişiden beklenen bütün özenin gösterilmesi durumunda bile sıkça veya ağır zararlar doğurmaya elverişli olduğu sonucuna varılırsa, bunun önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletme olduğu kabul edilir. Özellikle, herhangi bir kanunda benzeri tehlikeler arz eden işletmeler için özel bir tehlike sorumluluğu öngörülmüşse, bu işletme de önemli ölçüde tehlike arz eden işletme sayılır. Belirli bir tehlike hali için öngörülen özel sorumluluk hükümleri saklıdır. Önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin bu tür faaliyetine hukuk düzenince izin verilmiş olsa bile, zarar görenler, bu işletmenin faaliyetinin sebep olduğu zararlarının uygun bir bedelle denkleştirilmesini isteyebilirler. Türk Borçlar Kanununun yukarıdaki dört paragrafta yer verilen hükümleri, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin genel özellikleri ve sonuçlarıyla birlikte değerlendirildiğinde, önemli ölçüde tehlike arz eden işletmelerin faaliyetleri gerekli izinler alınarak yürütülüyor olsa dahi, bu faaliyetlerin sebep olduğu zararlandırıcı sigorta olayları nedeniyle doğan zarardan işletme sahibi ve varsa işleten müteselsilen sorumlu olabileceği anlaşılmaktadır. Ayrıca, önemli ölçüde tehlike arz eden işletme kavramı ile ilgili olarak Türk Borçlar Kanununda yer alan tanımlamalar, özellikle meslek hastalığı kavramının 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası 234

- 234 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kanununda yer alan tarifindeki “ … sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden …” ifadelerini akla getirmekte ve bu tür işletmelerde de işin niteliğinde dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden ortaya çıkacak olan meslek hastalığı hallerinde de işverenlerin/işletme sahiplerinin/işletenlerin sadece çalışma mevzuatı gereği değil Türk Borçlar Kanunu hükümleri dolayısıyla da sorumlu olabileceklerini düşündürmektedir. Zira aynı olay için farklı mevzuat kaynaklarında, farklı özelliklerde belirlenmiş olan sorumluluk hallerinin birine ilişkin hukuki işlemlerin yapılması diğer mevzuat hükümleri gereği söz konusu olan sorumluluk hallerini ortadan kaldırmayacaktır. Nitekim, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumlu hale gelen ve Kurumun istediği ödemeleri yapan işveren/sigortalı/üçüncü kişilerin, Türk Borçlar Kanunu yahut Türk Ceza Kanunu kapsamındaki sorumlulukları da ortadan kalkmayacaktır. 4. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde de tazminat talebi söz konusu olan diğer zararlandırıcı hal ve durumlarda da, tazminat taleplerinin değerlendirilmesinde yahut tazminata hükmedilmesi halinde tazminatın belirlenmesinde ana kurallar Türk Borçlar Kanununda yer almaktadır. Söz konusu Kanun (Türk Borçlar Kanun) hükümlerine göre; “Hakim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler. Tazminatın irat biçiminde ödenmesine hükmedilirse, borçlu güvenc e göstermekle yükümlüdür.” Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, Türk Borçlar Kanunu hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz. 235

- 235 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Tazminatın belirlenmesiyle ilgili olarak, Türk Borçlar Kanununda; “Bu Kanun hükümleri, her türlü idari eylem ve işlemler ile idarenin sorumlu olduğu diğer sebeplerin yol açtığı vücut bütünlüğünün kısmen veya tamamen yitirilmesine ya da kişinin ölümüne bağlı zararlara ilişkin istem ve davalarda da uygulanır.” hükümleri de mevcut tur. YARGI KARARLARI NOTU İş kazası sonucu … oranında malul kalan davacının, uğradığı maddi ve manevi zararının giderilmesi istemine ilişkin davada; Mahkemece maddi tazminat davasının, maddi zararın Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanmış olması nedeniyle reddine, … TL manevi tazminatın kaza tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiş ise de, Yargıtay Yirmibirinci Hukuk Dairesinin 2009/12975 E., 2010/13620 K.” kararında; “… Varılan sonucun isabetli olmadığı. Dava konusu olaya ilişkin olarak düzenlenen 3 farklı bilirkişi raporundaki kusur dağılımlarının farklı olduğu, bilirkişilerin … gibi hususları ayrıntılı bir biçimde incelemek suretiyle kusurun aidiyeti ve oranı hiçbir kuşku ve duraksamaya yer vermeyecek biçimde saptamadığı, hükme dayanak alınan bilirkişi raporunun İş Kanunu'nun 77. maddesinin öngördüğü koşulları içerdiğinin/hükme dayanak alınacak nitelikte olduğunun söylenemeyeceği. Mahkemece kusur raporları arasındaki çelişki giderilmeden … tarihli kusur raporu esas alınarak yazılı şekilde hüküm kurulmasının usul ve yasaya aykırı olduğu” yönünde hususlara da yer verildiği görülmektedir.

Ayrıca, Türk Borçlar Kanunun 74 üncü maddesi hükümlerine göre; hakim, zarar verenin kusurunun olup olmadığı, ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı hakkında karar verirken, ceza 236

- 236 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı olmadığı gibi, ceza hakimi tarafından verilen beraat kararıyla da bağlı de ğildir. Aynı şekilde, ceza hakiminin kusurun değerlendirilmesine ve zararın belirlenmesine ilişkin kararı da, hukuk hakimini bağlamaz. YARGI KARARLARI NOTU Yargıtay 21. H.D. (2010/5783 E., 2012/1081 K.) kararında; “Maruz kaldığı iş kazası sonucu yargılama devam ederken hayatını kaybeden sigortalının ölüm tarihinde belli olan veriler nazara alınarak maddi tazminat hesabının ölüm tarihine kadar yapılması ve SGK’ dan sigortalıya ölüm tarihine kadar ödenen gelir miktarının hesaplanan tazminattan düşülmesi gerekeceği …” yönünde hususlara da yer verildiği görülmektedir.

Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, bu Kanun (Türk Borçlar Kanunu) hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz. (Türk Borçlar Kanunu Md. 55) 4.1. Tazminat Hükmünün Değiştirilmesi Türk Borçlar Kanunun 75 inci maddesi hükümlerine göre; bedensel zararın kapsamı, karar verme sırasında tam olarak belirlenemiyorsa hâkim, kararın kesinleşmesinden başlayarak iki yıl içinde, tazminat hükmünü değiştirme yetkisini saklı tutabilir.

237

- 237 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 4.2. Geçici Ödemeler Türk Borçlar Kanunun 76 ncı maddesi hükümlerine göre; zarar gören, iddiasının haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hâkim, istem üzerine davalının zarar görene geçici ödeme yapmasına karar verebilir. Davalının yaptığı geçici ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hakim, davacının aldığı geçici ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir. 4.3. Tazminatın İndirilmesi Tazminat talepleriyle ilgili yargı süreçlerinde, yine Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre; “Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise hâkim, tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir. Zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hakim, tazminatı indirebilir. 4.4. Birden Fazla Sorumluluk Halinin Varlığı Bir kişinin sorumluluğu, birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa, Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre; hakim, zarar gören aksini istemiş olmadıkça veya kanunda aksi öngörülmedikçe, zarar görene en iyi giderim imkanı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar verir. Yukarıda belirtilen genel kural çerçevesinde, diğer zararlandırıcı olaylarda olduğu gibi, iş kazası yahut meslek hastalığı hallerinde de, zararın meydana gelmesinde sorumluluğu olan kişi ya da kişilerin sorumluluğu birden çok sebebe dayandırılabildiğinde, zarar gören aksini istemedikçe yahut kanunda aksi öngörülmedikçe, hakimin, sorumluluk sebeplerinden hangisi zarar görene en iyi giderim imkanı sağlıyorsa o sorumluluk sebebini dikkate alarak karar vereceği görülmektedir. Ancak, zarar gören aksini istemiş olması yahut kanunda aksi 238

- 238 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI öngörülmüş olması gibi hallerin varlığının, hakimin, yukarıda belirtilen usul ve şekilde karar vermesini engelleyebilecek olduğu da anlaşılmaktadır. 5. MÜTESELSİL SORUMLULUK 11/01/2011 tarihinde kabul edilerek 04/02/2011 tarihli ve 27836 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre; Birden çok kişi birlikte bir zarara sebebiyet verdikleri veya aynı zarardan çeşitli sebeplerden dolayı sorumlu oldukları takdirde, haklarında müteselsil sorumluluğa ilişkin hükümler uygulanır. Tazminatın aynı zarardan sorumlu müteselsil borçlular arasında paylaştırılmasında, bütün durum ve koşullar, özellikle onlardan her birine yüklenebilecek kusurun ağırlığı ve yarattıkları tehlikenin yoğunluğu göz önünde tutulur. Tazminatın kendi payına düşeninden fazlasını ödeyen kişi, bu fazla ödemesi için, diğer müteselsil sorumlulara karşı rücu hakkına sahip ve zarar görenin haklarına halef olur. Türk Borçlar Kanunu hükümlerine dayanılarak önceki üç paragrafta yer verilen kurallar ışığında, gerek iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, gerek diğer zarar doğurucu olaylarda/durumlarda, birden çok kişinin birlikte bir zarara sebep olmaları yahut aynı zarardan aynı sebeplerden dolayı olmasa bile (Çeşitli sebeplerden dolayı) sorumlu olmaları halinde bu kişilerle ilgili olarak müteselsil sorumluluğa ilişkin hükümlerin uygulanacağı anlaşılmaktadır. Bir binanın veya diğer yapı eserlerinin maliki, bunların yapımındaki bozukluklardan veya bakımındaki eksikliklerden doğan zararı gidermekle yükümlüdür. İntifa ve oturma hakkı sahipleri de, binanın bakımındaki eksikliklerden doğan zararlardan, malikle birlikte müteselsilen sorumludurlar. Sorumluların, bu sebeplerle kendilerine karşı sorumlu olan diğer kişilere rücu hakkı saklıdır. (Türk Borçlar Kanunu Md.69)

239

- 239 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin faaliyetinden zarar doğduğu takdirde, bu zarardan işletme sahibi ve varsa işleten müteselsilen sorumludur. (Türk Borçlar Kanunu Md.71) Tazminatın müteselsil borçlular arasında paylaştırılması, müteselsil borçluların birbirine rücu hakkı ve zarar görenin haklarına halef olmaları hususları bir sonraki bölümde ele alınmıştır.

YARGI KARARLARI NOTU Hukuk Genel Kurulu 2010/21-739 E., 2011/5 K. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun “2010/21-739 E., 2011/5 K.” içtihadında; “Bir iş kazası neticesinde zarara uğrayan işçinin yahut hak sahiplerinin tazminat sahiplerinin, işveren ya da kusurlu olan üçüncü kişilere karşı yöneleceği. Bunlar dışında aracı olarak nitelendirilen kişilerce işe alınan işçilerin uğrayacakları zarardan dolayı asıl işverenin aracı ile birlikte sorumlu olmasının olay tarihinde yürürlükte bulunan 1475 sayılı Yasa 'nın 1 inci maddesi hükümlerinin gereği olduğu.” yönünde görüşlerin de yer aldığı görülmektedir.

5.1.Tazminatın Müteselsil Borçlular Arasında PaylaştırılmasıMüteselsil Borçluların Birbirine Rücu Hakkı ve Zarar Görenin Haklarına Halef Olmaları Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre; tazminatın aynı zarardan sorumlu müteselsil borçlular arasında paylaştırılmasında, bütün durum ve koşullar, özellikle onlardan her birine yüklenebilecek kusurun ağırlığı ve yarattıkları tehlikenin yoğunluğu göz önünde tutulur. 240

- 240 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Yukarıda yer alan kuraldan da anlaşılacağı üzere; iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde de, tazminata hükmedilmesine esas zarardan sorumlu olan müteselsil borçlular arasında tazminatın paylaştırılmasında, olayın bütün yönleriyle tetkik ve tespiti ile bütün durum ve koşulların göz önünde tutulması gerekmektedir. Bu tür durumlarda, özellikle, müteselsil borçluların her birine yüklenebilecek kusurlar, bu kusurların ağırlığı ve sebep olduğu tehlikenin yoğunluğu dikkate alınmalıdır. Belirtilen esaslar göz önünde bulundurularak paylaştırılmış olan tazminatın, kendi payına düşen kısmından fazlasını ödeyen kişi, yaptığı bu fazla ödeme için diğer müteselsil sorumlulara karşı rücu hakkına sahip olacağı gibi zarar görenin haklarına da halef olacaktır. Zamanaşımı müteselsil borçlulardan veya bölünemeyen borcun borçlularından birine karşı kesilince, diğerlerine karşı da kesilmiş olur. Zamanaşımı asıl borçluya karşı kesilince, kefile karşı da kesilmiş olur. Zamanaşımı kefile karşı kesilince, asıl borçluya karşı kesilmiş olmaz. (Türk Borçlar Kanunu Md.155) 6. TAZMİNAT İSTEMLERİNDE ve TAZMİNATTAN BİRLİKTE SORUMLU OLUNAN KİŞİLERE RÜCUDA ZAMANAŞIMI Hukuk sistemimizde, pek çok hak ve yükümlülükte olduğu gibi tazminat istemlerine ve tazminattan birlikte sorumlu olunan hallerde birlikte sorumluluğu olan kişilerin birbirlerine rücu taleplerine ilişkin olarak da zamanaşımı süreleri söz konusudur. Türk Borçlar Kanununun 72 nci maddesi hükümlerine göre; Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her halde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır. Haksız fiil dolayısıyla zarar gören bakımından bir borç doğmuşsa zarar gören, haksız fiilden doğan tazminat istemi 241

- 241 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçınabilir. Türk Borçlar Kanununun 73 üncü maddesi hükümlerine göre; Rücu istemi, tazminatın tamamının ödendiği ve birlikte sorumlu kişinin öğrenildiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde tazminatın tamamının ödendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Tazminatın ödenmesi kendisinden istenilen kişi, durumu birlikte sorumlu olduğu kişilere bildirmek zorundadır. Aksi takdirde zamanaşımı, bu bildirimin dürüstlük kurallarına göre yapılabileceği tarihte işlemeye başlar. 7. TAZMİNAT YARGILAMALARI VE CEZA HUKUKU İLİŞKİSİ Türk Borçlar Kanununun 74 üncü maddesi hükümlerine göre; Hakim, zarar verenin kusurunun olup olmadığı, ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı hakkında karar verirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı olmadığı gibi, ceza hakimi tarafından verilen beraat kararıyla da bağlı değildir. Aynı şekilde, ceza hakiminin kusurun değerlendirilmesine ve zararın belirlenmesine ilişkin kararı da, hukuk hâkimini bağlamaz.

242

- 242 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI IX. BÖLÜM İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİNDE TÜRK CEZA KANUNU KAPSAMINDA SORUMLULUK (CEZAİ SORUMLULUKLAR) 1. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HALLERİ - TÜRK CEZA KANUNU İLİŞKİSİ İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde söz konusu olabilecek maddi-manevi tazminatlara ilişkin huşuların ele alındığı bölümde de belirtildiği üzere, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin meydana gelme/ortaya çıkma süreç ve şekillerinin yanı sıra doğurdukları fiili durumlar itibariyle sadece sosyal güvenlik hukuku kapsamında değerlendirilmesi, diğer hukuki sonuçlarının göz ardı edilebilmesi mümkün değildir. Zira, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin, meydana geliş ve sonuçları itibariyle, sadece sigortalı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve işverenin, sosyal güvenlik hukuku kapsamındaki ilişkileri ile sınırlı ve sadece bu kapsamda sonuçlar doğuran haller olmadığı aşikardır. Nitekim, bu tür sigorta olaylarına ilişkin süreçlerdeki sebepler ve sonuçlar, pek çok durumda sosyal güvenlik hukukundan doğan sorumlulukların yanı sıra borçlar hukuku ve ceza hukukundan doğan sorumluluk hallerini de gerektirebilecek özellikler taşıyabilmektedir. İş kazası ve meslek hastalığı halleri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunundaki tanımları dikkate alınarak değerlendirildiğinde, hukuki tanımları itibariyle, sigortalının bedence veya ruhça zarara uğraması sonucunu kaçınılmaz olarak barındırmaktadır. Dolayısıyla, iş kazası veya meslek hastalığı hali söz konusu ise sigortalıların bedence veya ruhça bir zarara uğramış olması hatta yaşamlarını yitirmesi yahut uzuv kaybına uğraması veya sonradan şifa bulsalar dahi bir şekilde bedenen ya da ruhen zarara uğraması da mutlaka söz konusu olacaktır denebilir. Bahsedilen yahut benzer özellikteki başka zararların ortaya çıkmış olması, gerek işverenler ya da sigortalılar gerek üçüncü kişiler açısından Türk Ceza Kanunu kapsamında bazı sorumluluk ve/veya cezaların söz konusu olması durumlarını ortaya çıkarabilmektedir.

243

- 243 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI CEZA KANUNUNUN AMACI Ceza Kanununun Amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir. (Türk Ceza Kanunu Md. 1) İşverenler, sigortalılar veya üçüncü kişilerin, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinde, Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumlu hale gelecekleri durumlar ve işverenlerin, sigortalıların veya üçüncü kişilerin, birbirlerine yahut birbirlerinin hak sahiplerine/varislerine karşı Türk Borçlar Kanunu kapsamında sorumlu hale gelebilecekleri durumlarla ilgili bilgi ve açıklamalara önceki bölümlerde yer verilmiş olup, bu bölümde; Türk Ceza Kanunu kapsamında söz konusu olabilecek bazı sorumluluk ve/veya cezalar ile bunlara ilişkin hukuki sürece dair açıklayıcı bilgilere yer verilmiştir. Bilindiği üzere, Türk Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Türk Ceza Kanununda, yukarıda belirtilen amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiş olup, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinin ortaya çıkış süreçlerinde zaman zaman, Türk Ceza Kanunu kapsamında suçların/ceza sorumluluğu doğuran fiil ya da durumların da söz konusu olması mümkün olabilmektedir. Dolayısıyla, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinin kapsamlı bir şekilde ele alınmasında Türk Ceza Kanununun bu bölümde değerlendirilecek olan pek çok hükmünün de bilinmesi faydalı olacaktır.

244

- 244 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2. TÜRK CEZA KANUNUNDA ÇEŞİTLİ İLKELER ve BAZI GENEL KURALLAR 2.1. Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; Türk Ceza Kanununun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz. Ayrıca idarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamayacağı gibi kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz. Dolayısıyla, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinde söz konusu olan herhangi bir fiil için Türk Ceza Kanunu kapsamında bir cezadan söz edilebilmesi, bu fiilin Türk Ceza Kanununda açıkça suç sayılmış olmasına bağlı olacaktır. Zira, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinin meydana gelmesine neden olan bir fiil nedeniyle Türk Ceza Kanunu kapsamında bir cezanın söz konusu olup olmayacağı hususunda, bu fiilin sonuçlarının işveren, kazalı yahut üçüncü kişilerin kendi algılarında ne tür anlamlar ifade et tiği değil, bu fiilin Türk Ceza Kanununda açıkça suç sayılmış olup olmadığı belirleyici olacaktır. 2.2. Adalet ve Kanun Önünde Eşitlik İlkesi Türk Ceza Kanununun 3 üncü maddesi hükümlerinde göre; suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunur. Ceza Kanununun uygulamasında kişiler arasında ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya diğer fikir yahut düşünceleri, felsefi inanç, milli veya sosyal köken, doğum, ekonomik ve diğer toplumsal konumları yönünden ayrım yapılamaz ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınamaz. Bu bağlamda, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinde de Türk Ceza Kanunu kapsamında suç sayılan fiilleri söz konusu olan kişilerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya diğer fikir yahut düşünceleri, felsefi inanç, milli veya sosyal köken, 245

- 245 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI doğum, ekonomik ve diğer toplumsal konumları nedeniyle ayrıma tabi tutulmaları yahut kendilerine çeşitli ayrıcalıklar tanınması söz konusu olmayacağı açıktır. 2.3. Kanunun Bağlayıcılığı ve Özel Kanunlarla İlişki Türk Ceza Kanunu Hükümlerine göre; ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmayacağı gibi, Türk Ceza Kanununun genel hükümleri, özel ceza kanunları ve ceza içeren kanunlardaki suçlar hakkında da uygulanır. 2.4. Türk Ceza Kanunun Uygulama Alanı 2.4.1. Zaman Bakımından Uygulama Türk Ceza Kanununun 7 nci maddesi hükümlerinde göre; -İşlendiği zaman yürürlükte bulunan kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. İşlendikten sonra yürürlüğe giren kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı da kimse cezalandırılamaz ve hakkında güvenlik tedbiri uygulanamaz. Böyle bir ceza veya güvenlik tedbiri hükmolunmuşsa infazı ve kanuni neticeleri kendiliğinden kalkar. - Suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanır ve infaz olunur. - Hapis cezasının ertelenmesi, koşullu salıverilme ve tekerrürle ilgili olanlar hariç; infaz rejimine ilişkin hükümler, derhal uygulanır. - Geçici veya süreli kanunların, yürürlükte bulundukları süre içinde işlenmiş olan suçlar hakkında uygulanmasına devam edilir. 2.4.2. Yer Bakımından Uygulama Türk Ceza Kanununun 8 inci maddesi hükümlerinde göre; -Türkiye'de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır. Fiilin kısmen veya tamamen Türkiye' de işlenmesi veya neticenin 246

- 246 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Türkiye' de gerçekleşmesi halinde suç, Türkiye' de işlenmiş sayılır. - Suç; a) Türk kara ve hava sahaları ile Türk karasularında, b) Açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında, Türk deniz ve hava araçlarında veya bu araçlarla, c) Türk deniz ve hava savaş araçlarında veya bu araçlarla, d) Türkiye'nin kıt'a sahanlığında veya münhasır ekonomik bölgesinde tesis edilmiş sabit platformlarda veya bunlara karşı, İşlendiğinde Türkiye' de işlenmiş sayılır. 2.4.3. Yabancı Ülkede Hüküm Verilmesi – Yabancı Ülkede Memuriyet veya Görev Üstlenenlerin Bundan Dolayı İşlediği Suçlar Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; Türkiye'de işlediği suçtan dolayı yabancı ülkede hakkında hüküm verilmiş olan kimse, Türkiye' de yeniden yargılanır. Ayrıca, yabancı ülkede Türkiye namına memuriyet veya görev üstlenmiş olup da bundan dolayı bir suç işleyen kimse, bu fiile ilişkin olarak yabancı ülkede hakkında mahkûmiyet hükmü verilmiş bulunsa bile, Türkiye'de yeniden yargılanır. 2.4.4. Vatandaş Tarafından İşlenen Suç Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Bir Türk vatandaşı, Türk Ceza Kanunun “Diğer Suçlar” başlıklı 13 üncü maddesinde yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede işlediği ve kendisi Türkiye' de bulunduğu takdirde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması ve Türkiye' de kovuşturulabilirliğin bulunması koşulu ile Türk kanunlarına göre cezalandırılır. -Suç, aşağı sınırı bir yıldan az hapis cezasını gerektirdiğinde yargılama yapılması zarar görenin veya yabancı hükümetin şikayetine bağlıdır. Bu durumda şikayet, vatandaşın Türkiye'ye girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yapılmalıdır.

247

- 247 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2.4.5. Yabancı Tarafından İşlenen Suç Türk Ceza Kanununun 12 nci maddesi hükümlerine göre; 1-) Bir yabancı, Türk Ceza Kanunun “Diğer Suçlar” başlıklı 13 üncü maddesinde yazılı suçlar dışında, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suçu yabancı ülkede Türkiye' nin zararına işlediği ve kendisi Türkiye' de bulunduğu takdirde, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. Yargılama yapılması Adalet Bakanının istemine bağlıdır. 2) Yukarıdaki belirtilen suçun bir Türk vatandaşının veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi ve failin Türkiye' de bulunması halinde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması koşulu ile suçtan zarar görenin şikayeti üzerine fail, Türk kanunlarına göre cezalandırılır. 3) Mağdur yabancı ise, aşağıdaki koşulların varlığı halinde fail, Adalet Bakanının istemi ile yargılanır: a) Suçun, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi. b) Suçluların geri verilmesi anlaşmasının bulunmaması veya geri verilme isteminin suçun işlendiği ülkenin veya failin uyruğunda bulunduğu devletin hükûmeti tarafından kabul edilmemiş olması. 4) Türk Ceza Kanununun 12 nci maddesi 1 inci fıkrası (Bu başlığın birinci (1 numaralı) paragrafı) kapsamına giren suçtan dolayı yabancı mahkemece mahkûm edilen veya herhangi bir nedenle davası veya cezası düşen veya beraat eden yahut suçu kovuşturulabilir olmaktan çıkan yabancı hakkında Adalet Bakanının istemi üzerine Türkiye' de yeniden yargılama yapılır. 2.4.6. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması Türk Ceza Kanununun 12 nci maddesi hükümlerine göre; -Türkiye'nin egemenlik alanı dışında işlenen suçlar dolayısıyla Türkiye'de yargılama yapılırken, Türk kanununa göre verilecek olan ceza, suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamaz. - Ancak suçun; a) Türkiye'nin güvenliğine karşı veya zararına olarak, 248

- 248 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI b) Türk vatandaşına karşı ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak, İşlenmesi durumunda, yukarıdaki hüküm uygulanmaz. 3. TÜRK CEZA KANUNUNDA CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARI 3.1. Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz. -Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır. 3.2. Kast Türk Ceza Kanununun 21 inci maddesi hükümlerine göre; - Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır. Bu halde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda müebbet hapis cezasına, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur; diğer suçlarda ise temel ceza üçte birden yarısına kadar indirilir. 3.3. Taksir Türk Ceza Kanununun 22 inci maddesi hükümlerine göre; -Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır. -Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. 249

- 249 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI - Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır. - Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir. - Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi kusurundan dolayı sorumlu olur. Her failin cezası kusuruna göre ayrı ayrı belirlenir. - Taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevi durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa ceza verilmez; bilinçli taksir halinde verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar indirilebilir. 3.4. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç Türk Ceza Kanununun 23 üncü maddesi hükümlerine göre; bir fiilin, kastedilenden daha ağır veya başka bir neticenin oluşumuna sebebiyet vermesi halinde, kişinin bundan dolayı sorumlu tutulabilmesi için bu netice bakımından en azından taksirle hareket etmesi gerekir. 4. TÜRK CEZA KANUNUNDA CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN ve AZALTAN NEDENLER 4.1. Kanunun Hükmü ve Amirin Emri Türk Ceza Kanununun 24 üncü maddesi hükümlerine göre; -Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez. -Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz. -Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur. -Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hallerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.

250

- 250 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 4.2. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez. - Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez. Yargıtay Ceza Genel Kurulunun, taraflar arasında daha önceden var olan husumet nedeniyle maktulün, sanığa, aralarında daha önceden yaşanan olayı hatırlatır şekilde “geçen sene yediğin dayaktan akıllanmadın herhalde” şeklinde söz söylemesi üzerine başlayan ve taraflardan birinin “Kasten adam öldürme suçuna teşebbüs” ten sanık olduğu olayla ilgili yargı sürecindeki “2012/11286 E., 2013/264 K.” kararında; “… 5237 sayılı TCK’nun 27. maddesinin 2. fıkrasında, hukuka uygunluk nedenlerinden sadece meşru savunma için sınırın aşılmasına ilişkin özel bir düzenleme öngörülmüştür. Buna göre bu hükmün uygulanabilmesi için; 1 Meşru savunma ile korunabilecek bir hakkın bulunması, 2- Saldırıya ilişkin şartların var olması, 3-Savunmaya ilişkin şartlardan “ölçülülük ya da orantılılık” şartının, savunma lehine ihlal edilmesi suretiyle sınırın aşılması, 4- Sınırın aşılmasının mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmesi gerekmektedir. …” şeklinde görüşler/açıklamalar/hususlar da yer almaktadır. 4.3. Hakkın Kullanılması ve İlgilinin Rızası Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Hakkını kullanan kimseye ceza verilmez. -Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen 251

- 251 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI fiilden dolayı kimseye ceza verilmez. 4.4. Sınırın Aşılması Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Ceza sorumluluğunu kaldıran nedenlerde sınırın kast olmaksızın aşılması halinde, fiil taksirle işlendiğinde de cezalandırılıyorsa, taksirli suç için kanunda yazılı cezanın altıda birinden üçte birine kadarı indirilerek hükmolunur. - Meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez. 4.5. Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; karşı koyamayacağı veya kurtulamayacağı cebir ve şiddet veya muhakkak ve ağır bir korkutma veya tehdit sonucu suç işleyen kimseye ceza verilmez. Bu gibi hallerde cebir ve şiddet, korkutma ve tehdidi kullanan kişi suçun faili sayılır. 4.6. Haksız Tahrik Türk Ceza Kanununun 29 uncu maddesinin; “Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir” şeklindeki hükümleri ile kişinin haksız fiilin etkisi altında işlediği suçtan dolayı verilecek cezada belli bir oranda indirim yapılması düzenlenmiştir. Yargıtay Ceza Genel Kurulunun “2013/1-27 E., 2013/291 K.” kararında; ceza sorumluluğunu azaltan bir neden olarak düzenlenen “haksız tahrik” in, failin haksız bir tahrikin yarattığı hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında hareket ederek bir suç işlemesini ifade ettiği. Bu halde failin, haksız tahrikin doğurduğu öfke veya elemin etkisi altında, suç işleme yönünde önceden bir karar vermeksizin, 252

- 252 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI dışarıdan gelen etkinin ruhsal yapısında yarattığı karışıklığın sonucu olarak suç işlemeye yöneldiği. Şeklinde açıklamaların/görüşlerin de yer aldığı görülmektedir. Yine yukarıda değinilen kararda; “Öğretide yer alan görüşlere göre de; kişinin haksız bir fiilin kendisinde meydana getirdiği hiddetin etkisi altında bir suç işlemesi halinde kusur yeteneğindeki azalmayı ifade eden haksız tahrikin, bu yönüyle, kusurun irade unsuru üzerinde etkili olan menfi bir neden olduğu, Başka bir deyişle, bu halde failin iradesi üzerinde bir zayıflama meydana geldiği ve böylece, haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddetin etkisi altındaki kişinin suç işlemekten kendisini alıkoyma yeteneğinin, önemli ölçüde zayıflamış bulunduğu.” yönündeki hususlar da yer almaktadır. YARGI KARARLARI NOTU Yargıtay Ceza Genel Kurulunun “2013/1-27 E., 2013/291 K.” kararına ilişkin içtihat metninde, haksız tahrik hükümlerinin uygulanabilmesi için; “a) Tahriki oluşturan haksız bir fiil olmalı, b) Fail öfke veya şiddetli elemin etkisi altında kalmalı, c) Failin işlediği suç bu ruhi durumun tepkisi olmalı, d) Haksız tahrik teşkil eden fiil, mağdurdan sadır olmalıdır.” Şeklinde hususların da belirtildiği görülmektedir.

4.7. Hata Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Fiilin icrası sırasında suçun kanuni tanımındaki maddi unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz. Bu hata dolayısıyla taksirli sorumluluk hali saklıdır. - Bir suçun daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli hallerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır. 253

- 253 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI - Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır. - İşlediği fiilin haksızlık oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, cezalandırılmaz. 4.8. Yaş Küçüklüğü Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumluluğu yoktur. Bu kişiler hakkında, ceza kovuşturması yapılamaz; ancak, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir. -Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanların işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması hâlinde ceza sorumluluğu yoktur. Ancak bu kişiler hakkında çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. İşlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin varlığı hâlinde, bu kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde oniki yıldan onbeş yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde dokuz yıldan onbir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların yarısı indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası yedi yılda n fazla olamaz. -Fiili işlediği sırada onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde onsekiz yıldan yirmidört yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde oniki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların üçte biri indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası oniki yıldan fazla olamaz. 4.9. Akıl Hastalığı Türk Ceza Kanununun 32 nci maddesinin birinci fıkrası hükümlerine göre; akıl hastalığı nedeniyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak 254

- 254 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. Ancak, bu kişiler hakkında güvenlik t edbirine hükmolunur. Türk Ceza Kanununun 32 nci maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine göre; birinci fıkrada yazılı derecede olmamakla birlikte işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmibeş yıl, müebbet hapis cezası yerine yirmi yıl hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek ceza, altıda birden fazla olmamak üzere indirilebilir. Mahkûm olunan ceza, süresi aynı olmak koşuluyla, kısmen veya tamamen, akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir. 4.10. Sağır ve Dilsizlik Türk Ceza Kanununun 33 üncü maddesi hükümlerine göre; Türk Ceza Kanunun, fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocuklara ilişkin hükümleri, onbeş yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, onsekiz yaşını doldurmuş olup da yirmibir yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında da uygulanır. 4.11. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Geçici bir nedenle ya da irade dışı alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilmez. - İradi olarak alınan alkol veya uyuşturucu madde etkisinde suç işleyen kişi hakkında yukarıda belirtilen hüküm uygulanmaz. 255

- 255 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5. TÜRK CEZA KANUNUNDA KİŞİLERE KARŞI SUÇLAR İş kazası veya meslek hastalığı hallerinde, Türk Ceza Kanununda “Kişilere Karşı Suçlar” kısmında yer alan suçlardan, özellikle “Hayata Karşı Suçlar” ve “Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar” bölümlerinde yer verilen suçların da söz konusu olabilmesi sıklıkla rastlanabilen durumlardan olduğundan, bu bölümde, hayata veya vücut dokunulmazlığına karşı işlenen suçlarla ilgili Türk Ceza Kanunu uygulamaları ele alınacaktır. Bilindiği üzere, iş kazası veya meslek hastalığı hallerinde kişilerin hayatlarını kaybetmesi yahut bedenen zarar görmeleri de söz konusu olabilmektedir. Bu tür durumlarda, kişinin hayatını kaybetmesi yahut bedeni zarara uğramasına sebep olan fiilin/fiillerin Türk Ceza Kanunu kapsamında suç sayılıp sayılmaması önem arz etmektedir. Meydana gelen zararda/sonuçta sorumluluğu olan kişilerin hem Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı hem de zarar görenlere karşı sosyal güvenlik hukuku ve/ veya borçlar hukuku kapsamında çeşitli yükümlülükleri doğabileceği gibi iş kazası veya meslek hastalığı hallerinin ortaya çıkmasında sorumluluğu olan kişilerin, sigorta olayının meydana gelmesinde, Türk Ceza Kanunu kapsamında suç sayılır bir hareketleri de varsa ceza hukuku yönünden de sorumlulukları doğabilecektir. Ayrıca, 5510 sayılı Kanunun 76 ncı maddesi hükümlerinde: Genel sağlık sigortalısına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere kastı veya suç sayılır bir hareketi veya ilgili kanunlarla verilmiş bir görevi yapmaması ya da ihmali nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumunun sağlık hizmeti sağlamasına veya bu kişilerin tedavi süresinin uzamasına sebep olduğu mahkeme kararıyla tespit edilen üçüncü kişilere, Kurumun yaptığı sağlık hizmeti giderlerinin tazmin ettirileceği de belirtilmiştir. 5.1. Hayata Karşı Suçlar 5.1.1.Kasten Öldürme Bir insanın kasten öldürülmesi, diğer kanunlardaki sonuçlarının yanı sıra 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık 256

- 256 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Sigortası Kanunu kapsamında bir iş kazası niteliği de taşıyor olabilir. Dolayısıyla, sigortalının kasten öldürülmesi şeklinde cereyan eden bir iş kazası olayında, sorumlu failin hem sosyal güvenlik hukuku hem borçlar hukuku hem de ceza hukuku açısından sorumlulukları doğabileceğinden, iş kazasının sadece sosyal güvenlik hukuku açısından sonuçlarının ele alınması yeterli olmayacak ve diğer yönlerden de değerlendirilmesi gerekecektir. ÖRNEK : Gece kulübü işyerinde hizmet akdine istinaden garson olarak çalışmakta olan “X” gerçek kişisi, işveren ile bir grup müşteri arasında çıkan tartışmaya diğer çalışanlarla birlikte müdahale etmiş ve söz konusu müşteriler işyerinden çıkarılmıştır. Aynı gün yaklaşık 4 saat sonra daha kalabalık bir grup halinde işyerine yeniden gelen şahıslar işveren ve çalışanları silah tehdidiyle işyerinin mutfak kısmında bir süre rehin tutmuş ve işveren ile “X” gerçek kişisini başlarından birer kurşunla vurarak öldürmüşlerdir. Söz konusu olay, sosyal güvenlik hukuku açısından bir iş kazası, borçlar hukuku açısından tazminata hükmedilmesine sebep olabilecek hukuka aykırı ve zarar veren bir fiil, ceza hukuku açısından da suç niteliği taşımaktadır. Dolayısıyla her bir niteliğiyle ilgili farklı sonuçlar ve sorumluluklar doğuracaktır. İş kazası veya meslek hastalığı niteliği taşıyan sigorta olaylarının sosyal güvenlik hukuku ve borçlar hukuku yönünden doğuracağı sonuçlar önceki bölümlerde ele alınmış olup sigortalının kasten öldürülmesi şeklinde cereyan eden bir iş kazasının yani bir insanın kasten öldürülmesinin ceza hukuku açısından sonuçları şu şekilde olabilecektir: Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca, kasten öldürme suçunun; a) Tasarlayarak, b) Canavarca hisle veya eziyet çektirerek, c) Yangın, su baskını, tahrip, batırma veya bombalama ya da nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanmak suretiyle, 257

- 257 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI d) Üstsoy veya altsoydan birine ya da eş veya kardeşe karşı, e) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, f) Gebe olduğu bilinen kadına karşı, g) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle, h) Bir suçu gizlemek, delillerini ortadan kaldırmak veya işlenmesini kolaylaştırmak ya da yakalanmamak amacıyla, i) Bir suçu işleyememekten dolayı duyduğu infialle, j) Kan gütme saikiyle, k) Töre saikiyle, İşlenmesi halinde, kişi ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca; işlediği fiilin anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği gelişmemiş olan veya ortadan kaldırılan kişileri intihara sevk edenlerle cebir veya tehdit kullanmak suretiyle kişileri intihara mecbur edenler, kasten öldürme suçundan sorumlu tutulurlar. 5.1.1.1. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; -Kişinin yükümlü olduğu belli bir icrai davranışı gerçekleştirmemesi dolayısıyla meydana gelen ölüm neticesinden sorumlu tutulabilmesi için, bu neticenin oluşumuna sebebiyet veren yükümlülük ihmalinin icrai davranışa eşdeğer olması gerekir. Ancak, ihmali ve icrai davranışın eşdeğer kabul edilebilmesi için, kişinin; a) Belli bir icrai davranışta bulunmak hususunda kanuni düzenlemelerden veya sözleşmeden kaynaklanan bir yükümlülüğünün bulunması, b) Önceden gerçekleştirdiği davranışın başkalarının hayatı ile ilgili olarak tehlikeli bir durum oluşturması, Gerekir. -Ayrıca, belli bir yükümlülüğün ihmali ile ölüme neden olan kişi hakkında, temel ceza olarak, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine onbeş yıldan yirmi yıla kadar, diğer hallerde ise on yıldan 258

- 258 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunabileceği gibi, cezada indirim de yapılmayabilir. 5.1.2. Taksirle Öldürme Hayata karşı işlenen suçların her zaman kasten öldürme niteliğinde olmayabileceği açıktır. Zira ceza hukukumuzda kasten öldürmenin yanı sıra taksirle öldürme fiili de yer bulmaktadır. Zaten ölümle sonuçlanan iş kazası olaylarında da sorumlu kişilerin kasten öldürme fiili söz konusu olmamakla birlikte taksirle öldürme durumunun gerçekleşmesine daha sık rastlanabilmektedir. Türk Ceza Kanununda; “Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” şeklinde hükümler mevcuttur. Dolayısıyla, ölümle sonuçlanan sigorta olaylarında, taksirle ölüme neden olan kişinin, iki yıldan altı yıla kadar yahut fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması da söz konusu olabilecektir. 5.1.3. İntihara Yönlendirme Türk Ceza Kanununun 84 üncü maddesi hükümleri; “ Başkasını intihara azmettiren, teşvik eden, başkasının intihar kararını kuvvetlendiren ya da başkasının intiharına herhangi bir şekilde yardım eden kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İntiharın gerçekleşmesi durumunda, kişi dört yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Başkalarını intihara alenen teşvik eden kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İşlediği fiilin anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği 259

- 259 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI gelişmemiş olan veya ortadan kaldırılan kişileri intihara sevk edenlerle cebir veya tehdit kullanmak suretiyle kişileri intihara mecbur edenler, kasten öldürme suçundan sorumlu tutulurlar. 5.2. Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar 5.2.1. Kasten Yaralama Ceza hukuku yönünden suç sayılan eylemlerin, sosyal güvenlik hukuku yönünden de iş kazası yahut meslek hastalığı gibi sigorta olayları veya benzer sonuçlar doğurması söz konusu olabilecektir. Türk Ceza Kanununda vücut dokunulmazlığına karşı suçlardan sayılan kasten yaralama suçu da aynı zamanda bir sigorta olayının sebebi de olabilecektir. Yani bir insanın kasten yaralanması, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında bir iş kazası niteliği de taşıyor olab ileceği gibi bu tür sigorta olaylarında sorumlu failin hem sosyal güvenlik hukuku hem borçlar hukuku hem de ceza hukuku açısından sorumluluklarının doğabileceği açıktır. Bu nedenle; kasten yaralama fiilinin Türk Ceza Kanunu kapsamında ele alınması da faydalı olacaktır. Türk Ceza Kanununda; Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişinin, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı hükmü mevcuttur. Ayrıca, kasten yaralama fiilinin kişi üzerindeki etkisinin basit bir tıbbî müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olması hâlinde, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunacağı da yine anılan Kanunda belirtilmiştir. Bunların yanı sıra, kasten yaralama suçunun; a) Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı, b) Beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle, d) Kamu görevlisinin sahip bulunduğu nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, e) Silahla, 260

- 260 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI İşlenmesi halinde, şikâyet aranmaksızın, verilecek cezanın yarı oranında artırılacağı da Türk Ceza Kanunu hükümlerindendir. Türk Ceza Kanununun 87 nci maddesi hükümlerine göre ise; 1)Kasten yaralama fiili, mağdurun; a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Konuşmasında sürekli zorluğa, c) Yüzünde sabit ize, d) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun vaktinden önce doğmasına, Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, bir kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, birinci fıkraya giren hallerde üç yıldan, üçüncü fıkraya giren hallerde beş yıldan az olamaz. 2) Kasten yaralama fiili, mağdurun; a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, d) Yüzünün sürekli değişikliğine, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun düşmesine, Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, iki kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, birinci fıkraya giren halle rde beş yıldan, üçüncü fıkraya giren hallerde sekiz yıldan az olamaz. (1) 3) Kasten yaralamanın vücutta kemik kırılmasına veya çıkığına neden olması halinde, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, kırık veya çıkığın hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre, yarısına kadar artırılır. 4) Kasten yaralama sonucunda ölüm meydana gelmişse, yukarıdaki maddenin birinci fıkrasına giren hallerde sekiz yıldan oniki yıla kadar, üçüncü fıkrasına giren hallerde ise oniki yıldan onaltı yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 5.2.1.1.Kasten Yaralamanın İhmali Davranışla İşlenmesi Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; kasten yaralamanın 261

- 261 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ihmali davranışla işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte ikisine kadar indirilebilir. Bu hükmün uygulanmasında kasten öldürmenin ihmali davranışla işlenmesine ilişkin koşullar göz önünde bulundurulur. 5.2.2. Taksirle Yaralama Hayata karşı işlenen suçlarda olduğu gibi vücut dokunulmazlığına karşı suçlarda da fiilin her zaman kasti nitelik taşıması söz konusu olamayabileceği açıktır. Zira kasten yaralama gibi taksirle yaralama da ceza hukukumuzda yer bulmaktadır. Zaten hayatın olağan akışı içerisinde de kişinin yaralanması şeklinde cereyan eden iş kazası olaylarında sorumlu kişilerin kasten yaralama fiilleri söz konusu olmamakla birlikte sorumluluk hallerinin söz konusu olabilmesi sıklıkla rastlanan durumlardandır. Türk Ceza Kanununda; Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Ancak, taksirle yaralama fiili, mağdurun; a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Vücudunda kemik kırılmasına, c) Konuşmasında sürekli zorluğa, d) Yüzünde sabit ize, e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına, Neden olmuşsa, belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır. Ayrıca, taksirle yaralama fiili, mağdurun; a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, d) Yüzünün sürekli değişikliğine, e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine, 262

- 262 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Neden olmuşsa, belirlenen ceza, bir kat artırılır. Bunların yanı sıra, fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Taksirle yaralama suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır. Ancak, birinci “Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan …” kapsamına giren yaralama hariç, suçun bilinçli taksirle işlenmesi halinde şikâyet aranmaz. 6. TÜRK CEZA KANUNUNDA YAPTIRIMLAR 6.1. Cezalar Önceki kısımlarda açıklandığı üzere, Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre; Türk Ceza Kanununun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Söz konusu Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz. Ayrıca idarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamayacağı gibi kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz. Dolayısıyla, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde de (Özellikle iş kazası hallerinde) Türk Ceza Kanunu kapsamında suç sayılan fiillerin varlığı bu kanun hükümlerine göre çeşitli yaptırımların gündeme gelmesine neden olacak, sorumluların suç sayılır hareketlerinin sadece sosyal güvenlik hukuku yahut borçlar Kanunu kapsamında değerlendirilmesiyle varsa cezai sorumluluk ortadan kalkmayacaktır. Türk Ceza Kanunu uygulamalarında söz konusu olabilecek yaptırımlar genel anlamda, anılan Kanunun 45 inci maddesi hükümleri dikkate alınarak “hapis cezaları ve adli para cezaları” şeklinde iki ana grupta toplanabilecektir. Zira, Türk Ceza Kanununun 45 inci maddesinde; “Suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar, hapis ve adlî para cezalarıdır.” hükmü mevcuttur.

263

- 263 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 6.1.1. Hapis Cezaları Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre hapis cezaları şunlardır: a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve tüzükte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir. b) Müebbet hapis cezası. Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder. c) Süreli hapis cezası. Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamaz. Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır.

DENETİM SÜRESİ (Hapis Cezasının Ertelenmesinde) Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz. (Türk Ceza Kanunu Md.51) 6.1.1.1. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar Türk Ceza Kanunu uygulamalarında söz konusu olabilecek yaptırımlar arasında yer alan hapis cezaları bir önceki bölümde türlerine göre belirtilmiş ve “Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası” nın Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre “Kısa süreli hapis cezası” olarak adlandırıldığı hususuna yer verilmiştir. Süreli hapis cezaları içerisinde sınıflandırılan kısa süreli hapis cezasının, Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesi hükümleri de dikkate alındığında, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre; a) Adlî para cezasına, b) Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, 264

- 264 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine, c) En az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmeye, d) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya, e) Sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmaya, f) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya, çevrilebileceği anlaşılmaktadır. Ayrıca, yine Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesi hükümlerine göre; - Suç tanımında hapis cezası ile adlî para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü hallerde, hapis cezasına hükmedilmişse; bu ceza artık adlî para cezasına çevrilmez. - Daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptırımlardan (Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesi birinci fıkrası-Yukarıda a,b,c,d,e,f, maddelerinde yazılı seçenek yaptırımlar) birine çevrilir. -Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı halinde, birinci fıkranın (a) bendine göre yaptırımlardan adlî para cezasına (Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesi birinci fıkrası-Yukarıda a maddesinde yazılı seçenek yaptırım.) çevrilebilir. Ancak, bu hüküm, bilinçli taksir halinde uygulanmaz. - Uygulamada asıl mahkûmiyet, Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesi hükümlerine göre çevrilen adlî para cezası veya tedbirdir. - Hüküm kesinleştikten sonra Cumhuriyet savcılığınca yapılan 265

- 265 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI tebligata rağmen otuz gün içinde seçenek tedbirin gereklerinin yerine getirilmesine başlanmaması veya başlanıp da devam edilmemesi halinde, hükmü veren mahkeme kısa süreli hapis cezasının tamamen veya kısmen infazına karar verir ve bu karar derhal infaz edilir. Bu durumda, Türk Ceza Kanununun 50 inci maddesinin beşinci fıkrası hükmü (“Uygulamada asıl mahkûmiyet, Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesi hükümlerine göre çevrilen adlî para cezası veya tedbirdir” hükmü) uygulanmaz. -Hükmedilen seçenek tedbirin hükümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine getirilememesi durumunda, hükmü veren mahkemece tedbir değiştirilir. 6.1.1.2. Hapis Cezasının Ertelenmesi Türk Ceza Kanununun 51 inci maddesi hükümlerine göre; 1) İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin; a) Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması, b) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması, gerekir. 2) Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, hakim kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir. 3) Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz. 4) Denetim süresi içinde; a) Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu 266

- 266 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI amaçla bir eğitim programına devam etmesine, b) Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına, c) Onsekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, Mahkemece karar verilebilir. 5)Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek hakime verir. 6) Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir. 7) Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hakimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir. 8) Denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır. 6.1.2. Adli Para Cezası Türk Ceza Kanunu uygulamalarında, suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak belirlenen cezaların hapis cezası dışında kalan bir diğer türü de adli para cezasıdır. Adli para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir. 267

- 267 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI En az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir. Kararda, adli para cezasının belirlenmesinde esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir. Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adli para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği belirtilir. 6.1.3. Cezanın Belirlenmesi Türk Ceza Kanunu uygulamalarında cezanın belirlenmesi hususu genel olarak ele alındığında, söz konusu Kanunun 61 inci maddesinin birinci fıkrası hükümlerine göre: Hakimin, somut olayda; a) Suçun işleniş biçimini, b) Suçun işlenmesinde kullanılan araçları, c) Suçun işlendiği zaman ve yeri, d) Suçun konusunun önem ve değerini, e) Meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığını, f) Failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığını, g) Failin güttüğü amaç ve saiki, Göz önünde bulundurarak, işlenen suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında temel cezayı belirlemesi gerekeceği anlaşılmaktadır. Ayrıca, Türk Ceza Kanununun Kanunun 61 inci maddesinin, yukarıda değinilen birinci fıkrasını müteakip fıkralarında; “-Suçun olası kastla ya da bilinçli taksirle işlenmesi nedeniyle indirim veya artırım, birinci fıkra hükmüne göre belirlenen ceza üzerinden yapılır. -Birinci fıkrada belirtilen hususların suçun unsurunu 268

- 268 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI oluşturduğu hallerde, bunlar temel cezanın belirlenmesinde ayrıca göz önünde bulundurulmaz. -Bir suçun temel şekline nazaran daha ağır veya daha az cezayı gerektiren birden fazla nitelikli hallerin gerçekleşmesi durumunda; temel cezada önce artırma sonra indirme yapılır. - Yukarıdaki fıkralara göre belirlenen ceza üzerinden sırasıyla teşebbüs, iştirak, zincirleme suç, haksız tahrik, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeplere ilişkin hükümler ile takdiri indirim nedenleri uygulanarak sonuç ceza belirlenir. - Hapis cezasının süresi gün, ay ve yıl hesabıyla belirlenir. Bir gün, yirmidört saat; bir ay, otuz gündür. Yıl, resmi takvime göre hesap edilir. Hapis cezası için bir günün, adlî para cezası için bir Türk Lirasının artakalanı hesaba katılmaz ve bu cezalar infaz edilmez. -Süreli hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı bu madde hükümlerine göre belirlenen sonuç ceza, otuz yıldan fazla olamaz. -Adlî para cezası hesaplanırken, bu madde hükmüne göre cezanın belirlenmesi ve bireyselleştirilmesine yönelik artırma ve indirimler, gün üzerinden yapılır. Adlî para cezası, belirlenen sonuç gün ile kişinin bir gün karşılığı ödeyebileceği miktarın çarpılması suretiyle bulunur. -Adlî para cezasının seçimlik ceza olarak öngörüldüğü suçlarda bu cezaya ilişkin gün biriminin alt sınırı, o suç tanımındaki hapis cezasının alt sınırından az; üst sınırı da, hapis cezasının üst sınırından fazla olamaz. - Kanunda açıkça yazılmış olmadıkça cezalar ne artırılabilir, ne eksiltilebilir, ne de değiştirilebilir.” hükümleri yer almaktadır. 6.1.4. Dava ve Cezanın Düşürülmesi 6.1.4.1. Sanığın veya Hükümlünün Ölmesi Türk Ceza Kanununun 64 üncü maddesi hükümlerine göre; 1)Sanığın ölümü halinde kamu davasının düşürülmesine karar verilir. Ancak, niteliği itibarıyla müsadereye tabi eşya ve maddi menfaatler hakkında davaya devam olunarak bunların müsaderesine hükmolunabilir. 269

- 269 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 2)Hükümlünün ölümü, hapis ve henüz infaz edilmemiş adlî para cezalarını ortadan kaldırır. Ancak, müsadereye ve yargılama giderlerine ilişkin olup ölümden önce kesinleşmiş bulunan hüküm, infaz olunur. 6.1.4.2. Af Türk Ceza Kanununun 65 inci maddesi hükümlerine göre; 1) Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar. 2)Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adli para cezasına çevrilebilir. Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir. 6.1.4.3. Dava Zamanaşımı Türk Ceza Kanununun 66 ncı maddesi hükümlerine göre; 1) Kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası; a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl, b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmibeş yıl, c) Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıl, d) Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda onbeş yıl, e) Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl, Geçmesiyle düşer. 2) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle kamu davası düşer. 3) Dava zamanaşımı süresinin belirlenmesinde dosyadaki mevcut deliller itibarıyla suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli 270

- 270 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI halleri de göz önünde bulundurulur. 4) Yukarıda (3 numaralı maddede) yer alan sürelerin belirlenmesinde suçun kanunda yer alan cezasının yukarı sınırı göz önünde bulundurulur; seçimlik cezaları gerektiren suçlarda zamanaşımı bakımından hapis cezası esas alınır. 5) Aynı fiilden dolayı tekrar yargılamayı gerektiren hallerde, mahkemece bu husustaki talebin kabul edildiği tarihten itibaren fiile ilişkin zamanaşımı süresi yeni baştan işlemeye başlar. 6) Zamanaşımı, tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği günden, teşebbüs halinde kalan suçlarda son hareketin yapıldığı günden, kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği ve zincirleme suçlarda son suçun işlendiği günden, çocuklara karşı üstsoy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işlenen suçlarda çocuğun onsekiz yaşını bitirdiği günden itibaren işlemeye başlar. 7) Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı ağırlaştırılmış müebbet veya müebbet veya on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçların yurt dışında işlenmesi halinde dava zamanaşımı uygulanmaz. 6.1.4.3.1. Dava Zamanaşımı Süresinin Durması veya Kesilmesi Türk Ceza Kanununun 67 nci maddesi hükümlerine göre; 1)Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının, izin veya karar alınması veya diğer bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna bağlı bulunduğu hallerde; izin veya kararın alınmasına veya meselenin çözümüne veya kanun gereğince hakkında kaçak olduğu hususunda karar verilmiş olan suç faili hakkında bu karar kaldırılıncaya kadar dava zamanaşımı durur. 2)Bir suçla ilgili olarak; a) Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi, b) Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi, c) Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi, d) Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi, Halinde, dava zamanaşımı kesilir. 271

- 271 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 3) Dava zamanaşımı kesildiğinde, zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar. Dava zamanaşımını kesen birden fazla nedenin bulunması halinde, zamanaşımı süresi son kesme nedeninin gerçekleştiği tarihten itibaren yeniden işlemeye başlar. 4) Kesilme halinde, zamanaşımı süresi ilgili suça ilişkin olarak Kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar. 6.1.4.4. Ceza Zamanaşımı Türk Ceza Kanununun 68 inci maddesi hükümlerine göre; 1)Türk Ceza Kanununun 68 inci maddesinde yazılı cezalar, aşağıdaki sürelerin geçmesiyle infaz edilmez: a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında kırk yıl. b) Müebbet hapis cezalarında otuz yıl. c) Yirmi yıl ve daha fazla süreli hapis cezalarında yirmidört yıl. d) Beş yıldan fazla hapis cezalarında yirmi yıl. e) Beş yıla kadar hapis ve adlî para cezalarında on yıl. 2) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle ceza infaz edilmez. 3) Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı yurt dışında işlenmiş suçlar dolayısıyla verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezalarında zamanaşımı uygulanmaz. 4) Türleri başka başka cezaları içeren hükümler, en ağır ceza için konulan sürenin geçmesiyle infaz edilmez. 5) Ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın herhangi bir suretle kesintiye uğradığı günden itibaren işlemeye başlar ve kalan ceza miktarı esas alınarak süre hesaplanır. Ayrıca, Türk Ceza Kanununun 69 uncu maddesi hükümlerinde; “Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunluklarının süresi ceza zamanaşımı doluncaya kadar devam edeceği” kuralı yer almaktadır. Bu ve önceki maddelerde zamanaşımı konusu ile ilgili açıklanan hükümler dikkate alındığında, zamanaşımı konusunda 272

- 272 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI yine bir kamu hukuk dalı olan vergi hukuku uygulamaları ile ceza hukuku uygulamaları arasında ortak yönler/prensipler olduğu görülebilmektedir. Nitekim, 04/01/1961 Tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Zamanaşımının mahiyeti” başlıklı 113 üncü maddesinde “Zamanaşımı, süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır. Zamanaşımı, mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder.” şeklinde yer alan hükümler bu durum için güzel bir örnek teşkil etmektedir. 6.1.4.4.1. Ceza Zamanaşımının Kesilmesi Türk Ceza Kanununun 71 inci maddesi hükümlerine göre; Mahkûmiyet hükmünün infazı için yetkili merci tarafından hükümlüye kanuna göre yapılan tebligat veya bu maksatla hükümlünün yakalanması ceza zamanaşımını keser. Bir suçtan dolayı mahkûm olan kimse üst sınırı iki yıldan fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlediği takdirde, ceza zamanaşımı kesilir. 6.1.4.5. Müsadere Zamanaşımı Müsadere zamanaşımı hususunda, Türk Ceza Kanununun 70 inci maddesinde “Müsadereye ilişkin hüküm, kesinleşmeden itibaren yirmi yıl geçtikten sonra infaz edilmez.” hükmü yer almaktadır.

273

- 273 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

EKLER

- 274 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI EK – 1 : ARIZA/HASTALIK LİSTESİ (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-1 Numaralı Eki) (Arıza/Hastalık Listesi: Sigortalıların çalışma gücünün en az %60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kayıp ettiklerinin tespitine esas listeyi ifade eder.) A. BAŞ ARIZALARI (Nöroloji, nöroşirurji, psikiyatri) 1- HEMİPLEJİ veya AĞIR HEMİPAREZİLER: Vasküler, enfeksiyöz, travmatik, tümöral veya benzeri nedenlerle intrakraniyal bir olay sonucu meydana gelen 2-AFAZİLER: Değişik etiyolojik kökenli sekel halini almış sensoriyel veya mikst tip 3-PARAPLEJİ, DİPLEJİ, TETRAPLEJİ ve AĞIR PAREZİLER: Vasküler, enfeksiyöz, travmatik, toksik, tümöral veya benzeri nedenlerle oluşan omurilik hasarı sonucu meydana gelen pleji ve pareziler veya bunlara bağlı oluşan anal inkontinans veya daimi sonda kullanmayı gerektiren idrar inkontinansı 4-PARKİNSON: Uygun tedaviye rağmen günlük yaşam aktivitelerini ileri düzeyde bozarak başkasının yardımına gerek gösteren 5-SEREBELLAR HASTALIKLAR: Başkasının yardımını gerektirecek derecede denge bozukluğu yapmış, değişik etiyolojik kökenli 6-SEREBRAL PALSY: Herediter veya edinsel nedenlerle oluşmuş, ağır düzeyde 7-OMURİLİK HASTALIKLARI: Serebroherediter, heredodejeneratif nedenli ağır sirengomyeli, ALS ve benzeri 8-MYOPATİLER: Herediter, heredodejeneratif kökenli, ağır seyirli kas hastalıkları (Miyastenia gravis ve benzeri) 9-MİYELİN KILIFI HASTALIKLARI: Orta veya ağır derecede sekel halini almış, sık tekrarlayan yaygın 275

- 275 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI miyelin kılıfı hastalıkları (multiple skleroz) 10-EPİLEPSİ: Uygun tedaviye rağmen kontrol altına alınamayan, ayda en az 3 jeneralize nöbetle seyreden grandmal veya haftada en az 3 nöbetle seyreden psikomotor epilepsi (Mülga ibare:RG-22/1/2011-27823) (…) 11-NÖROPATİLER: Ağır sekel oluşturmuş, EMG ve gerekli diğer tetkiklerle desteklenen polinöropati veya poliradikülopatiler 12-PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR: Hafif işlerde bile çalışmaya olanak vermeyen (Mülga ibare:RG22/1/2011-27823) (…), tedavi ile düzelmeyen, kronik nitelik kazanmış, ağır seyirli, organik veya organik olmayan psikotik bozukluklar (demans, şizofreni, bipolar affektif bozukluk, frontal lob sendromu, paranoid vb.) 13-OLİGOFRENİLER: IQ derecesi 50(hariç)’den düşük olup çalışmaya olanak vermeyen olgular ve Down Sendromu 14-BEYİN TÜMÖRLERİ: Ağır nörolojik sekel oluşturmuş, ameliyattan yarar görmeyen, operasyona rağmen nükslerle seyreden veya ameliyat edilemeyen(inoperabl) B. GÖZ HASTALIKLARI ve GÖRME ARIZALARI 1- GÖRME AZLIĞI: Bariz bir patolojinin varlığı ve ileri tetkiklerin desteklediği en iyi düzeltmeyle bile artmayan her bir gözün görme keskinliğini ileri derecede bozan ( bilateral 0,1 [20/200] ve bu seviyenin altında görme keskinliği olması) Bu madde kapsamında yer alan katarakt hastaları cerrahi tedavi sonrası değerlendirilir. 2- PTERİJİUM ve SEMBLAFARON: Görüşü ileri derecede bozan, korneada ileri derecede bulanıklığa neden olan, tekrarlayan iki taraflı pitergium veya semblafaron 3-KERATİTLER ve GREFON HASTALIĞI: Görüşü ileri derecede bozan, tedavi edilemeyen sekel bırakmış keratitler veya grefon hastalığı

276

- 276 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 4- KERATOKONUS: Görüşü ileri derecede bozan, kontakt lensten yararlanmayan, korneal skarı olan iki taraflı keratokonus 5- ÜVEİTLER: Görüşü ileri derecede bozan tekrarlayan üveitler 6- RETİNA KANAMALARI: Görüşü ileri derecede bozan, sık sık tekrarlayan tedavisi güç retina kanamaları 7- ORBİTA PATOLOJİLERİ: Her iki göz yuvarlağını hareketsiz kılan ve görme keskinliğini bozan orbita travmaları, iltihapları veya tümörleri 8- RETİNOPATİLER: Tedavi edilemeyen, görüşü orta-ileri derecede bozan retinopatiler, retina dejeneresansları, makülopatiler 9- GÖRME ALANI PATOLOJİLERİ: Her iki gözde periferik görme alanının (Değişik ibare:RG22/1/2011-27823) 10 dereceye kadar daralarak, tübüler görme seviyesine düşmesi 10- PTOZİS: Cerrahi tedaviden yarar görmeyen sekel halindeki bilateral göz kapağı düşüklüğü 11- DİPLOPİ: Çift görmeye neden olan sekel halinde her iki göz kaslarının paralizisi C. KULAK – BURUN –BOĞAZ HASTALIK ve ARIZALARI 1- KOMPLİKASYONLU SAĞIRLIK: Yardımsız ayakta durmayı engelleyecek düzeyde denge bozuklukları ile birlikte olan, ameliyatla ve işitme cihazlarıyla düzeltilmeyen kalıcı iki taraflı tam işitme kaybı 2- KULAK TÜMÖRLERİ: Tedavi edilemeyen kulak kepçesinin, dış kulak yolunun, orta kulağın, iç kulağın ameliyat edilemeyen kötü huylu tümörleri 3- DİL: Kanser veya travma nedeniyle dilin en az 2/3 ünün alınması 4- KANSERLER: Tedavi edilemeyen, burun, paranasal sinüsler, çene, ağız , farenks, parotis ve boyun bölgesi kanserleri 277

- 277 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5- LARENKS: Sürekli kanül kullanmayı gerektiren farklı etiyolojili larenks yokluğu 6- SES ORGANLARI: Ağır dispne ve afoni ile birlikte olan iki taraflı hastalık, travma ve tümörleri D. SOLUNUM ve DOLAŞIM SİSTEMİ HASTALIKLARI 1- AKCİĞER ve SAĞ KALP: Etyolojisi ne olursa olsun, klinik radyolojik ve laboratuar bulgularıyla doğrulanan ve solunum, dolaşım fonksiyonlarını ileri derecede etkileyen sağ kalp yetmezliği pulmoner hipertansiyon ve sağ kalp büyümesi, kronik kor pulmonale, ileri derecede restriktif, obstrüktif veya kombine akciğer fonksiyon bozuklukları ve hipoksemi ile seyreden, akciğer dokusunun, bronşların, akciğer zarlarının göğüs kafesinin hastalık ve arızaları veya çalışmaya engel tümörleri 2- KALP KASI, KAPAĞI ve ZARI: Klinik, laboratuar, radyolojik, EKG, ekokardiyografik, angiografik bulgularla doğrulanan, hafif eforda veya dinlenme halinde fonksiyon kısıtlaması yapan iskemik kalp hastalıkları, kalp kası hastalıkları, kalp kapağı hastalıkları veya kalp zarı hastalık ve bozuklukları 3- OPERE KALP HASTALIKLARI: Klinik, laboratuar, radyolojik, EKG, ekokardiyografik, anjiografik bulgularla doğrulanan hafif eforda veya dinlenme halinde fonksiyon kısıtlamasıyla birlikte olan, kalp kapağı onarımı, kalp kapağı protezi, kalıcı kalp pili, intra kardiak defibrilatör, girişimsel veya cerrahi koroner revaskülarizasyonu, perikardiektomi E. KARIN HASTALIK ve ARIZALARI 1- KARACİĞER: Karaciğerin fonksiyonlarını ileri derecede bozan veya tedavi edilemeyen hastalıkları, kanserleri, tam teşekkül etmiş siroz ve karaciğer transplantasyonu 2- SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIKLARI: a) Anal inkontinanslar veya anal sifinkter yokluğu, kalıcı ileostomi 278

- 278 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI veya kolostomiler b) Kolonun büyük bülümünü tutan, tedaviden yarar görmeyen ve sekel bırakan crohn hastalığı, kolitis ülseroza veya malabsorbsiyon sendromları c) Sifinkterektomi ile birlikte subtotal kolektomiler, d) Total kolektomi e) Tedaviden yarar görmeyen sindirim sistemi kanserleri 3- PANKREAS: Tedaviden yarar görmeyen komplikasyonlu kronik pankreatitler veya total pankreatektomiler 4- BÖBREK: Diyaliz gerektirir böbrek hastalıkları veya böbrek fonksiyonlarının transplantasyona rağmen tekrar bozulması 5- ÜRİNER ve GENİTAL ORGANLAR: a) Sürekli sistostomi veya sürekli sonda kullanmayı gerektiren ileri derecede üretra darlıkları b) Tedaviden yarar görmeyen üriner veya genital sistem kanserleri c) Üreterosigmoidostomi,üreterokuteneustomi,postoperatif kalıcı fistüller,total inkontinans d) Penis ve testislerin birlikte yokluğu ve idrarın sürekli akması F. HAREKET SİSTEMİ( Kemik, Kas Eklem )HASTALIK ve ARIZALARI 1-OMUZ: a) Kürek kemiğinin sabit hale gelmesine neden olan iki taraflı omuz eklem ankilozu b) Omuz yokluğuna neden olan kemik kaybı veya kolun torasik amputasyonu 2-OMUZ-DİRSEK: Kolun dirsekle omuz arasından amputasyonu veya dirseğin dezartikülasyonu 3- ÖNKOL-DİRSEK-BİLEK-EL a)İki taraflı ön kol amputasyonu veya iki taraflı bilek dezartikülasyonu b)İki taraflı el bileği ve elin tüm fonksiyonlarının kaybı c)İki taraflı elin başparmakları dahil olmak üzere sekiz parmağının 279

- 279 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI metakarpofalengeal düzeyden amputasyonu 4- OMURGA: Omurganın hareketlerini ileri derecede kısıtlayan travma sekelleri 5- KALÇA, UYLUK ve DİZ: a) Kalça ekleminin iki taraflı tam ankilozu b) Kalça ekleminin dezartikülasyonu veya uyluk kemiğinin 1/3 proksimal(üst) seviyeden amputasyonu c) İki bacağın alttan en az 1/3 ünün kaybı d) Diz ekleminin iki taraflı olarak 30 dereceden yukarı fleksiyon halinde ankilozu G. İÇ SALGI HASTALIKLARI (ENDOKRİN) 1- HİPOTALAMUS: Cerrahi veya tıbbi tedavinin sonuç vermediği hipotalamik hastalıklar (diabetes insipitus, anosmi, görme bozuklukları, mental retardasyonla birlikte olan hipotalamusun gelişimsel bozuklukları) 2- HİPOFİZ: Genel hipofiz yetersizliğine, büyüme hormonu(GH) fazlalığına (akromegali, gigantizm) ve yetersizliğine bağlı (hipopituitarizm) gelişen komplikasyonlar 3- TİROİD ve PARATİROİD: Cerrahi ve tıbbi tedaviden yararlanmayan tiroid ve paratiroid hastalıkları, tiroid ve paratiroidin yaygın karsinomları 4- ADRENAL: Tedavi edilemeyen böbrek üstü bezi (surrenal) adenomu, karsinomu veya hiperplazilerine bağlı hiperaldosteronizm, feokromasitoma ve cushing sendromu 5- DİABETES MELLİTUS: En az bir organın işlevini ileri derecede sınırlayacak şekilde komplikasyon oluşturmuş diabetes mellitus

280

- 280 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI H. METABOLİZMA HASTALIKLARI 1- METABOLİK HASTALIKLAR: a) Uygun tedaviye rağmen sık kemik kırılmaları ile seyreden ve sekel oluşturmuş metabolik kemik hastalıkları (osteogenezis inperfekta, osteomalasi ve benzerleri) b) Porfiria (konjenital eritropoetik porfiria) K. HEMATOLOJİK ve ONKOLOJİK HASTALIKLAR***** 1-Aplastik, hypoplastik, miyelofitizik, orak hücreli anemi, thalassamia major, paroksismal nokturnal hemoglobinüri, hemolitik anemiler ve diğer hemoglobinopatiler 2- Lösemiler 3- Kemik iliği ile ilgili bozukluklar (dismyelopoietik anemiler ) a)Miyeloproliferatif hastalıklar (polistemia vera, myelofibrozis, primer trombositoz) b)Miyelodisplastik sendrom 4- Trombosit hastalıkları 5- Pıhtılaşma faktör aktivitesi % 3 den az olan koagulopatiler (hemofililer) 6- Monoklonal gamopatiler (Multiple miyelom, hafif veya ağır zincir hastalıkları, waldenström makroglobinemisi, primer amiloidoz) 7- Hodgkin dışı lenfomalar 8- Hodgkin Hastalığı 9- Sarkomlar ***** K listesinde yer alan hematolojik ve onkolojik hastaliklar, klinik ve laboratuar bulguları ile tedaviye yanıtlarına göre değerlendirilir. L. ROMATOLOJİ 1- Omurga veya diğer eklemlerde çok ağır derecede hareket kısıtlılığı yapan ve tedaviden yarar görmeyen romatizmal hastalıklar 2- AĞIR VASKÜLİTLER: a)Behçet hastalığı (vena cava superior ve/veya vena cava inferior sendromu gibi vasküler komplikasyonlar, pulmoner tutulum, SSS tutulumu, görme kaybı yapan göz tutulumu ile) b)Sistemik tutulumlu PAN 281

- 281 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI c)Sistemik tutulum (akciğer ve/veya böbrek tutulumu) ile wegener hastalığı 3- KOLLAGEN DOKU HASTALIKLARI: a) Sistemik lupus eritematozis ( akciğer ve/veya böbrek tutulumlu) b) Sistemik sklerosis (iç organ tutulumlu ve/veya ankiloz yapmış eklem tutulumlu) c) Overlap sendromları (iç organ tutulumlu) M. DAMAR HASTALIKLARI 1- Sistemik kökenli ve tedavisi mümkün olmayan, çalışmayı ileri derecede etkileyen, kısa mesafe klodikasyosu olan, iskemik yara ve trofik bozukluğa yol açan arteriyel tıkanıklık (ABI 0.5’den az); büyük arter anevrizmaları veya büyük damar arteriovenöz fistülleri; ülsere neden olmuş venöz staz (DS‘de oklüzyon olması veya 3-4üncü derece reflü ile beraber) tablosu; ağır lenfödem ve elefantiyazisler N. DERİ HASTALIKLARI ve ARIZALARI 1- Vücudun % 50 sinden fazlasını kaplayan ve artropatik şekil gösteren ağır sedef hastalığı (psoriazis) 2- İnfiltratif ve tümoral mukoid fungoides 3- Ağır, tedaviye dirençli pemfigus 4- Mutulasyon evresinde cüzzam (Lepra) 5- Ağır, hareketi kısıtlayan ichtiosis 6- (Değişik:RG-22/1/2011-27823) Çok şiddetli herediter palmoplantar keratodermiler; unna thost, mal de meleda benzeri hastalıklar ile yürümeyi engelleyici madura ayağı 7- Metastaz yapmış malign melanom ve küratif tedavisi mümkün olmayan diğer deri kanserleri 8- Sistemik tutulumu olan atrofiyle seyreden ve trofik bozukluklar gösteren skleroderma O. DİĞER 1- Ağır, ileri evrede AIDS 2- Yukarıda belirtilenlerin dışında kalan, tedaviye rağmen çalışma 282

- 282 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI olanağının bulunmadığı hastalık ve arızalar 3- Birden fazla hastalık ve arızanın bir arada olduğu, tedaviye rağmen çalışma olanağının bulunmadığı durumlar

283

- 283 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI EK – 2 : MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYIP ORANI TESPİT CETVELLERİ (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 Numaralı Eki) A CETVELİ A I. LİSTE Baş Arızaları (*)

Arıza Sıra No

1

(Kafa kemikleri, nöroloji, nöroşirürji, psikiyatri arıza ve hastalıkları) Trepenasyon veya travma sonucu baş kemiklerinin açıklıkları A --

4 cm ² ye kadar ( plastikle kapatılmamış )

B--

4 - 9 cm. ² ( plastikle kapatılmış )

C--

4 - 9 cm. ² ( plastikle kapatılmamış )

E--

9 - 25 cm. ² ( plastikle kapatılmamış )

D-F--

G--

9 - 25 cm. ² ( plastikle kapatılmış )

25 cm. ² den geniş ( plastikle kapatılmış ) 25 cm. ² den geniş ( plastikle kapatılmamış )

2

Epilepsiler

3

Ayda birkaç kez gelen, antiepileptik tedavilere rağmen nöbetleri süren grandmal epilepsi, B-- Zaman zaman statüs epileptikusla seyreden grandmal epilepsi, C-- Sık sık tekrarlayan ve zaman zaman generalize nöbetlerle seyreden jaksoniyen epilepsi, D-- Haftada birkaç kez tekrarlayan ve kontrol edilemeyen psikomotor epilepsi Konuşma bozuklukları

A--

A--

Dizartiriler, motor afazi

C--

Miks afaziler

B--

4

D--

C--

10 10 20 20 30 30 50 57 65 57 57 30

Sensoriyel afaziler

30

Felçle birlikte konuşma bozukluğu

Vasküler, enfeksiyon, entoksikasyon veya travmaya bağlı denge bozuklukları, vertigo A-- Günlük hayatın sürdürülmesine engel olmayanlar B--

Arıza Ağırlık Ölçüsü

Baston gerektirenler

Başkasının yardımını gerektirenler

284

58 65 10 30 65

- 284 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5

Ekstra pramidal sistem hastalıkları A-B--

Parkinsonizm ( bazı parkinson semptomları gösteren parkinsona benzer haller ) Postensefalik veya arteriyoskleroza bağlı parkinson hastalığı ( paralizi ajitan ) a -- Hafif b-- Orta

6

65

Serebro vasküler hastalıklar B--

Kalıcı parazi veya paralizi yapmayan gelip geçici iskemik ataklar Trombotik, embolik, subaraknoidal veya intraserebral kanama sonucu oluşmuş ve sekel halini almış monoparazi, monopleji, hemiparazi, hemiplejiler, pedunkulus, pons ve bulbustaki kafa çiftleri, alternparazi, paraliziler ( Weber sendromu vb. ) ve konuşma bozukluğu ile birlikte paraliziler. a -- Hafif b-- Orta

7

8 9

10

Vasküler, enfeksiyon, tümör ve travmaya bağlı paraparaziler A--

Baston gerektirmeyenler

C--

Günlük fizyolojik gereksinimlerin giderilebilmesi için iki baston veya diğer bir gereç veya başkasının yardımını gerektirenler. Enkontinensle birlikte yatağa bağımlı kılanlar.

7 arıza sıra numarasında yazılı nedenlerle meydana gelen dipleji, parapleji, ve kuadropleji Menenjit, ensefalit, menengoensefalit gibi beyin zarları ve beyin dokusu enfeksiyonu sekelleri a-- Hafif ( günlük hayatı çok az etkiliyenler )

b-- Orta ( günlük hayatı oldukça etkileyen ve birkaç kafa çifti veya hareket sistemi bozukluğu yapanlar ) c-- Ağır ( günlük hayatı yardımcısız yürütülemeyecek derecede etkileyen ve kafa çifti felçleri, epileptik veya mental bozukluklarla birlikte olanlar ) Herediter, heredo-familyal dejeneratif ve henüz sebebi bilinmeyen hastalıklar A-- Serebrum ( kranial sinirler, serebral palsi ) B--

C--

13

35 57

c-- Ağır

B--

13 50

c-- Ağır

A--

13

Bazal ganglion ( kronik progresif kore, paralizi ajitan ) Serebellum hastalıkları ( Friedreich ataksisi )

285

65 30 57 65 65 13 57 65 65 50 60

- 285 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI D--

E--

F--

Omurilik hastalıkları sirengomiyeli ) a-- Hafif ve orta

(skleroz,

lateral

amyotrofik, 45

b-- Ağır

Kas hastalıkları (miyastenia gravis, miyopatiler ) a-- Başkasının yardımını gerektirmeyenler

b-- Başkasının yardımını gerektirenler

Miyelin kılıfı hastalıkalrı ( multiple skleroz) a-- Hafif (belirtiler kesin değil)

b-- Orta (kronik, tekrarlayıcı, yaygın) 11 12

c-- Ağır (kronik, ilerleyici, yaygın)

Boyun sapının (pedunkulus, pons, bulbus) travmatik, vasküler, enfeksiyoz, toksik vb. lezyonları sonucu oluşan kafa çifti paralizileri ) Kafa travmaları (kommosyo, kontizyo serebri), kafa kemikleri fissuru, çökme kırığı sonucu oluşan psişik bozukluklar (vertigo, amnezi, semptomatik epilepsi vb.) a-- Hafif b-- Orta

13

Travmatik, enfeksiyoz (apse), vasküler nedenlere, tümörlere bağlı beyin arızalarıyla bunların ameliyatları sonucu meydana gelen sekeller, ameliyat edilemeyen beyin tümörleri a-- Hafif

65 30 57 65

Raporda belirtilen bulgulara göre değerlendirilir.

30 65

30 50

c-- Ağır

57

d-- Kötü tabiatlı

Poliradikülönevrit, radikülit, polinevrit ve polinöropatiler a-- Hafif

65 30

b-- Orta

45

c-- Ağır

15

45

45

c-- Ağır

b-- Orta

14

65

57

Psikozlar A--

Organik psikozlar

a-- Senil demans (basit tip, depresif tip, paranoid, akut konfizyonal) b-- Presenil demans

286

65 45

- 286 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI B--

C--

D--

E--

F--

Alkolik psikozlar

a-- Korsakof psikozu

b-- Alkolik demans, alkolik halusinöz İlaç psikozları a-- Tedavi edilebilen

b-- Tedavi edilemeyen Şizofrenik psikozlar a-- Tedaviyle çalışma olanağı veren

b-- Tedaviyle çalışma olanağı vermeyen

Effektif psikozlar

a-- Tedaviyle çalışma olanağı veren

b-- Tedaviyle çalışma olanağı vermeyen

Paranoid psikozlar a-- Basit

16

17

18

35 57 45 65 45 65

57

c-- Parafreni

Organik olmayan psikozlar (depresif veya eksite tipler veya psikojenik paranoid psikozlar ) a-- Tedaviyle çalışma olanağı veren b-- Tedaviyle çalışma olanağı vermeyen

Nevrotik bozukluklar, kişilik bozuklukları ve başka psikotik olmayan ruhsal bozukluklar A-- Nevrotik bozukluklar (Anksiyete, histeri, fobik, obsesif, kompulsif, nevrotik depresyon, nevrasteni, hipokondriazis, depersonalizasyon sendromu psikozları ) a-- Tedaviyle çalışma olanağı veren B--

57

0

b-- Paranoya G--

65

b-- Tedaviyle çalışma olanağı vermeyen

Kişilik bozuklukları (Paranoid kişilik, affektif kişilik, şizoid kişilik, eksplozif kişilik, histerik kişilik, astenik kişilik, sosyopatik kişilik, veya sosyal yönü ağır basan bozukluklar ) Alkol ve ilaç (morfin, esrar, kokain, barbütrik, amfetamin) bağımlılığı a-- Tedaviyle çalışma olanağı veren b-- Tedaviyle çalışma olanağı vermeyen

Organik beyin zedelenmesinden sonra oluşan psikotik olmayan özgül bozukluklar A-- Frontal lob sendromu

287

57 45 65

45 65

57 35 57 65

- 287 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI B--

19

Post kontuzisyon sendromu

a-- Tedaviyle çalışma olanağı veren

b-- Tedaviyle çalışma olanağı vermeyen

Oligofreniler

a-- İdiosi (IQ 20 ' den küçük)

b-- Embesilite (IQ 20 - 40 arası) 20

c-- Debilite (IQ 40 - 85 arası)

Travma veya travma dışı cinsel sapma ve bozuklukalr a-- Tedavi edilebilen

1 2 3 4 5 6 7 8 9

A CETVELİ II . LİSTE Göz Arızaları ( * )

Bir gözün 1.0 , diğerinin

0 görmesi

Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.4 görmesi Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.5 görmesi Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.6 görmesi Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.7 görmesi Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.8 görmesi

10

Bir gözün 1.0 , diğerinin 0.9 görmesi

11

Bir gözün 0.9 , diğerinin

12 13 14 15 16 17 18 19 20

57 65 59 25 35

b-- Tedavi edilemeyen

Arıza Sıra No

35

0 görmesi

Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.4 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.5 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.6 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.7 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.8 görmesi Bir gözün 0.9 , diğerinin 0.9 görmesi

288

57 Arıza Ağırlık Ölçüsü

35 30 25 20 15 5 3 2

Meslekte kazanma gücünü etkilemez

35 30 25 20 15 10 5 3

Meslekte kazanma gücünü etkilemez

- 288 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 21 22 23 24 25 26 27 28 29

Bir gözün 0.8 , diğerinin

0 görmesi

Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.4 görmesi Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.5 görmesi Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.6 görmesi Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.7 görmesi Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.8 görmesi

30

Bir gözün 0.8 , diğerinin 0.9 görmesi

31

Bir gözün 0.7 , diğerinin

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52

0 görmesi

Bir gözün 0.7 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.7 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.7 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 0.7 , diğerinin 0.4 görmesi Bir gözün 0.7 , diğerinin 0.5 görmesi Bir gözün 0.7 , diğerinin 0.6 görmesi Bir gözün 0.7 , diğerinin 0.7 görmesi Bir gözün 0.6 , diğerinin

0 görmesi

Bir gözün 0.6 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.6 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.6 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 0.6 , diğerinin 0.4 görmesi Bir gözün 0.6 , diğerinin 0.5 görmesi Bir gözün 0.6 , diğerinin 0.6 görmesi Bir gözün 0.5 , diğerinin

0 görmesi

Bir gözün 0.5 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.5 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.5 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 0.5 , diğerinin 0.4 görmesi Bir gözün 0.5 , diğerinin 0.5 görmesi Bir gözün 0.4 , diğerinin

0 görmesi

289

40 35 30 25 17 14 12 5 3

Meslekte kazanma gücünü etkilemez

40 38 35 32 30 20 15 12 45 43 40 37 30 25 20 48 45 43 40 35 30 50

- 289 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66

Bir gözün 0.4 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.4 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.4 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 0.4 , diğerinin 0.4 görmesi Bir gözün 0.3 , diğerinin

0 görmesi

Bir gözün 0.3 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.3 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.3 , diğerinin 0.3 görmesi Bir gözün 0.2 , diğerinin

0 görmesi

Bir gözün 0.2 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün 0.2 , diğerinin 0.2 görmesi Bir gözün 0.1 , diğerinin

0 görmesi

Bir gözün 0.1 , diğerinin 0.1 görmesi Bir gözün

0 , diğerinin

0 görmesi

67

Travma ve çeşitli hastalıklara bağlı, sekel olarak kalan ve görüşü bozan retina kanamaları, iltihaplar

68

Çift görmeye neden olan her iki göz kaslarının sekel halindeki paralizisi Bir gözün hareketsizliğine ve çift görmesine neden olan göz kaslarının sekel halindeki paralizisi Göz yuvarlarını hareketsiz kılan ve görüş derecesini bozan, sekel bırakan orbita yaralanmaları, tümörleri ve iltihapları a -- Tek gözde

69 70

71

b--

İki gözde

a --

Tek gözde

Optik sinir hastalıkları iltihapları, tümörleri, vasküler göz hastalıkları

73

Sekel halindeki hemianopsiler (bitemporal, binazal vb.)

75

Sekel halindeki ektropiyon veya entropiyon a -b--

Tek gözde

35 55 50 48 45 59 55 50 61 59 65

Meslekte kazanma gücü azalma oranları, görme derecelerine göre değerlendirilir.

57 41 41

35

Meslekte kazanma gücü azalma oranları, görme derecelerine göre değerlendirilir.

41 10

İki gözde

Göz kanalının tıkanması ve kese iltihapları a --

40

1

İki gözde

72

74

45

57

Sekel halinde lagoftalmi b--

48

Tek gözde

20 10

290

- 290 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 76

b--

İki gözde

a --

Tek gözde

20

Sekel halinde tam pitozis b--

35

İki gözde

57

Sekel halinde yarım pitozis a -b--

Tek gözde

5

İki gözde

30

77

Şaşılık ( Nistagmus )

78

Periferik görme alanının azalması A--

B--

Meslekte kazanma gücü azalma oranları, görme derecelerine göre değerlendirilir.

Görüş alanı 30 º a--

b--

Tek gözde

5

İki gözde

45

Görüş alanı 10 º a--

b--

Tek gözde

15

İki gözde

60 ( * ) A-- Anizometropi varsa, meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre % 2 eklenir. B-İki taraflı afak nedeniyle binoküler görmesi olanlarda, meslekte kazanma güçü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre % 10 eklenir. C-- Afakın tek taraflı olması nedeniyle binoküler görmesi olmayanlarda, meslekte kazanma güçü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre % 12 eklenir. D-Retina kanamalarında, görme bozukluğuna bağlı meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre, a-- Tek göz için % 5 b-- İki göz için % 10 eklenir

E-- Retina dekolmanlarında, görme bozukluğuna bağlı meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre, a-- Tek göz için % 5 b-- İki göz için % 10 eklenir

F-- Glokomda, görme bozukluğuna bağlı meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre, a-- Tek göz için % 10 b-- İki göz için % 15

291

- 291 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI eklenir

G-- Şaşılıkta ( nistagmus ), görme bozukluğuna bağlı meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre, a-- Tek göz için % 10 b-- İki göz için % 15 eklenir

H-Optik sinir hastalıklarında, görme bozukluğuna bağlı meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre, a-- Tek göz için % 5 b-- İki göz için % 10 eklenir

Arıza Sıra No

1

2 3 4 5 6 7 8

A CETVELİ III . LİSTE Kulak Arızaları

A-- Her iki kulakta tedavi ve işitme cihazıyla giderilemeyen tam işitme kaybı B-- Bir kulakta tedavi ve işitme cihazıyla giderilemeyen tam işitme kaybı C-- Doğuştan ( konjenital ) sağır ve dilsiz

Odiometrik incelemeyle teşhis edilen iletim, sensorinöral ve mikst tip işitme kayıpları ( * ) Plastikle düzeltilemeyen tek taraflı sayvan yokluğu Plastikle düzeltilemeyen iki taraflı sayvan yokluğu Kronik orta kulak iltihabı Kulaklarda akıntılı, labirent komplikasyonu sonucu sürekli baş dönmeleri ve denge bozukluklarıyla birlikte iki taraflı tam işitme kaybı Dış kulak yolunun ve orta kulağın kötü tabiatlı tümörleri, ameliyat edilemeyen akustik nörinoma Psikoz oluşturacak ağır kulak çınlaması ( tinnitus )

Arıza Ağırlık Ölçüsü

51 13 57 5

10 10 57 65

6 ( * ) İşitme kayıplarının belirlenmesinde, ISO standartları uygulanır. Bu kayıplar ve bunların neden olduğu meslekte kazanma gücü azalma oranları, aşağıdaki biçimde hesaplanır : A-- Bir kulağın işitme kaybı, purton odiogramda 500 - 1000 - 2000 hertz frekanslardaki konuşma seslerinin işitme eşik değerleri, desibel cinsinden toplanıp ortalaması alınarak saptanır. 40 ' dan sonraki her yaş için 0.5 desibel yaşlılık değeri düşülür. Bundan hata payı sabitesi olarak 15 çıkarılır. Kalan 1.5 ile çarpılır. Bu, bir kulağın işitme kaybı yüzdesidir.

292

- 292 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 39 yaşındaki bir sigortalının bir kulağının tam işitme kaybının neden olduğu meslekte kazanma gücü azalma oranı, yukarıdaki esaslara göre belirlenen bir kulağın işitme kaybı yüzdesiyle çarpılarak bir kulağın kısmi işitme kaybının meslekte kazanma gücü azalma oranı bulunur. B-- İki kulağın işitme kaybı yüzdesi, iyi işiten kulağın işitme kaybı yüzdesinin 5 katıyla, kötü işiten kulağın işitme kaybı yüzdesinin toplamının 6 ' ya bölünmesiyle bulunur. 39 yaşındaki bir sigortalının iki kulağının tam işitme kaybının neden olduğu meslekte kazanma gücü azalma oranı, yukarıdaki esaslara göre belirlenen iki kulağın işitme kaybı yüzdesiyle çarpılarak iki kulağın kısmi işitme kaybının meslekte kazanma gücü azalma oranı saptanır. 35 desibelden az işitme kayıpları, kısmi işitme kaybı olarak değerlendirilmez.

Arıza Sıra No

A CETVELİ IV . LİSTE Yüz Arızaları

1

Çiğneme ve konuşmayı ileri derecede güçleştiren alt ve üst çene

2

Dil yokluğu veya konuşma ve yutmayı zorlaştıracak derecede dil harabiyeti ( * ) Tükürük bezleri kanallarının yaralanması veya hastalıkları sonucu sürekli ve tedavi edilemeyen fistül Periferik fasial sinir paralizisi

3 4 5

6 7 8

kırıkları sekeli ( * )

Burun kaybı A-B--

Tam

Burunun kemik ve kıkırdak kısımlarının nefes almayı ileri derecede güçleştiren harabiyetleri Protezle düzeltilemeyen damak defektleri B--

Tam

Septum daviasyonu

11

Komplikasyonlu sinüzitler

10

B--

C--

7

10

10 10 40

37 0

Primer atrofik rinit ( ozena ) A--

57

55

Kısmi

9

41

40

Kısmi

Koklama ve tatma duygularının azalması

A--

Arıza Ağırlık Ölçüsü

20

Osteomiyelit sekelleri

0

Görme bozukluğu yapan orbita absesi

A.Cetveli Liste uygulanır

Mental bozukluklar yapan beyin abseleri

A.Cetveli I. Liste uygulanır

293

- 293 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 12 13 14

Ameliyat edilemeyen burun, paranazal sinüsler, çene, ağız ve farenks tümörleri Bütün dişlerin kaybı (protez olanaksız) Tam fonksiyon bozukluğu yapan dudak arızaları

65 20

35 ( * ) Meslekte kazanma gücü azalma oranı, fonksiyonların sağlam kalışı oranında azaltılır.

Arıza Sıra No

1 2

A CETVELİ V . LİSTE Boyun Arızaları

Larenks yokluğu sonucu sürekli kanül takılmasını gerektiren hastalık ve arızalar Ses organlarının tedavi edilemeyen arızaları a--

b-c--

Arıza Sıra No

1

3

4

Çift taraflı (afoni) Dispneyle birlikte afoni A CETVELİ VI . LİSTE Göğüs Hastalıkları

Pnömokonyozlar dışında kalan solunum, dolaşım hastalıkları.

Klinik ve radyolojik bulgularla belirlenmiş, solunum ve dolaşım fonksiyonlarını etkileyen akciğer dokusunun, bronşların, plevranın, kemik kafesinin (toraks) hastalıkları, kaburgaların (kot) kırılma ve rezeksiyonu, akciğer fıtığı ve bunların sekelleri a-- Hafif b--

2

Tek taraflı (disfoni)

c--

Orta

Dekompanze (tam)

Kalp ve dolaşım hastalıkları A-B--

60 10 25 57

Arıza Ağırlık Ölçüsü

6

30

Ağır

Solunum organlarının, (larenks, akciğer, plevra) işyeri koşullarına ve göreve bağlı olan veya olmayan nedenlerle ortaya çıkan, uyumu bozan ve görevin yapılmasına engel olan ve tedaviyle giderilmesi umulmayan ağır tüberkülozları veya buna bağlı sekeller Sağ kalp yetmezliği bulunmayan, fakat pulmoner hipertansiyon belirtileri olan ve sağ kalp büyümesi gösteren veya sağ kalp yetmezliğiyle birlikte kronik korpulmonale a-- Kompanze (nükseden) b--

Arıza Ağırlık Ölçüsü

Alışılmıştan daha ağır bedensel efora rağmen fonksiyon kısıtlaması olmayan Ağır eforda fonksiyon kısıtlaması olan

294

57

60

57 65 6

30

- 294 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI C--

Hafif eforda fonksiyon kısıtlaması olan (dekompanze)

D--

5

Dinlenme halinde fonksiyon kısıtlaması olan (tam dekompanse) İskemik kalp hastalıkları A--

Kronik stabil anjina pektoris

C--

(Akut koroner yetersizliği, intermedier koroner sendromu, variant anjina vb.) Romatizmal kalp hastalığı (bir veya birkaç kapak afeti)

B--

D-6

A--

perikardit,

primer

Kapalı komissürotomi Kalp kapağı protezi

D--

Koroner revaskülarizasyonu

56 58

Eforu kısıtlayan perikardioektomi

Sistemik hipertansiyonlar B-C--

Komplikasyonu olmayan labil dönemde olan esansiyel hipertansiyonlar Gunn belirtileri (Stad II), koroner sklerozu, sol ventrikül hipertrofisi ile birlikte esansiyel hipertansiyonlar Tedavi edilemeyen kötü tabiatlı hipertansiyonlar

D--

Maksima, minima tansiyon yükselmesi ile birlikte hipertansif ensefalopati, böbrek ve kalp yetersizliğiyle birlikte kötü tabiatlı hipertansiyonlar Pnömokonyozlar (*) 9

A--

Bu listenin 4 ' üncü sıra numarası nın ilgili arıza çeşitine göre işlem yapılır.

30

Kalıcı pasemaker

(Bu arızalar, yukarıda yer alan arızalara tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre eklenir.) Geçirilmiş stabil miyokart infarktüsü A--

65

26

B--

E--

8

Endokardit, miyokardit, miyokardiyopati vb.

Kalp ameliyatları

C--

7

Anstabil anjina pektoris

57

30 57 8 45 57 65

Düzenli veya düzensiz küçük opasiteler Tip

Küçük opasitenin sıklığı (perfüsion) 1/0 , 1/1 , 1/2

p ve s

2/2

2/3 , 3/2 3/3 3/4

295

__ 6

11 16 21

- 295 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI q ve t

1/1

1/2 , 2/1 2/2

2/3 , 3/2 3/3 3/4

r ve u

1/1

1/2 , 2/1 2/2

2/3 , 3/2

B--

Geniş opasiteler

Kategori

(Değişik:RG22/1/201127823) 3/3

6

11 16 21 26 31 6

16 21 26 31

Genişlik alanı (ekstend)

A

Büyük çapı 1 - 5 cm. arasında 11 olan opasite Çaplarının toplamı 5cm. ' yi geçmeyen, herbirinin büyük 16 çapları 1 cm. ' yi geçen birçok opasite B A kategorisinde gösterilenlerden daha büyük, 26 ancak yüzölçümü sağ üst zon genişliğini geçmeyen bir opasite A kategorisinde gösterilenlerden daha büyük, 46 ancak yüzölçümleri toplamı sağ üst zon genişliğini geçmeyen birçok opasite C Yüzölçümleri toplamı sağ üst zon genişliğini geçen bir veya 58 birçok opasite Büyük ve küçük opasitelerin birlikte yer aldığı olgularda sadece daha yüksek iş göremezlik derecesi (Ek cümle:RG-22/1/2011-27823) gerektiren dikkate alınır. ( * ) 1-- p, ortalama çapları 1.5 mm. ' ye kadar, q, 1.5 - 3 mm. arasında,

r, 3 - 10 mm. arasında olan düzenli,

296

- 296 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI s, ince t, orta kalınlıkta u, kalın, düzensiz, çizgisel (linear)

opasiteleri simgelemek üzere kullanılmıştır.

2-- Her olayda dispne,eksprium uzaması, siyanoz aranır, bunlardan biri veya birkaçı varsa aşağıdaki biçimde değerlendirilerek meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7' nci maddesi hükümlerine göre eklenir : a-Ancak zorlu çalışma ve ekzersizlerle meydana çıkan hafif dispne % 5 b-Olağan çalışma ve ekzersizlerle meydana çıkan orta dispne % 10 c-Dinlenme halinde görülen ağır dispne % 20 Uzamış eksprium veya belirgin siyanoz a -- Hafif % 5 b-c--

Orta % 10

Ağır % 15

3-- Dispne eksprium uzaması ve siyanozun klinik belirtileriyle radyolojik görünümü arasında belirgin bir çelişki olursa, akciğer fonksiyon testlerine başvurulur. Bu testlerin ortalaması değerlendirilerek meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre aşağıdaki eklemeler yapılır : a -- Hafif % 10 b-c--

Orta % 20

Ağır % 30

Akciğer fonksiyon testleri yapılan olaylarda dispne, eksprium uzaması, siyanoz gibi belirtiler için meslekte kazanma gücü azalma oranına ayrıca ekleme yapılmaz. 4-- Aktif akciğer tüberkülozu aşağıdaki üç kategoride değerlendirilerek meslekte kaznama gücü azalma oranına, Tüzüğün 7' nci maddesi hükümlerine göre aşağıdaki eklemeler yapılır : a -- Hafif (kavite bulunmayan, apeksten 2. aralığa kadar) % 10 b--

Orta (yaygınlığı bu lobu aşmayan veya kaviteli olmakla birlikte tek veya toplam kavitelerin çağı 4 ' cm. ' yi geçmeyen, orta derecede ilerlemiş ) % 20 c-Ağır (çok ilerlemiş, orta derece ilerlemiş olandan daha geniş alan kaplayan ) % 30 5-- Pnömokonyoza bağlı sağ kalp yetmezliği (korpulmonale) aşağıdaki üç kategoriye göre değerlendirilerek meslekte kazanma güzü azalma oranına, Tüzüğün 7' nci maddesi hükümlerine göre aşağıdaki eklemeler yapılır :

297

- 297 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a --

Hafif (dolaşım bozukluğu oluşmamış) % 10

c--

Ağır (dekompanse sağ kalp yetmezliği) % 30

b--

Arıza Sıra No

1

2

B CETVELİ VII. LİSTE Omuz ve Kol Arızaları

Köprücük kemiğinin, damarlarda, sinirlerde, komşu organlarda arıza yapmayan ve düzeltilemeyen kırıkları ve ters kaynamaları a -- Tek taraflı b--

A--

C--

4

5

6

İki taraflı

0

Kürek kemiği serbest fonksiyonel pozisyonda a -b--

Tek taraflı

30

İki taraflı

45

Kürek kemiği fonksiyonel pozisyonda değil a -b--

Tek taraflı

35

İki taraflı

50

Kürek kemiği sabit a -b--

Tek taraflı

b--

45

İki taraflı

Omuz ve kolda çalışmayı periostitler a -- Tek taraflı

zorlaştıran

tendosinovit,

a -b--

Tek taraflı

b--

65

20 57

İki taraflı

Yanık vb. nedenlerle koltukaltı yapışmaları a --

bursit,

15

İki taraflı

Geniş kemik kaybı sonucu omuz yokluğu (sallanan kol)

Tek taraflı

60 35

İki taraflı

Kol kemiği (humerus) amputasyonları A--

Arıza Ağırlık Ölçüsü

5

Omuz eklem ankilozu

B--

3

Orta (kompanse sağ kalp yetmezliği) % 20

50

Kolun kürek kemiği hizasından dezartikülasyonu a -b--

Tek taraflı

62

İki taraflı

65

298

- 298 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI B--

C--

7

A--

60

İki taraflı

65

a -b--

Tek taraflı

58

İki taraflı

Ön kolun dirsekle bilek arası amputasyonu a --

Tek taraflı

A--

60

2 - 5 cm. arası a --

Tek taraflı

b--

İki taraflı

a --

Tek taraflı

6

10

5 - 6 cm. arası b--

15

İki taraflı

20

Yalancı eklemler A--

65 49

İki taraflı

Kol kemiği (humerus) kırıklarının kısalık yapan yanlış kaynamaları

C--

11

Tek taraflı

65

Ön kolun dirsek ekleminden kaybı veya dezartikülasyonu

b--

B--

10

a --

Ön kol amputasyonalrı

B--

9

Kolun omuzla dirsek arası amputasyonu b--

B--

8

Kolun tek taraflı veya iki taraflı torasik amputasyonu

Kol kemiği ( humerus ) ortasından a -b--

Tek taraflı

33

İki taraflı

45

Dirsek yakınından a -b--

Tek taraflı

33

İki taraflı

45

Omuz yakınından a --

Tek taraflı

b--

İki taraflı

a --

Tek taraflı

50

Dirsek ekleminin tam ekstansiyon veya fleksiyon halinde ankilozu b--

60 41

İki taraflı

Dirsek ekleminin ekstansiyon kısıtlanması ( * ) A-0 º - 60 º arası

veya

299

fleksiyon hareketlerinin

55

- 299 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a -B--

C--

D--

12

14

15

İki taraflı

a --

Tek taraflı

40 55

60 º - 90 º arası b--

İki taraflı

a --

Tek taraflı

35 40

90 º - 110 º arası b--

31

İki taraflı

45

110 º den fazla a --

Tek taraflı

b--

İki taraflı

a --

Tek taraflı

b--

41

a --

19

Tek taraflı

7

İki taraflı

15

Ön kolun tam supinasyonu a --

Tek taraflı

b--

İki taraflı

a --

Tek taraflı

20 40

Ön kolun tam puronasyonu b--

16

İki taraflı

35

Radius kemiği arızaları A--

55

10

İki taraflı

110 º den fazla b--

B--

16

b--

Dirsek ekleminin ekstansiyon veya fleksiyon halinde hareket serbestisitesi (** ) A-70 º -110 º arası

B--

13

Tek taraflı

El ve bileğe zarar verir şekilde radius kemiği kırığı a -b--

Tek taraflı

15

İki taraflı

Dirsekte radius başı rezeksiyonu a -b--

Tek taraflı

10

İki taraflı

Ön kol iki kemiğinin yalancı eklemleri a--

30

Tek taraflı

20 35

300

- 300 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 17

18

b--

Ön kol kemiklerinden birinin hareketi zorlaştıran yalancı eklemi a--

Tek taraflı

b--

İki taraflı

Kol ve ön kol atrofileri A--

2 - 3 cm. arası (3 cm dahil)

C--

6 cm. ' den yukarı

B--

19

İki taraflı

3 - 6 cm. arası (6 cm dahil)

Bir kolun total paralizisi

B--

Yukarı tip radiküler paralizi (Erb)

C--

Aşağı tip radiküler paralizi (Klumpke)

E--

N. Radialis paralizisi

D--

N. Aksillaris paralizisi

F--

N. Medianus paralizisi

G--

3 7

57 40 52 47 47 47

N. Torasikus paralizisi

K--

25

15

N. Ulnaris paralizisi

H--

18

10

Kol ve ön kol paralizileri ( *** ) A--

60

15

N. Serratus paralizis

15 ( * ) Bu liste, çalışan omuz ve kol için düzenlenmiş olup çalışmayan tarafın aynı arızalarında bu listede yer alan arıza ağırlık ölçüsüne göre bulunacak meslekte kazanma gücü azalma oranının 1 / 5 ' i indirilir. (** ) Bükülme kısıtlanması 0 methoduna göre belirlenir.

( ***) Birden çok sinirin paralizisindeki meslekte kazanma gücü azalma oranı, amputasyondaki meslekte kazanma gücü azalma oranından çok olamaz. A CETVELİ VIII. LİSTE Arıza

Sıra El Bileği ve El Arızaları (*) No 1 El bileği dezartikülasyonu a

2

b

Tek taraflı

48

Çift taraflı

65

El bileği ankilozu A

Arıza Ağırlık Ölçüsü

Fonksiyonel pozisyonda

301

- 301 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a

B

C

3

4

5

b

Tek taraflı

20

Çift taraflı

30

Fonksiyonel pozisyon dışında gelişmiş ankilozlar (supinasyon, fleksiyon, ekstansiyon, pronasyon) a Tek taraflı b

30

Çift taraflı

El bileği ekleminde ve elde, tendosinovit, bursitve periostitler a Tek taraflı b

Çift taraflı

a

Tek taraflı

çalışmayı

zorlaştıran

Naviküler psödoartrozu veya oslunatum nekrozu (Klenböck) b

b

Tek taraflı

b

19

20 49

Çift taraflı

El bileğinde tüm fleksör ekstansör tendon kesileri a

12

15

Çift taraflı

Tüm belirtileriyle Volkman kontraktürü a

45

Tek taraflı

60 42

Çift taraflı

52 ( * ) Bu liste, çalışan el ve bilek için düzenlenmiş olup çalışmayan elin aynı arızalarında bu listede yer alan arıza ağırlık ölçüsüne göre bulunacak meslekte kazanma gücü azalma oranının 1/5 ' i indirilir

Arıza Sıra No

1

A CETVELİ IX. LİSTE El Parmakları Arızaları (*)

A-- Başparmak amputasyonu

Arıza Ağırlık Ölçüsü

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

24

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

20

bb-- İki taraflı

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

cb--

30

Tek taraflı

26 16

İki taraflı

22

302

- 302 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI B--

Başparmak sertlikleri, ankilozları a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

13

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

10

bb-- İki taraflı

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

2

cb--

16

Tek taraflı

13 7

İki taraflı

A-- İşaret parmağı amputasyonu

10

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

7

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

7

bb-- İki taraflı

10

ca--

6

c-- Falango - falangeal eklemden cb--

Tek taraflı İki taraflı

d-- Distal - interfalangeal eklemden da-- Tek taraflı

B--

10

9 2

db-- İki taraflı

İşaret parmağı sertlikleri ankilozları

5

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

4

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

4

bb-- İki taraflı

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

cb--

7

Tek taraflı

7 2

İki taraflı

d-- Distal - interfalangeal eklemden

303

5

- 303 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI da-- Tek taraflı

3

2

db-- İki taraflı

5

A-- Orta parmak amputasyonu

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

5

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

5

bb-- İki taraflı

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

cb--

Tek taraflı

da-- Tek taraflı

6 1

db-- İki taraflı

Orta parmak sertlikleri ankilozları

3

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

5

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

cb--

8 5

bb-- İki taraflı

Tek taraflı

8 1

İki taraflı

d-- Distal - interfalangeal eklemden da-- Tek taraflı

4

8 3

İki taraflı

d-- Distal - interfalangeal eklemden

B--

8

4 1

db-- İki taraflı

A-- Yüzük parmağı amputasyonu

2

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

3

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

6 3

304

- 304 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bb-- İki taraflı

6

ca--

1

c-- Falango - falangeal eklemden cb--

Tek taraflı İki taraflı

d-- Distal - interfalangeal eklemden da-- Tek taraflı

B--

1

db-- İki taraflı

Yüzük parmağı sertlikleri, ankilozları

2

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

1

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

cb--

4 1

bb-- İki taraflı

Tek taraflı

4 1

İki taraflı

d-- Distal - interfalangeal eklemden da-- Tek taraflı

5

4

3 1

db-- İki taraflı

A-- Küçük parmak amputasyonu

2

a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

2

ab-- İki taraflı

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

2

bb-- İki taraflı

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

cb--

Tek taraflı

5 1

İki taraflı

d-- Distal - interfalangeal eklemden da-- Tek taraflı

B--

5

4 1

db-- İki taraflı

Küçük parmak sertlikleri, ankilozları

305

2

- 305 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a-- Karpo - metakarpal eklemden aa-- Tek taraflı

1

ab-- İki taraflı

4

b-- Metakarpo - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

1

bb-- İki taraflı

4

c-- Falango - falangeal eklemden ca--

cb--

Tek taraflı

1

İki taraflı

3

d-- Distal - interfalangeal eklemden da-- Tek taraflı

6

1

db-- İki taraflı

A-- Başparmak ve işaret parmağının birlikte amputasyonları

a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falengeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

ba-- Tek taraflı

20

bb-- İki taraflı

Başparmak ve işaret parmağının birlikte ankilozlar a-- Metakarpo - falengeal eklemden

sertlikleri,

aa-- Tek taraflı

30

23

ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

7

30 45

b-- Falango - falangeal eklemden

B--

2

28 13

bb-- İki taraflı

A-- Başparmak, işaret parmağı ve orta parmağın birlikte amputasyonları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

18

35 50 22

306

- 306 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI B--

bb-- İki taraflı

32

aa-- Tek taraflı

30

Başparmak, işaret parmağı ve orta parmağın birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Metakarpo - falangeal eklemde ab-- İki taraflı

35

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

8

15

bb-- İki taraflı

A-- Başparmak, işaret parmağı, orta ve yüzük parmağının birlikte amputasyonları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

ba-- Tek taraflı

30

bb-- İki taraflı

Başparmak, işaret parmağı, orta ve yüzük birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Metakarpo - falangeal eklemde

parmağının

aa-- Tek taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

40 27

bb-- İki taraflı

A-- Başparmak, işaret parmağı, orta parmak, yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte amputasyonları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

B--

35

35

ab-- İki taraflı

9

40 60

b-- Falango - falangeal eklemden

B--

20

32

43 60 33

bb-- İki taraflı

Başparmak, işaret parmağı, orta parmak, yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Metakarpo - falangeal eklemde

307

38

- 307 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI aa-- Tek taraflı

40

ab-- Çift taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

10

23

bb-- Çift taraflı

A-- İşaret parmağı ve orta parmağın birlikte amputasyonları

a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

20 30 6

10

ca--

3

cb--

Tek taraflı İki taraflı

İşaret parmağı ve orta parmağın birlikte sertlikleri ve ankilozları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemde aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemde ca--

cb--

5

13 18 4

bb-- İki taraflı

11

28

bb-- İki taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemden

B--

46

Tek taraflı

9 3

İki taraflı

A-- İşaret parmağı, orta parmak ve yüzük parmağının birlikte amputasyonları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

5

28 35 16

308

- 308 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bb-- İki taraflı

20

ca--

4

c-- Distal - interfalangeal eklemden

B--

cb--

Tek taraflı İki taraflı

İşaret parmağı, orta parmak ve yüzük parmağının birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemde aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemde

12

cb--

Tek taraflı

ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemden

B--

15

6

35 57 18

bb-- İki taraflı

cb--

30

4

İki taraflı

A-- İşaret parmağı, orta parmak, yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte amputasyonları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı

ca--

23

10

bb-- İki taraflı ca--

9

Tek taraflı

25 5

İki taraflı

İşaret parmağı, orta parmak, yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemde aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

11

25 31 11

bb-- İki taraflı

16

309

- 309 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI c-- Distal - interfalangeal eklemde ca--

13

cb--

Tek taraflı

5

İki taraflı

A-- Orta parmakve yüzük parmağının birlikte amputasyonları

a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemden

B--

cb--

Tek taraflı

ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemde

14

9

5

11 16 4

bb-- İki taraflı

cb--

20

3

İki taraflı

Orta parmakve yüzük parmağının birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemde aa-- Tek taraflı

ca--

15

5

bb-- İki taraflı ca--

8

Tek taraflı

9 3

İki taraflı

A-- Orta parmak, yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte amputasyonları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

5

25 40 13

bb-- İki taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemden

310

20

- 310 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI ca--

B--

cb--

Tek taraflı

3

İki taraflı

Orta parmak, yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemde aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemde ba-- Tek taraflı

31 7

13

ca--

3

cb--

Tek taraflı İki taraflı

A-- Yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte amputasyonları

a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemden aa-- Tek taraflı ab-- İki taraflı

b-- Falango - falangeal eklemden ba-- Tek taraflı

5

13 20 9

bb-- İki taraflı

16

ca--

2

c-- Distal - interfalangeal eklemden

B--

14

bb-- İki taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemde

15

7

cb--

Tek taraflı İki taraflı

Yüzük parmağı ve küçük parmağın birlikte sertlikleri, ankilozları a-- Karpo - metakarpal veya metakarpo - falangeal eklemde aa-- Tek taraflı

4

9

ab-- İki taraflı

13

ba-- Tek taraflı

3

b-- Falango - falangeal eklemde bb-- İki taraflı

c-- Distal - interfalangeal eklemde ca--

Tek taraflı

9 1

311

- 311 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 16

cb--

İki taraflı

Şekil bozukluğu yapan metakarp kırıkları A-- 1 - 2 metakarp kırığı a-- Tek taraflı

B--

(*)

3

1-2--

3--

5

b-- İki taraflı

10

2 ' den fazla metakarp kırığı a-- Tek taraflı

10

b-- İki taraflı

18 Bu liste, çalışan el için düzenlenmiş olup çalışmayan elin aynı arızalarında bu listede yer alan arıza ağırlık ölçüsüne göre bulunacak meslekte kazanma gücü azalma oranının 1 / 5 ' i indirilir. 1 ' inci parmağın Falango - falangeal eklemden amputasyonu veya eklemdeki sertlik ve ankilozuyla II, II + III, II + III + IV, II + III + IV + V ' inci parmakların distal - interfalangeal eklemden amputasyonları veya bu eklemlerdeki sertlikleri ve ankilozlarının birleşmesi halinde, meslekte kazanma gücü azalma oranları, Tüzüğün 7 ' inci maddesi hükümlerine göre bulunur. Çeşitli parmakların çeşitli eklemlerin (DİP, PİP, MP) listede bulunmayan birlikte amputasyonları, sertlikleri ve ankilozlarında, meslekte kazanma gücü azalma oranları, Tüzüğün 7 ' inci maddesi hükümlerine göre bulunur. A CETVELİ X. LİSTE

Arıza Sıra No

1

Omurga Arızaları

A-- Bir omurun (vertebra) ezilmesi (kompresyon) veya parçalı kırıkları ( x ) a-- Hafif (omur yüksekliğinin 1 / 3 kaybı)

B--

b-- Orta (omur yüksekliğinin 1 / 2 kaybı)

Bir omurun çıkıkla birlikte ezilmesi veya parçalı kırıkları a-- Servikal bölgede

2

15 22 40

b-- Dorsal bölgede C--

Arıza Ağırlık Ölçüsü

25

c-- Lomber bölgede

Bel bölgesinde indirekt muskulus kuadratus kesilmesine bağlı bir veya birkaç omur prosesüs spinozus, prosesüs transversus kırıkları Omur kırıkları sonrası veya kırıkları nedeniyle yapılmış füzyon ameliyatlarında oluşan omurların iki veya daha fazla seğmentte ankilozu

312

35 10 33

- 312 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 3

4

Omurganın (kolumna vertebralis) kırıkları, çıkıkları veya kırıklı çıkıkları nedeniyle oluşan omurilik (medulla spinalis) yaralanmaları veya kesilmeleri (seksiyonları ) a -- Kuadripleji (xx) b-- Parapleji (xx)

Omurga travmalarından sonra oluşan A-- Kronik radikülitler B--

C--

5

Disk hernileri (cerrahi ve tıbbi tedaviden istifade etmemiş diskopatiler) a-- Nörolojik defisit yapmamış olanlar b-- Nörolojik defisit yapmış olanlar

İleri derecede sertlik veya ankiloza neden olan omurga travmaları veya hastalıkları Post travmatik veya hastalık sonucu gelişmiş A-- Jibbozite B--

C--

65 65 10 30 57 65 15

Kifoz

25

Kifo - İskolyoz a -- Hafif

20

b-- Orta

30

c-- Ağır

45 ( * ) Her fazla omur kırığında meslekte kazanma gücü azalma oranına, Tüzüğün 7 ' nci maddesi hükümlerine göre % 5 eklenir. ( ** ) Parapleji ve kuadroplejinin inkontinesle birlikte olması halinde meslekte kazanma gücü azalma oranı % 100 ' dür. A CETVELİ XI. LİSTE Arıza Sıra No

1

Karın Hastalıkları ve Arızaları

Ameliyat ve plastikle düzeltilemeyen eventrasyonlar a -- Hafif (çapı 5 cm.)

b-- Orta (çapı 10 cm. ' ye kadar)

2

c-- Ağır (çapı 10 cm. ' den yukarı)

A-- Sindirim kanalı hastalıkları

a-- Özefagus korozif darlıkları, akalazya, kronik peptik ülser, hiatus hernileri, postgastrektomik, postvagatomik sendromlar b-- Kronik iltihabi barsak hastalıkları (Crohn hastalığı,

313

Arıza Ağırlık Ölçüsü

7

35 57

27 57

- 313 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI kolit ülseroza, sekal bırakan tüberküloz vb. ) c-- Tedavi edilemeyen anal inkontinens

d-- Daimi anüs kontrnaturalis

e-- 1 metreden çok ince barsak rezeksiyonları f--

Hemi kolektomi

C--

3 4

65 5

15

g-- Total kolektomi

B--

60

h-- Karın organlarının işlevlerini önemli derecede bozan ve çeşitli nedenlerden ileri gelen peritonitlerin yapışık sekelleri Karaciğer hastalıkları a-- Fibrozis, minimal nekrozla birlikte karaciğer fonksiyon testleri orta veya ortadan fazla bozuk olan kronik ve tekrarlayan hepatitler b-- Fibrozis veya ağır derecede hücre harabiyetiyle birlikte karaciğer fonksiyon testleri ileri derecede bozuk olan kronik, aktif ( agresif ) hepatitler c-- Değişik etiyolojili tam teşekkül etmiş karaciğer sirozu d-- Safra kesesi yokluğu

Pankreatitler

a-- Kronik pankreatitler

b-- Residivli, kronik pankreatitler Kan hastalıkları dışındaki nedenlere bağlı splenektomi Nefrolojik hastalıklar

60 57

35 60 65 1

35 51 15

A-- Nefrektomi

a-- Diğer böbrek sağlam

25

b-- Diğer böbrek arızalı

B--

Arıza ağırlık ölçüsü nefropatiler için öngörülen esaslara göre bulunur.

Nefropatiler (x)

Böbrek fonksiyon testleri sonuçlarına ve tedavi gerektirip gerektirmediğine göre a -- % 10' a kadar arızalı (tedavi ve takibi gerektirmeyen) b-- % 10 - % 30 arızalı (sık tedaviyi ve devamlı takibi gerektiren ) c-- %30 - %60 arızalı (cerrahi veya devamlı tıbbi tedavilerle tam kontrol altına alınamayan) d-- % 60 - % 90 arızalı (tedaviye rağmen arızaları aynen devam eden)

314

10 45 60 65

- 314 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5 6

7

Hemodiyalizi gerektiren durumlar Böbrek transplantasyonu

Travmatik bir veya iki taraflı böbrek düşüklüğü a -- Böbrek fonksiyonlarını bozmamış b-- Böbrek fonksiyonlarını bozmuş

8

9

10 11

12 13

Ürolojik hastalıklar A-- İş gücünü etkilemeyen ve ürogenital organların fonksiyonlarını bozmayan böbrek, üreter, mesane, üretra, prostat ve penisin şekil bozuklukları, hafif varikosel, hidrosel, doğuştan (konjenital) anomaliler, iyi tabiatlı, ameliyat edilebilir tümörler, idrar akımını bozmayan, enfeksiyonsuz ve komplikasyonsuz üriner taşlar, ara sıra oluşan enüresisler, kadınlarda hafif sistoseller B-- İş gücünü orta dereceye yakın bozacak şekilde fonksiyonel düzensizlikler yapmış ürogenital sistem anomalilikleri ve hastalık sekelleri, devamlı idiopatik enurezis, ameliyat ve tedavi ile giderilemeyen penis, üretra, prostat hastalıkları, arasıra dilatasyon ve sonda kullanmayı gerektiren üretra darlıkları C-- Laboratuvar bulguları ile saptanan ve koruyucu tedavi ile iyileşmeyen üriner sistem tüberkülozları, üretero sigmoidostomi, üretero - kutaneustomi, postoperatif oluşan devamlı üriner fistüller, inkoktinensler, ekstrofolia vezikalis, total epispadias ve hipospadias, devamlı sistostomi veya sonda kullanmayı gerektiren ileri derecede üretra darlıkları D-- Üriner sistemin kötü tabiatlı tümörleri Komplikasyonsuz travmatik üretra darlıkalrı Penis yokluğu

65

Arıza ağırlık ölçüsü nefropatiler için öngörülen esaslara göre bulunur.

0

Arıza ağırlık ölçüsü nefropatiler için öngörülen esaslara göre bulunur.

10

35

65 65 13 19

Testis yokluğu a -- Tek taraflı

1

b-- İki taraflı

Penis ve testisin birlikte yokluğu ve idrarın sürekli akması Overlerin yokluğu a -- Tek taraflı (50 yaştan küçük) b-- İki taraflı (50 yaştan küçük)

315

41 64 1

41

- 315 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 14

Ameliyat edilemeyen prolapsus uteri

41 ( * ) Böbrek fonksiyonları, kreatinin klirens, fenol sulfa fitaleyn (P.S.P.) veya diğer laboratuvar testleriyle değerlendrilir.

Arıza Sıra No

1 2 3 4

5

A CETVELİ XII. LİSTE Pelvis ve Alt Ekstremite

Arızaları

Pelvis kemiklerinden birinin kırığı sonucu oluşan hafif deformiteler Pelvis organlarına zarar vermeyen, fakat şekil bozukluğuyla kalça eklemlerinde hareket güçlüğü meydana getiren kırıklar Pelvis kemiklerinin ürolojik ve nörolojik komplikasyonlarla birlikte olan kırıkları Koksa - femoral eklemin 15 º fleksiyon, 10 º abdüksiyondan fazla olmamak üzere ankilozu a-- Tek taraflı b-- İki taraflı

Koksa - femoral eklemin 15 º fleksiyon, 15 º abdüksiyondan daha fazla oluşmuş kötü durumda tam ankilozu a-- Tek taraflı

6

8

9

5 35 50 35 55

40

b-- İki taraflı

Koksa - femoral ekleminin normmal hareketlerinin % 50 ' sini kaybettirecek şekilde sertliği a-- Tek taraflı

7

Arıza Ağırlık Ölçüsü

57

25

b-- İki taraflı

Uyluk kemiği (femur) boynunda yerleşmiş psödoartroz, asetabular, kırıklı çıkıklardan sonra kalça ekleminde yerleşmiş tam veya yarı sertlikler a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

Koksa - femoral eklem dezartikülasyonu veya trokanter seviyesinde amputasyon a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

Uyluk kemiği (femur) amputasyonları

35

35 56 60 65

A-- 1 / 3 üstten (proksimal) a-- Tek taraflı

56

316

- 316 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI B--

C--

10

11

b-- İki Taraflı

65

a-- Tek taraflı

50

1 / 2 ( ortadan )

b-- İki Taraflı

62

1 / 3 alttan ( distal ) a-- Tek taraflı

b-- İki Taraflı

Uyluk kemiğinin (femur) psödoartrozu a-- Tek taraflı

45 ameliyat

edilemeyen

diafiz

60 40

b-- İki Taraflı

56

Uyluk kemiğinin boyun kırıkları A-- Ortopedik uygulama ile iyileşmiş olanlar a-- 2 - 5 cm. arası kas atrofisi olan aa-- Tek taraflı

5

ab-- İki taraflı

10

ba-- Tek taraflı

10

b-- 5 cm. ' den fazla kas atrofisi olan

B--

bb-- İki taraflı

15

Ortopedik ameliyat sonucu

a-- Parsiyel protez uygulaması aa-- Tek taraflı

30

ab-- İki taraflı

55

b-- Total protez uygulaması ba-- Tek taraflı

C--

12

40

bb-- İki taraflı

Ameliyat edilemeyen uyluk kemiği başı nekrozu a-- Tek taraflı

40

b-- İki Taraflı

55

Alt bacak amputasyonları A-- 1/3 üstten (proksimal) dezartikülasyonu a-- Tek taraflı B--

60

b-- İki Taraflı

veya

diz

ekleminden 45 60

1 / 2 (ortadan)

317

- 317 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI a-- Tek taraflı

C--

13

37

b-- İki Taraflı

1 / 3 alttan (distal) veya ayak bileği dezartikülasyonu a-- Tek taraflı

33

b-- İki Taraflı

57

Ayak amputasyonları A-- Tars kemikleri hizasından (chopart) a-- Tek taraflı

B--

14

15

16

57

25

b-- İki Taraflı

45

Metatarstan

a-- Tek taraflı

20

b-- İki Taraflı

Ayak başparmağının dipten metatarsofalangeal) amputasyonu a-- Tek taraflı

7

b-- İki Taraflı

15

Ayak parmaklarının tümünün dipten amputasyonu a-- Tek taraflı

15

b-- İki Taraflı

23

Ayak parmaklarının amputasyonu ve sertlikleri A-- II, III, IV veV' amputasyonu a-- Tek taraflı B--

C--

35

nci

parmakların

birlikte

dipten 5

b-- İki Taraflı

III, IV veV ' nci parmakların birlikte dipten amputasyonu a-- Tek taraflı

7 3

b-- İki Taraflı

Ayak parmaklarının tümünün fonksiyon yapamayacak derecede sertlikleri, şekil bozuklukları ve sikatrisleri a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

D-- II, III, IV veV ' nci parmakların tümünün fonksiyon yapamayacak derecede sertlikleri, şekil bozuklukları ve sikatrisleri a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

5 15 23

5 7

318

- 318 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI E--

17

18

b-- İki Taraflı

Ayak tarsal kemikler arası eklemlerinde sertlik veya artrodez (tripler, subtalar vb.) a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

A-- Tars kemiklerinden birinin eksikliği (aseptik nekrozu) a-- Tek taraflı

B--

19

20

III, IV veV ' nci parmakların fonksiyon yapamayacak derecede sertlikleri, şekil bozuklukları ve sikatrisleri a-- Tek taraflı

Talus ve kalkaneus kırıkları a-- Tek taraflı

10 18

18 5

b-- İki Taraflı

Metatarsların travmatik şekil bozukluğu, lüksasyonu, eksikliği, travmatik pes planus a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

10 10 18

Bacak kısalıkları a-- 10 cm. den çok

c-- 6 - 8 cm. (6 cm. dahil)

d-- 4 - 6 cm. (4 cm. dahil) e-- 4 cm .den az

Diz ekleminin tam ankilozu veya artrodezi

24 19 7 1 0

A-- 0 º - 10 º fleksiyonda a-- Tek taraflı

B--

C--

22

5

10

b-- İki Taraflı

b-- 8 - 10 cm. (8 cm. dahil)

21

3

25

b-- İki Taraflı

40

10 º - 20 º fleksiyonda a-- Tek taraflı

30

b-- İki Taraflı

20 º den yukarı fleksiyonda a-- Tek taraflı

55 35

b-- İki Taraflı

Diz eklem hareketlerinde kısıtlanmaya neden olan sertlikler (x)

319

57

- 319 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI A-- 140 º - 90 º arası hareketli a-- Tek taraflı

B--

C--

40

b-- İki Taraflı

60

140 º - 60 º arası hareketli a-- Tek taraflı

30

b-- İki Taraflı

57

140 - 30 º arası hareketli a-- Tek taraflı

20

b-- İki Taraflı

35

D-- 140 º - 10 º arası hareketli a-- Tek taraflı

E--

F--

10

b-- İki Taraflı

17

0 º - 10 º arası hareketli a-- Tek taraflı

30

b-- İki Taraflı

57

0 º - 30 º arası hareketli a-- Tek taraflı

25

b-- İki Taraflı

45

G-- 0 º - 60 º arası hareketli a-- Tek taraflı

H--

20

b-- İki Taraflı

35

0 º - 90 º arası hareketli a-- Tek taraflı

15

b-- İki Taraflı

İ--

20

0 º - 130 º arası hareketli a-- Tek taraflı

23

24

10

b-- İki Taraflı

Diz ekleminde gevşeme yapan ve ameliyat edilemeyen travmatik ligament, kapsül, sinoviyal, menisküs yırtılmaları a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

Diz ekleminde gevşeme yapan ve ameliyat edilemeyen travmatik ligament, kapsül, sinoviyal, menisküs yırtılmaları nedeniyle meydana gelen sarsak diz a-- Tek taraflı

320

15 20 30

30

- 320 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 25

26

b-- İki Taraflı

45

a-- Tek taraflı

20

Total veya parsiyel diz eklem protezleri uygulanmasını gerektirmiş diz eklemlerinin travmatik lezyonları b-- İki Taraflı

Ayak bileği ekleminin ligament, kapsül, sinoviyal yaralanmaları sonucu yerleşmiş eklem gevşekliği a-- Tek taraflı

27

15

b-- İki Taraflı

28

Ayak bileğinin A-- Tam ankilozu ve artrodezi a-- Tek taraflı

B--

C--

28

15

b-- İki Taraflı

Planter fleksiyonu % 50 ' den az a-- Tek taraflı

30 10

b-- İki Taraflı

Planter fleksiyonu % 50 ' den çok a-- Tek taraflı

25 7

b-- İki Taraflı

15

Ayak bilek ekleminin sertliği A-- Normal hareketlerin % 50 kaybı a-- Tek taraflı

B--

29

45

10

b-- İki Taraflı

Normal hareketlerin % 50 den çok kaybı a-- Tek taraflı

15

b-- İki Taraflı

Diz bölgesi ( femur kondilleri, tibia platosu, patella ) kemiklerinde oluşan kırık ve yaralanmalardan sonra kalan genurekurvatum, genuvarum, genuvalgum gibi şekil bozuklukları A-- 25 º ' den çok ( 25 º dahil ) a-- Tek taraflı

B--

20

25

20

b-- İki Taraflı

35

25 º ' den az a-- Tek taraflı

17

b-- İki Taraflı

25

321

- 321 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 30

31

32

33

Ameliyat edilemeyen diz kapağı (patella) kırığı, kuadroseps kas, tendon, ligament kopması sonucu ekstensiyon hareketlerinin yapılamaması a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

Diz kapağının fonksiyon bozukluğu yapmamış, iyileşmiş kırıkları a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

Tibianın, fibulanın veya krurusin iyileşmiş, komplikasyonsuz kırıkları a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

A-- 10 º 'ye kadar angulasyon veya eksen rotasyonu bırakarak tam iyileşmiş kırıkları a-- Tek taraflı

C--

b-- İki Taraflı

10 º ' den çok angulasyon veya eksen rotasyonu bırakarak tam iyileşmiş kırıkları a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

a-- Tek taraflı

5 1

10 18 15

20 30

D-- Geniş kemik defektleri a-- Tek taraflı

35

1

22

Psödoartrozları b-- İki Taraflı

34

30

5

Tibia, fibula, tibio - fibulanın

B--

20

30

b-- İki Taraflı

Kalça (trokanter) ve bacakta, çalışmayı etkileyen tendosinovitler, bursitler, periostitler a-- Tek taraflı b-- İki Taraflı

Uyluk diafiz kırıklarından sonra oluşan, hareketsizliğe bağlı kas atrofileri ve bacak sinirlerinin felci dışındaki nedenlerden ileri gelen, kas kopma harabiyetlerinin kalıntısı uyluk bölgesi kas atrofileri veya hipertrofileri a-- 2 - 3 cm. (3 cm. dahil) b-- 3 - 5 cm. (5 cm. dahil)

45 15 20

3 6

c-- 5 cm. den çok

10

322

- 322 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 36

37

Miyozitis ossifikans

a-- Tek taraflı

1

b-- İki Taraflı

Alt bacak kırıklarından sonra oluşan, hareketsizliğe bağlı kas atrofileri, kas kopma harabiyetlerinin kalıntısı, bacak sinirleri felci dışındaki nedenlerden ileri gelen kas atrofileri, hipertrofileri a-- 3 cm. ' ye kadar (3 cm. dahil) b-- 3 - 5 cm. (5 cm. dahil )

38

39

c-- 5 cm. ' den çok

Alt tarafın sinir sistemi arızaları (Pleksus lumbalis, pleksus sakralis lezyonu sonucu oluşan alt taraf periferik sinir paralizileri ) A-- Dejenerasyonla birlikte N.Proneusun kısmi veya tam paralizisi B-- Dejenerasyonla birlikte N. İskiadikusun kısmi veya tam paralizisi Post travmatik veya travma dışı enfeksiyonlar (osteomiyelit, tüberküloz, mantar vb.)

3

3 6

10

30 45

A-- Aktif olmayanlar

a-- Uzun kemiklerde

aa-- Tek taraflı

16

ab-- İki taraflı

28

b-- Omurgada

ba-- Servikal

30

bb-- Dorsal B--

bc--

20

Lomber

Aktif olanlar (Tedaviye cevap vermeyen, akıntılı) a-- Uzun kemiklerde

aa-- Tek taraflı

57

ab-- İki taraflı

57

b-- Omurgada

ba-- Servikal

57

bb-- Dorsal 40

(x)

25

bc--

57

Lomber

57

Kalıcı nitelikte osteoporozlar Hareket kısıtlanması 0 methoduna göre belirlenir.

323

10

- 323 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

Arıza Sıra No

1

A CETVELİ XIII. LİSTE Endokrin, Metabolizma, Kollagen Doku, Periferik Damar Hastalıkları, Hematolojik ve Romotoid Hastalıkları

Endokrin Hastalıkları

A-- Hipotalamik Hastalıklar

a-- Devamlı replasman tedavisi sekonder diabetes insipidus

gerektiri

primer,

b-- Organik nedene bağlı diabetes insipidus

ba-- Primer, herediter, sekonder, nefrojenik diabestes insipitus

bb-- Multiple miyelomaya bağlı nefrojenik diabetes insipidus B--

Arıza Ağırlık Ölçüsü

Hipofizer Hastalıklar

45

45 65

a-- Gelişim Salgı (STH) fazlalığı aa-- Gigantizm

ab-- Komplikasyonsuz akromegali ac--

Akromegali + diabetes mellitus + artropati + kompresyon belirtileri (x)

b-- Adenokortikotrop hormon (ACTH ) fazlalığına bağlı Cushing sendromu (hipertansiyona bağlı kardiak arterioskleroz gelişmesi sonucu komplikasyonlar) (x) c-- Hipofizer nanismus d-- Hipofiz tümörleri (görme, görme alanı defektleri) (x)

0 6

0

e-- Hipofizin hormon yetersizlikleri ea--

C--

eb--

Hipopitiutarizm

Panhipopitiutarizm (Simmond kaşeksisi)

Tiroid Hastalıkları a-- Yaygın tiroid kanser metastazı

b-- Nodüler, diffüz, multinodüler, toksik guatriler, subakut tiroidler x) ba-- İyileşme bb-- Kalıcı hipoparatiroidi ( replasman tedavisi uygulanır) bc-- Rekurrens felci (x)

324

45 65 65 0 45

- 324 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI bd-- Kalıcı hipotiroidi (replasman tedavisi uygulanır) be-- Replasman tedavisi yapılamayan hipotiroidi ( böbrek yetmezliği, arteriosklerotik koroner kalp yetmezliği) bf-- Kretinizm (x) bg-- Anaplastik tiroid karsinomları

D-- Paratiroid

45 65 65

a-- Primer hiperparatiroidi

aa-- Böbrek yetmezliği ile birlikte

ab-- İskelet sistemine ait deformitelerle birlikte aba-- Hafif

25

abb-- Ağır

E--

65

b-- Paratiroid karsinomları Adrenal hastalıklar

60 65

a-- İki taraflı hiperplazi

aa-- Karsinomaya bağlı

ab-- Adenomaya bağlı

b-- Adrenal korteks yetersizliği (Addison hastalığı) c-- Primer hiperaldosteronizm ca--

cb-cc--

İyileşme Kan basıncı normalin üzerinde Cerrahi tedaviden yararlanamayanlar (*)

65 25 45 0

45

d-- Feokromasitoma

da-- Post operatif kontrol altında

db-- Cerrahi tedaviden yararlanamayanlar

F--

Gonad hastalıkları (*)

H--

Diabetes mellitus

45 65

G-- İntersebsualite sendromları (*) a-- Diyet ve oral antidiabetiklerle kontrol altına alınan, organ komplikasyonu gösteren, fakat fonksiyon bozukluğu yapmamış tip II diabetes mellitus b-- Organlarda arızalar ve fonksiyon bozuklukları gösteren ve tedaviyle düzeltilemeyen tip II diabetes mellitus c-- Komplikasyon yapmamış olan, açlık kan şekeri 200 mgr.' ın altında tutulabilen, ketoz ve hipoglisemi göstermeyen tip I diabetes mellitus

325

25 57 30

- 325 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

2

d-- Açlık kan şekeri sürekli olarak 200 mgr. ' ın altında tutulamayan, organ fonksiyon bozuklukları gösteren tip I diabetes mellitus Metabolizma hastalıkları

57

A-- Diffüz primer osteoporoz

B--

a-- Kemikte radyolojik dekalsifikasyon mevcut, fakat spontan kırık ve şekil bozukluğu yapmayan b-- Radyolojik dekalsifikasyonla birlikte spontan kırıklar, şekil bozuklukları yapan Osteomalasi

25 50

Tıbbi tedaviye a -- Cevap veren

0

b-- Yavaş cevap veren

C--

25

c-- Çevap vermeyen

65

Gut hastalığı a -- Tedaviyle kontrol altında tutulabilen geçirilmiş akut gut artiriti b-- Kronik gut artiriti

ba-- Eklemlerde deformite, hareket kısıtlaması yapan bb-- Yeterli tedaviye rağmen böbrek yetmezliği oluşturan tıbbi ve cerrahi tedaviyle düzeltilemeyen D-- Alkaptanuria

25 45 65

(Akronotik artiritin meydana getirdiği eklem fonksiyon bozuklukları) (*)

E--

Osteogenezis imperfekta a -- Tip 1 - 4

50

b-- Tip 2 - 3

60

(İşitme kaybı ve iskelet deformasyonlarıyla birlikte)

(Ağır vakalar) F-3

Porfiria (Doğustan eritropoetik porfiri)

Hematolojik hastalıklar

60

A-- Anemiler

a-- Sideroblastik (tedaviye cevap vermeyen)

b-- Aplastik anemi (pansitopeni)

326

25 65

- 326 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI c-- Miyelofitizik annemi

d-- Orak hücreli anemi

65

e-- Thalassemia majör f--

65

Thalassemia minör

g-- Paroksismal nokturnal hemoglobulinuri h-- Komplikasyonlu polistemia vera B--

i--

Komplikasyonsuz polistemia vera

Lökozlar (Lösemiler)

ab-- Tedaviye cevap vermeyenler

Hemorajik diatezler

a-- Allerjik purpura

b-- İdiopatik trombositopenik purpura (Werlhof hastalığı)

65 65 57

35 65 0

65

c-- Psödohemofili (Von Willebrand hastalığı

25

a-- Pıhtılaşma faktör aktivitesi % 6 ' dan az

65

D-- Hemofililer

E--

25

a-- Kronik, lenfoid, kronik miyeloid aa-- Remisyonda olanlar

C--

65

b-- Pıhtılaşma faktör aktivitesi % 6 - % 30 Dissemine intravasküler kuagulasyon

F--

Ağır zincir hastalıkları (makroglobilinemia, multiple miyeloma) G-- Kötü tabiatlı lenfoma

25 65 65

a-- Hodgkin hastalığı aa-- Evre I - II

25

ab-- Evre III - IV

4

b-- Diğer kötü tabiatlı lenfoma ve sarkomlar

Romatoloji A-B--

Eklem hareketlerinde hafif kısıtlanmaya ve ağrıya rağmen günlük aktivitelerin tümüyle yapılabildiği haller Günlük aktivitelerin, hastaların ancak kendi bakımını yapabilecek kadar sınırlanması hali a -- Orta (ileri derecede harekat kısıtlanmasına neden olan) b-- Ağır (ileri derecede ankiloz ve hareket kısıtlanmasına neden olan) c-- Hastanın yatağa veya tekerlekli iskemleye bağımlı

327

65 65 0

35 57 65

- 327 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 5

kalması hali) Kollagen doku hastalıkları A--

Wegener granulomatozisi nekrotizan granulomatoz)

C--

Sistemik lupus eritematosis

B--

6

D--

Periarteritis nodoza (poliartiridis)

Komplikasyonlu ve ağır sistemik lupus eritematosis

Periferik damar hastalıkları A--

65 57 65

Arter hastalıkları a -- Hafif (postural renk değişikliği, soğukluk, hafif nutrisiyonel bozukluk, intermitent ağrılarla birlikte uzun mesafede klodikasyonu olanlar ve ameliyatı başarılı, komplikasyonsuz olanlar) aa-- Tek taraflı ab-- İki taraf

b-- Orta (postural renk değişikliği, solukluk, hafif nutrisiyonel bozukluk, intermitent ağrılarla birlikte kısa mesafede klodikasyonu olanlar veya bypass ameliyatı geçirenler) ba-- Tek taraflı bb-- İki taraf

B--

65

c-- Ağır (postural renk değişikliği, solukluk, soğukluk, devamlı klodikasyon intermitent, istirahatte şiddetli ağrılar, skleroderma, atrofi, ödem, arterlerde tıkanma, nekroz, gangren veya arter hastalıklarında ameliyat edilemeyenler, ameliyattan yaralanmayanlar veya kabul etmeyenler, tıkayıcı arter hastalıkları, anevrizmalar, arteriovenöz fistüller) Ven hastalıkları a -- Hafif (variköz venler, uzun süre ayakta durmakla meydana çıkan künt ağrılar, gece gelen kramplar, lokalize oldukları yerlerde yanma, kaşıntı, dermatit ) b-- Orta (yaygın, derin ven trombozis geçirmiş olanlarda meydana gelen ödem, sıcaklık artması, yüzeysel venlerde belirginlikle postural renk değişikliği gösterenler) ba-- Tek taraflı bb-- İki taraf

c-- Ağır (post trombotik sendrom) (yaygın ödem, belirgin sekonder varikozis, femo - inguinal bölgede aşırı kollateral, deride kalınlaşma,pigmentasyon, ülserasyon, lokal sıcaklık artması veya aynı

328

3 9

19 43

65

6

29 43

65

- 328 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI belirtileri veren venöz yetmezliği ) C--

Kronik lenf ödemi a -- Bir ekstremiteyi bütünüyle içine alan, normal ekstremiteye nazaran 10 cm. ' den fazla çap gösterenler aa-- Tek taraflı ab-- İki taraf

26 46

b-- Elefantiazis

ba-- Tek taraflı

46

bb-- İki taraf

65 ( * ) Meslekte kazanma gücü azalma oranı, arıza veya arızaların yer aldığı liste veya listelerdeki arıza ağırlık ölçüleri asas alınarak Tüzüğün 6 ' ncı veya 7 ' nci maddesi hükümlerine göre hesaplanır. )

Arıza Sıra No

1

A CETVELİ XIV. LİSTE

Arıza Ağırlık Ölçüsü

Deri Arızaları ve Yanıklar

Yanıklar ( * ) A--

Vücut yüzeyinin % 10' unu kaplayan ve plastik ameliyatla giderilemeyen keloid ve hipertrofik sikatrisler

B--

Vücut yüzeyinin % 50 ' sini kaplayanlar

C--

Vücut yüzeyinin % 50 ' den fazlasını kaplayanlar

D--

2

Saçlı derinin yarıdan çok alanını kaplayan yanıklar ve yaralar Deri hastalıkları A-B--

Nüks eğilimli ekzamalar

D--

10 13 7 5

Psoriazis

a -- Hafif (vücudun % 20 ' sini kaplayan)

b-- Orta (vücudun % 20 - % 50 ' sini kaplayan)

C--

7

c-- Ağır (artropatik şekilde vücudun % fazlasını kaplayan ) Mucoid funguides a -- Eritem evrede

50 ' sinden

1

10 60 50

b-- İnfiltratif ve tümoral

65

Pemfigus

a -- Kronik evre başlangıcında (5 yıllık)

329

15

- 329 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI E--

F--

G--

H-İ-J-K--

b-- Kronik evrede (5 yıldan fazla) Cüzzam (lepra) a -- Tedavi evresinde

60 15

b-- Mutulasyon evresinde

65

Eritrodermi

10

Doğuştan icthiosis a -- Hafif

b-- Ağır (kokulu ve çirkin görünüşlü)

Darier Hastalığı Doğuştan ve ilerleyici meleda hastalığı Hiperkeratoz (tabanda geniş alan kaplayan)

0

65 1

57

(verru - kallus)

65

a -- Hafif (vücudun % 20 ' sini kaplayan)

5

Skleroderma

b-- Orta (vücudun % 20 ' sinden çoğunu kaplayan)

57 ( * ) Yanıklar aynı zamanda ortopedik arızalara da neden olmuşsa, meslekte kazanma gücü azalma oranı, Tüzüğün 7' nci maddesi hükümlerine göre bulunur.

330

- 330 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI EK -2: MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYIP ORANI TESPİT CETVELLERİ (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 Numaralı Eki) B CETVELİ

Meslek veya İş Çeşiti

Meslek Grup No.

Meslek veya İş Çeşiti

I - AĞAÇ SANAYİİ ve ORMAN İŞLETMESİ İŞKOLLARI

Meslek Grup No.

Kereste, Tahta, Kontrplak, Mobilya, Kibrit Yapımı, Doğramacılık, Marangozluk ve benzerleri Ağaç kesici usta ve Kaplama yapıcı, tabaka kesici yardımcıları ve hazırlayıcılar 4 6 Alet bileyiciler Kancacı işciler 6 3 Bıçkıcılar ( el ile )

Bıçkıcılar ( makine ile ) Boyacılar ve cilacılar

Budama makinası işçileri Budak kesiciler ( el ile ) Çıkrık yapımcıları Damgacılar Doğramacılar Döşemeciler ( mobilya ) Dülgerler Elek yapımcıları Fıçı yapımcıları Fırça yapımcıları Formika yapım işçileri Formika kaplayıcılar Firezeciler

Gemi ( kayıt, mavna vb. ) İnşaat marangozları

Hasır ve sepet yapımcıları

6

Karoser yapımcıları

6

Kaşıkcılar

4

Kibrit fabrika işcileri( ağaç ve kimyasal maddeler )

6

Kontrplak yapımcıları

4

Kutu yapımcıları

4

Marangozlar

2

Mekikciler

4

Modelciler ( her türlü

12

Kasnakcılar

12

Katrakcılar

6 6

Kurşun kalem yapımcıları

4

Kürdan yapımcıları

4

Matkap, tezgah işçileri

4

Mobilyacılar

6

tahta işi )

21

Nakliyatcıalr ( su yolu ile )

Mühendisler Nalıncılar

4

331

6 4 4 6 8 4 4 4 6 4 6 6 6

10 34 10 2

- 331 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Hızarcılar

6

İskele kurma işçileri

10

Kalas yapımcıları

4

Kalite kontrolcüleri ve ayırıcıları Kalıp yapıcılar ( ayakkabı, şapka vb )

10

Presciler

Tomruk, direkt ve odun hazırlayıcı usta ve işçileri hazırlayıcı usta ve işçileri

Yapay kereste yapımcıları Düz işçiler

4 6 4 1

4

II - AĞIR SANAYİİ İŞKOLLARI

1 - Demiryolları (Lokomotif ve yol yapım, onarım ve bakım ) Aktarma organları yapım Akü yapım ve onarım işçisi 10 Akü şarj işçisi işçisi 20 6 Boyacılar Modelciler 20 16 Boya hazırlayıcılar

Buji yapım ve montajcıları Dingil yapımcıları Dökümcüler

Demmirciler

Dizel ve elektrik motoru yapım usta işçileri Elektrik bobinaj işçileri Fosfatlama işçileri

Galvaniz ve galvanoplasti işçileri İzoleciler Kalıp ve maçacılar Kaynakçılar

Kasnak geçirenler (tekerleğe ) Lokomotif onarım ve montajcıları

Lokomotif deneme merkez işçileri Makas yapımcıları Motor boyacı ve vernikcileri

6

Maden kaplama işçileri

16

Poliyester işçileri

30

Susta hazırlayıcılar

20

Şahmerdan operatörü

20

Takım tezgahları işçileri

16

Polisajcılar

12

Ray ve travers döşeyiciler

8

16 8 6

16 16 16 15 16 21

Su vericiler ( demir çelik ) Şahmerdan operatörü (ağır ) (Torna freze, tesviye, taşlama, matkap, zımparalama, planya, giyotin, makas, pres )

Takım tezgahları (ağır)

Uzman ustalar, nezaretciler ustabaşılar, ekip ve postabaşılar Vinç ( kreyn) işçileri Yol yapım makinelerini kullananlar, greyder, buldozer, ekskavatör v.b. Yardımcı işçiler

332

16 12 12 24 12 10 16 19

16 19

27 3

41 2

- 332 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Düz işçiler Armador işçileri

12

işçileri

10

Akü yapım ve onarım Akü şarj işçileri

Boru temizleyicileri (kazan) Boya hazırlayıcılar Boyacı (karine)

Gayrocular (onarım ve ayar ) Dökümcüler Dökümcüler (endüksiyon ) Deniz postası işçileri Deniz altı kemer işçileri Röntgenciler ve film değerlendiriciler

Şahmerdan operatörü

Şahmerdan operatörü (ağır) Gemi kazanı ve motoru

6

16 6

21 19 12 16 20 19

Geyiçciler (bakım ve onarım) Gemi gövde kaynakcıları Havuz ve dok kaptanları Havuz ve dok işcileri

Karine temizleyicileri Kazan yapım, bakım , onarım ve montaj işçileri ( buharlı ve mazotlu gemilerde Kalıp ve maçacılar Kaynakcılar

Elektronik ve elektrik cihazları yapım, bakım işçileri Forklifciler

Galvanoplasti ve galvaniz işcileri Modelhane işçileri (ağaç)

Pervane yapım ve onarımcıları

Paspascılar ( kum ve zımpara )

Kauçuk terkipcileri

29

Kauçuk can yeleği vb.

19

Kauçuk işçileri (diğer işler)

16

onarım ve montaj işçileri (gemi içinde)

Deniz altı gövde işçileri

yapanlar

Kreyn operatörü Takım tazgahları işçileri

19 31

(torna, freze, tesviye, planya, matkap, giyotin, pres v.b.)

19

Takım tezgahalrı işçileri

16

Uzman ustalar, ustabaşlar

19

(ağır grmi şaftı v.b )

16

nezaretciler, ekip ve posta başılar Vinç işçileri

29 6

Yardımcı işçiler Düz işçiler

16

333

1

19 19 3

16 16 16 16

8 3 4

10

16 19

27 3 2 1

- 333 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI 3 - Harp Sanayii

A. Mühimmat, top, otomotiv ve silah Aktarama organları yapım Kalıp ve maçacılar işçileri ( ağır araç )

Bobinaj ve izoleciler

Çelik ve hadde işçileri Dökümcüler Demirciler

Dipcik ve kasatura sapı yapımcıları (plastik )

Elektorjen (jeneratör ) işcileri Elektrik usta ve işcileri (yüksek gerilim)

16

Galvanoplasti ve galvanizciler taşlama, matkap, zımpara-

Takım tezgahları ( ağır ) Uzman ustalar, nezaretciler,

12

Modelciler

16

leyicileri

10

17

leri

Barut kurutucuları ( alkol ve eterle ) Barut kurutucuları ( vakum ve tavlama ile )

Barut hamur makinası işçileri

Barut kesiciler Barut cilalayıcıları Santrolitciler

Jelatinleyiciler

fizik )

30

Şarjör yapım ve temiz-

12

Tüfek yapım işçileri

16

3

16

tabanca ) Tüfek deneyiciler Takım tezgah işçileri

19

4

8

ustabaşılar, ekip ve posta Vinç işçileri Yardımcı işçiler Düz işçiler

( Barut, T.N.T. , Dinamit ) Eleme işcileri 10

16

( torna,freze, tesviye başıları

16

8

(piyade, makineli ve

B. Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler Sanayii

Asitleme ( nitrasyon ) işçi-

16

8

lama, planya, giyotin, makas, pres )

6

Laborantlar ( Kimya ve

19

Forklift operatörü

Kaynakcılar

Kaynatma dairesi işçileri Linter ( ham pamuk temizleme makinası ) işçileri Presleme işçileri

4

Pasüs ve ambalaj kutuları

4

Uzman ustalar, nezaretciler,

4

başıları

4

Düz işçiler

yapanlar

4

ustabaşılar, ekip ve posta

4

Yardımcı işçiler

334

27 3 2 1

4 4 4 4 3

27 2 1

- 334 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Ağaç ve döşeme işçileri Arıza bakım servisi işçileri Buji, şasi, dingil yapım işçileri Buji, şasi, dingil yapım ustaları

Boya hazırlayıcılar Boyacılar Banyo havuzu işçileri

Boya (elektroforezle astar boyası ) Döküm işçileri Elektrik donatım işçileri Fosfatlama işcileri Takım tezgahları (ağır) Temizleyiciler (asit ve elektrolizle)

Uzman ustalar ve nezaretciler, ustabaşılar, ekip ve postabaşılar

Açkıcı işçiler

Asitle temizleyiciler

4 - Oto Sanayii Fren amortisör v.b. parça6 ların yapım ve montaj

7

işçileri

21

Fırın işçileri

27

Modelciler

20

yapım onarım ve mon-

Forklift operatörü Kalıp ve maçacılar

6

Motor, aktarma organları

17

tajcıları

11

(torna, freze, tesviye

20

lama, planya, giyotin,

19

ustabaşılar, ekip ve posta

10 27

Yardımcı işçiler

Takım tezgah işçileri

12

taşlama, matkap, zımpara-

20

makas, pres)

19 3

16 6

10

20

16

başılar Düz işçiler

5 - Uçak Sanayii Napalm başlıklı yapım 6

2 1

10

işçileri

6

geçe, bez ile )

(göstergeciler )

31

cıları

17

aksesuarcıları

20

lama )

30

20

Deney pilotları

Boya yapım ve hazırlayıcılar Borda atelyesi işçileri Elektrikçiler ve elektrik Elektronikçiler, elektronik kalibrasyon işçileri kalibrasyon işçileri Emayitciler

Fotoğraf onarım ve bakım işçileri

Polisaj işçileri (zımpara, Çelik yüzey karbonlamaDemirciler (dövme, tavDeney makinistleri Pik eritme ocağı işçileri

19

Plazma sprey kaplama

31

335

16 12

36 50 6

- 335 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI işçileri

işçileri

Geyişciler (gösterge)

31

Röntgenciler (x ışınlarıyla

19

Radar onarımcıları

19

Salmastracılar

31

işçileri

16

Starter deneme atölyesi

Gövde onarım işçileri Honlamacılar İniş takımları bakım ve onarımcılar

Jet ekzos tamircileri

Jet motoru temizleyicileri Kaplama, atelyesi işçileri (elektroliz, amalgam ) Kalıp ve maçacılar

Kalibrasyoncular yakıt kalibrasyon işçileri ) Kalite kontrolcular

Kimyasal maddelerle test laborantları Komple iş gören büyük tezgah operatörleri

Montaj ve demontap atölyesi işçileri Tuz banyosu işçileri

Temizleme işçileri ( asit trikloterilen elektronik )

Tavlama atelyesi işçileri

Uçak yıkama ve erozyon

önleyici atölye ve işçileri Vinç işçileri

19

25

materyal muayenesi ) Roket yapımcıları Silah onarım ve bakım Saç sıvama atölyesi

6

işçileri

17

(torna, freze, tesviye,

Takım tezgahları işçileri

17

taşlama, matkap, planya,

8

Takım tezgahları işçileri

19

Teknik ressam

31

(ağır)

Telsiz makinisti ( onarım )

17

Yüksek atmosferli ocak

Börekçi ve çörekçiler Bulaşıkçılar Mezeciler

Muhallebiciler Nişasta yapım işçileri

31 16 4

16 6

12 16

10

Jet motorları özel yıkama

19 31 31

işcileri

17

30

işçileri

27

27

Zaygle ve magnoflaksçılar

3

Jet yakıtı denemecileri Düz işçiler

PASTACILIK, ŞEKERLEMECİLİK ve BENZERİ İŞKOLLARI Güllaç ve benzeri yapım12

Aşçı yardımcıları

20

giyotin, pres)

III - AŞCILIK - MUHALLEBİCİLİK, FIRINCILIK,

Aşçılar

21

6

cıları

3

cıları

12

işçileri

3

Kadayıf ve yufka yapım-

12

Makarna v.b. yapımı

12

Şekerleme ve benzeri

336

17 19 1

3 3 3

- 336 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Presciler

6

Pasta yapımcıları

12

Çikolata imalathane işçileri Dondurmacılar Fırın işçileri

12

Tatlıcılar ( baklava, tulumba tatlısı ve benzer )

3

Tezgahtarlar

12

Düz işçiler

10

Fırıncı ustaları

yapımcıları

3

24

Un değirmeni işçileri

3

4 1

IV - ALKOLLÜ ve ALKOLSÜZ İÇKİLER SANAYİ İŞKOLLARI Bira yapımı işçileri

Boza ve şira yapımı işçileri Çeşniciler ( şarap )

Distilasyon usta ve işçileri

Doldurucular ( şişe ve fıçı ) Ezici ve sıkıcılar

Fermentasyonda çalışanlar Filtrasyonda çalışanlar Gazoz ve benzeri (meyveliAteşçiler Ayakçılar

meyvesiz ) işçi yapımcıları

40

Mahzenciler

9

Pastörizasyonda çalışanlar

10

Sirke yapıcıları

10

Likör yapımı usta işçileri

11

Maya yapımı usta ve işçileri

3

10

Salepçiler

Şarap yapımında çalışanlar Düz işçiler

V - BİTKİSEL YAĞ SANAYİİ İŞKOLLARI Kazan işçileri 3

Baskıcılar Çekirdek veya tane toplayıcılar Elevatör işçileri Filtreciler

Hamurcular Hidrojenizasyon işçileri Kalıpçılar Kavurma işçileri Çay yaprağı alım ve

2

Kırma işçileri

6

Makine ustaları

6

çalışanlar

6

Sawgin işçileri

6

Torbacılar

4

Düz işçiler

23

Makine dairesi işçileri

6

Bezirhane işçileri

Linter işçileri Oksijen üretiminde

6

Rafineciler

6

Taşcılar

4

Yağ yapımı işçileri

VI - ÇAY SANAYİİ İŞKOLLARI Kurutucu işçiler

sınıflandırma memurları Depo işçileri

11

9

Makine dairesi ustaları

337

12 10 4 4

10 10 10 11 1 4 4

???? 6 8 6 4 6 3 6 1 7 4

10

- 337 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Ekip başları ( çavuşlar ) Elekci işçiler Elek makinesi çalıştıranlar Fermentasyon işçileri Harmancılar İmalethane işçileri Kantarcılar

Kavurucular Kıvırıcılar ( çay yaprağı ) Alçı ocağı işçileri Ateşciler Kalker ocağı işçileri

kalsinatör usta ve işçileri Kömür değirmeni işçileri Kurutma işçileri Külcüler ( kuvvet santralı ) Kil ocağı işçileri Çimento torbalama makinesi isçileri

6

Vardiye çalışanları

11

Yaprak serme ve kurutma

3

Yaprak serme ve kurutma

4

Düz işçiler

3

Döner fırın işçileri

11

Numuneciler

8

Pişiriciler

6

Taşoccağı işçileri

Ayakkabı dikiciler Bavul, çanta ve benzerlerini yapanlar Beyazlatıcılar Biçme makinesi işleticileri Deri boyacıları Kazıma makinesi işleticileri Kesme makinesi işleticileri Kıl kesme makinesi

11

4

Tasnifciler

9

Yaprak ayırıcıları

4

çavuşları

11

11

işçileri

7

8

Dizel jeneratör makinistleri

8

Öğreticiler

3

Silo ve değirmen işçileri

11

Turbo jeneratör Makinist-

4

Düz işçiler

6

Deri germe makinesi

leri

VIII - DERİCİLİK ve DERİ MAMÜLLERİ İŞKOLLARI Deri işçileri 3

Av derisi işleyenler

işleticileri

Öğütücüler

VII - ÇİMENTO SANAYİİ İŞKOLLARI Çimento değirmeni işçileri 13

Havai hat işçileri

Astarcılar

4

6

işletenler

7

Dikiş makinesi işleticileri

6

Fırça makinesi işleticileri

Deri kesiciler

4

Döşemeciler (maroken v.b.)

4

Havuz dairesi işcileri

6

Kavaflar

3

Saraçlar

3

Semerciler

Sayacılar

338

7 4 7

1 8

10 8 8

41 10 4

11 8 1 2 8 3 8

22 4

10 3 3 3 3

- 338 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Koşum yapımı işçileri Kundura makinesi işleticileri Kürkçüler ( kalifiye işçiler )

Lastik ayakkabı yapımcıları Perdahcılar ( kösele )

6

Şerbetçiler ( tabakhane )

3

Teksifciler ( tabakhane )

16

tenler

6

33

Deri eşya dikim ve temizleme işçileri

Tanenleyiciler

Temizleme makinesi işleTopukcular ( kadın ayakkabısı için ) Düz işçiler

3

10 38 12 3 3 1

IX - ELEKTRİK HAVAGAZI ENERJİ MERKEZLERİ ve Dinamo dairesi işçileri Hat işçileri

SU TESİSLERİ İŞKOLLARI Gaz ayarcıları 11

Havagazı depo kontrolcuları Havagazı hat teknisyenleri Havagazı üretim merkezi işçileri Havagazı tesisat kontrolculari Kablo döşeyiciler Kömür kazan dairesi işçileri

Kömür öğütme ve eleme

19 11 19 11 11

işçileri

Mühendisler Pompa dairesi işçileri

Saat muayeneci ve onarımcıları ( elektrik, havagazı, su )

Santral kablo teknisyenleri

19

Su deposu ve şebekesi

12

Tesisat ve onarım işçileri

ustaları

Düz işçiler

X - ET, BALIK ve KONSERVE SANAYİİ İŞKOLLARI

40 30 34 11

11 6

11 11 1

( Mezbahalar, balıkhaneler, et, sebze, meyve konserveciliği Bağırsak işlerinde çalışan işçiler Balık konserveciliği işçiler Balık satıcıları

Balık, sünger ve diğer su ürünleri tutanlar Balık tuzlayıcı işçiler

ve benzeri işyerleri ) Sakatat temizleyici ve 38

hazırlayıcıları

3

çalışan işçiler stok yerinde)

Soğuk hava depolarında

3

Soğuk havalı ( frigorifik )

16

Kasaplık hayvan ayırma

3

taşıyıcılar ve tartma işçileri

339

38 45 45 12

- 339 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Boynuz işlerinde çalışan

Kavurmacılar

işçiler

37

Kemik işçileri

37

Konserve yapım ustaları

Deri ayırma ve istif işçileri Kasap ve yardımcıları Kara avcıları

Konserve sterilizasyon işçileri Mezbaha kesim, yüzme v.b. işçileri

Post yolucu işçiler

4

4

Konserve yapım işçileri

16

Konserve muayenecileri

8

yapım işçileri

37

37

satıcıları

10

37

Sakatat satıcıları

3

Sucuk, sosis, pastırma v.b. Turşu yapım işçileri ve Düz işçiler

3

3

11 7

1

XI - GENEL HİZMETLER İŞKOLLARI

( Lokanta, otel, han, kahvehane, hamam, berber, salon ve benzerleri ) Afişörler Katipler 13 23 Ahır işçileri Kuaförler 2 16 Ayakkabı boyacıları Bahçıvanlar

Bar artistleri Berberler

Bilet satanlar

Çayhane ve kahvehane işçileri

2

Makyajcılar

23

Otelciler ve pansiyoncular

23

Peruk yapıcıları

4

Manikürcüler

16

Pedikürcüler

3

Garsonlar

23

Gennelev sermayeleri

23

Hamamcılar (tellaklar) İş idarehenesi işletenler

Telefoncular ( santral memurları) Tuvalet işletenler ( WC ) Vestiyerciler Düz işçiler

22

16 16 23 16 16 26 10 23 1

23

XII - GİYİM EŞYASI DİKİM - TEMİZLEME - YIKAMA ve Apolet işçileri

BOYAMA YERLERİ İŞKOLLARI El işleri işcileri (nakış v.b.) 4

Ajor, plise ve akardiyon yapanlar

Balina yapım işçileri Boncuk yapım işçileri Boyahane işçileri Broderi atölye işçileri

Gömlek ve benzeri

12

terzileri

6

Kasket yapım işçileri

3

ve teslim edenler

4

İlikçiler

4

Kirli ve temiz elbisi kabul

340

12 12 4 4 23

- 340 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Çadır yapım ve onarım

Kola işçileri

işçileri (oto örtüleri,

Korse yapım işçileri

tenteciler v.b. ) dahil Çamaşır yıkayıcılar Dikiş makinesi işçileri Düğme dikiciler Düğme yapım işçileri Eldiven yapım işçileri

Mendil ve benzeri yapımcılar Yapma çiçek işçileri Şapka yapımcıları Şapka perdahcıları

Tamirciler (çamaşır ve

Badana ve sıvacılar

8

Kürk yapım işçileri

6

Makaracılar

6

Kurutucular

6

Mmakastarcılar

6

4 6

16 3 6 7

4

madde ve buharla)

8

12

Ütü dairesi işcileri

Temizleyiciler ( kimyasal

4

Terziler

8

Düz işciler

XIII - İNŞAAT İŞLERİ İŞKOLLARI Kanalizasyon işçileri 14

Betonyer makinistleri

3

(elbise)

4

Örücüler

Alçı modelcileri

4

Kravat yapım işçileri

3

21

Kalıpcılar

11

yardımcıları

12 4 1

23 6

4

Köprü işçileri usta ve

18

Kumcular ve eleyiciler

gaz)

18

Mermerciler

cayla)

21

döşeyenler

3

onarımcıalrı ( ve benzeri işler ) Motifciler

18

5

Mühendisler

34

30

Parkeciler ( tahta ve taş )

6

Sıhhi tesisatcılar

4

Tenekeciler

Boru takıcılar (su) Boru takıcılar (buhar) Boru takıcılar (zehirli Boyacılar (el ve tabanCamcılar Cilacılar (ahşap) Cilacılar (metal) Cilacılar (taş) Dekoratörler Demirci ustaları Desinatörler Duvarcı ustası Duvar kağıtlayıcılar

Döşemeciler ve marleyciler

Marangozlar ve dülgerler Mermer ve benzeri Minare yapım ve

3

13 21

Nakkaşlar

31

Radyotörcüler

20

Taşcılar

341

18 2 4 6 6

22 18 4

20 11 4 9

- 341 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Ekskavatör makinistleri Elektrik tesisatçıları İnşaat işçileri İnşaat postabaşıları Kaldırımcılar

Kalorifer tesisatçıları

10

Tesviyeciler ( beton )

4

Vinç işçileri ve asansörcüler Yapı ustaları

2

Yıkıcılar

16 6

Tezniyatcılar ( tahta işleri )

6

Düz işçiler

8

Konkasörcüler

4

Kule işçileri

XIV - KAĞIT SELLÜLOZ SANAYİİ İŞKOLLARI Atölyelerde çalışan işçiler Kırpıntı kağıt ve paçavra 4 Atölye yedek parça hazırişçileri layıcıları Ayırma işçileri Bagar makine işçileri Bobin dairesi işçileri Boyacılık (kağıt boyama ve desenleme) işçileri Buhar dairesi ve tesisatı usta ve işçileri

Cam suyu makine işçileri Didikleme işçileri Elyaf işçileri Hamur dairesi işçileri Hidropulper işçileri Hızar işçileri Hollander işçileri İkmal dairesi işçileri Isıtıcı işçileri Kağıt yapımı işçileri Karton yapım işçileri Katrak dairesi işçileri

Kavlatıcılar (odun soyma İşçileri) Kazan dairesi işçileri Keçe işçileri Kesiciler

44

Kompresör işçileri

4

Kurutma işçileri

21

Makinistler

29

işçileri

7

Ölçü aleti tamir ve bakım

4

Perdah işçileri

6

Presciler

4

Rafinörler

4

Rule sarma işçileri

6

Silo işçileri

4

Su pompa istasyonalrı

3

Su tesisat işçileri

Makascılar Makine tamir ve bakım

6

18 4 6 4 1

4 8 2 4 4 4 4 6

4

Montaj işçileri

10

7

işçileri

16

4

Pişirme işçileri

4

Prot işçileri

6

Rafayner işçileri

10

Sellüloz yapım işçileri Su bakım ve tamir işçileri

11

işçileri

4

Süzgeç dairesi işçileri

342

4 7 8 8 6 4 6 6 4 4 4

11 4

- 342 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kimyasal basit maddelerle çalışan işçiler ( eriyik hazırlama, elektroliz, beyazlatma, tephir, izabe v.b.

Şerit makinesi işçileri Şlayfor işçileri Tomruk işçileri

Kimyasal tahriş edici ve yakıcı maddelerle (asitler,

8

manlar

Usta kontrolcular Vardiya işçileri Yoğunlaştırma işçileri

Türbin dairesi işçileri Tutkal ve reçine dairesi

alkaliler, klor v.b.) çalışan

işçiler Usta eğitimciler ve uz-

Tromel doldurucu işcileri

işçileri 10

Ustalar ve ustabaşılar Yongolama işçileri

23

Zamklı band yapım işçileri

4

cıları

23

Zarf ve kese kağıdı yapım-

4

Düz işçiler

7 4 6 4 4 7 23 4 8 10 1

XV - KAUÇUK ve KAUÇUKTAN YAPILAN EŞYA SANAYİİ Bez sarıcılar (hortum v.b.) Branda örtü işleyicileri (hortum v.b.)

Dokuyucular (hortum v.b.) Hortum v.b. bukarlayıcıları Hortum v.b. Kalıpcıları Hortum yapımcıları ve sarıcılar

Kayış yapımcıları ( hortum v.b.)

Alkali ve karışımı maddeler üretim işçileri

Antibiotik üretim işlerinde Asitler ve karışımları

İŞKOLLARI Kauçuk yapımcıları Kauçuk arıtıcılar

4

Lastik eşya yapımcıları

4

Piston salmastrası yapım-

4

Parça kesicileri

4

cıları

4

Vakumla kurutucular ( hor-

4

Düz işçiler

10

Ensektisit yapım işçileri

Presçiler tum v.b.)

XVI - KİMYA ve İLAÇ SANAYİ İŞKOLLARI Distilasyon işçileri

Ampul doldurucu ve kapatıcılar Ampul kontrolcüler çalışanlar

3

8

31 31

Etiketçiler Filtrasyon işçileri Fırın işçileri Galenik preparatları hazırlayan işçiler

343

3 3 4 3 4 4 11 1 8

31 3 4

12 8

- 343 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI üretim işlerinde çalıuışan işçiler Boya yapım işlerinde çalı şanlar

11 11

İkmalciler (malzeme) Kavurucular

Kimyasal madeler üretim sanayi işçileri Kristalizasyon işlerinde çalışanlar Laboratuvar işçileri Makine işçileri Mühendisler Ocakcı işçileri Öğütücüler Patlayıcı madde üretim işçileri

Hassas makine veya cihazlar operatörleri

10

Hormon ve benzeri biyolojik preparasyon hazırlayıcı ve kontrolcüleri

4

31

Pomat imalethane işçileri

8

11

Propoganda işlerinde çalı-

11

Presciler

8 8

Steril çalışmalar kontrol şefleri Tablet ve draje hazırlama

23

6

işleri

34

Tüp (oksiyen ve benzeri)

12

10

doldurma işçileri

13

Düz işçiler

4

şanlar (ilaç reprezantları)

23 12

Steril çalışmalar personeli

8

1

11

XVII - KUYUMCULUK, OYMACILIK, AYNACILIK, ve Abajur yapımcıları Ağızclık yapımcıları Antikacılar Ayarcılar (kıymetli maden ayarlamak)

Ayna yapanlar

Bakır ve diğer kıymetli maden plaka garvürcüleri

Bagalit ve galanit yapanlar Bastonculart (adi işler) Bastoncular (gümüş veya altın işleme)

BENZERİ İŞKOLLARI Eriticiler (kuyumculukta) 3 2

Hakkâklar (kakmacılar)

2

Kabartmacılar

4

Kehribar işçileri

Kaşık yapımcıları

5

Kuyumcular ve mineciler

31

Lüleciler

3

Saat yapımcıları

31

Sim yapımcıları

10

Kornişciler Parlatıcı ve temizleyiciler Sedefciler

344

12 31 16 7 3

31 6 5 5

31 6 3

- 344 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Cam ve elmas traşyacılar Çarhlama işlerinde çalışanlar Dökümcüler (kuyumculukta ) Düğme yapımcıları

16

Şemsiye yapımcıları

4

16

Yaldızcılar

15

Tesbihçiler

3

Düz işçiler

16

1

6

XVIII - MADEN ÇIKARTMA, ERİTME, TEMİZLEME, VE BUNLARLA İLGİLİ İŞKOLLARI Ambarcilar ve depocular Araba kullananlar Ateşçiler Benzol ustaları Bobinciler

Boru döküm makinesi işle ticileri

Boru kalıpcıları Boru kesici işçileri

Boru muayenecileri Cevher değerlendirme işcileri

Cevher dibekleme işçileri Cıvata ve somun yapımcıları Cürufcular

Çamur duba işçileri Çamur duba ustaları Çavuşlar Çeliğe su verenler Çelik halat ayırıcıları Çelik halat yapımcıları Çelik telleri birleştiriciler Daldırıcılar Daldırma fırını ateş işçileri Delici işçileri Hadde çevirenler

6

İngot kalıbı yapan maçacılar İngot kalıp modelciler,

10

12

İngot kalıp temizleyiciler

6

3

İnşaat demirleri yapanlar

2

12

36

İngot temizleme işçileri

3

İnşaat demirleri yapım

2

İzabeciler

4

Karıştırma işçileri

10

Katlayıcılar

10

Kaynakçılar

16

5

Kazan işçileri Demirciler

12

işçileri Jeneratör makinistleri

6

Katran işçileri

4 2

Direkçiler

6

Duvarcılar

12

Dökümcüler

44

Döküm kasası yapanlar

10

Ekip başları

17

Elavatörcüler

12

Distilasyon işçileri

10

Doğrultma işçileri

10

Dolamit işçileri

4

Eğiriciler

2

Eskavatör makinistleri

345

2

19 5

12 16 6

12 2

30 33 11 4 4

12 4 5 5 6

10 6

- 345 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Halat makinesi işletenler Halat makinesi onarıcılar Ham çelik işçileri Ham fosfat deposu işçileri Havuz işçileri Hızarcılar Hurdacı işçileri İngot kalıp yapanlar

Gaz tulumba usta ve işçileri

Haddeciler

Haddeciler (elle ) Kurutma fırını ateşcileri Maçacı işçiler Maçacı ustalar Maden ocağı işçileri Maden terkipcileri ( haritacılar ) Maden yıkama işçileri Madeni levha işçileri Madeni yağ arıtıcıları Makascı işçiler Makine yağcıları

Malzeme muayenecileri Markacılar Matkapcılar Mekik şaltercileri Modelciler

Montajcılar

Motorcu ustalar

Muayeneciler ve ayırıcılar Mühendisler Numune ustaları Kepçeciler (çelik sanayi) Kesici işçiler Kimyasal maddelerle ça-

7

Fırın işçileri

6

Gaz boru döşeme ve işletme

10

Gaz temizleme işlerinde

2

4

Gaz ayarcılar

40

4

işçileri

16

6

çalışanlar

36

Kompressör işçileri

4

4 6 30

Kondansörcüler

19

Körükcüler

2

Kum işçileri

33

Kurşun kaynakçıları

12

Sapanca işçileri

19

Sinter ustaları

2

Sıcak ızgara işçileri

6

Sodyum klor sülfat işçileri

10

6

yapımcıları

2

14

maden

6

Sülfat ustaları

34

Şarjcılar

10

Tahlil ve kontrolcüler

36

Konveyör işçileri

10

Kule işçileri

6

Kupol tamir işçileri Ray matkapçıları

4

Sinter işçileri

11

Sıcak demir kesici işçileri

12

Sıyırmacılar

6

Somya ve mobilya yayı

6

Sondajcılar ( petrol ve

10

Sülfat işçileri

40

Şalterciler

9

Tabelacılar

2

Takıcılar (çelik sanayi )

Takipciler (maden işçileri )

346

6 2

12 4 2 6

12 16 2 4 6 6 4 4

10 12 16 4 4

12 40 12 3

- 346 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI lışanlar Kireç işçileri Kok araba yapım ustaları Kok elek işçileri Kok hazırlama işçileri Kok kılavuz ustaları Kok rampa işçileri Kok silo işcileri Kok şerit işçileri Kompressör ustaları Planyacılar Pompacılar Pompacılar (petrol) Pota tamircileri

Pota temizleyiciler Presçiler

Pürüzleyiciler (çelik sanayii)

Püskürtücü işçileri Ray freezeciler

Ray yapım işçileri Taşlayıcılar Tavcılar Teksif işçileri Tel döküm işçileri Ağ atma makinesi işçileri

Alüminyum eşya ve malzeme yapımcıları Bakırcılar

Balta, keser, bıçkı v.b. yapanlar

Baskül ve terazi yapım cıları Demirci ustaları Demirci işçileri

12

Takım yapımcıları ( maden-

13

edavat)

13

Öğütücüler

12

Pik işçileri

4

Pirit işlerinde çalışan

6

Tel muayenecileri

11

Tertip ve sıralayıcılar

2

Tolerans kontrolcüleri

4

cilikte kullanılan alet ve

30

Otomatik ızgara işçileri

13

Petrol sanayi işçileri

4

Pik ustaları

36

işçiler

4

Temizleyiciler

6

Testereciler (maden)

16

Tulumbacı işçiler

44

Türbüncüler

16

Vardiye işçileri

4

Yüksek fırın işçileri

Tulumbacı ustalar

4

Vanacılar

4

Yıkayıcı işçiler (maden)

4

Düz işçiler

4

16 2

11 11 2 6 4 4 4

12 6 4 4

10 4 4 4 4

10 1

7

XIX - METAL SANAYİİ İŞKOLLARI Kahve değirmeni nargile 4 v.b. yapımcıları Kalaycı ustalar

7

30

Karyola imalâthane usta-

10

Kasarcılar

12

Çemberciler

4

Çinko eşya yapımcıları

ları Bıçakcılar ve makascılar Çilingir ustaları

30

347

10 8

16 2

10 2

10 7

- 347 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Demir kalıpçılar Demir tornacılar Dökümhane işçileri Emayeciler

Fermuar yapımcıları Galvenezciler

Havan yapım ve dökümcüleri Ölçü aleti yapımcıları Ocak işçileri Perdahcılar Presçiler

Raspacılar

Rendeciler Saçak ustaları Sapan yapım ustaları Kaynakcı ustalar Kaynakçı işçiler

Kepenk yapım ustaları Kepenk yapım işçileri

Kilit ve benzeri yapım ustaları

6

Çivi v.b. yapanlar

12

Madeni eşya temizleme ve

12

Markacılar

6

Çocuk arabası v.b. yapanlar

4

onarım ustaları

16

Musluk v.b. yapımcıalrı

10

Nikelajcılar

10

Kurşun eşya ve malzeme

8

Kromajcılar

4

Sobacılar

10

Söndürme cihazları, yapım-

6

Tenekeciler

2

Düz işçiler

Nalcılar

16

Körük yapımcıları

4

Döküm işçileri

4

Silahçılar, tüfekçiler

6

Somya yapımcıları

16

cıları

8

Zincir yapımcıları

10 10 10 4

10 4

16 4

12 16 16 4 4 6 7 6 1

10 XX - ONARIM İŞKOLLARI (Makine, alet, edavat, cihaz ve benzerleri)

Akümülatör onarım ve yapım cı ustaları Akümülatör yapım ve onarım usta yardımcıları Alet bileyiciler

Asansör onarımcıları Bıçak, makas, testere yapımcı ve satıcıları Bileyiciler

Dikiş v.b. makine işçileri 10

Elektrik v.b. motorcuları

7

Oto eksozcuları

10

Oto onarımcıları (kaportacı)

4

Perçinciler

6

6

Oto döşemecileri Oto elektrikcileri Oto lastik onarımcıları

Pres makinesi onarımcı-

348

8 6 6

16 41 16 4

18

- 348 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Bisiklet onarımcıları Bobin sarma ustaları Buzdolabı onarım ve montajcıları

18

Kalem onarımcıları v.b.

4

Buz ve soğuk hava depo ustaları

6

Dikiş v.b. makine ustaları Dikiş v.b. makine onarımLehimci ustaları

ları

9

Buhar boru takıcıları

cıları

4

oksijen)

17

Kaynakcı usta yardımcıları

6

Kurşun döküm v.b. işçileri

8

ları (su)

11

Tesviyeciler (beton)

Müzik aleti yapım ve onarımcıları

Nikelajcılar ve kornişciler Oto boyacıları Oto camcıları Saat onarımcıları

Soba onarım ve kurucu ustaları Ateşçiler Elekçiler

Kurutucu ve ıslatıcılar

17

16

(elektrik, oksijen )

Telefon onarımcıları

ları (zehirli gaz)

6

Kaynakcı ustaları (elektrik,

cıları

Musluk ve valf onarımcı-

4

Karoserciler

21

Musluk ve valf onarımcı-

6

(dolmakalem v.b.)

Su saati onarımcıları

Makine ve motor onarım

8

Gazocağı onarımcıları

6

21 10

Şemsiye onarımcıları

4

31

Tesviyeciler (maden)

16 6

Radyatörcüler

20

montaj ve onarımcıları

31

Radyo (teyp, pikap vb.)

10

Röntgen cihazı montaj ve

20

Tesviyeciler (ahşap)

31

Vapur kazanı onarımcıları

4

onarımcıları

16

Tornacılar (maden)

31 8

16 29

Düz işçiler

1

6

XXI - PALAMUT SANAYİİ İŞKOLLARI Koyulaştırma ( tekstil ) 3 işçileri Makine dairesi işçileri 6 6

4 4

Düz işçiler

XXII - PLASTİK, YAPAY, İPEK ve BENZERİ İŞKOLLARI Ayıklayıcı ve ayırıcı işçiler Enjektör işçileri 2 Bıçakcılar (plastik işkolu) Formülcüler (laborant) 6 Budünöz işçileri ( plastik

Hamurcular

işkolu)

Karıştırıcılar

Cımbızcılar

4 6

Kaynakcılar (plastik)

349

1 6 8 6 8

16

- 349 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Dikiciler Dikme işçileri Emprime işçileri Kondensçiler Macuncular

Malzemeciler Markalama işçileri Pensciler

Plastik eşya yapımcıları (mutfak, oyuncak v.b.)

Plastik boru yapımcıları Ateşçiler Bandırıcılar

8

Kesim iş.ileri

12

Kompresör işçileri

6

Sarıcılar

4

Tecrit malzemesi işçileri

6

Kırma işçileri

6

Plastofor işçileri

2

Süzücü işçiler

6

Üretme banyosu işçileri

12

Yancılar

6 4 2 4 8 8 4 6

Vericiler

16

Düz işçiler

4

(alçı v.b.)

4 9

XXIII - PORSELEN, ÇİNİ ve TOPRAK SANAYİİ İŞKOLLARI Pişmiş toprak işçileri 11

Çamurcular Çini yapımcıları (porselan ve fayans)

Çömlek yapımcıları

Ezici ve yoğurucular Fırıncılar

Modelciler

Muayeneciler Oymacılar

1

13

4

Porselen ve çini sanayi

6

Porselen ve çini biblo eşya yapımcıları Presciler

13

4

Şabloncular

22

4

Temizleyiciler

6

17

ressamları

11

Tuğla, kiremit yapımcıalrı

4

Düz işciler

14 4 4 1

14

XXIV - SABUN SANAYİİ İŞKOLLARI

( Sabun, deterjan, temizleme tozları, kozmetik ve benzerleri ) Ayarlayıcılar ( Etiket otomatik makine prodüksiyon işleri işleri ) işçileri 16 Deterjan işçileri Fırın işçileri 11 Doldurucular

Esanslama işlerinde çalışanlar

Etiketleyiciler Karıştırma makinesi işleticileri

Kazan ustaları

4

Fırın ustaları

4

Kalıp işçileri

Ham madde işçileri

3

Karışım hazırlayıcılar

11

Presçiler

11

Pompa işletici ustaları Sabun işçileri

350

4 4

12 4 2

11 11 7 6

- 350 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kazan işçileri Kesici işçiler

Kurutma makinesi işleticileri

Kutu yapıcıları Kurutucu işçileri Kürekçiler Pompa işçileri

Sabun yapım kontrolcüleri

3 2

Sarıcılar

10

Şerit v.b. makine işçileri

4

Vakum işçileri

Silo işçileri (deterjan)

3

Ustabaşılar

9

Düz işçiler

4

11 7 4 4 9

11 1

XXV - SİNEMA, FOTOĞRAF, GAZETE, BASIMEVİ, KİTAPCILIK, OYUNCAK ve KIRTASİYECİLİK İŞKOLLARI Baskı makinesi ustaları

Dizgi kalfaları (elle)

(otomatik veya yarı oto matik)

Baskı makinesi kalfaları

Dizgi kalfaları (makineyle) Eritici ve kalıpcılar harf)

32

Film kameramanları

(otomatik veya yarı oto matik)

Baskı ustaları ( el ve ayakla ) Baskı kalfaları ( el ve ayakla )

Ciltleyiciler Çinkograf ressamları Dizgi ustaları (elle) Gazete idare memurları Gazete muhabirleri Gazete yazarları Klişe freeze işçileri Klişe yapım ustaları Klişe yapım işçileri Litograf işçileri

Mukavva kutu ve benzeri yapanlar

Dizgi ustaları (makineyle) Stüdyo işletenler Stüdyo laboratuvar per-

Film kontrolörleri

Film muhafaza ve sevk

16

memurları

16

Fotoğrafçılar

6

Gazete satıcıları

16

Mürekkep yapım işçileri

16

cıları

23

Renkli baskı sanatkâr us-

10

Ressamlar

4

Yazarlar

16

Okul ders araçları yapım-

23

Oyuncak yapanlar

6

taları

4

Rotatif, ofset, tifdruk makinelerinde çalışanalr

31

Sinema operatörleri

10

Stüdyo artisleri

17

Tiyatro, opera ve bale

32

artistleri

351

6

16 12 17 23 23 23 24 23 23 23 6

16 16 32 17 23

23

- 351 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI soneli

23

Stüdyo teknisyenleri

23

Tiyatro işletenler Yazarlar Düz işçiler

XXVI - SÜT, TERYAĞI, PEYNİR ve YOĞURT SANAYİİ İŞKOLLARI Soğukhava depo işçileri

Ayran, yoğurt, peynir, tereyağı yapanlar

10

Yapım uzmanları

23

Pastörizasyon dairesi işçileri

Düz işçiler

23 1

4

10 1

11

XXVII - ŞEKER SANAYİİ İŞKOLLARI Süzme işçileri 9

Arıtma işçileri İstifciler Pancar ayırma işçileri

4

Şeker işçileri (pişirici ve

11

Şerbetciler (üretim, tephir

9

Konsantrasyon işçileri

4

Kazan dairesi işçileri Pancar otomatik yıkama işçileri Pancar nakliyat işçileri

Pancar parçalama ve ezme işçileri Santrüfüj dairesi işçileri Pancar tartma işçileri

Sütsağanlar

17

santrüfüjcüler) v.b.)

4

Torbalama ve tartma iş-

9

Türbün işçileri

9

çileri Düz işçiler

3 XXVIII - ŞİŞE ve CAM SANAYİİ İŞKOLLARI

Depo dairesi işçileri Finisaj işçileri Fırın dairesi işçileri Gazojen dairesi işçileri

Gazojen dairesi teknisyenleri

Globle dairesi üfleyicileri Globle dairesi çubukçuları Globle dairesi kalıpçıları Ham maddelerle uğraşan

9 4 9 4 9 1

Cam sanayiinin çeşitli kol-

Atölye ustaları (torna, tesviye, freze v.b.)

4

20

larındaki uzmanlar

16

Soğutma dairesi kontrol-

4

Tezyinatcılar motif yapan-

11

v.b. )

6

Yapım dairesi işçileri (elle

4

Presçiler

4

cüleri

31 11 11

lar, desinatör, dekoratör

51

Triyaj dairesi işçileri

4

çalışanlar )

Yapım dairesi işçileri ( oto-

352

22 11 11

- 352 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI işçiler

11

Harman dairesi işçileri

11

Kesme işçileri Açma makinesi işçileri Akortcular

Aktarma işçileri Apre işçileri (yaş) Apre işçileri (kuru) Balya makinesi işçileri Baskı işçileri Basma işçileri

Basma tertipçileri Bez yazıcılar Bobin işçileri Boyacılar

Boya tartan ve hazırlayan işçiler

Buhar dağıtım santralı işçileri Büklüm makinesi işçileri Cer işçileri Cımbızcı işçiler Katlama makinesi işçileri Kazan işçileri Keçe desinatörleri Keçe işçileri Keçe düzelticiler Kendir döküm işçileri Kendir dokumacıları Kimya laboratuvar işçileri Klimatizasyon işlerinde çalışanlar

Düz işçiler

11

XXIX - TEKSTİL SANAYİİ İŞKOLLARI Çerçeveciler 3

Akort işçileri

Kırpıntı makinesi işçileri

matik makineyle çalışanlar)

12

Çırçırcılar

4

Dekatir işçileri

4

Dikiciler

4

Apre kırma işçileri

32

Atkı işçileri

4

Ayarcılar

4

Damgacılar

6

Desenciler ve kontrolcüleri

4

Dink yıkayıcıları

4

Apre ustaları

12

Atkı ustaları

6

Ayırıcı işçiler

6

Kalıpçılar

4

Karbonizciler

4

Kasar ustaları

6

İplik telef dairesi işleri

Kaliteciler ve kontrolcüler Kanalizasyon işçileri

4

Kasar işçileri

6

Katlama işcileri

11

İplik yapma makinesi işçileri İzolasyon işçileri

3

Jiger işçileri

4

Sargıcılar

10

Siliciler

7 7

Rutubet tesisat işçileri

7

Serme makinesi işçileri

4

Silkme işçileri

6

Şardoncular

Su tesviye işçileri

353

12 1

3 3 4 4

12 4 4 6

10 4 8

16 4 8 4 4 4 4

10 4 4 4 6 6 6 4 3 4 4 6 4

- 353 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Klorlama işlerinde çalışanlar Kontrolcüler

6

Diyazo işçileri

4

Tahar işçileri

3

Kovacılar

4

Kumaş muayenecileri

8

Kumaş yıkayıcıları

4

Leventçiler

6

Makascılar

4

Makaracılar

8

Masura işçileri

3

Merserize işçileri

8

Modelciler

3

Parçacı işçileri

Dokuma tezgahı işçileri Döküntü ayırıcılar Döküntü kontrolcuları Dürücüler

Empirme ustaları Empirme işçileri Enstrüktörler Fitil işçileri Fitil ustaları Gergef işlerinde çalışanlar Gravür işlerinde çalışanlar Halka açma işçileri Hallaçlar Ham kumaş muayenecileri Hamutcular Hamarcılar Haşılcılar Istampa işçileri İğ işlerinde çalışanlar İkmal makinesi işçileri İp, halat v.b. yapımcıları İplik, boya işlerinde çalışanlar İplikhane işçileri Raklist işlerinde çalışanlar Renk işçileri Ressamlar

Revisyoncu işçiler Rutubet işçileri Top kesiciler

Torba makinesi işçileri Turacı işçileri

Şerit dikiciler

8

Şerit makinesi işçileri

12

Tahar ustaları

4

Kumaş boyacıları

12

Kumaş tartıcıları

12

Kurutucular

12

Lostromlar

8

Makas makinesi işçileri

4

Masura ayıklayıcılar

4

Mekikçiler

4

Metrajcılar

4

Örücüler

4

Patlakcı işçileri

6

Permotit ve vebolit işlerinde çalışanlar

3

Presçiler

6

Tarak makinesi biliyecileri

4

Tarak makinesi ustaları

4

cıları

2

Tıraşçılar

4

Takım değiştiriciler

17

Tarak makinesi işçileri

6

Tarak makinesi onarım-

4

Tesisat işçileri

354

4 4 4 6 4 6 4 2 4 4 4 4 4 4 4 3 4 8 6 6

17 4 2 4 8 4 4

17 4

17 17 6 8

- 354 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Türbin işçileri Türbin ustaları Üstübü işçileri Ütücüler Vargel makinesi işçileri Varyozcu

Vater işçileri Vater ustaları Takacılar

4

Vatkalı cer işçileri

4

Yapağı kurutucuları

4

Yapıştırıcılar

4

Yolluk makinesi işçileri

4

Düz işçiler

12

Kasarcılar

12

Somyalı yatak yapımcıları

17

Yazmacılar (yemeni)

6

Yatak, yastık v.b. işçileri

4

Düz işçiler

16

Yapağı boyacıları

4

Yapağı yıkayıcıları

6

Yıkayıcılar

12

Yumak yapıcıları

4 4 2 3 4 4 4 4 1

XXX - TRİKOTAJ, HALI, YORGAN ve BENZERİ İŞKOLLARI Çıkrık işçileri Kağıt masura yapımcıları 4 3 Çorap yapım işçileri Kanaviçe v.b. yapımcıları 6 3 Flaturacı işçileri Hallaçlar Halı yapım işçileri Halı iplik boyacıları Halı ressamları

Halı temizleyici ve yıkayıcılar İplikçiler

İplik sarıcı ve boyacılar İşlemeciler Ayırıcılar (yaprak) Çuvallayıcılar

Filtreciler işçiler (sigara) Harman işlerinde çalışanlar Kağıt dairesi işçileri Kıyımhane işçileri Kıyımhane ustaları Tavcılar Tongacılar Toplayıcılar Tozcular

12

Trikotaj işçileri

3

Yazma basıcı işçileri Yorgancılar

6

XXXI - TÜTÜN ve SİGARA SANAYİİ İŞKOLLARI Çuval dikiciler 7

Diziciler (yaprak)

Kalburcular

4

Keçe yapım işçileri

7

Makine dairesi işçileri

4

Paçacılar

4

Presçiler

4

Sigara dairesi kontrolcüleri

7

Toz tütün cuvallayıcıları

7

Yapım dairesi işçileri

7

Montajcı (sigara kutusu)

4

Paket dairesi işçileri

7

Sigara dairesi işçileri

7

Sıyırma dairesi ustaları

7

Yaprak tütün açıcılar

7

Düz işçiler

355

3

12 16 3 3 4 4

22 1

3 4 3

11 4 4 4 7 8 7 7 4 1

- 355 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Kurutucular

7

Kutucular

4

XXXII - ULAŞTIRMA İŞKOLLARI Kaptanlar 2

Ahır işçileri Araba sürücüler

2

Araba yapım ve onarımcılar Ardiyeciler

10

Ateşleyiciler

12

2

At cambazları

2

Benzinciler

Biçerdöğer makinistleri Dekovil tamircisi

4

Emanetçiler

23

Frenciler (tren)

17

Garaj işletenler

Gaz veya buhar motoru makinistleri (gemilerde) Gişe memurları İşaret kulesi uzmanları (uçak)

Ellemeciler Hasır kutu örücüler İstifçiler Yapım ustaları Yapım işçileri Kalburcu ustaları Kalburcu işçileri Kalite ayırıcıları

Kayıkhane işçileri Kondüktörler

Makascılar (tren ve dekovil) Makinistler (tren ve dekovil )

Motorlu ve motorsuz deniz taşıtları kullananlar Motorlu kara taşıtları kullananlar Muayeneciler ( motorlu taşıtlar) Nalbantlar

23

Şöför ve yardımcıları

41

Düz işçiler

Tayfalar

23

Haberciler

Diziciler

41 6

Biçerdöğer işçileri

Basıcılar

23

Kayıkcılar

9 8 2

49 17 41 8 41 42 3

41 2 1

9

50

XXXIII - ÜZÜM ve İNCİR SANAYİİ İŞKOLLARI Kükürtçüler 3 11

Kurutma işçileri

4

Markacılar

11

Paçal işçileri

11

Toplayıcılar

11

Makaronacılar

3

Ocakçılar

4

Telero işlerinde çalışanlar

4

Düz işçiler

11

356

6 6

11 3 4

11 11 11 1

- 356 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI XXXIV - İŞKOLLARI LİSTELERİ DIŞINDA KALAN MESLEKLER ve İŞLER

Acenta memurları

Ambalaj malzemesi pazarlama işçileri

Ambalaj işçileri ( balya ) Ambalaj işçileri (paketleme ) Ambar ve depo memurları Asansör çalıştıranlar (binalarda) Ambalaj işçileri (çemberleme)

Ambalaj işçileri (otomatik makine)

Asfalt işçileri (hazırlama, eritme, yayma v.b.) Avukatlar Ayakkabı boyacıları

Ayniyat muhasipleri Bakkaliye işçileri

Barutcular, dinamitciler (kaya patlatmada ) Bekçiler Bilet satanlar Boncuk yapım işleri Hesap uzmanları

Hurdacılar (gezici veya sabit)

İtfayiciler Jokeyler

Asansör elektrik tesisatı işcileri

23

Buz yapım işçileri

6

Çeltik işçileri

3 6

23 4

Büfeciler Çocuk bakıcı ve eğiticileri Daktilolar ve stenolar Damgacılar (lastik) Darphane işçileri (madensel işler) Darphane işçileri (kağıt

6

işler)

11

Desinatörler

12

Diş yapımcıları (protezciler) Doktorlar (Tıp)

2

Ebe, hemşire v.b.

23

Eczacı kalfaları

33

Havacılar (bütün uçucular)

23

leri

23

Sağlık memurları

4

Silo işçileri

23 28

9 2

41 41 10

Değirmenciler Diş hekimleri

Eczacılar Eksperler

Hayvan üretici ve terbiyeciHayvanat bahçesi işçileri Satıcılar Soğukhava deposu işçileri Tabelacılar (boya ve yazı işi)

Teknikerler

357

10 23 16 23 27 3 8 7 2

31 24 10 31 23 28 23 24 50 10 4

23 23 6 4 20 31

- 357 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI Asansör yapım işçileri Asansör montajcıları Mesaha ölçücüleri ( topografya )

Müfettişler Mühendisler (her çeşit) Mühendis (tarım) Mühendis (jeolog)

Mühendisler (sabit ve büro) Müzisyenler Muhasebeciler

Oto bisiklet ve levazımı satanlar

Oksijen v.b. yapım yeri işçileri Öğretmenler

Proğramcılar (radyo, televizyon)

Propagandistler

Posta ve telgraf dağıtıcıları

Presçiler (kömür sanayi)

10 19 36 23

Telgraf telefon memurları Tezgahtarlar ( kasap tezgahtarları )

Tezyinatçılar ( kaşık ve benzeri )

34

Kaloriferciler

34

Kasiyerler

34 31 50

Kantarcı ve teraziciler Kimyagerler Kontrol memur veya uz-

31

11

8

Kuş kafesçileri

Kundra onarımcıları

24

Laborantlar

13

Topoğraf teknisyenleri

Laboratuvar işççileri

23

Transmisyon kayışı işçileri

23

Veterinerler

Üstüpü yapımcıları

21

Yapma çiçekçiler

lar (genel)

31

pımcıları

4

ve tedavi laboratuvarları personeli

23

ları

Pülverizasyon işçileri

Röntgen ve benzeri teşhis

3

23

4

Ressamlar ve heykeltraş

4

23

Kömür dağıtım ve taşıyıcı-

Vinç onarımcıları

Protezciler (ortopedik)

22

manları (kalite)

Vinç işleten ustalar

ve yağlayıcı işçileri

23

23

10

Pres makinesi temizleyici

26

Vitrin düzenleyiciler Vinç işçileri Zımpara taşı ve kağıdı yaZincirciler (yapım ve satış ) Düz işçiler

24

358

4 4

23 10 18 7 4

31 10 11 4 3 4 5 3 1

- 358 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI EK-2: MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYIP ORANI TESPİT CETVELLERİ (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 Numaralı Eki) C CETVELİ

359

- 359 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

360

- 360 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

361

- 361 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

362

- 362 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

363

- 363 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

364

- 364 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

365

- 365 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI EK -2: MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYIP ORANI TESPİT CETVELLERİ (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 Numaralı Eki) D CETVELİ

366

- 366 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

38 - 39 yaşa göre meslekte kazanma gücünün azalma oranı

EK -2: MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYIP ORANI TESPİT CETVELLERİ (Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit Yönetmeliğinin Ek-3 Numaralı Eki) E CETVELİ Sürekli İşgörmezlik Halinin Raporla Tespit Edildiği Tarihte Sigortalının Yaşı 21

22

24

26

28

30

32

34

36

38

40

42

44

46

48

50

52

54

56

58

60

62

64

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

ve

(-)

23

25

27

29

31

33

35

37

39

41

43

45

47

49

51

53

55

57

59

61

63

yukarısı

1

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.1

1.2

2

1.2

1.2

1.2

1.3

1.3

1.3

1.3

2.0

2.0

2.0

2.0

2.0

2.1

2.1

2.1

2.1

2.2

2.2

2.2

2.2

2.3

2.3

2.3

3

2.1

2.1

2.1

2.2

2.2

2.3

2.3

2.3

3.0

3.0

3.0

3.1

3.1

3.1

3.2

3.2

3.3

3.3

3.3

4.0

4.0

4.0

4.1

4

3.0

3.0

3.1

3.1

3.2

3.2

3.3

3.3

4.0

4.0

4.0

4.1

4.1

4.2

4.2

4.3

4.3

5.0

5.0

5.1

5.1

5.2

5.2

5

3.3

3.3

4.0

4.0

4.1

4.2

4.2

4.3

4.3

5.0

5.1

5.1

5.2

5.2

5.3

6.0

6.0

6.1

6.1

6.2

6.2

6.3

7.0

6

4.2

4.2

4.3

5.0

5.1

5.1

5.2

5.3

5.3

6.0

6.1

6.1

6.2

6.3

6.3

7.0

7.1

7.2

7.2

7.3

8.0

8.0

8.1

7

5.1

5.2

5.2

5.3

6.0

6.1

6.2

6.2

6.3

7.0

7.1

7.2

7.2

7.3

8.0

8.1

8.2

8.2

8.3

9.0

9.1

9.2

9.2

8

6.0

6.1

6.2

6.3

6.3

7.0

7.1

7.2

8.0

8.0

8.1

8.2

8.3

9.0

9.1

9.1

9.2

9.3

10.1

10.1

10.2

10.3

11.0

9

6.3

7.0

7.1

7.2

7.3

8.0

8.1

8.2

8.3

9.0

9.1

9.2

9.3

10.0

10.1

10.2

10.3

11.0

11.1

11.2

11.3

12.0

12.1

10

7.2

7.3

8.0

8.1

8.2

9.0

9.1

9.2

9.3

10.0

10.1

10.2

10.3

11.0

11.2

11.3

12.0

12.1

12.2

12.3

13.0

13.1

13.2

11

8.1

8.2

9.0

9.1

9.2

9.3

10.0

10.2

10.3

11.0

11.1

11.2

12.0

12.1

12.2

12.3

13.0

13.2

13.3

14.0

14.1

14.2

15.0

12

9.0

9.2

9.3

10.0

10.2

10.3

11.0

11.1

11.3

12.0

12.1

12.3

13.0

13.1

13.3

14.0

14.1

14.2

15.0

15.2

15.2

16.0

16.0

13

9.3

10.1

10.2

11.0

11.1

11.2

12.0

12.1

12.3

13.0

13.1

13.3

14.0

14.2

14.3

15.0

15.2

16.0

16.0

16.2

17.0

17.0

17.2

14

10.3

11.0

11.2

11.3

12.1

12.2

13.0

13.1

13.1

14.0

14.1

14.3

15.0

15.2

16.0

16.0

16.2

17.0

17.2

17.2

18.0

18.2

19.0

15

11.2

11.3

12.1

12.3

13.0

13.2

13.3

14.1

14.2

15.0

15.2

16.0

16.0

16.2

17.0

17.2

17.2

18.0

18.2

19.0

19.2

19.2

20.0

16

12.1

12.3

13.0

13.2

14.0

14.1

15.0

15.0

15.2

16.0

16.2

17.0

17.0

17.2

18.0

18.2

19.0

19.2

19.2

20.0

20.2

21.0

21.2

17

13.0

13.2

14.0

14.2

15.0

15.2

15.2

16.0

16.2

17.0

17.2

18.0

18.2

18.2

19.0

19.2

20.0

20.2

21.0

21.2

22.0

22.0

22.2

18

14.0

14.1

15.0

15.2

15.2

16.0

16.2

17.0

17.2

18.0

18.2

19.0

19.2

20.0

20.2

20.2

21.0

21.2

22.0

22.2

23.0

23.2

24.0

19

14.3

15.0

15.2

16.0

16.2

17.0

17.2

18.0

18.2

19.0

19.2

20.0

20.2

21.0

21.2

22.0

22.2

23.0

23.2

23.2

24.0

24.2

25.0

20

15.2

16.0

16.2

17.0

17.2

18.0

18.2

19.0

19.2

20.0

20.2

21.0

21.2

22.0

22.2

23.0

23.2

24.0

24.2

25.0

25.2

26.0

26.2

21

16.2

17.0

17.2

18.0

18.2

19.0

19.2

20.0

20.2

21.0

21.2

22.0

22.2

23.0

23.2

24.0

24.2

25.0

25.2

26.0

26.2

27.0

27.2

22

17.0

18.0

18.2

19.0

19.2

20.0

20.2

21.0

21.2

22.0

22.2

23.0

23.2

24.0

24.2

25.0

25.2

26.0

27.0

27.2

28.0

28.2

29.0

23

18.0

18.2

19.0

19.2

20.2

21.0

21.2

22.0

22.2

23.0

23.2

24.0

24.2

25.0

25.2

26.2

27.0

27.2

28.0

28.2

29.0

29.2

30.0

24

19.0

19.2

20.0

20.2

21.0

22.0

22.2

23.0

23.2

24.0

24.2

25.0

25.2

26.0

27.0

27.2

28.0

28.2

29.0

29.2

30.0

30.2

31.2

25

20.0

20.2

21.0

21.2

22.0

22.2

23.2

24.0

24.2

25.0

25.2

26.0

26.2

27.2

28.0

28.2

29.0

29.2

30.0

31.0

31.2

32.0

32.2

367

- 367 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI EK -3: PEŞİN SERMAYE DEĞERİ TABLOLARI-1(*) YAŞ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

1.940,43 1.943,06 1.939,63 1.935,86 1.931,88 1.927,64 1.923,09 1.918,22 1.912,99 1.907,42 1.901,52 1.895,31 1.888,86 1.882,23 1.875,54 1.868,81 1.862,07 1.855,34 1.848,56 1.841,64 1.834,51 1.827,09 1.819,30 1.811,06 1.802,35 1.793,10 1.783,29 1.772,89 1.761,92 1.750,36 1.738,22 1.725,49 1.712,18 1.698,27 1.683,78 1.668,69 1.653,00 1.636,71 1.619,84 1.602,37 1.584,33 1.565,71 1.546,52 1.526,74 1.506,38 1.485,40 1.463,83 1.441,64 1.418,80 1.395,30 1.371,16

PEŞİN DEĞER ERKEK EŞ

YAŞ 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

1.346,35 1.320,94 1.294,95 1.268,44 1.241,46 1.214,01 1.186,12 1.157,75 1.128,90 1.099,55 1.069,76 1.039,58 1.009,09 978,41 947,61 916,75 885,82 854,82 823,71 792,51 761,32 730,29 699,61 669,54 640,23 611,75 584,05 557,04 530,54 504,47 478,84 453,77 429,48 406,23 384,13 363,19 343,27 324,16 305,57 287,17 268,54 249,17 228,44 205,56 179,93 151,25 119,80 86,74 54,17

PEŞİN DEĞER ERKEK EŞ

NOT: Bu tablo sigortalının hak sahibi erkek eşine ölüm geliri bağlanması durumunda kullanılacaktır.

368

- 368 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI PEŞİN SERMAYE DEĞERİ TABLOLARI-2(*) YAŞ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

ANA 1.963,90 1.965,19 1.962,49 1.959,53 1.956,38 1.953,03 1.949,49 1.945,71 1.941,72 1.937,49 1.933,02 1.928,30 1.923,37 1.918,24 1.912,92 1.907,42 1.901,73 1.895,86 1.889,78 1.883,45 1.876,88 1.870,03 1.862,86 1.855,37 1.847,53 1.839,35 1.830,79 1.821,84 1.812,49 1.802,73 1.792,55 1.781,94 1.770,87 1.759,32 1.747,27 1.734,74 1.721,69 1.708,15 1.694,14 1.679,66 1.664,73 1.649,36 1.633,55 1.617,29 1.600,54 1.583,26 1.565,45 1.547,07 1.528,09 1.508,52 1.488,34

PEŞİN DEĞER BABA 1.940,43 1.943,06 1.939,63 1.935,86 1.931,88 1.927,64 1.923,09 1.918,22 1.912,99 1.907,42 1.901,52 1.895,31 1.888,86 1.882,23 1.875,54 1.868,81 1.862,07 1.855,34 1.848,56 1.841,64 1.834,51 1.827,09 1.819,30 1.811,06 1.802,35 1.793,10 1.783,29 1.772,89 1.761,92 1.750,36 1.738,22 1.725,49 1.712,18 1.698,27 1.683,78 1.668,69 1.653,00 1.636,71 1.619,84 1.602,37 1.584,33 1.565,71 1.546,52 1.526,74 1.506,38 1.485,40 1.463,83 1.441,64 1.418,80 1.395,30 1.371,16

YAŞ 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

ANA 1.467,55 1.446,15 1.424,12 1.401,52 1.378,30 1.354,44 1.329,87 1.304,49 1.278,23 1.251,02 1.222,88 1.193,87 1.164,12 1.133,80 1.103,00 1.071,75 1.040,00 1.007,65 974,55 940,66 906,03 870,83 835,34 799,86 764,65 729,83 695,47 661,52 627,90 594,59 561,71 529,42 498,00 467,70 438,68 410,93 384,40 358,92 334,28 310,22 286,39 262,38 237,66 211,58 183,50 153,09 120,56 86,94 54,17

PEŞİN DEĞER BABA 1.346,35 1.320,94 1.294,95 1.268,44 1.241,46 1.214,01 1.186,12 1.157,75 1.128,90 1.099,55 1.069,76 1.039,58 1.009,09 978,41 947,61 916,75 885,82 854,82 823,71 792,51 761,32 730,29 699,61 669,54 640,23 611,75 584,05 557,04 530,54 504,47 478,84 453,77 429,48 406,23 384,13 363,19 343,27 324,16 305,57 287,17 268,54 249,17 228,44 205,56 179,93 151,25 119,80 86,74 54,17

NOT: Bu tablo sigortalının hak sahibi ana ve babasına gelir bağlanması durumunda kullanılacaktır. 369

- 369 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI PEŞİN SERMAYE DEĞERİ TABLOLARI-3(*) YAŞ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

PEŞİN DEĞER KIZ ÇOCUK ERKEK ÇOCUK 1.174,79 1.054,36 1.134,24 1.008,78 1.115,98 1.066,85 1.143,87 1.063,63 1.174,20 1.049,91 1.183,15 1.010,41 1.142,43 970,67 1.118,92 941,43 1.084,15 891,36 1.039,38 836,63 1.003,38 777,97 951,52 714,72 906,05 649,31 849,29 579,60 789,67 509,13 727,06 432,43 664,64 354,01 607,89 271,39 630,37 199,96 687,12 479,45 619,44 401,55 633,83 405,19 674,45 324,62 739,67 266,30 840,87 214,68 991,36 179,04 1.169,44 1.332,05 1.126,60 1.298,27 1.258,05 1.290,34 1.382,94 1.267,24 1.492,35 1.238,02 1.466,30 1.199,37 1.516,44 1.169,41 1.557,45 1.160,53 1.564,50 1.165,42 1.616,34 1.160,02 1.620,88 1.144,28 1.646,57 1.146,66 1.629,35 1.142,93 1.620,56 1.129,61 1.602,54 1.120,59 1.583,90 1.101,32 1.566,96 1.077,63 1.547,17 1.053,37 1.526,68 1.042,39 1.505,45 996,17 1.483,46 967,97 1.460,65 944,79 1.436,98 913,49 1.412,44 870,99 1.386,98 859,90

YAŞ 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

PEŞİN DEĞER KIZ ÇOCUK ERKEK ÇOCUK 1.360,60 833,51 1.333,25 797,75 1.304,90 822,25 1.275,56 792,47 1.245,17 783,24 1.213,65 792,36 1.180,91 761,21 1.146,82 749,64 1.111,25 747,38 1.074,12 692,95 1.037,65 689,32 1.021,64 647,37 983,23 633,61 949,29 636,54 917,55 606,13 894,12 591,91 872,52 573,53 837,63 524,25 813,75 495,65 791,23 470,23 756,10 455,36 734,98 415,05 711,15 425,85 695,87 382,25 683,89 349,60 671,83 338,10 640,96 321,40 621,05 358,82 584,31 346,84 568,35 341,76 561,71 478,84 529,42 453,77 498,00 429,48 467,70 406,23 438,68 384,13 410,93 363,19 384,40 343,27 358,92 324,16 334,28 305,57 310,22 287,17 286,39 268,54 262,38 249,17 237,66 228,44 211,58 205,56 183,50 179,93 153,09 151,25 120,56 119,80 86,94 86,74 54,17 54,17

NOT: Bu tablo sigortalının hak sahibi kız ve erkek çocuğuna gelir bağlanması durumunda kullanılacaktır. 370

- 370 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI PEŞİN SERMAYE DEĞERİ TABLOLARI-4(*) YAŞ

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54

PEŞİN DEĞER

YAŞ

55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80

1.919,15 1.914,17 1.909,02 1.903,68 1.898,13 1.892,37 1.886,34 1.880,04 1.873,44 1.866,53 1.859,30 1.851,73 1.843,80 1.835,50 1.826,78 1.817,68 1.808,13 1.798,10 1.787,61 1.776,80 1.765,19 1.753,23 1.740,73 1.727,76 1.714,29 1.700,43 1.686,03 1.671,21 1.655,90 1.640,06 1.623,75 1.606,95 1.589,26 1.571,09 1.552,25 1.532,65 1.512,17 1.491,60 1.470,09

PEŞİN DEĞER

1.448,10 1.425,48 1.402,20 1.378,10 1.352,99 1.327,02 1.299,94 1.271,49 1.242,46 1.212,16 1.181,07 1.149,86 1.117,30 1.083,17 1.048,04 1.011,85 974,43 935,07 895,01 856,33 816,13 775,04 734,33 691,61 649,47 605,45

NOT: Bu tablo kadın sigortalıya iş kazası meslek hastalığı geliri bağlanması durumunda kullanılacaktır.

371

- 371 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI PEŞİN SERMAYE DEĞERİ TABLOLARI-5(*) YAŞ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

1.963,90 1.965,19 1.962,49 1.959,53 1.956,38 1.953,03 1.949,49 1.945,71 1.941,72 1.937,49 1.933,02 1.928,30 1.923,37 1.918,24 1.912,92 1.907,42 1.901,73 1.895,86 1.889,78 1.883,45 1.876,88 1.870,03 1.862,86 1.855,37 1.847,53 1.839,35 1.830,79 1.821,84 1.812,49 1.802,73 1.792,55 1.781,94 1.770,87 1.759,32 1.747,27 1.734,74 1.721,69 1.708,15 1.694,14 1.679,66 1.664,73 1.649,36 1.633,55 1.617,29 1.600,54 1.583,26 1.565,45 1.547,07 1.528,09 1.508,52 1.488,34

PEŞİN DEĞER KADIN EŞ

YAŞ 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

1.467,55 1.446,15 1.424,12 1.401,52 1.378,30 1.354,44 1.329,87 1.304,49 1.278,23 1.251,02 1.222,88 1.193,87 1.164,12 1.133,80 1.103,00 1.071,75 1.040,00 1.007,65 974,55 940,66 906,03 870,83 835,34 799,86 764,65 729,83 695,47 661,52 627,90 594,59 561,71 529,42 498,00 467,70 438,68 410,93 384,40 358,92 334,28 310,22 286,39 262,38 237,66 211,58 183,50 153,09 120,56 86,94 54,17

PEŞİN DEĞER KADIN EŞ

NOT: Bu tablo sigortalının hak sahibi kadın eşine ölüm geliri bağlanması durumunda kullanılacaktır. 372

- 372 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI PEŞİN SERMAYE DEĞERİ TABLOLARI-6(*) 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54

YAŞ

PEŞİN DEĞER 1.921,78 1.916,80 1.913,21 1.909,63 1.834,51 1.827,09 1.819,30 1.811,06 1.802,35 1.793,10 1.783,29 1.772,89 1.761,92 1.750,36 1.738,22 1.725,49 1.712,18 1.698,27 1.683,78 1.668,69 1.653,00 1.636,71 1.619,84 1.602,37 1.584,33 1.565,71 1.546,52 1.526,74 1.506,38 1.485,40 1.463,83 1.441,64 1.418,80 1.395,30 1.371,16 1.346,35 1.320,94 1.294,95 1.268,44

55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80

YAŞ

PEŞİN DEĞER 1.241,46 1.214,01 1.186,12 1.157,75 1.128,90 1.099,55 1.069,76 1.039,58 1.009,09 978,41 947,61 916,75 885,82 854,82 823,71 792,51 761,32 730,29 699,61 669,54 640,23 611,75 584,05 557,04 530,54 504,47

NOT: Bu tablo erkek sigortalıya iş kazası meslek hastalığı geliri bağlanması durumunda kullanılacaktır. (*) “PEŞİN SERMAYE DEĞERİ TABLOLARI” (6 adet) “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası Bakımından İşverenin, Üçüncü Kişilerin ve Sigortalıların Sorumluluğu İle Peşin Sermaye Değerlerinin Hesaplanmasıyla İlgili İşlemler Hakkında Tebliğ” nin ekleridir. 373

- 373 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI KAYNAKÇA -

-

-

-

A. Can TUNCAY, Ömer EKMEKÇİ, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, İstanbul, 2002 Ahmet APAN, Türkiye’de Kalkınma Planları Ve Sosyal Güvenlik Reformu, Türk İdare Dergisi, Sayı:456, Yıl 2007, s.193-217 Ahmet KUMRULU, Mualla ÖNCEL, Nami ÇAĞAN, Vergi Hukuku, Vergi Hukuku-Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş 5. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No:522-Döner Sermaye yayınları No:37, Ankara 1997 Ali GÜZEL, Ali Rıza OKUR, Nurşen CANİKLİOĞLU Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Basım, 12. Baskı, İstanbul 2009 Celal TOZAN, İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölen Sigortalıların Hak Sahiplerine Bağlanan Gelirlerin Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması, Yaklaşım Dergisi (E-Yaklaşım), Sayı: 216, Aralık 2010 Coşkun Can AKTAN, A. Kadir IŞIK, Sağlık Hizmetlerinin finansmanı ve Alternatif Yöntemler, (http://www.canaktan. org/ekonomi/saglik-degisim-caginda/pdf-aktan/finansmanalternatif.pdf) Cüneyt OLGAÇ, Mehmet BULUT, Sosyal Güvenlik Uygulamaları İşveren Rehberi, TİSK Yayını-Yayın No:327, Ankara 2012 Çiğdem KAĞITÇIBAŞI, İnsan ve İnsanlar-Gözden Geçirilmiş 9. Basım, Evrim Yayınları, İstanbul 1996 Defne KARACA, Türk Ceza Kanunu ve Kabahatler Kanunundaki Zamanaşımı Hükümleri ve Uygulama Alanı, Gümrük Dünyası Dergisi, Sayı 53 Devlet Planlama Teşkilatı, II. Bilişim Şurası Sosyal Güvenlik Çalışma Grubu Ara (Taslak) Raporu Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Özel İhtisas Komisyonu Raporları Ercan DUYGULU, Pınar PEHLİVAN, Sosyal Güvenlik Kurumlarının Kaynak Sorunları ve Çözüm Önerileri, Ekonomik Ve Mali Araştırma Yarışması, Sosyal Güvenlik 374

- 374 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

-

-

-

-

-

-

Kurumlarının Kaynak Sorunları Ve Çözüm Önerilen, Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları, Yayın No: 17, Ankara2004 Ercüment Öztürk, Sosyal Güvenlik Kurumlarında Tek Çatı Çalışmaları Üzerine, Sayıştay Dergisi, Sayı: 56, Ocak-Mart2005, s.93 Erden ÇAKAR, Murat GÖKTAŞ, Murat ÖZDAMAR, Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Emeklilik ve Primsiz Rejim, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2011 Ertuğrul UZUN, Haluk ATALAY, Tolga AKKAYA, Korkut ÖZKORKUT, Levent AKIN, Levent GÖNENÇ, (Editörler: Ufuk AYDIN, Elvan SÜTKEN), Hukukun Temel Kavramları, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları Yayın No:2655Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1621, Eskişehir 2012 Faruk ÇINKI, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Bu Bölgelere Sağlanan Bazı Vergi İstisnaları İle Sigorta Primi Destekleri, Yaklaşım Dergisi (E-Yaklaşım), Sayı: 216, Aralık 2010 Faruk ÇINKI, Çıraklık Sözleşmesinin Süresi İçerisinde Çırağın Reşit Olması İşyeri Sahibinin Değişmesi, Sözleşmenin Feshedilmesi Hallerinde Çırakların Durumu, Yaklaşım Dergisi, Sayı: 236, Ağustos 2012 Faruk ÇINKI, İş Kazası, Meslek Hastalığı, Hastalık ve Analık Hallerinde, Süresinde Bildirilmeyen Sigortalılıktan Doğan Sorumluluk, Yaklaşım Dergisi (E-Yaklaşım), Sayı: 215, Kasım 2010 Faruk ÇINKI, Kordon Kanı Bankası İşverenlerinin İstihdam Zorunlulukları ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na Yapacakları İşçilik Bildirimlerine İlişkin Değerlendirmeler, Yaklaşım Dergisi (E-Yaklaşım), Sayı: 225, Eylül 2011 Gündoğan Güngör DANACI, Ana ve Babaya Gelir/Aylık Bağlanması, Yaklaşım Dergisi (E-Yaklaşım), Sayı: 216, Aralık 2010 İbrahim SEVİNDİRİCİ, Azgelişmişliğin Ekonomisi, Ayyıldız Yay:38, İtalik Kitapları: 4, Ankara 1999 İsmail KİTAPÇI, Sosyal Devlet Işığında Türk Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları ve Reform Arayışları, T.C. 375

- 375 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI

-

-

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2007, s.27 İşçi Sağlığı İş Güvenliği, Türk Harb İş Sendikası Yayını, Haziran 1998 Kadir ARICI, Son Dönemde (2008-2009 Yıllarında) Sosyal Güvenlik Alanında Meydana Gelen Mevzuat Değişiklikleri Üzerine Düşünceler, Mercek Dergisi, 2009 Ekim, s.56 Kanunlar Dizini,T.C. Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Araştırma Planma ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı,Yayın No:85, Aralık 1998 L. İhsan DEMİRCİ, Sosyal Güvenlik Reformu, T.C. Dışisleri Bakanlığı Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, Sayı:22,, Ağustos-2006 Mehmet BULUT, Sosyal Parafiskal Yükümlülükler Yönüyle Sosyal Güvenlik Usul Hukuku, Bilge Yayınevi, 2010 Temmuz Mehmet KELEŞ, İşten Ayrılış Bildirgesi İhmal Edilmeli mi?, Yaklaşım Dergisi (E-Yaklaşım), Sayı: 216, Aralık 2010 Mehmet KOCAOĞLU, Sosyal Politika, Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası, Ankara:1997 Mehmet ÖZDEMİR, 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nd a 4958 Ve 5073 Sayılı Yasalar İle Yapılan Değişiklikler Ve Yeni Getirilen Hükümler, Sayıştay Dergisi, Sayı:50-51, s.138 Memduh Yelekçi, Sosyal Güvenlik Hukuku, Kavramı – Tanımı ve Sonuçları, Yargı Yayınevi, Ankara 2002 Meryem KORAY, Sosyal Politika, İmge Kitabevi, Ankara:2008 Metin TAŞ, Şükrü KIZILOT, Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2010 Murat GÖKTAŞ, Murat ÖZDAMAR, Engelli Sigortalıların Emeklilik Şartları Nelerdir ve Engellilerin Gelir/Aylık Başlama Tarihi Nasıl Belirlenir ?, Yaklaşım Dergisi, Sayı:225, 2011 Eylül, s.157-163 Murat UĞUR, Sigortalılık Süresinin Belirlenmesi, Yaklaşım Dergisi (E-Yaklaşım), Sayı: 216, Aralık 2010

376

- 376 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI -

-

-

Mustafa ALTINTAŞ, Toplum Ekonomisi-Makro Ekonomi Ders Notları, Teori Yayınları, Ankara 1987 Nergis ŞİMŞEK, En Son Değişiklikler Çerçevesinde Tüm Yönleriyle SSK ve Bağ-Kur’ da Emeklilik (Açıklama, Yorum ve Örnekleriyle), Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2011 Nuri ÇELİK, İş Hukuku Dersleri-Yenilenmiş 13. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1996 Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) Özel İhtisas Komisyonu Raporları Onuncu Kalkınma Planının (2014-2018) TBMM Başkanlığına Sunulduğuna Dair Başbakanlık Tezkeresi İle Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (3/1238), TBMM Yasama Dönemi 24-Yasama Yılı:3-Sıra Sayısı: 476, 2013 Haziran Ramazan KILIÇ, Şahin ÇETİNKAYA, Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardım Stratejileri ve Bir Model Önerisi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 2012-34 Ramazan YILDIZ, 611 sayılı Kanuna Göre 4/b Sşgortalısı İken 4/a Sigortalısı Nasıl Olunur?, Yaklaşım Dergisi, Sayı:225, 2011 Eylül, s.164-167 Sami GÜVEN, Sosyal Politikanın Temelleri, Ezgi Kitabevi, Bursa 2001 Sarper SÜZEK, Temel İş Yasaları-4. Baskı, Savaş Yayınları, 1992 Ekim Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005), Özel İhtisas Komisyonu Raporları Serdar SAYAN, Türk Emeklilik Sisteminde Reform: Nedenler Ve Beklentiler, Asomedya Dergisi, 2006 Temmuz Süleyman ÖZDEMİR, Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti, İTO Yayınları, İstanbul, 2007 Şener ÜLKER, Yoksullukla Mücadelede Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardım Mekanizmaları ve İşgücü Politikaları, TEPAV Politika Notu, Şubat 2010 Şerife ÖZSUCA, Küreselleşme ve Sosyal Güvenlik Krizi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı:58-2, Nisan-Haziran-2003

377

- 377 -

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI -

-

T.C. Yargıtay Başkanlığı Uyap Bilgi Bankası Yargıtay Kararları(http://emsal.yargitay.gov.tr/VeriBankasiIstemciWe b/) Tarık CAN, İş Güvenliği Uzmanlığı Sınavına Hazırlık Kılavuzu-II. Baskı, Sinemis Yayınları, Ekim 2013 Tevfik BAYHAN, Yabancıların Çalışma İzinlerinde Yeni Kriterler Nelerdir?, Yaklaşım Dergisi, Sayı:215, 2010 Kasım, s.232-234 Turan YAZGAN, İktisatçılar İçin Sosyal Güvenlik Notları, İstanbul Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Kut ay Yayınları, Yayın no:12, 1992 Ufuk AYDIN, Sosyal Güvenlik Sorunlarının Çözümünde Özel Sigortalar, T.C. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayın No: 117, Eskişehir, 1999 Yavuz ILGAZ, Emekliliğin Finansman Yönteminde Sinerji Etkisi Ve Türkiye Dinamikli Bir Uygulama: Nesilleme, İstanbul Üniv. İktisat Fakültesi Mecmuası, Cılt:53, Sayı: 1, İstanbul Ünv. Yayın No:4398, İstanbul-2003 Yusuf ALPER, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun İşveren Yükümlülükleri Açısından Değerlendirilmesi, Mercek Dergisi, 2009 Temmuz, s.55

378

- 378 -